NOWIEC

1371 kop. XV w. Novecz (Wp. 3 nr 1651), 1400 or. Nowecz, Novecz (Lek. 2 nr 2602), 1405 Nouecz (KoścZ 3, 8v), 1414 Nowyecz (Wp. 5 nr 238), 1432 Nowcze (KoścZ 10, 58v), 1445 Magna Novyecz (KoścZ 12 s. 685), 1448 Nowenyecz (PZ 16, 176), 1462 in Maiori Nowecz (PG 6, 43, dawniej k. 123), 1467 Nowiecz (PG 7, 255), 1523 Novyecz (ACC 98, 106), 1563 Nowiedz (ASK I 4, 157v), 1610 Nowieć (AV 4, 63v), 4 km na NE od Dolska.

1. 1446 n. pow. kośc. (PG 2, 147v); 1419 [par. Dolsk] (AC 2 nr 958).

2. 1405, 1432 N. graniczy z Rusocinem → p. 3: Wojc. Nowiecki; 1429 zapowiedź → p. 3: Piotr Nowiecki; 1445 w N. dwór, gaj, ogród, struga zw. Mała Głęboczka; błoto dzieli Nowiec Mały i M.N.; przez N. prowadzi droga do Dolska → p. 3: Katarzyna, Chwałka i Elżbieta z N.; 1450 woźny sąd. oznacza kopcami granicę między → Maliniami a Błożejewem; granica biegnie od kopca narożnego Malinia i Błożejewa oraz Rusocina i N. k. jeziora [Nowiec] nal. do Błożejewa i N., a dalej do kopca narożnego z Międzyborzem (KoścZ 14, 118); 1467 folw. w N. → p. 3: Klara i Beata; 1560 jezioro wsi N.; woda z niego płynie rowem do młyna zw. → Gajewy Młyn (KoścZ 57, 85).

3. Własn. szlach. 1371 Wyszota i Jan dziedzice z N.: m. Gostyń zobowiązuje się zapłacić z powodu zabicia w mieście Mikołaja ze Zdzieża 30 grz. gr wdowie po nim i jej braciom tymże Wyszocie i Janowi z N. (Wp. 3 nr 1651; → Kunowski młyn).

1400-15 Świętosław (1415-16 wicepodkom. w Kościanie; GUrz. nr C 847; MHP s. 314), 1407-18 Mikołaj zw. Rykała (1424-25 niegdyś Nowiecki), 1412 Mścigniew i 1412 Gniewek z N.: 1400 tenże Świętosław zapowiada swoją 1/2 cz. N. (Lek. 2 nr 2602); 1407, 1418 tenże Mik. Nowiecki śwd. (WR 1 nr 953; WR 3 nr 333, 416); 1412 ciż pozywają Wojc. Rzeszotarzewskiego o dobra po matce w Rzeszotarzewie [obecnie Roztarzewo]; sąd oddala ich roszczenia i utrzymuje w mocy dok. nabycia wspomn. wsi przez Rzeszotarzewskiego (KoścZ 4, 21); 1415 tenże Świętosław jest pełnomocnikiem Jana Rydzyńskiego (KoścZ 4, 166v – dawniej k. 63v); 1424-25 tenże Mik. Rykała niegdyś Nowiecki śwd. (WR 3 nr 1047, 1121).

