KOBYLNIKI

(1288 kop. 1601-02 Cobilniche (Wp. 2 nr 628), 1293 Cobilnichy (Wp. 2 nr 694), 1303 Kobilniki (Wp. 2 nr 871), 1448 Kobelniki (CP 380 nr 156), 15 km na NW od Poznania.

1. 1508 n. pow. pozn. (ASK I 3, 11); 1288 n. par. Lusowo (Wp. 2 nr 628).

2. 1448 woźny sąd. zeznaje, że odnowił kopce [gran.] między wsiami K. kapituły pozn. oraz Sady Winc. Sadowskiego (CP 380 nr 156); 1485 → p. 3.

1500 z wizytacji C.: granice z wsiami Sady i Wielkie są dobre; kmiecie z C. narzekają, że ze wsi bpiej Tarnowo zagarniają granice, niszczą kopce [gran.] i zabierają łąki kmiece; ludzie ze wsi Napachanie zajęli cz. wsi C. (CP 111, 18).

1509 łąki dworskie niemałe. Granice zewsząd [!] są dobre, lecz nie rozpoznaje się kopców [gran.] ze wsiami Napachanie i Tarnowo, bo je rozorano. Kmiecie z Napachania wypasają bydło w zbożu w C. (CP 111, 32v).

1531 C. sąsiadują z wsiami Wielkie, Napachanie, Tarnowo i Sady. Brak [wyznaczonych] granic z Napachaniem i Tarnowem. Kmiecie mówią, że poddani star. [gen. wlkp. Łukasza Górki] z Napachania zawsze im koszą łąki na mokradle Piotrowo. Proszą o odnowienie granic z Napachaniem i Tarnowem (CP 111, 125).

3. Własn. książęca, potem bpstwa pozn., potem kap. kat. pozn. 1293 ks. Przemysł II nadaje K. bpstwu pozn. i obdarza je immunitetem takim, jaki posiadają stare wsie bpstwa (Wp. 2 nr 694). 1303 bp pozn. w zamian za m. Buk i przyległą doń wieś świątników [obecnie Wielka Wieś] daje kustodii w kat. pozn. wieś Kaczanowo z dziesięciną i 3 ł. wolne w K. (Wp. 2 nr 871).

1424 Mikołaj Strzeszek1Nie jest identyczny z Mikołajem Strzeszkowicem h. Sulima z Łagiewnik [Kościelnych] i Ulanowa [pow. gnieźn.], kustoszem, oficjałem i wikariuszem gen. gnieźn., który zmarł ok. 1418 r. (PSB 21, 95-96) [z Łagiewnik Kościelnych i Ułanowa w pow. gnieźn.] kan. pozn. [jako posiadacz wsi kap. K.] toczy proces z Janem Turkowskim i jego ż. Małgorzatą, wójtem w Buku i dowodzi, że Jan przemocą wziął w Turkowie, w opłotkach przed wsią, jemu i jego kmieciom 10 koni (WR 1 nr 1164).

6 i 10 VII 1431 kap. pozn. postanawia: a) żeby Jakub [Starszy z Wyganowa w pow. pyzdr.] archid. pszczewski, posiadacz wsi C. (tutor ville), ze względu na straty, jakie w zbożu i innych rzeczach ponieśli kmiecie tej wsi od ciągnących na wyprawę wojenną, zapłacił z niej 5 grz., oraz zwalnia go od zapłaty dalszych 2 grz.; b) z powodu zniszczenia w czasie wyprawy wojennej folwarku wsi C. (feodus ville) zwalnia Macieja Dryję [z Modliszewa w pow. gnieźn.] dziek. pozn. od płacenia czynszu przez dwa lata (AC 1 nr 44, 49).

1436 kmiecie z Napachania2Jarosław Kąkolewski jako kan. pozn. – bez wątpienia – był posiadaczem wsi kap. K. Janusz Wielicki, skądinąd nieznany, mógł być zarządcą u Jarosława. Nieznana jest też osoba Stan. Przccławskiego. Czyżby był identyczny ze Stanisławem dz. w Napachaniu, który tam występuje w 1443 r. (AC 2 nr 1162)? Jeśli jest to ta sama osoba, to można przypuszczać, iż tenże, dz. sąsiedniego Napachania, wydzierżawił od kan. Jarosława Kąkolewskiego i jego zarządcy Janusza Wielickiego opustoszałe Kobylniki i uprawiał tamtejsze role, wynajmując je swym kmieciom z Napachania [graniczy od S ze wsią K.] w procesie z [kan. pozn.] Jarosławem Kąkolewskim [z Kąkolewa k. Osiecznej] i Januszem Wielickim [ze wsi Wielkie, w sąsiedztwie Napachania i K.] dowodzą, że od żadnego z nich nie przyjęli roli w C. na osiedlenie, lecz orali tam role, jakie najęli za pieniądze u Stan. Przecławskiego (WR 1 nr 1467).

