(XIV w. Jurcowo, 1389 [Jurcowo], 1395 Jurcowo) 4,5 km na SW od Krzywinia.

1. 1435 n. pow. kośc. (PG 1, 102); 1510 n. par. Czerwony Kościół [obecnie Czerwona wieś] (LBP 217).

2. 1401 Janusz [Jurkowski; tu nazwany Januszem z Kurowa] dowodzi przy pomocy świadków, że nie zabrał kamienia gran. z granicy między J. a Osiekiem (WR 3 nr 116); 1418 tenże ma rozgraniczyć J. z wsią Święciec [obecnie Świniec] opata lub. (KoścZ 4, 346); 1421 Borek Osiecki [z Osiecznej] dowodzi, że zapust, o który dopominała się [Kat.] Jurkowska należał [niegdyś] do Andrzeja Gryżyńskiego (WR 3 nr 1208); 1424 [Kat.] Jurkowska dowodzi w sporze z Marcinem kmieciem z Jezierzyc, że rąbał on dęby i olchy w jej zapuście i czeladź jej zajęła mu [narzędzia i drewno?] w samym zapuście, a nie na drodze król. (WR 3 nr 1242); 1425 Dziersław sługa (familiaris) [Kat.] Jurkowskiej ma zeznać, że zajął wiersze [rodzaj więcierzy] ludziom z Jezierzyc na Samicy w J. (WR 3 nr 1127); 1426 [Kat.] Jurkowska w sporze z Borkiem z Gryżyny oraz Czemą i jego żoną [Tomisławą] z Jezierzyc o rozgraniczenie J. z Jezierzycami (KoścZ 8, 205v); 1426 zapowiedź J. i Kuszkowa → p. 3; 1427 zarośla Zarąby w J. (K 3, 454, cytowanego aktu nie udało się odszukać); 1427 Kat. Jurkowska zajęła 4 konie i wóz Dziersławowi Chełkowskiemu na Krzywej Drodze w swej dziedzinie [J.?] (WR 3 nr 1184, 1185); 1428 taż z J., Borek z Gryżyny i Czema z ż. Tomisławą z Jezierzyc toczą spór o gran. między swymi wsiami (KoścZ 8, 473; KoścZ 9, 12v); 1428 dla rozgraniczenia J. z Jezierzycami wezwano starców opolnych z opola brońskiego¹Przekazy dwukrotnie wymieniają “convicinitas Bronske”, co, wbrew naszym sugestiom wyrażonym w hasłach Brenno opole i Brońsko, wskazuje wyraźnie na wieś Brońsko, jako na czoło opola i opola krzywińskiego; starcy z J. ukazują gran. J. z Jezierzycami od grobli i gaci wzdłuż strugi do jez. [Wonieść²Wg mapy Gilly’ego obecne Jez. Jezierzyckie stanowiło niegdyś jedną całość z jez. Wonieść], a starcy z Jezierzyc pokazują kopiec narożny J., Jezierzyc i Witosławia oraz zeznają, że gran. J. i Jezierzyc biegła wzdłuż kilku kopców, które zostały zniszczone; sprawę ma rozstrzygnąć sąd polubowny (KoścZ 9 k. 23v-25v, 136; WR 3 nr 1339); 1429 Kat. Jurkowska rozgranicza J. z wsią Osiek, którą posiada jej s. Bartosz (KoścZ 9 k. 205, 234v-235); 1432 szkody gran.: w zapuście w Jezierzycach zajęto 4 konie i wóz z J., a na łące w J. zajęto 4 konie i wóz z Jezierzyc (WR 3 nr 1437, 1438).

1432 Mikołaj z Parska [nie wiadomo, w jakim charakterze występuje w J.] zajął 3 konie i wóz w zapuście w J. mieszczaninowi Łuszkowskiemu z Krzywinia (WR 3 nr 1442); 1434 Borek Gryżyński dowodzi w sporze z Mik. Jurkowskim [z J. i Osieka], że przez ostatnie 3 l. przed otrzymaniem pozwu [dot. zapewne zalania gruntów nal. do Mik. Jurkowskiego w J. lub w Osieku] nie podwyższał u siebie pogrodków, upustów i stawideł (WR 3 nr 1484).