1405-32 Wojc. Nowiecki, z N. (KoścZ 5, 483v; KoścZ 8, 31): 1405 tenże zawiera ugodę z Sędziwojem Zaborowskim w sporze o granice między N. a Rusocinem (KoścZ 3, 8v); 1412 tenże Wojciech zapisuje ż. Białdamie po 50 grz. posagu i wiana na swojej cz. w N. (Wp. 6 nr 694); 1419 tenże → p. 5; 1415, 1424 tenże występuje jako brat cioteczny (frater amitalis uterinus, frater amitalis) Sobka [Żytowieckiego] (WR 3 nr 524, 1047); 1424 tenże w sporze ze Szczepanem (Stephanus) Trąbińskim o to, że Szczepan wygnał go siłą z dzierżawy ogrodu, 1/2 folw., sadu i jeziora [gdzie?, w N.?] oraz o wyłowienie przez Szczepana z jez. [Nowiec?] ryb o wartości 1 grz. (WR 3 nr 1047; KoścZ 8, 64v); 1424 tenże w sporze z Czemą z Małego Lubiatowa (KoścZ 8, 22); 1424 tenże pozwany z U.N. [czyli z N. i Nowca Małego] opust. i os. oraz ze wszystkich swoich dóbr w pow. kośc. przez Jana s. Czemy z [Małego] Lubiatowa o 110 grz. szer. gr poręczenia za Winc. Chorążyca (KoścZ 5, 452); 1424 tegoż ż. Białdamę sąd utrzymuje w prawach do cz. N., oddalając roszczenia Dziersława Małgowskiego [z Małgowa w pow. pyzdr.] (KoścZ 8, 26v); 1424 tenże pozwany przez Wierzbiętę Szołowskiego [z Wszołowa, pow. kal.] o niezapłacenie 10 grz., przez co Szołowski poniósł szkodę w wysokości 55 grz. (WR 3 nr 1046); 1426 tenże zrzeka się na rzecz Dziersława Mokronoskiego 50 grz. na Trąbinie, które uzyskał wyrokiem sąd. od Szczepana Trąbińskiego (KoścZ 8, 228v); 1429 za tegoż Wojciecha jego ż. Białdama daje 50 grz. poręki Janowi Pasikoniowi [z Włościejewek], Hinczce Międzychodzkiemu, Sobkowi Zaleskiemu oraz Janowi i Wojciechowi z Ostrowieczna (KoścZ 9, 148v); 1430 tenże płaci po 3 grz. kary Mik. Malechowskiemu i sądowi za to, że nie zapłacił zgodnie z wyrokiem sądu wspomn. Malechowskiemu 18 grz. szer. gr (KoścZ 9, 279v); 1432 tenże pozwany przez Dziersława Rusockiego o odnowienie kopców [gran.] między Rusocinem a N. (KoścZ 10, 58v).

1407 Andrzej Nowiecki ręczy za Tomisława [Lubońskiego?] sołtysa w → Łęce Małej (KoścZ 3, 57).

1414-35, zm. a. 1445 Piotr z N., zw. Kiełbasa, brat Wojciecha i Pawła, duchowny (→ p. 6); 1414 tenże dz. w N. i kan. kat. pozn. (Wp. 5 nr 238); 1425 tenże, 1427 [zapewne tenże] zapisuje wikariuszom [kat. pozn.] czynsz 2 kóp [gr] na N. i Chlebowie [k. Rusocina, par. Wieszczyczyn] od sumy głównej 30 grz. gr pras. (Wp. 8 nr 1074; Wp. 9 nr 1146); 1429 woźny zapowiada Chlebowo i cz. dziedziny N. tegoż Piotra (KoścZ 9, 228).

1444-48 Paweł Chlebowski, zw. też Nowiecki, brat Piotra i Wojciecha: 1444 tenże zapisuje c. Jadwidze 60 grz. posagu na N., Nowcu Małym i na 1/2 Malinia (PG 2, 28); 1445 tenże → niżej: Katarzyna, Chwałka i Elżbieta z N.; 1448 tenże w sporze z prac. Szymonem ze Śremu młynarzem w Walkmłynie [= foluszu k. Śremu] (KoścZ 13, 167); 1448 tenże jest dziadem Anny i Elżbiety [z N.; córek Jadwigi? → niżej] (KoścZ 13, 348).

