1447 Przybischewo (MK 37, 440), 1468 Przybyschewo (AE II 207v), 1528 Przybyszewo (Reces 19), 5,5 km na S od Święciechowy.

1. 1503 n. pow. wsch. (WsG 1, 43); [par. Ogrody], od XVI w. par. Święciechowa → p. 5.

2. 1508 granice P. i Trzebini z wsią Długie → p. 3B; 1528 opis granicy Król. Polskiego ze Śląskiem: kopiec narożny przy drodze zw. Scheibeweg dzieli P. i Długie w Królestwie od wsi Seiffersdorf [obecnie Radosław] w księstwie [głog.]; granice P. i Seiffersdorf opisuje dok., przedstawiony komisji granicznej (Reces 19); 1579 wiatrak → p. 3D; 1595 las przy drodze do Rydzyny → p. 3C.

3. Własn. szlach. 3A. Rabnowowie: 1445 Piotr i Nikel Rabnowo z P. (K 3, 100; KObceRyc. 83 – cytowanego aktu z PZ nie udało się odszukać); 1447 Mik. Rabnow z P. śwd. (MK 37, 440).

3B. Przybyszewscy h. Kromno: 1468 Jan syn Jerzego z P.¹Jerzy ten jest być może ident. z Jerzym (Jurgą) Kromno występującym 1434-62 w sąsiedniej Trzebini (KObceRyc. 60). W Trzebini występował też w 1449 Michał Kromno, od którego pochodzą Kromnowie posiadający potem cz. Leszna (→ Leszno, p. 3C). Jerzy i Michał mogli być braćmi. O Kromnowach → KObceRyc. 59-60 w imieniu ojca jako kolatora altarii NMP, Ś. Barbary i 10000 Męczenników w kościele szpitalnym Ś. Ducha we Wschowie, prosi bpa pozn. o przeniesienie tej altarii do kościoła w Święciechowie oraz prezentuje na nią Wincentego z Lasocic (AE II 207v-208).

1501 Barbara Przybyszewska ż. Mac. Kawieckiego; mąż zapisuje jej po 50 kóp gr posagu i wiana (PG 12, 152).

1508 Anna wd. po Janie Przybyszewskim z ss. Jerzym i Zygmuntem toczy proces z Nankerem Dłuskim o granice między wsią Długie a P. i Trzebinią (WsG 1 k. 63, 64v).

1508-28 Jerzy Przybyszewski syn Jana: 1508 tenże → wyżej; 1509 tenże zapisuje ż. Marcie po 50 grz. posagu i wiana na 1/2 P. i Trzebini (WsG 1, 68); 1510-13 tenże kupuje od Nankera (1510) i Krzysztofa (1513) Griselów Piotrowskich części Piotrowic w pow. wsch., od każdego za 60 zł (WsG 1 k. 70v, 91); 1513 tenże występuje jako wuj dzieci Mik. Jędrzychowskiego i Kat. Bojeńskiej (PG 15, 84v), a 1523 jako stryj Anny c. zm. Pawła Wilkowskiego (WsG 1, 151); 1518 tenże → niżej: Zygmunt; 1528 tenże Jerzy Kromno Przybyszewski, brat Katarzyny → niżej; 1532 tenże zabity przez Jerzego Glaubicza; Zygmunt Przybyszewski zawiera ugodę z zabójcą, a także ugodę z Martą Przybyszewską wd. po swym bracie w sprawie jej oprawy wdowiej na częściach P., Trzebini i Piotrowic (WsG 2 k. 114, 118v); 1541 wd. po tymże Jerzym, Marta → niżej.