1434, 1448 zapowiedzi → p. 3.

1450 (wzm. XVIII) w. Jurkowscy pozwani przez opata lub. Stefana z powodu zalania gruntów w Krzywiniu (Lub. C 38, 131v).

1519 Anna wd. po Mik. Jurkowskim posiada (→ p. 3) m. in. bór zw. Szrzcze k. granicy z Wojnowicami i Czerwonym Kościołem, zarośla zw. Gajewisko, 1/2 lasu k. bagna, w kierunku Osieka, od zarośli zw. Szadykierz do strugi, 1/2 boru zw. Grąd przy drodze do Osieka, 1/2 lasu zw. Zapowiedzi, [role] fołw. zw. Lagwycz, łąkę nad rz. Obrą, stary staw wielki i leżącą nad nim łąkę, 1/2 rz. Obry w J. (PG 70, 47v-48).

1554 ugoda Jędrzeja Jurkowskiego, Tomasza Radomickiego dziedziców w J.: mają być zachowane warunki ugody braci Jana i Jędrzeja Jurkowskich z 1442 r.; każdy z dziedziców ma pr. ogrodzić swój pastewnik, natomiast od zarośli Zagórze (Zagorzem; forma narzędnika?) przy gran. z Czerwonym Kościołem aż do drogi idącej k. Gajewiska i aż do gran. z Osiekiem mają się rozciągać wspólne zarośla [granicę tego terenu wyznaczają, również obiekty niezident. Czerwiec i Labicz (por. Lagwycz z 1519)]; wspomn. grunty wynajął jeden z dziedziców ludziom z Czerwonego Kościoła, umowy te należy rozwiązać, a w przyszłości obaj dziedzice mają wspólnie zawierać podobne umowy: we wsi mają być skotnice do wspólnego wypasu bydła; dziedzicom nie wolno nic budować ani grodzić ogrodów na wągrodzie w pośrodku wsi; obaj dziedzice mają wspólnie dbać o rów na wspólnym pastwisku (KoścZ 28, 668- 670).

3. Własn. szlach. 1389-91 Jurkowski [imienia nie podano] w sporze z [Mik.] Pałuką mieszcz. pozn. o 4 1/2 grz.; tenże w sprawie z tymże płaci karę (Lek. 1 nr 719, 1123).

1395-1420 Janusz (Jan)³Cieplucha 182, rozróżniał 2 osoby o tym imieniu: Janusza dz. J. w 1415 uważał za syna Janusza [a wnuka Jurgi]; materiały zebrane w kartotece SHG nie potwierdzają tej informacji s. Jurgi z J. (WR 2 nr 507; WR 3 nr 7, 71, 352, 467, 490, 507, 531; WR 5 A nr 53; Koz.Nieznane nr 68), asesor sąd. w Kościanie 1414 (MHP s. 312), h. Leliwa, jego matka z domu Krakwicz (ZSW nr 1358; MHP nr 91, 109, 110; WR 3 nr 479): 1395 tenże pozwany przez kmiecia Jakuba Srokę z Piechanina [→ Czempiń] o zabrany mu majątek, 13 grz. i uwięzienie jego żony (Lek. 2 nr 1782); 1406 tenże w sporze ze Zdzichną Bylęciną o Bylęcin [obecnie Belęcin Stary] i zboże; w sporze zastępuje go (intercessit) Kat. Karchowska (KoścZ 3, 40v); 1408 tenże w sporze z Iwanem, Jakuszem i Janem z Podrzecza o uwolnienie dziedziny [której?] od roszczeń in. osób (KoścZ 3, 104v); 1411 tenże w sporze z Beniuszą z Oporowa [k. Ponieca] o to, że mu odmówiła wwiązania w folw. [w Oporowie?] (KoścZ 3, 162); 1413 tenże? wziął 20 grz. czynszu za zastaw Darnowa; Czewlej Miaskowski wiedzie spór w tej sprawie z Baworem [Wyskotą] z Krzemieniewa (WR 3 nr 477); 1415 tenże oraz Materna Osiecki [z Osieka k. Kościana] mają dok. przysądny na folw. w Oporowie i na Kałowo, ale osadzili w Oporowie Stroszyna [Wyskotę]; Lisek [Wyskota, brat Stroszyna] wypędził go [z tego folw.] i ma za to odpowiadać przed sądem (KoścZ 4, 126);