1430 Michał z N. w sporze z Wojciechem niegdyś z Chrząstowa (KoścZ 9, 257v).

1444-53 Jadwiga z N., c. Pawła Chlebowskiego: 1444 taż → wyżej: Paweł Chlebowski; 1453 taż → niżej: Katarzyna, Chwałka i Elżbieta z N.

1445-46 Katarzyna, 1445-62 (zm. a. 1468?) Chwałka i 1445-79 Elżbieta z N., siostry niedz., cc. Wojc. Nowieckiego: 1445 siostry zawierają ugodę ze [swoim stryjem] Pawłem Chlebowskim i jego s. Janem w sporze o dobra w dziedzinach M.N. i Nowiec Mały pozostałe po śmierci Piotra Kiełbasy kan. pozn., stryja sióstr, a brata Pawła; Paweł nie ma przeszkadzać siostrom w spokojnym posiadaniu dworu w M.N., gdyż ich ojciec Wojciech dał 1/2 wspomn. dworu swojemu bratu Piotrowi przy podziale; obszar wspomn. dworu rozciąga się na szerokość od gaju k. M.N. do [zabudowań] kmiecia, które znajdują się przy dworze, a na długość – od drogi, która prowadzi przez N. do Dolska aż do środka błota, które dzieli Nowiec Mały i M.N.; do sióstr ma również należeć ogród nad strugą Mała Głęboczka oraz wspomn. struga wraz z oboma brzegami – w podziale między braćmi ogród ten przypadł Wojciechowi, a struga Piotrowi; Paweł ma wydzielić ponadto swym bratanicom 1/2 ł. os. w M.N. z cz. po zm. Piotrze Kiełbasie, druga cz. nal. do niego; siostry otrzymują też na jeziorze przy wodzie pana Błożejewskiego1Zapewne chodzi tutaj o obecne jez. Nowiec rozciągające się z N na S między N., Maliniami i Błożejewem (MTop. 1950) 2 tonie niewodowe, Paweł zaś jedną – przy końcu rowu [a może strugi?]; siostrom przypada także ze spadku po stryju 1/2 ł. opust. w folwarku w Nowcu Małym tuż przy Masłowie, od strony „granicy Chlebowskiej” [tzn. cz. Pawła Chlebowskiego] (KoścZ 12, 685); 1445 też siostry, panny i dziedziczki w N., sprzedają z zastrz. pr. wykupu Maciejowi plebanowi w Dupinie 2 grz. czynszu rocznego za sumę główną 24 grz.; czynsz ma pochodzić z folw. w N. i od kmieci w N.; jednak do przyszłego Bożego Narodzenia [1446] czynsz będzie płacony w wysokości 1 grz.; w imieniu wszystkich kmieci na postanowienia te zgadzają się Jakub i Bartłomiej kmiecie [z N.] (AE I 105v); 1446 te siostry, panny, zapisują Janowi Twardowskiemu kan. pozn. i pleb. w Dolsku 2 grz. czynszu rocznego od sumy głównej 24 grz. na rzecz altarii w kościele Ś. Michała w Dolsku (PG 2, 147v); 1453 te Chwałka i Elżbieta w sporze z Jadwigą z N. [c. Pawła Chlebowskiego] (KoścZ 14, 218v); 1462 taż Chwałka wd. po Piotrze Samsonie z N. przekazuje po swojej śmierci tejże Elżbiecie swoje cz. po ojcu i matce w M.N. i Nowcu Małym, Elżbieta zaś czyni [to samo? – tekst niedokończony przez pisarza] (PG 6, 43, dawniej k. 123); 1467 taż Chwałka zm.?, 1472 taż Elżbieta ż. Jana Przetockiego → niżej: Klara i Beata; 1479 taż Elżbieta ż. Jana Przetockiego sprzedaje Janowi niegdyś z Głoginina część w N. i w Nowcu Małym za 400 grz. szer. półgr (PG 9, 108v), a 1482 wspomn. Jan sprzedaje Kasprowi z Kąkolewa trzy części, czyli całą swoją cz. wsi N. za 600 grz. (PG 9, 153v).