1443 kap. kat. pozn. uchwala, aby [kan. pozn.] Jarosław [Kąkolewski] polepszył stan gospodarczy wsi C. [Jako jej posiadacz] pod karą jej pozbawienia, a także aby ze sołectwa [w C.], bez względu czy ono wakuje, czy też jest osadzone [przez sołtysa], płacił na anniwersarz, a jeśli czuje się [tym zbytnio] obciążony, aby [ze sołectwa w C.] zrezygnował (AC 1 nr 279).

1460 kap. kat. pozn. umniejsza czynsz każdemu z kmieci w C. o 1 fl. z powodu szkód, jakie wyrządził grad (AC 1 nr 544).

1476 kap. kat. pozn., dla zasług Piotra z Pniew prep. włocł. i kantora pozn., daje mu [w posiadanie] wieś C., jaka wakuje wskutek śmierci [kan. pozn.] Mac. Woźnickiego (AC 1 nr 655).

1485 kap. kat. pozn., na prośby [Piotra z Bnina] bpa włocł., zwraca [kan. pozn.] Piotrowi Rąbińskiemu3Cieplucha 251 wymienia kan. pozn. Piotra Rąbińskiego, s. Sędziwoja z Rąbinia, jako posiadacza wsi kapitulnej Kobylniki w 1475 r. Data ta nieco dziwi, ponieważ Kobylniki wakowały w 1476 r. po śmierci [kan. pozn.] Mac. Woźnickiego. Informacji Ciepluchy nie sposób sprawdzić, a data przezeń podana może jest mylna. Na korzyść Ciepluchy przemawia to, że Rąbinski w 1485 r. ponownie otrzymał Kobylniki w posiadanie [w posiadanie] wieś C., którą mu odebrała z powodu uciemiężania kmieci [tej wsi] przez [sąsiednią] szlachtę, pod warunkiem, że Rąbiński polepszy stan tej wsi przez obronę jej kmieci przed krzywdami oraz. bronić będzie jej granic (AC 1 nr 755).

1 486 kap. kat. pozn. kmieciom w C. obniża czynsz [z ł.] o 6 gr [rocznie] na okres 10 lat, z powodu wielkiego ich ubóstwa oraz aby tym szybciej można było osadzić opust. łany (AC 1 nr 767).

1500 wizytacja C. wsi prestymonialnej kap. kat. pozn.: 8 półł., z tego 4 półł. os. (dwom kmieciom wolnizna kończy się, trzeciemu skończy się na ś. Marcina, czwarty ma wolniznę od najbliższego ś. Marcina na okres 1 roku). Czynsz po 3 wiard. z półł. Kmieć z Sadów uprawia 1 ł. opust. w zamian za czynsz, tak samo w zamian za czynsz uprawia się pozostałe łany opust. Nie ma karczmy ani zagród. Role folw. rozrzucone i nieregularne, ich wielkość nie jest znana. Dwór regensa całkowicie spustoszały, lecz obecnie buduje się na nowo z dobrych pni (CP 111, 17v-18).

1509 wizytacja C.: 8 półł., z tego 5 półł. os. Czynsz z półł. po 3 wiard., 2 koguty, 30 jaj. 2 półł. opust. uprawiają 2 kmiecie z Napachania w zamian za czynsz. Karczma opust. Role folw. nieregularne [allodium iacet rotundum, to jest nie w postaci podłużnych łanów], a kmiecie najmują je do uprawy. Łąki regensa niemałe. Opis dworu (CP 111, 32).

1510 w C. wsi prestymonialnej kap. kat. pozn. jest 6 ł. os. i 2 ł. opust., 2 zagr., 1 karczma (LBP 85).

1516, 1521, 1527 wizytacje C. (CP 111 k. 87, 102, 111v- 112).

1531 wizytacja C., regens [posiadacz wsi archid. pozn. Jan] Górski [z Miłosławia w pow. pyzdr.; pisał się z Góry k. Bnina w pow. pyzdr.]. 8 półł., z tego tylko 3 półł. os. (wymieniono kmieci, między nim rządca – villicus). Wyliczono osoby, które uprawiają 6 półł. opust.; pozostałe półł. opust. rządca na rozkaz regensa wydzierżawił per stadia [każdemu z dzierżawców po kawałku roli wielkości 1 stajania? czy też raczej należy rozumieć: w zamian za czynsz obliczany od 1 stajania roli?]. Folwark średni, można wysiewać 2 małdraty, regens wydzierżawia go per stadia. Regens otrzymał w tym roku z folwarku i sołectwa 5 1/2 grz. Karczma płaci 1/2 grz. i „przewoźne”. Wszystkie zagrody opust. Łąki. Gaj brzozowy. Opis dworu. Kmiecie skarżą się, że z półłanków pracują dla regensa tak, jak z całych łanów. Proszą, aby im dać na budynki drewno z Puszczykowa [obecnie Puszczykowo Stare, podówczas wieś kap.] (CP 111, 125).

