PRZESIEKA NIEMIECKA

1278 or. Prisseca (Wp. 1 nr 473), [1298] fals. Przessieka Almanica (Wp. 6 nr 59), 1426 Przessyeka (Wp. 9 nr 1076), 1428 Przescheca Teutunicalis (KoścZ 9, 117), 1429 Przesszeka (KoścZ 9, 234), Przesszeka Thewtunicalis (KoścZ 9, 242), 1442 Deutsch Piechig! (Kraków, Archiwum OO. Dominikanów, Ko 1 – dok. spisany w języku niem.), 1481 PreszekaTheutunicalis (KoścZ 16, 247v), 1530 kop. XVII w. Niemieczka Przysieka (Lub. C XVII 20), 1530 Przesieka Almanorum (ASK I 3, 134v), 1539 Nyemyeczska Przeszyeka (KoścZ 26, 172), 1563 Przeszieka Nyemyeczka (ASK I 4, 203v), obecnie Przysieka Stara, 7 km NEE od Śmigla.

1. 1530 n. pow. kośc., par. Wonieść (ASK I 3, 134v).

2. [1298] (fals.) opis granic P.A.: pierwszy kopiec stoi w miejscu górzystym przy bagnie za gajem zw. Warist i dzieli P., Nielęgowo i Gniewowo; granica biegnie od niego do kopca, dzielącego Parsko, Gniewowo i P., a następnie do kopca dzielącego P., Żydowo i Bojanowo; od niego granica biegnie do pala w bagnie, stojącego za łąką należącą do folw. w P., stąd rowem do Przesieki Małej [Polskiej], a dalej przez łąki i bagno z powrotem do pierwszego kopca (Wp. 6 nr 59, → przyp. 2); 1530 rozgraniczenie N.P. opata przem. i wsi Gniewowa opata lub.; granica biegnie od kopca dzielącego N.P., Gniewowo i Żydowo wzdłuż drogi granicznej aż do skrzyżowania z drogą z N.P. do Górska, stąd nieco w lewo do kopca przy drodze z N.P. do Gniewowa, a stąd do kopca dzielącego N.P., Gniewowo i Nielęgowo1Zapewne tego aktu dotyczy wzm. z początku XIX w. o rozgraniczeniu P.N. z Nielęgowem (AAP sygn. AZ 4/11 i 4/12 pod 6 V) (Lub. C XVII 20 – dawna sygn.); 1539 rozgraniczenie N.P. nal. do opata przem. i wsi Bojanowo; granica biegnie od kopca narożnego dzielącego Przesiekę Polską, N.P. i Ostrów do kopca narożnego dzielącego N.P., Żydowo, Bojanowo i Ostrów (KoścZ 26, 172); 1582 spory o granice P.N. z Bojanowem i z Gniewowem (KoścZ 67 k. 451-453, 521v-522).

1530 wiatrak, 1563, 1566, 1571 dwa wiatraki → p. 3.

3. Własn. książęca, potem rycerska, a następnie klasztoru cystersów w Wieleniu (przeniesionego w początku XV w. do → Przemętu). 1278 Bolesław Pob. potwierdza, że Beniamin [Zaremba] wda pozn. nadał cystersom swe dobra otrzymane od księcia, m. in. P. (Wp. 1 nr 473); [1298] (fals.2Dok. znany z kop. z 1582, gdzie opatrzony jest datą 1278. Jest to niewątpliwie fals.: opis granic (→ p. 2) jest zbyt dokładny, jak na zwyczaje kancelarii XIII w., zapis Przessieka Almanica pasuje dopiero do XVI w. (jeszcze w XV w. pisano konsekwentnie: P. Teutunicalis), a data jest nie do przyjęcia (w 1278 żył jeszcze ojciec wystawców, Beniamin). Pogląd, że kopista pomylił datę, zapisaną w or. 1298 (J. Pakulski, Rola polityczna Beniamina Zaremby w drugiej polowie XIII wieku, „Zeszyty Naukowe UMK w Toruniu”, Historia 5, 1969, s. 29 n., a za nim Wp. 6 nr 59), nie jest przekonujący. Także bowiem w pochodzących z początku XIX w. „kalendarzach” klasztornych (AAP sygn. AZ 4/11 i 4/12 pod 25 VII) dok. nasz notowany jest z datą 1278. Taka data widniała zatem na (rzekomym) or. Zauważyć jednak należy, że świadkowie bardzo dobrze pasują właśnie do lata 1298 (T. Jurek, Dziedzic Królestwa Polskiego. Książę głogowski Henryk 1274-1309, Poznań 1993, s. 41). Wydaje się więc, że fałszerz wykorzystał jakiś istniejący naprawdę autentyczny dok. z 1298, dotyczący przekazania P. klasztorowi. Mnisi sporządzili fals., bo potrzebowali dokładnego opisu granic, którego nie było w trzynastowiecznym autentyku. Przy sporządzaniu falsyfikatu pomylono datę, sugerując się być może datą 1278, uważaną w tradycji klasztornej za datę fundacji opactwa) Beniamin i Wacław ss. wspomn. Beniamina zaświadczają, że nadali klasztorowi w Wieleniu dziedzinę P.A., darowiznę swego ojca [opis granic → p. 2] (Wp. 6 nr 59).