1448 Anna i Elżbieta są wnuczkami Pawła Nowieckiego [Chlebowskiego, a córkami Jadwigi?] (KoścZ 13, 348).

1448-53, zm. a. 1463 Piotr Samson z N., Samson z N., mąż Chwałki: 1448 tenże w sporze z Anną ż. Wincentego niegdyś z Szamotuł (PZ 16, 176); 1453 tenże zastępuje w sądzie Chwałkę i Elżbietę z N. (KoścZ 14, 218v); 1462 tenże wspomn. jako zm. (PG 6, 43, dawniej k. 123).

1467, zm. a. 1471 Klara ż. Szymona Przylepskiego i 1467-72 Beata wd. po Marcinie Świekockim dziedziczki w N., siostry rodz. niedz.: 1467 te siostry sprzedają z zastrz. pr. odkupu Jakubowi altaryście kościoła par. w Dolsku 8 grz. czynszu rocznego na cz. w N. i folw. tamże za 100 grz., zgodnie z testamentem Chwałki z N. wd. po Piotrze Samsonie (PG 7, 255); 1470 taż Beata dz. w N. zamienia z Jakubem Kęszyckim całe cz. w M.N. i Nowcu Małym, przypadłe jej pr. bliższości po śmierci tejże Klary, na cz. wsi Podkoce z dopłatą 170 grz. (PG 8, 89); 1472 taż Beata i Jakub dziedzice w N. sprzedają z zastrz. pr. odkupu Jakubowi altaryście w Dolsku 2 grz. czynszu rocznego na częściach w M.N. i Nowcu Małym za 30 grz.; taż Beata i Jakub Kęszycki sprzedają Elżbiecie ż. Jana Przetockiego [→ wyżej] całe części dziedz. w M.N. i Nowcu Małym za 40 grz. (PG 8, 140).

1482 Kasper Zaborowski z Kąkolewa: 1482 tenże → wyżej: Katarzyna, Chwałka i Elżbieta; 1488 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Agnieszce ż. Marcina Grabieszy ze Strzelec [k. Grodziska, pow. kośc.] i jej ss. Feliksowi i Prosperowi całe cz. N. za 200 zł węg. (PG 10, 98v).

1500 Lasota i [Marcin] Grabiesza z N. pozwani przez kmiecia Mik. Starostę z Bienkowa o to, że w czasie rządów Lasoty w Bienkowie [wsi kap. kat. pozn.] zabrali mu siłą 4 sieci na zające wartości 2 grz. (CP 111, 9v).

1502 Barbara c. Marcina Grabieszy z N.; tejże mąż Piotr Kawiecki zapisuje po 60 zł posagu i wiana na 1/2 swoich dóbr we wsi Kawcze (PG 12, 188).

1502 Piotr Błożejewski zapisuje swojej [drugiej] ż. Dorocie c. Winc. Czackiego po 100 zł posagu i wiana m. in. na 1/2 → Błożejewa oraz na 1/2 jezior w N. i Błożejewie2Zapewne mowa o jednym jez. Nowiec, należącym w cz. do Błożejewa, a w cz. do N. (→ przyp. 1) (KoścZ 18, 73; PG 12, 185).

1517 Dorota c. Dobrogosta niegdyś Nowieckiego: tejże mąż Jan Przetocki zapisuje po 150 grz. posagu i wiana na 1/4 swoich 1/4 części w Przetocznej i Krobielewie (PG 15, 109v).