1508-42 Zygmunt Przybyszewski, Kromno, syn Jana (WsG 2, 35): 1508 tenże → wyżej; 1518 tenże zapisuje ż. Helenie po 150 grz. posagu i wiana na 1/2 P., należnej mu z działów z bratem Jerzym (WsG 1, 123v); 1520 tenże ma żyć w pokoju z Rafałem Kromno; ręczą za niego Michał Wilkowski i Stan. Siedlnicki (WsG 1, 134); 1522 tenże kolator altarii Wniebowzięcia NMP w kościele par. w Święciechowie, przeniesionej ze Wschowy [por. wyżej, pod 1468] (ACC 97, 36v-37); 1528 tenże Kromno, brat Katarzyny → niżej; 1532 tenże → wyżej; 1537 tegoż c. Merencja; mąż Walenty Gorczyński²Walenty żył jeszcze dowodnie w 1547, kiedy wyznaczał opiekunów dla swych dzieci; zostali nimi m. in.: Merencja, Nitenhever Kromno z P. oraz Jerzy Kotwicz z P., dziedzic w Byledrzewo (niezident.; WsG 3, 95). W 1558 Merencja występuje już jako wd. (WsZ 1, 69-73v) zapisuje jej po 500 zł posagu i wiana (WsG 2, 180v); 1540 tenże skwitowany przez c. Merencję z dóbr po ojcu i matce (WsG 3, 12v); 1541 tenże skwitowany przez Martę wd. po swym bracie Jerzym z 100 grz. jej oprawy ciążącej na Trzebini (WsG 3, 17v); 1541 tenże zapisuje Jadwidze, c. Piotra Rydzyńskiego, ż. swego syna Jana, po 500 zł posagu i wiana, a 1542 daje temu synowi swe części Trzebini i Piotrowic (WsG 3 k. 19, 29); 1547 tenże wspomn. jako zm. (WsG 3, 95).

1518 Otella c. zm. Jana Przybyszewskiego, ż. Jana Dłuskiego; mąż zapisuje jej po 100 zł posagu i wiana (WsG 1, 123v).

1528 Katarzyna siostra rodzona Zygmunta i Jerzego Przybyszewskich, wd. po Erneście Gorczyńskim, zawiera ugodę z Zygmuntem Gorczyńskim, bratem Ernesta (WsG 2, 39-41); 1528-31 [taż?] Katarzyna c. zm. Jana Przybyszewskiego, ż. Jana Golińskiego [z Goliny pow. kośc.]; mąż zapisuje jej: 1528 po 60 grz., a 1531 po 200 grz. posagu i wiana (PG 16, 218).

1541-63 Jan Kromno Przybyszewski syn Zygmunta: 1541 tenże, syn Zygmunta, mąż Jadwigi c. Piotra Rydzyńskiego → wyżej; 1548 tenże kupuje od Jerzego Strawalda wieś Ogrody za 2000 talarów (WsG 3 k. 104, 110v); 1557 tenże zapisuje swej [drugiej] ż. Dorocie Rąbińskiej po 500 grz. posagu i wiana na Trzebini i Piotrowicach, sobie zastrzegając P. i Ogrody (PG 19, 483v; PG 101, 949); 1561 tenże Kromno Przybyszewski kupuje od Jana Kotwicza Gorczyńskiego cz. Górczyny w pow. wsch. oraz opust. wieś Schimel w ks. głog. za 2000 zł (WsG 5, 21; WsG 14 k. 105, 114v); 1563 woźny zeznaje, że 14 X uczestniczył na cmentarzu przy kościele w Święciechowie w pogrzebie tegoż Jana, zabitego przez Wojc. Parskicgo (WsG 14, 180); → też niżej: Jan.

1547 Nitenhever! Kromno z P. wyznaczony jednym z opiekunów dzieci Walentego Gorczyńskiego i Merencji Przybyszewskiej (WsG 3, 95; → przyp. 2).