1417 tenże wraz z Wyszakiem z Jaszkowa sprzedaje Borkowi Gryżyńskiemu 1/2 Jezierzyc (Cieplucha 159); 1418 tenże w sporze z opatem [lub.?] (WR 3 nr 693, 697); 1419 tenże posiada Strykowo, Sapowice i Chroślino jako zastaw od [Katarzyny ż. Mościca ze Stęszewa] kasztelanowej pozn., lecz przegrywa proces o te dobra z Mik. Będlewskim, który miał pr. bliższości do tych wsi (KoścZ 5, 193v); 1420 tenże w sporze z kmieciami ze Strykowa (KoścZ 6 k. 22v, 30v).

1413-35 Katarzyna ż. Janusza Jurkowskiego (WR 3 nr 1184, 1185, 1369): 1413 taż i Czewlej [Miaskowski?] w sporze z Marcinem [Brylewskim] i jego bratankiem (filiaster) Szczepanem o 1/2 Brylewa; Jakusz Podrzecki zeznaje, że Marcin ze Szczepanem mieli list przysądny na 1/2 Brylewa, który zgorzał [w Podrzeczu] (WR 3 nr 493); 1420 taż, wd. po Januszu Jurkowskim, z s. Janem w sporze o czynsze od kmieci w → Strykowie (WR 3 nr 802, 805, 866); 1424 taż dowodzi w sporze z Sędziwojem Brlokiem [z Manieczek], że niesłusznie pozwał jej s. Jana z J., gdyż J. jest w jej posiadaniu jako jej spadek po ojcu (to yest ma prawa oth[c]zyzna; WR 3 nr 1161, 1177); 1426 taż zapowiada [a więc posiada] J. i Kuszkowo; zapowiedź dot. dróg (vie indirecte) [chodzi zapewne o drogi boczne, gospodarcze, które nie prowadzą w kierunku in. osad], łąk, pastwisk, lasów i zarośli w J. i w Kuszkowie (KoścZ 8, 260v); 1427 taż od Nikla z Osieka kupuje Osiek za 700 grz. wbrew pretensjom Andrzeja Bojanowskiego (WR 3 nr 1310; Cieplucha 235); 1427 taż z s. Mikołajem i cc. Barbarą i Katarzyną zapisuje Jadwidze wd. po Januszu Furmanie z Niezamyśla [pow. pyzdr.] czynsz 10 grz. z pr. wykupu za 150 grz. (PG 1, 102); 1428 taż w sporze ze Stefanem Rydzyńskim z Witosławia (KoścZ 9 k. 13Av, 37v, 52v); 1428 taż w sporze z Borkiem z Gryżyny w sprawie prac. Macieja owczarza z Gryżyny (KoścZ 9 k. 119, 130, 137, 142v, 158); 1428 taż ma sługę (familiaris) szl. Dobrogosta (KoścZ 9 k. 50v, 70); 1429 taż wg zeznania Mik. Osieckiego [z Osieka k. Kościana], ma jego pieniądze, z których Osiecki ma spłacić dług 430 grz. Andrzejowi Bojanowskiemu (KoścZ 9, 180v).

1423 Stan. Jurkowski asesor sąd. w Kościanie (Wp. 5 nr 370).

1432-73 Mik. Jurkowski⁴Mik. Jurkowski używał nadal swego nazwiska, chociaż posiadał → Osiek i cz. Miaskowa (po żonie). Nazwiska Jurkowski używali również niekiedy jego ss., → przyp. 5 [s. Janusza] dz. → Osieka, mąż Małgorzaty z → Miaskowa [jego transakcje na ogół nie dotyczą J.].

1434 Mikołaj, Jan i Bartłomiej z J. zapowiadają [a więc posiadają] J., Osiek i Kuszkowo; zapowiedź dot. dróg (viae indirectae), łąk i pastwisk (pascua sterilia), lasów i zarośli (KoścZ 10, 203v).