1519-25 Jan i 1532 Feliks Kanińscy [z → Kanina, par. Głuszyna] bracia rodz., ss. Piotra Kanińskiego: 1519 tenże Jan zapisuje ż. Dorocie c. zm. Jana Rogalińskiego po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 swojej cz. w N. (PG 15, 283); 1523 ciż dziedzice Daszewic sprzedają z zastrz. pr. odkupu Janowi Kunowskiemu altaryście altarii Ś. Jana Chrzciciela w kat. pozn. 6 grz. czynszu rocznego na Daszewicach, Wojkowie i Dupicach oraz na cz. N. za 72 grz. (PG 15, 520v); 1524 ciż dziedzice w N., bracia Anny c. zm. Piotra Kanińskiego, a wd. po Mac. Wyganowskim (PG 16, 16); 1525 tenże Jan sprzedaje z zastrz. pr. wykupu siostrze Annie Kanińskiej wd. po Mac. Wyganowskim wieś Trąbinko za 200 grz. (PG 16, 64v); 1525 tenże Jan dz. w N. → niżej: Włościejewscy; 1531 tenże Feliks → niżej: Włościejewscy; 1532 tenże Feliks sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Piotrowi Markowskiemu 4 ł. os. w N. za 150 grz. (PG 16, 527); 1532 tenże Feliks daje Januszowi Latalskiemu kaszt. gnieźn. i staroście inowrocł. całe wsie N. i Trąbinko os. oraz Malinie opust., a w zamian otrzymuje całą wieś Krzyżewniki i 650 grz. (PG 16, 535v).

1532 Dorota Żabicka wd. po Boguchwale Żabickim [z Żabiczyna k. Wągrowca] sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Wojc. Budziejewskiemu dz. w Czekanowie całe cz. opust. w N. i Żabiczynie za 120 grz. (PG 16, 546).

1580-83 Jan Rydzyński → niżej: pobór.

Włościejewscy w cz. N.:

1468 Andrzej syn zm. Piotra Pasikonia z Włościejewek, dz. w Trąbinie i N., sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Hieronimowi z Wielichowa plebanowi w Pyzdrach 5 grz. czynszu rocznego na Trąbinie i na swej cz. w N. za 60 grz. szer. półgr; na sumę główną składa się 30 grz., które zapisał w testamencie opatrzny Jan Kucharz (Cocus) i 30 grz. zapisane przez Jakuba Rogosza, sługę (servitor) bpa pozn. Andrzeja [z Bnina], na rzecz erekcji prebendy i mansjonarii w kolegiacie w Bninie3W 1514 czynsz został przeniesiony przez Jana z Bnina i jego bratanków, Mikołaja i Jana Złotowskich, dziedziców w Borku, na m. Borek (APP Zb. akt klaszt. XI-2, poszyt 8 – nowej sygnatury nie udało się ustalić) (AE II 207); 1489 Jan Pasikoń z Włościejewek sprzedaje z zastrz. pr. odkupu [brak imienia, pisarz zostawił wolne miejsce] plebanowi w Wielawsi 6 grz. czynszu rocznego na Włościejewkach, Trąbinie i na części N. za 80 grz. (PG 10, 128v); 1497 Andrzej z Włościejewek sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Piotrowi Dalabuskiemu swoją trzecią cz. w N., zastrzegając dla siebie kmieci w N., oraz łąkę zw. Kobierno i całe jez. we wsi Malinie za 60 grz. szer. półgr (PG 7, 138; PG 11, 157v), a wspomn. Piotr Dalabuski zapisuje swojej ż. Esterze c. zm. Jana Błożejewskiego po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 Dalabuszek i 2 częściach w N. (PG 7, 138); 1516 Andrzej archidiakon pozn. i Stanisław bracia rodz. z Włościejewek sprzedają z zastrz. pr. wykupu kolatorom kolegiaty w Bninie 5 grz. czynszu rocznego, m. in. na częściach wsi Włościejewki, Brzostownia, N., Trąbinko, Międzyborze i m. Jutrosin (PG 15, 85); 1525 Piotr Włościejewski sprzedaje Janowi Kanińskiemu dz. w N. całe wsie Trąbinko os. i Malinie opust. oraz całą cz. N. za 1000 grz. (PG 16, 63); 1531 Anna Gościejewska [= Włościejewska] ż. Piotra Dalabuskiego sprzedaje z zastrz. pr. wykupu swojemu mężowi całe 1/4 części N. i Malinia za 50 grz.; dobra te Anna kupiła z zastrz. pr. wykupu od Feliksa Kanińskiego za 250 grz. (PG 16, 344v-435).