1563-95 Jan Przybyszewski, syn Jana, pisarz ziemski wsch. 1579-94, zm. 1595 (UDR I/2, 173): 1563 tenże syn zm. Jana pozywa Wojc. Spławskiego czyli Bojanowskiego [Parskiego, → Parsko] o zabicie swego ojca (PyG 20, 430); 1564 tenże Jan Kromno Przybyszewski → p. 5; 1564 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Górczynę Zygmuntowi synowi Walentego Gorczyńskiego [i Merencji c. Zygmunta Przybyszewskiego] za 800 zł i zobowiązuje się nakłonić Dorotę Rąbińską, wd. po swym ojcu Janie, do sprzedaży jej pr. do tej wsi (PG 108 k. 454, 455v; PG 20, 333v); 1566 tenże z siostrą Urszulą (KoścG 19, 191v; WsG 16, 6); 1566, 1579 tenże → p. 3D; 1575 tenże otrzymuje od swej macochy Doroty Rąbińskiej jej oprawę na Górczynie, a w zamian zapisuje jej 15 zł czynszu rocznego (WsG 17, 17); 1575 tenże Jan Kromno Przybyszewski sprzedaje Zygmuntowi Gorczyńskiemu części Górczyny i opust. wsi Schimel za 2000 zł (WsG 7, 1); 1579 tenże zapisuje Stan. Gołaskiemu [z Gołaszyna k. Ponieca] czyli Bojanowskiemu 700 zł posagu za swą siostrę z jednego ojca, Zofię ż. wspomn. Gołaskiego³Zofia występuje jako ż. Gołaskiego także 1592 i 1594 (PG 160, 320v; PG 23, 922; WsG 22, 85v); Zofia kwituje Jana z dóbr po ojcu (WsG 18, 155v; PG 136, 292); 1579 tenże zobowiązuje się zapisać 2000 zł posagu swej przyszłej ż. Barbarze, c. zm. Mik. Ossowskiego [z Osowej Sieni], na P. i Ogrodach (WsG 18, 164v-165v; PG 136, 341); 1580 tegoż siostry Zofia i Małgorzata, cc. Doroty Rąbińskiej (WsG 18, 190v); 1583 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu od swego krewnego (affinus) Jana Tarzeckiego cz. Sarnowej z przyległymi wsiami za 2200 zł oraz wsie Wilczylas, Brzeziny, Chudowo i Utracino w ks. zatorskim za 5000 zł (PG 22 k. 40, 42); 1588 tenże kupuje od Jana Radomickiego Trzebidzę (WsG 19, 422v); 1591 tegoż siostra Małgorzata, ż. Marcina Sepieńskiego; mąż zapisuje jej po 1500 zł posagu i wiana; na posag składa się 800 zł od tegoż Jana z tytułu dóbr po ojcu, 500 zł wyprawy oraz 200 zł gotówką od matki Doroty⁴Małgorzata jako ż. Sepieńskiego występuje także 1592 i 1594 (PG 23, 921; PG 160, 320v-321; WsG 22, 87v); jej matka Dorota wspomn. jest tam już jako zm (PG 23, 664v; KoścG 44, 106v; PG 157, 555); 1592 tegoż siostra Anna, ż. Andrzeja Bojanowskiego, który zapisuje jej po 1400 zł posagu i wiana (PG 24, 27v); 1595 tenże → p. 3C.

1578 Jerzy, Piotr, Wojc. Przybyszewscy dziedzice Prus w pow. kal.; Marcin Bojanowski z Gołaszyna winien im jest 100 zł (KoścG 32, 219v).

1596 Wojciech, Mikołaj, Stanisław, Katarzyna, Gertruda i Marianna, dzieci zm. Jana Przybyszewskiego pisarza wsch. (KoścG 50, 250).