1438 (obl. 1440) bracia Jan, Bartosz, Wincenty [→ p. 6] i Andrzej z J. [ss. Janusza] zawierają ugodę ze swym bratem Mikołajem z Osieka: Mikołaj otrzymał posag swej żony 100 grz. w półgr i 80 grz. szer. gr i za te pieniądze wykupił Osiek od Mik. Czarnkowskiego, wobec tego zrzeka się spadku w J.; bracia Jan i in. zobowiązują się wyposażyć siostry Barbarę i Elżbietę oraz spłacić dług Mikołajowi z Osieka [s. Materny] (brat Mikołaj dołoży 15 grz. do tej spłaty); koszty sporu o gran. Osieka, Jezierzyc i J. poniosą bracia z J. w 2/3 a Mikołaj w 1/3 (KoścZ 16, 127).

1448 Bartosz z J. i z Kuszkowa zapowiada drogi (vie indirecte inconsuete), zasiewy, pastwiska, łąki, zarośla, bory oraz pr. polowania w J. i w Kuszkowie (KoścZ 13, 203); 1448 tenże dowodzi swego szlachectwa w sporze z Mikołajem s. Iwana Karnińskiego z Karmina przedstawiając 2 śwd. ze strony ojca h. Leliwa, 2 śwd. ze strony matki, którzy mają w h. poroże jelenia, zawołania Czasza, 2 śwd. ze strony babki ojczystej, którzy mają w h. 3 karpie o jednej głowie, zawołania Krakwicz, oraz 2 śwd. ze strony babki macierzystej, którzy mają w h. bróg, zawołania Laski [później h. Leszczyc]; Mik. Kamiński płaci karę 3 grz. z powodu niesłusznej nagany szlachectwa (Koz.Nieznane nr 34; KoścZ 13, 212); 1462 tenże z bratem Wincentym mają zapłacić [bratu] Mik. Jurkowskiemu z Osieka 20 grz. dla wynagrodzenia szkody (KoścZ 14, 292); 1465 tenże zapisuje ż. Barbarze po 50 kóp gr posagu i wiana na 1/2 J. (PG 7, 362); 1467 tenże oraz Wincenty pleb. w Wonieściu [bracia], dziedzice w J. zapisują wikariuszom kat. pozn. czynsz 10 grz. z pr. wykupu za 150 grz. (PG 6, 240); 1470 tenże zapisuje ż. Barbarze 50 grz. posagu i 100 grz. wiana na 1/2 J. (PG 8, 61); 1481 tenże za zgodą żony, która ma w J. oprawę, zapisuje Mikołajowi pleb. w Białężynie i altaryście w kat. pozn. czynsz 5 grz. rocznie z pr. wykupu za 90 zł węg. (PG 9, 139v).

1488 Mik. Jurkowski [s. Bartosza] zapisuje ż. Annie [Mirzewskiej] po 400 zł węg. posagu i wiana na 1/2 J., a jego teść Stan. Mirzewski [z Mirzewa, obecnie Mierzejewo] zeznaje, że resztę posagu tzn. 150 zł węg. uiści w 1489 (PG 10, 93; KoścG 3, 67v); 1493 tenże zapisuje siostrze swej Barbarze wd. po Winc. Klunowskim czynsz 8 zł węg. rocznie z pr. wykupu za 100 zł węg. (PG 10, 185v).

1493 Jan Jurkowski [z J.?] (PG 11, 5).

1498 Anna wd. po Mik. Jurkowskim z posiadłości swej i swych małol. dzieci w J. wysyła łucznika na wyprawę przeciw Turkom (ExpBel. nr 582); 1501 taż oraz jej ss. Jan i Andrzej Jurkowscy ss. Mikołaja zobowiązują się płacić czynsz: Anna 4 zł węg. i jej synowie 4 zł węg. z J. Barbarze wd. po Winc. Klunowskim [→ wyżej: 1493] (KoścG 5, 83); 1514 taż, obecnie ż. Jana Strzępińskiego, sprzedaje z zastrz. pr. odkupu swemu zięciowi, mężowi jej c. Urszuli, Piotrowi Sierpowskiemu swą oprawę na 1/2 J. za 200 zł węg. (KoścZ 19, 42); 1519 taż posiada jako oprawę 1/2 J. z całym dworem i folw. oraz zabudowaniami ratajów i zagrodników, z wiatrakiem, lasami i wodami → p. 2.