Pobór z N.: 1530 od 3 ł. (ASK I 3, 124); 1563 od 6 ł. i 1 komor. (ASK I 4, 157v); 1566 od 7 ł. i 6 zagr. (ASK I 4, 252); 1580 od 4 1/2 ł. [os.], 1/4 [ł.] opust., 3 zagr., 1 komor., od 20 owiec (ŹD 64); 1580-83 pobór z N. płaci Jan Rydzyński (Piotrkowska 1 nr 406).

Mieszkańcy w N.: 1429 Maciek [zw.] Kaczka z N. w sporach z Włodkiem z Olszy (KoścZ 9 k. 221, 230v); 1445 Jakub i Bartłomiej kmiecie [z N.] → wyżej: Katarzyna, Chwałka i Elżbieta.

5. 1419 Wojciech z N. k. Dolska przyrzeka, że każdego roku po orce będzie płacił Florianowi [z Poklatek?] kan. pozn. i plebanowi w Dolsku, a także jego następcom, dzies. snopową ze wszystkich swoich ról w N. (AC 2 nr 958).

1434 Sułek kmieć (laicus) z Trąbina zwozi Mikołajowi pleb. w → Kunowie zboże (frumenta) [zapewne chodzi tu o dzies.] z obu wsi N., Błożejewa, z folw. w Kadzyniu oraz z folw. i od kmieci z Trąbinka w zamian za słomę [ze snopów dzies.?] (ACC 18, 289v).

1610 z N. płacą dla pleb. w Dolsku: dzies. z folwarku, a z 8 ł. kmiecych meszne i wiard. [dzies.] po 12 gr z ł. (AV 4, 63v).

6. 1414-35, zm. 1440 Piotr z Nowca zw. Kiełbasa (brat Wojc. Nowieckiego i Pawła Chlebowskiego), kan. kat. pozn., notariusz król. 1411-20, sekretarz Władysława Jagiełły 1432, pleb. w Bytomiu 1420, kan. kal. 1432, pleb. w Nieparcie 1435-40 (ACC 126, 269v; CP 2, 118v; Wp. 5 nr 324, 377, 378, 414, 441, 447, 491, 563; Wp. 8 nr 889, 943, 977, 978, 1036; Wp. 9 nr 1094, 1268, 1371, 1372; I. Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty królewskie i ich funkcja w państwie Andegawenów i pierwszych Jagiellonów 1370-1444, Warszawa 1977, s. 241, nr 97; Now. 2, 416): 1414-29 → p. 3; [1430] tenże i mgr Strzeszek kanonicy pozn. w imieniu kap. kat. pozn. poręczają królowi Władysławowi [Jagielle] w sprawie dochodów dziekanii pozn. (Wp. 9 nr 1221); 1430 tenże rozlicza się z kapitułą kat. pozn. z wydatków na podróż do króla do Konina, dokąd został wysłany przez wspomn. kapitułę (AC 1 nr 17, 19).

1 Zapewne chodzi tutaj o obecne jez. Nowiec rozciągające się z N na S między N., Maliniami i Błożejewem (MTop. 1950).

2 Zapewne mowa o jednym jez. Nowiec, należącym w cz. do Błożejewa, a w cz. do N. (→ przyp. 1).

3 W 1514 czynsz został przeniesiony przez Jana z Bnina i jego bratanków, Mikołaja i Jana Złotowskich, dziedziców w Borku, na m. Borek (APP Zb. akt klaszt. XI-2, poszyt 8 – nowej sygnatury nie udało się ustalić).