3C. 1500-95 dział Kotwiczów w P.: 1500 Stan. Kotwicz Dłuski dz. w P. (Cieplucha 145); 1503, 1509 Nanker Dłuski zapisuje ż. Annie Mórkowskiej posag i wiano m. in. na 1/2 swej cz. P. (WsG 1 k. 43, 69v); 1513 tenże Nanker w działach daje bratankowi Stanisławowi synowi Dawida Długie i P. (WsG 1 k. 86v, 88v); 1532 Stan. Dawid Dłuski zapisuje Stefanowi Wilkowskiemu [z Wilkowa Niemieckiego] 56 grz. czynszu rocznego na Długim Starym, Długim Nowym i P., a 1533 70 grz. czynszu (PG 16 k. 488, 554, 578v); 1534 tenże Stanisław sprzedaje swemu bratu stryj. Wojc. Dłuskiemu swe części Długiego Starego, Długiego Nowego i P. za 1845 grz. (PG 16, 694v), a 1537 Wojciech sprzedaje te dobra Hieronimowi Gościejewskiemu (PG 17, 104v); 1547 Jerzy Kotwicz z P., dz. w Byledrzewo [niezident.] wyznaczony jednym z opiekunów dzieci Walentego Gorczyńskiego i Merencji Przybyszewskiej (WsG 3, 95; przyp. 2); 1554 Barbara c. zm. Hieronima Gościejewskiego daje w dożywocie swemu mężowi Janowi Malechowskiemu swe części po ojcu w Gościejewicach, Długim Starym, Długim Nowym i P. (KoścZ 20, 14v); 1566 Wojc. Dłuski podsędek wsch., Stefan Witkowski, Katarzyna z Gościejewic ż. Jakuba Rokossowskiego dzielą dobra zw. Dawidowskie w Długim Starym, Długim Nowym i P. (KoścG 19, 56v); 1566, 1579 Stefan Wilkowski → p. 3D; 1569 działy ss. zm. Stan. Wilkowskiego: Stefan otrzymuje cz. P. i Granówka (WsG 16, 344); 1575, 1589 Stan. Wilkowski [brat Stefana] zapisuje swej ż. Annie Grocholskiej posag i wiano m. in. na cz. P. (PG 21, 558; PG 23, 406v); 1585 Jan Rokossowski kupuje od swej siostry Anny c. Jakuba Rokossowskiego, ż. Łukasza Rydzyńskiego, jej cz. po matce Kat. Gołanicckiej m. in. w Długim Starym, Długim Nowym i P., a 1586 i ponownie 1590 sam sprzedaje te dobra Mac. Rąbińskicmu (PG 22 k. 595v, 672; WsG 19 k. 240v, 247; WsG 20, 126v); 1590 Stan. Wilkowski kupuje od swej bratanicy Jadwigi Wilkowskiej ż. Piotra Pawłowskiego jej cz. Wilkowa, P. i Smyczyny za 3500 zł (KalG 6, 308); 1595 tenże Stan. Wilkowski sprzedaje Janowi Przybyszewskiemu swe części Długiego Starego i Długiego Nowego oraz las w P. przy drodze do Rydzyny (WsG 8, 79).

3D. Przekazy dot. całej wsi: 1531 pobór od 2 ł. po 1 wiard., od karczmy 6 gr (ASK I 3, 185); 1563 pobór od 3 1/2 ł., 12 komor., 1 karczmy dziedz. (ASK I 5, 205); 1566 wieś P. Stefana Wilkowskiego i Jana Przybyszewskiego pobór od 3 1/2 ł., 17 zagr., 6 komor., 1 karczmy dor. (ASK I 4, 308); 1579 pobór z cz. Stan. Wilkowskiego od 9 zagr. z rolami po 6 gr, od 5 zagr. po 8 gr, 1 rzem., 3 komor. z inwentarzem, 5 komor. bez inwentarza, od owczarza od 20 owiec, od 1 wiatraka, od 1 rataja 15 gr; sam dziedzic uprawia 3 ł.; z cz. Jana Przybyszewskiego: od 3 1/2 ł.. 7 zagr. bez ról, 1 komor. z inwentarzem, 4 komor. bez inwentarza (ŹD 100; ASK I 3, 666).

5. [Poł. XVI w.] wieś P. należy do par. Święciechowa⁵Nie jest potwierdzona wcześniejsza przynależność parafialna P. Między P. a Święciechową leżą → Ogrody, które aż do reformacji były ośrodkiem odrębnej par. Najpewniej P. nal. więc do par. w Ogrodach. Tak przyjmował już Now. 2, 438, który jednak błędnie podawał o przyłączeniu P. do Święciechowy dopiero w 1675 (nieściśle rozumiejąc cytowany w haśle zapis w AV) i płaci meszne z łanów tak os., jak i opust. (LBP 153); 1564 wieś P. Jana Przybyszewskiego płaci dzies. bpowi pozn. z 2 ł. Hansa Kromno [to bodaj ta sama osoba, co wspomn. Jan] (IBP 311).

1675-85 wizytacja par. w Święciechowie: pleb. przedkłada niedatowany akt erekcyjny oraz wypis z ksiąg konsystorza pozn. z 1675, z których wynika, że do par. należą P., Ogrody i Trzebinia (AV 17 k. 636v, 638).

8. Ślady osad (fragmenty naczyń) z X-XIII w. znalezione na polach na S od wsi oraz na zachodnim krańcu wsi (Hensel 5, 300-301).

Uwaga: Wiadomości o kościele par. w Przybyszewie w diec. pozn. odnoszą się do miejscowości Przybyszew na Mazowszu nad Pilicą.