1515 działy braci Jana i Andrzeja Jurkowskich [ss. Mikołaja]: Andrzej otrzymuje części Mirzewa, Łęki [Wielkiej i Małej?] oraz ma otrzymać cz. Mirzewa po śmierci swej babki Kat. Mirzewskiej; Jan otrzymuje cz. J. oraz otrzyma cz. J. po śmierci swej matki Anny (KoścG 7, 208).

1515, 1517 Jan Jurkowski [s. Mikołaja] zapisuje ż. Dorocie c. zm. Hinczy Dłuskiego [ze wsi Długie Stare, pow. wsch.] po 200 zł węg. posagu i wiana na 1/2 swych części w J., Mirzewie oraz w Łęce Wielkiej i w Łęce Małej (KoścZ 19, 54; PG 15, 183); 1515 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od swego brata Andrzeja części w Mirzewie oraz w Łęce Wielkiej i Łęce Małej (KoścZ 19, 55v); 1517 tenże otrzymuje od brata Andrzeja części w J., które przypadną im po śmierci matki Anny, a w zamian oddaje mu swoje części we wsiach Mirzewo, Łęki Wielkie i Łęki Małe, które przypadną im po śmierci babki Kat. Mirzewskiej [wd. po Stan. Mirzewskim] (KoścZ 19, 58); 1522 tenże sprzedaje bratu Andrzejowi za 100 grz. cz. J., na której jego matka Anna miała zapisaną oprawę (PG 15, 433); 1522 tenże spłacił altaryście ołtarza Wniebowzięcia NMP w Święciechowie 36 grz. sumy głównej zapisanej na 1/2 J.; dotąd płacono tej altarii rocznie 3 grz. czynszu (ACC 97, 36v).

1530 pobór z 3 ł. (ASK I 3, 122); 1542 Jan i Jędrzej bracia Jurkowscy w J., 1554 w J. 2 dziedzice Jędrzej Jurkowski i Tomasz Radomicki → p. 2; 1563 pobór od 5 3/4 ł., od ratajów, którzy mają razem 11 kwart roli (pogorzelec ma 3 kwarty, nowo osadzony 2 kwarty, pozostali, dawniej podzieleni, 6 kwart), od karczmy, wiatraka i 2 komor. (ASK I 4, 150v); 1581 pobór: 4 ł., 5 zagr., 5 komor., 2 ratajów, którzy orzą 2 pługami, wiatrak, 30 owiec (ŹD 62; ASK I 6, 481).

1424-27 kmiecie z J.: 1424 Piotr, 1427 Jędrzej, który upominał się o 1 1/2 grz. za rolę u Dziersława Chełkowskiego (WR 3 nr 1197, 1227).

5. 1482 Uriel [Górka] bp pozn. daje kapitule kat. pozn. dzies. swego stołu, m. in. z J. (CP 3 nr 76).

6. [XIV w.] Hanek z J. dał 1 grz. benedyktynom lub.; zapisano go w księdze brackiej lub. (MPHn. 9/2, 14); 1459 Jan s. Mikołaja z J.⁵Był on synem Mik. Jurkowskiego z Osieka i Miaskowa (→ przyp. 4); prawdop. jest on ident. z księdzem Janem Miaskowskim, który w l. 1476, 1483 byl altarystą w kat. pozn. (PG 9, 63; ACC 61, 66); → Miaskowo, student w Krakowie (AS 1, 156).

1465-66 Winc. Jurkowski kan. pozn., pleb. w Wonieściu (ACC 44, 88v; ACC 45, 88v); 1467 tenże zmarł; egzekutorem jego testamentu jest Mikołaj [jego brat], dz. w Miaskowie [poprzednio w Osieku] (ACC 46, 186v).

8. Nie datowane fundamenty kamiennej prostokątnej budowli, długości 8 m [= fortalicjum?] (Hensel 2, 226).