UNISŁAW

(1222 Vnyslau, 1285 Wenczlow, Wenzlabe, Wenczlaw, Więcław, 1495 Unisław, Wnyslaw alias Wenczelaw, Wenclaw, 1570 Unisław) 16 km na NW od Chełmży.

1. 1222 wieś, władztwo chełm. (PrU 1/1, nr 41); 1299 komtur Theodorus w W. (Pr U 1/2, nr 713); 1364-98 folw., prok. unisł. (GA 438-9); 1418, 1419 prok. Pień (GA 464-5); 1422 komt. tor. (GA 438-9); 1430-1 komt. starogr. (GA 504, 506, 509, 513); 1495 castrum (UC nr 811); 1570-1 folw. i wieś, teryt. bpstwa chełm., klucz starogr., par. U. (Bi. 59, 85).

3. 1222 Konrad maz. nadaje bpowi Chrystianowi wieś V., którą posiadał niegdyś (schyłek XII w.) komes Żyra (Pr U 1/1, nr 41); 1364-1431 folw., własn. Zak., 1422 inwentarz folw.: 28 klaczy pociągowych, 24 koni typu miejscowego, 8 źrebiąt tegorocznych, 77 wołów, 33 szt. bydła, 97 świń, 4 1/2 łasztu i 17 korców ziarna, 20 korców jęczmienia, 6 1/2 korców grochu (GA 438-9, 465, 491-4, 504, 509, 513); 1430 Jerzy z W. trzyma 11 uli Zak. na połowę (GA 506); 1438 karczmarz w W. (GZ 95); 1480 W. w posiadaniu Borharda Schöfeld oraz syna Adama z Ostromecka (ASPK 1, 44); 1495 Jan Olbracht nadaje bpowi chełm. Stefanowi z Nidzicy i kap. chełm. folw. przy zamku U., który należał do zamku król. w Starogrodzie (UC nr 731); 1505 Aleksander Jag. nadaje okr. starogr. z U. bpstwu chełm. (UC nr 168); 1517 bp chełm. Jan Konopacki zamienia z kap. chełm. wsie Nielbark i Sarnowo na folw. kap. Gzin i U. (UC nr 811); 1570-1 własn. bpstwa chełm., wieś 23 ł. chł., 7 zagr., folw. 9 ł. (Zap. 20, 319; F 22, 105, 120; Bi. 59).

5. 1445 par. W. w planie synodu laickiego bpstwa chełm. (UC nr 578); 1647 kościół Ś. Bartłomieja (DCh 179); pochodzi z ok. 1300 r. (BK 2, 89-90); uposażenie „ab immemorabili immortabili possessione” 4 ł. (F 6-10 55).

6. 1285 w W. wystawiono przy w. dla Czarża (UC nr 110); 1410 Władysław Jag. nadaje W. kaszt. poznańskiemu Mościcowi ze Stęszewa (Długosz, Historia 4, 80); 1418 wiatrak w W. daje czynszu 3 łaszty żyta „yo quotemper” 45 korców żyta, karczmarz daje czynszu 2 grz. (GA 464); 1466 zamek W. wymieniony w traktacie pokojowym w Toruniu (Stv. 2, 268).

7. GZ 23; F 6-10 54.

8. Grodzisko wyżynne, koliste, na wyżynach nadwiślanych (Łęga 543; Ziel. 26).