PARKOWO

1391 or. Parcowo, Parkowo (WR 1 nr 121), 7 km na SW od Rogoźna.

1. 1435 n. pow. pozn. (PG 1, 108v); 1425 n. par. własna (ACC 8, 149); 1510 dek. Oborniki (LBP 89).

2. 1423 droga z P. do Obornik przechodzi koło narożnika wsi Chowanowo, Chowanowo Małe oraz Rożnowo (M Oborniki 11); 1441 P. graniczy z Międzylesiem (Pot. 304, 103v); 1442 gran. P. z Rogoźnem biegnie przez las → Mokrzec; → Grodna (PZ 14, 100); 1579 gran. P. z Rożnowem (PG 134, 461).

1445, 1508-63 młyn → Jaracz koło P. → p. 3; 1510 mały staw w P. → p. 5.

3. Własn. szlach. 1391 Nastka [Wełmieńska, wd. po Januszu] z Rogowa [pow. gnieźn.] pozywa Szymona z Boguniewa o to, że posłał 5 wieśniaków (rustici) do P., a ci zabrali [z P.] 2 woły i 5 macior (Lek. 1 nr 1040); 1391 Szymon Boguniewski w sporze z Agnieszką, Stachną i Marcinem dowodzi przy pomocy świadków, że nie wysłał swych ludzi do P. i nie zabrał bydła Marcinowi [z P.] (WR 1 nr 121).

1435-49 Wełmieńscy z Wełny w P.:

1435 Przybysław dz. Wełny zapisuje ż. Katarzynie po 100 grz. posagu i wiana na Wełnie i na P. (PG 1, 107); 1435 Mirosz Wełmieński [z Wełny] zapisuje ż. Dorocie po 40 grz. posagu i wiana na 1/2 P. (PG 1, 108v); 1438 Jan Ciecirad z Chwałkowa [pow. pyzdr., k. Środy], zapisuje ż. Anastazji po 100 grz. posagu i wiana na 1/4 Wełny i na 1/2 P. (PG 1, 145v); 1444 Katarzyna ż. Wierzbięty z Pawłowa [pow. kcyn.] oraz Małgorzata i Dorota siostry, dziedziczki z Pawłowa1→ Grodna, przyp. 3; wydaje się, że gniazdem rodzinnym tych sióstr było P, sprzedają braciom Janowi i Andrzejowi z Grodny [ss. Jaracza] swoje części w P., Grodnie i Wełnie, a w zamian otrzymują części w Pawłowie i w Czesławicach w pow. kcyn. (PG 2, 19v).

1435-52 Dorota Wełmieńska [ż. Mirosława]: 1435 taż → wyżej; 1445 taż → p. 5; 1449 taż → niżej; 1452 taż z kmieciem Janem i jego synem Stanisławem zeznają, że kupili 1 stóg (acervum) żyta w Uchorowie u [kan.] Wyszoty [z Górki] protonotariusza Stolicy Apost. i prepozyta pozn. za 3 1/2 grz. (ACC 33, 255).

1446 Filip syn Mirosława z P. [Mirosław był zapewne identyczny z Miroszem z Wełny] należy do licznego grona patronów altarii Ś. Stanisława w kat. gnieźn. (ACC 55, 70); 1449 bracia Filip i Stanisław z Wełny: 1449 ciż → niżej; 1449 ciż niegdyś z Wełny zapisują matce Dorocie [wd. po Mirosławie] 70 grz. wiana na pieniądzach, które mają zabezpieczone na P. (PG 3, 57v); 1449 Filip Wełmieński niegdyś z Wełny zapisuje ż. Elżbiecie [z Biezdrowa2Taż Elżbieta wd. po Filipie występuje w l. 1472-93 jako współdziedziczka → Biezdrowa (PG 9, 155)] po 70 grz. posagu i wiana na sumie pieniężnej zabezpieczonej na P. (PG 3, 59; por. PG3, 155).