Kmiecie: 1424, 1431, 1436, 1460, 1485, 1486, 1500, 1509, 1531 zob. wyżej.

1512 prac. Wawrz. Rusek, niegdyś kmieć kap. kat. pozn. z C., zbiegły do [sąsiedniej] wsi Napachanie, aby uwolnić się od zobowiązań wobec kap. i pragnąc oswobodzić się od przykrości i przeszkód ze strony kap., na półłanku, który opustoszał przez jego ucieczkę, zobowiązuje się osadzić swego syna, prac. Mikołaja w miejsce swoje oraz w domu, jaki Mikołajowi przydzielił w C. pełnomocnik (procurator) kap., nadto dać mu 2 konie, 2 krowy mleczne (boves mulsibiles), 2 woły robocze (boves iugo assueti), zasiać rolę na zimę i na wiosnę, obrobić w roku bieżącym, a to pod karami kościelnymi. Nadto Wawrzyniec oraz opatrzny Marcin sołtys z Napachania poręczają, że Mikołaj tenże łan [?półłanek?] będzie obrabiał i tamże stale mieszkał, a to pod karą umowną 10 grz. na rzecz kap., gdyby Mikołaj opuścił wieś (AC 2 nr 1512).

Areał: 1500 8 półł., sołectwo na 2 półł., folwark (CP 111, 17v-18); 1508 pobór: 3 półł. (ASK I 3, 11); 1509 8 półł., sołectwo na 2 półł., karczma opust., folwark, łąki (CP 111, 32); 1510 6 ł. os., 2 ł. opust., 2 zagr., karczma (LBP 85); 1531 8 półł., folwark średni, sołectwo na 2 półł., karczma, łąki, gaj (CP 111, 124); 1563 pobór: 2 ł., karczma dor. (ASK I 5, 226); 1577 płatnik poboru: kap. pozn. (ASK I 5, 690v); 1580 K. wieś kap. pozn.; pobór: 8 półł., 1/4 ł. (ŹD 20).

4. 1443 → p. 3; 1500 sołectwo opust. na 2 półł., z którego cz. czyli płosę uprawia kmieć z Napachania w zamian za 14 gr [czynszu] (CP 111, 17v-18); 1509 sołectwo opust. na 2 półł., uprawiają je kmiecie w zamian za czynsz (CP 111, 32); 1531 sołectwo [opust.] na 2 półł., które wydzierżawia się na pastwiska; regens otrzymał w tym roku z folwarku o średniej wielkości i z sołectwa 5 1/2 grz. (CP 111, 125).

5. 1288 bp pozn. dołącza do kościoła [par.] w Lusowie wsie, m. in. K. (Wp. 2 nr 628).

6. 1460 gradobicie w C. (AC 1 nr 544).

1 Nie jest identyczny z Mikołajem Strzeszkowicem h. Sulima z Łagiewnik [Kościelnych] i Ulanowa [pow. gnieźn.], kustoszem, oficjałem i wikariuszem gen. gnieźn., który zmarł ok. 1418 r. (PSB 21, 95-96).

2 Jarosław Kąkolewski jako kan. pozn. – bez wątpienia – był posiadaczem wsi kap. K. Janusz Wielicki, skądinąd nieznany, mógł być zarządcą u Jarosława. Nieznana jest też osoba Stan. Przccławskiego. Czyżby był identyczny ze Stanisławem dz. w Napachaniu, który tam występuje w 1443 r. (AC 2 nr 1162)? Jeśli jest to ta sama osoba, to można przypuszczać, iż tenże, dz. sąsiedniego Napachania, wydzierżawił od kan. Jarosława Kąkolewskiego i jego zarządcy Janusza Wielickiego opustoszałe Kobylniki i uprawiał tamtejsze role, wynajmując je swym kmieciom z Napachania.

3 Cieplucha 251 wymienia kan. pozn. Piotra Rąbińskiego, s. Sędziwoja z Rąbinia, jako posiadacza wsi kapitulnej Kobylniki w 1475 r. Data ta nieco dziwi, ponieważ Kobylniki wakowały w 1476 r. po śmierci [kan. pozn.] Mac. Woźnickiego. Informacji Ciepluchy nie sposób sprawdzić, a data przezeń podana może jest mylna. Na korzyść Ciepluchy przemawia to, że Rąbinski w 1485 r. ponownie otrzymał Kobylniki w posiadanie.