1426 Maciej [mnich przem.], zarządca (magister curie) w P. (Wp. 9 nr 1076); 1428 opat przem. pozwany z P.T. (KoścZ 9, 117); 1429-30 opat przem. dowodzi, że jego sołtys z P. zabrał Maćkowi kmieciowi z Gniewowa, poddanemu opata lub., wóz z końmi w zaroślach, które były zapowiedziane [tzn. obcy nie mieli tam pr. wchodzić] (KoścZ 9 k. 234, 242, 246v, 262v); 1481 opat przem. pozwany m.in. z P.T. (KoścZ 16, 247v); 1530, 1539 wieś opata przem. → p. 2; 1560 Wojc. Czarnkowski wydzierżawia od klasztoru przem. P. i Polodowo (Przem. D 21); 1571 wieś P.N., niegdyś należąca do opactwa przem., obecnie do zamku kośc. [tzn. do starosty kośc., którym był wtedy wspomn. Wojc. Czarnkowski] (ASK I 5, 422).

1530 pobór od 10 ł., od wiatraka, od karczmy 6 gr; pozostałe [łany] zostały zniszczone przez grad (ASK I 3, 134v); 1563 pobór od 14 ł., 3 ł. soł., 1 karczmy dziedz., 2 wiatraków, 3 komor., 8 rzem. (ASK I 4, 203v); 1566 pobór od 14 ł., 3 ł. soł., 1 karczmy dziedz., 2 wiatraków, 7 zagr., 5 komor., 4 rzem. (ASK I 4, 285); 1571 pobór od 14 ł., 3 ł. soł., 1 karczmy, 2 wiatraków dziedz., 3 rzem., 6 zagr., 6 komor. (ASK I 5, 422); 1581 pobór od 12 ł., 4 zagr., 1 1/2 [łanów czy zagr.?] opust., 4 rzem., sołectwo jest wykupione, 1 1/2 [łana soł.?] opust. (ŹD 88; ASK I 6, 509).

4. 1429-30 sołtys Hanusz → p. 3; 1430 tenże toczy proces z opatem lub. o miód i ule, jakie zabrał opatowi w Wonieściu (KoścZ 9, 265v); 1442 Stefan wójt [czyli sołtys] w D.P. sprzedaje dominikanom kośc. 1 grz. czynszu na 1/2 swej dziedziny (Kraków, Archiwum OO. Dominikanów, Ko 1, s. 78-80); 1563, 1566, 1571, 1581 łany soł. → p. 3.

1 Zapewne tego aktu dotyczy wzm. z początku XIX w. o rozgraniczeniu P.N. z Nielęgowem (AAP sygn. AZ 4/11 i 4/12 pod 6 V).

2 Dok. znany z kop. z 1582, gdzie opatrzony jest datą 1278. Jest to niewątpliwie fals.: opis granic (→ p. 2) jest zbyt dokładny, jak na zwyczaje kancelarii XIII w., zapis Przessieka Almanica pasuje dopiero do XVI w. (jeszcze w XV w. pisano konsekwentnie: P. Teutunicalis), a data jest nie do przyjęcia (w 1278 żył jeszcze ojciec wystawców, Beniamin). Pogląd, że kopista pomylił datę, zapisaną w or. 1298 (J. Pakulski, Rola polityczna Beniamina Zaremby w drugiej polowie XIII wieku, „Zeszyty Naukowe UMK w Toruniu”, Historia 5, 1969, s. 29 n., a za nim Wp. 6 nr 59), nie jest przekonujący. Także bowiem w pochodzących z początku XIX w. „kalendarzach” klasztornych (AAP sygn. AZ 4/11 i 4/12 pod 25 VII) dok. nasz notowany jest z datą 1278. Taka data widniała zatem na (rzekomym) or. Zauważyć jednak należy, że świadkowie bardzo dobrze pasują właśnie do lata 1298 (T. Jurek, Dziedzic Królestwa Polskiego. Książę głogowski Henryk 1274-1309, Poznań 1993, s. 41). Wydaje się więc, że fałszerz wykorzystał jakiś istniejący naprawdę autentyczny dok. z 1298, dotyczący przekazania P. klasztorowi. Mnisi sporządzili fals., bo potrzebowali dokładnego opisu granic, którego nie było w trzynastowiecznym autentyku. Przy sporządzaniu falsyfikatu pomylono datę, sugerując się być może datą 1278, uważaną w tradycji klasztornej za datę fundacji opactwa.