1444 n. Grudzińscy w P.:

1444-49 Jan z Grodny i 1444-71 Andrzej z Grodny bracia [ss. Jaracza]: 1444 ciż → wyżej; 1445 tenże Jan zapisuje ż. Katarzynie po 150 grz. posagu i wiana na częściach wsi Grodna i P. oraz na młynie → Jaracz i na młynie w Wełnie (PG 2, 82); 1445 ciż bracia Jan i Andrzej dzielą się częściami Grodny, Wełny, P., młyna i Rudy (PG 2, 115v); 1449 ciż z Grodny kupują od braci Filipa i Stanisława dziedziców Wełny 1/2 P., 1/2 Wełny, cz. w Grodnie, cz. mł. Jaracz i cz. Rudy, a równocześnie tymże braciom z Wełny sprzedają z zastrz. pr. odkupu P. za 400 grz., a 1/6 Rudy na wieczność (PG 3 k. 56, 56v); 1471 tenże Andrzej Grudziński z Grodny zapisuje ż. Katarzynie 1000 grz. na P. oraz na połowach wsi Grodna, Wełna, Ruda, Wiry, Wiry Małe i na 1/2 m. Łęczyca [k. Poznania] (PG 8, 102v).

1476-1510 Mac. Grudziński [od ok. 1491 kaszt. bydg., syn Andrzeja]: 1476 tenże z Wir, Łęczycy i P. (PZ 20, 48v); 1486 tenże zapisuje ż. Małgorzacie [z Gołańczy] 1000 grz. na P., 1/2 Grodny, 1/2 Wełny oraz na młynach w Wełnie i na mł. Jaracz (PG 10, 48v); 1500 tenże → p. 5; 1500 tenże zapisuje czynsz roczny 5 grz. z Grodny i P. dla kapłanów i kapelanów w kościele par. NMP w Obornikach i kwituje burmistrza oraz wspomn. kapłanów z otrzymanej sumy 60 grz.; kapłani obowiązani są do odprawiania mszy (ACC 79, 36; PG 12, 122v); 1504 tenże zapisuje wikariuszom kat. pozn. czynsz roczny 8 grz. z P. i z 1/2 wsi Wiry (CP 14, 638; PG 12, 292); 1504 tenże zapisuje Mac. Grodzickiemu kan. [kat.] pozn. i altaryście ołtarza Ś. Krzyża w kościele Ś. Marii Magdaleny w Poznaniu czynsz roczny dla tejże altarii, 9 grz. z pr. wykupu za 111 grz.; czynsz został przeniesiony z Osowej Sieni i z Dębowej Łęki na P. i Grodnę (PG 12, 291v); 1510 tenże dz. w P. (LBP 89).

1556 Janusz Grudziński [syn Zygmunta, wnuk Macieja] zapisuje ż. Róży c. Mac. Starczynowskiego po 5000 zł pol. posagu i wiana na dobrach należnych mu z podziału z braćmi Maciejem, Stefanem i Andrzejem, tzn. na częściach Grodny, Wełny i P. oraz na in. licznych wsiach w pow. nak., kcyn., inowrocł. i sier. (PG 19, 295); 1566, 1570 Andrzej Grudziński [syn Zygmunta, wnuk Macieja] sprzedaje [dwukrotnie] z zastrz. pr. odkupu P. oraz 1/2 mł. Jaracz: 1566 Alacjuszowi Praskiemu za 3500 zł pol., a 1570 Wolfgangowi Bukowieckiemu za 2500 zł pol. (PG 20, 484; PG 21, 98v).

1508-10 wiardunki król. z P.: 1508 od 10 ł., karczmy oraz mł. → Jaracz o 2 kołach; 1509 od 10 ł., 2 karczem, mł. [→ Jaracz] o 2 kołach; 1510 od 9 ł. (ASK I 3 k. 15, 53v, 274); 1510 w P. 15 ł. (LBP 89); 1563 pobór z P. od 7 1/2 ł., karczmy dor., mł. [w] Wełnie o 2 kołach, mł. → Jaracz o 2 kołach (ASK I 5, 699); 1577 Andrzej Grudziński płaci pobór (ASK I 5, 699); 1580 Anna Grudzińska [wd. po Andrzeju] płaci pobór od 5 ł., 4 zagr. i karczmarza (ŹD 26; ASK I 6, 126v).

1428 Piotr zw. Czwal [z P.?] i Więcek zagr. z P. → p. 5; 1452 Jan kmieć z synem Stanisławem z P. → p. 3; 1500 Mac. Drop włodarz (villicus) z P. (ACC 79, 36).

4. 1445 1 ł. soł. w P., uprawiany przez dziedzica → p. 5.

5. 1425-29 Mikołaj pleb. z P.: 1425 tenże ręczy za Jana karczmarza z Wiatrowa [w pow. gnieźn.] w sprawie domu w Rogoźnie i z tej racji ma otrzymać od wspomn. karczmarza 15 grz. (ACC 8, 149v); 1425 tenże pozywa Urbana z Rudy [k. Rogoźna?; w okolicy Rogoźna było kilka osad o nazwie Ruda] o 43 gr, które [zm.] Mikołaj brat Urbana przeznaczył na potrzeby budowlane kościoła (pro fabrica ecclesie) w P. (ACC 8, 155v); 1429 tenże pozwany przez Piotra kan. kruszw. i pleb. w Rogoźnie, ponieważ w swoim kościele udzielał sakramentów i odprawiał pogrzeby osobom nal. do par. Rogoźno, a także uzurpował sobie pr. do opłat z tego tytułu (ACC 12, 106).

1428 Mikołaj kościelny (minister ecclesie) z P. pozywa Piotra zw. Czwal, Więcka zagr. z P. oraz Jana Pełkę ze Słomowa o zapłacenie 10 grz., ponieważ napadli oni uzbrojeni na jego dom, zadali rany jego żonie Katarzynie, a później usiłowali go zabić na drodze (ACC 11, 110v).

1431 Piotr pleb. w P. rezygnuje z parafii P. (ACC 14, 65v).

1432-49 Jan pleb. w P. [stale ta sama osoba?]: 1432 tenże pozwany przez Klemensa pleb. w Gołutowie [pow. pyzdr.; obecnie Gułtowy] o zapłacenie 1 wiard. (ACC 16, 268v); 1434 tenże pozy wa Piotra karczmarza w Rożnowie o zapłacenie 1 grz., którą Święchna, żona Piotra, zapisała w testamencie kościołowi w P. (ACC 18, 79); 1445 [tenże?] Jan pleb. w sporze z Dorotą Wełmieńską [ż. Mirosława z Wełny i z P.]: Dorota publicznie zarzuciła plebanowi, że nie chce on mieć innego kościelnego (minister ecclesie), niż ten, który jest obecnie, ponieważ pleb. współżyje z jego żoną; pleb. pozywa Dorotę o dzies. snop. z łanu sołeckiego [w P.]; Dorota zeznaje, że z tego łanu należy się tylko meszne, które godzi się płacić, a pleban zeznaje, że od 40 l. dzies. z tego łanu płacona była jemu i jego poprzednikom; wyrok: Dorota ma zapłacić dzies. i 20 gr kosztów sądowych (pro fatigis); po wyroku pleb. zawiera z Dorotą ugodę: Dorota odda dzies. snop. za rok bieżący, a następnie na tym łanie osadzi kmiecia, który będzie płacił meszne (ACC 28 k. 91, 96, 109); 1445 tenże pleb. na mocy zawartej ugody ma otrzymać od Jana Ciecirada [dz. cz. P. → p. 3] 12 kóp żyta tytułem dzies. i mesznego z łanu soł. w P.; na mocy in. ugody pleban otrzyma 1 grz. zamiast wspomn. żyta (ACC 28 k. 96v, 109); 1449 tenże pleb. Jan rezygnuje do końca życia z dzies. ze wsi Wełna [w par. Rogoźno], jedynie wyjątkowo otrzymają w tym roku na mocy darowizny Szczepana (Stephanus) [Chybskiego] pleb. w Rogoźnie (ACC 31, 130).

1451 Mikołaj pleb. w P. pozywa swego brata Bartłomieja sołtysa w Laskowie [k. Rogoźna] o zaległe 15 grz. z 30 grz. należnego mu majątku po ojcu i matce (ACC 33, 6v).

1452 Jakub pleb. w P. i Mikołaj witryk z P. w sporze z Jakubem, kuśnierzem z Poznania o 25 grz. spadku po zm. w P. Marcinie [osoba niezident.] (ACC 33 k. 127, 174v).

1456 Mikołaj pleb. w P. wyznaje, że otrzymał w tym roku. dzies. snop. z fołw. w Wełnie, która od wielu lat należy się plebanom w Rogoźnie; Sędziwój pleb. w Rogoźnie zezwala mu na zatrzymanie tej dzies. pod warunkiem, że więcej nie będzie jej sobie przywłaszczał (ACC 37, 90v); 1456 tenże rezygnuje z kościoła w P. na rzecz kapłana Grzegorza ze Skoków (ACC 37, 103).

1458, 1462 Andrzej pleb. w P. (ACC 38, 194; ACC 42, 73v).

1510 w P. kościół Ś. Małgorzaty3To samo wezwanie wymieniono w 1628 w odniesieniu do zrujnowanego kościoła w P. oraz w 1778 w odniesieniu do odbudowanego kościoła w P. (AV 7, 42v; AV 31, 417). W 1727 (wizytacja Libowicza) podano, że drewniany kościół w P. ma wezwanie Narodzenia NMP oraz ŚŚ. Wojciecha, Stanisława i Doroty (AV 20, 410), kolator Mac. Grudziński dz. P.; wiardunki dzies. z 15 ł. w P. należą do plebana w Rogoźnie, a meszne z tych łanów do pleb. w P.; ponadto pleb. w P. otrzymuje meszne z 3 karczem, 2 ćw. mąki z młyna Jaracz i dzies. z 2 folw. w Wełnie, par. Rogoźno; pleb. ma 1 ł. roli, mały staw; pleb. otrzymuje z Wełny 2 kopy gr [czynszu] rocznie [zapisane] przez Andrzeja Grudzińskiego (LBP 89).

1549 Wojciech pleb. w P. rezygnuje z kościoła w P. na ręce oficjała pozn. (ACC 118, 201v).

6. 1452 sprawa Mac. Maniewskiego [z → Maniewa?] z Maciejem dominikaninem z Poznania ma być odesłana do sądu świeckiego; [z niewyjaśnionego powodu] zapiskę tę umieszczono pod tytułem: „Parkowo”. (ACC 33, 187v).

Uwaga: W literaturze utrwaliła się tradycja, że na terenie P. istniało niegdyś m. Sławków; wzmiankę o nim zapisano po raz pierwszy, nie wiadomo na jakiej podstawie, w wizytacji Libowicza z 1727 (Visitatio ecclesiae parochialis in villa P. olim oppido Sławków dieto, AV 20, 410). K 3, 212, łączył tę wiadomość z osobą Mikołaja „de Slawcovice” [miejscowość niezident.], który w 1429 r. toczył proces z Andrzejem kmieciem ze Studzieńca [k. Rogoźna] (PZ 10, 166v). Opierając się na tych dwóch przekazach, które wcale nie muszą dotyczyć tej samej osady, M. B r u s t, Początki i rozwój miast w dorzeczu środkowej i dolnej Wełny, RH, 52, 1986, s. 25, 29, 43, przyjął, że Sławków to była nieudana lokacja miejska z XIV w. na terenie obecnej wsi P., analogiczna do znanych ze źródeł, sąsiednich lokacji w Dzwonowie (znanym w średniowieczu pod nazwą Zwanowo, na terenie pow. gnieźn.) i w → Głęboczku. Nie wydaje się, aby to była hipoteza uzasadniona. W materiałach SHG nie posiadamy żadnych przekazów o istnieniu takiego miasta. Wzmianka w wizytacji Libowicza, o ile w ogóle zasługuje na wiarę, mogła nawiązywać raczej do nieznanych nam prób lokacji takiego miasta w XVII w. Posiadaczami P. od końca XVI w. do początków XVIII w. byli m. in. Grudzińscy, Grzymultowscy i Rydzyńscy (TD), a więc rodziny, których przedstawiciele mogli mieć ambicję posiadania własnego miasta. Zastrzeżenia co do wiarygodności Libowicza budzą też jego informacje na temat wezwania kościoła w P., → przyp. 3.

1 → Grodna, przyp. 3; wydaje się, że gniazdem rodzinnym tych sióstr było P.

2 Taż Elżbieta wd. po Filipie występuje w l. 1472-93 jako współdziedziczka → Biezdrowa (PG 9, 155).

3 To samo wezwanie wymieniono w 1628 w odniesieniu do zrujnowanego kościoła w P. oraz w 1778 w odniesieniu do odbudowanego kościoła w P. (AV 7, 42v; AV 31, 417). W 1727 (wizytacja Libowicza) podano, że drewniany kościół w P. ma wezwanie Narodzenia NMP oraz ŚŚ. Wojciecha, Stanisława i Doroty (AV 20, 410).