1393 [nazwisko:] Robaczinszky (Lek. 1 nr 1430), 1394 or. Robaczino (Lek. 2 nr 1566), 1397 Robaczyno (Lek. 2 nr 2008a), 1422 Hobaczino! (Wp. 5 nr 348), 1448 Maius Robaczino (KoścZ 21, 63), 1448 Minor Robaczyno (PG 3, 11v), 1500 Minor Robaczino (PG 12, 83), 1588 Maius et Minus Robaczino (KoścZ 21, 63), 3,5 km na SE od Śmigla.

1. 1417 R. w opolu przem. (KoścZ 4, 308); 1448 n. pow. kośc. (PG 3, 11v); 1510 n. par. Śmigiel (LBP 130).

2. 1500-66 mł. wodny w R. → p. 3B: 1500, → p. 3A: 1501, → p. 3C: 1566; 1581 2 młyny wodne w R.: korzeczny i walny → p. 3C.

1500-37 dwór w R.: 1500 → p. 3B; 1501, 1537 → p. 3A.

1540 rzeczka → Młynisko płynie od R. w kierunku Bojanowa i Bruszczewa (PG 17, 401v); 1542 bracia Jakub i Marcin [Ramszowie] z R. pozywają Andrzeja Bojanowskiego z Bojanowa, ponieważ [z jego winy?] zalane zostały łąki nal. do nich i do ich kmieci, pastwiska (pascua sterilia) zw. Skrobaczka, a także ścieżka (trames), Samica i mł. Ostrów, które odgraniczają R. od Bojanowa [obecnie Bojanowo Stare] (KoścZ 26, 351).

1583 Wojc. Robaczyński [Ramsz?] ukazuje gran. wsi R. ze wsią Bojanowo: od pala wbitego w strugę zw. Żelechwa, który rozdziela R., Bojanowo i Sierpowo, biegnie ona wzdłuż 6 pali wbitych w błoto i rozdziela Ostrów w R. od pól bojanowskich (KoścG 37, 47v).

3. Własn. szlach. [W R. rezydowały równocześnie dwie różne rodziny Robaczyńskich. W p. 3A wymieniamy Robaczyńskich, krewnych Ramszów ze Śmigla, wywodzących się z Oppeln na Górnych Łużycach. Pochodzą oni od Niklasza znanego z l. 1412-13, nie ma natomiast pewności, czy do tej rodziny należeli również dwaj Andrzejowie, którzy występowali w R. w l. 1393-1404 oraz 1415-21. Jeden z przedstawicieli tej rodziny użył raz (w 1520), określenia Ramsz przy swym imieniu i nazwisku. Ostatni męscy potomkowie z tej rodziny występowali w R. na początku XVII w., później rodzina wymarła (TD). Druga część wsi należała do Czackich (p. 3B). Nie wiadomo, jaką drogą dwie odnogi Czackich z Czacza weszły w posiadanie części R.; prawdop. była to część nal. wcześniej do Krzyżanowskich. Po raz pierwszy Czaccy wystąpili jako jej posiadacze w 1487. Glińscy sive Czaccy występowali w R. do połowy XVI w. a Robaczyńscy sive Czaccy do początków XVII w. Przypuszczać można, że obie te rodziny używały herbu Świnka, podobnie jak protoplasta Czackich Henryk z Zimnej Wody i jego zstępni w XVI w. (B. Możejko, Ród Świnków na pograniczu polsko-krzyżackim w średniowieczu, Gdańsk 1998, s. 29-30; MHP nr 415, 431).]

3A. [Ramszowie] Robaczyńscy. 1393-1404 (1405 wspomn. jako zm.) Andrzej [I] Robaczyński z R. (Lek. 1 nr 2338; Lek. 2 nr 1617, 1809, 1886, 2466; WR 3 nr 24, 49, 186): 1393-1404 tenże w sporach z Piotrem Seberlichem z Piotrowa [na NW od Czempinia]: 1393 o gwałt dokonany na ławniku w sądzie [gdzie?] przez Piotra (Lek. 1 nr 1430); 1394-1404 o pr. do 1/4 Nietąszkowa i 1/2 Unina; w tej sprawie strony sięgają po wstecz do wicepodsędka Dobiesza Zadory; w sprawie biorą udział Mac. Ptaszkowski [brat Piotra Seberlicha], Pradel [ze Spławia w pow. kośc.] oraz [bracia] Wawrz. Łódzki albo Będlewski [z Będlewa] i Jan Łódzki z Łodzi jako poręczyciele (Lek.1 nr 1966, 2018, 2214, 2237; Lek. 2 nr 1566, 1586, 1735, 1894, 1916, 1917; KP nr 1855; KoścZ 2, 84v); 1394 tenże w sporze z Filipem i Wincentym z Drzeczkowa o Smyczynę (Lek. 2 nr 1676); 1395 temuż Wawrz. Łódzki [z Będlewa] ręczy, że uwolni od roszczeń in. osób i zarządzi podział w 1/2 Unina i w 1/4 Nietąszkowa (Lek. 1 nr 1966);

1396 tenże Andrzej przegrywa proces z Janem Łódzkim o 20 grz. za bydło (Lek. 2 nr 1894); 1399 temuż Wawrz. Łódzki [Będlewski] zobowiązuje się płacić 8 1/2 grz. czynszu co roku, dopóki nie zostanie mu spłacona cała suma wymieniona w dok. wydanym przez Tomka [z Węgleszyna] starostę gen. wlkp. [w l. 1398-1409] (Lek. 1 nr 2237, 2900, 2901, 2943; Lek. 2 nr 1566, 1586, 1735, 1916, 1917, 2009, 2192, 2214, 2265, 2266, 2382, 2426, 2697, 2938; KP nr 26, 1855; ZSW nr 751; KoścZ 2 k. 80v, 84v); 1397 tenże wygrywa proces z Sędziwojem Psarskim o 8 grz. [długu] i 5 grz. szkody (Lek. 1 nr 2018, 2284, 2364, 2383, 2386);

1397-1401 tenże Andrzej w sporze z Katarzyną ż. Falkana [czyli ż. Henryka Falkenheina z → Piotrowa na NW od Czempinia, a siostrą Piotra Seberlicha]: 1397 przegrywa proces o 106 grz. z Chełkowa i R., lecz następnie 1398, 1400 odpiera roszczenia Katarzyny i jej męża do sum 106 grz. i 10 grz. (Lek. 1 nr 2595, 2744; Lek. 2 nr 2008a; KP nr 275, 379); 1397 Małgorzata i Dorota cc. tegoż Andrzeja; wspomn. Katarzyna ż. Falkana odpiera ich roszczenia do wsi Chełkowo (Lek. 2 nr 1992) 1401 tenże pozwany przez wspomn. Katarzynę o to, że wwiązał się bezprawnie w jej wieś Chełkowo (KP nr 649).

1397 Polni! z R., śwd. (WR 1 nr 348).

1405 Machna Robaczyńska [wd. po Andrzeju] toczy spór ze swymi pasierbicami Dorotą i Małgorzatą o Chełkowo (KP nr 2340); 1407 [taż?] Małgorzata z R. oraz Hanka dz. Nietąszkowa w sporze ze Stanisławem pleb. w Koszanowie, ustanawiają swymi pełnomocnikami w sądzie duchownym Mikołaja i Dziersława z Żydowa [i → Rozwarowa] (ACC 2, 108); 1410 taż ma zapłacić wspomn. plebanowi zaległe meszne z 1 ł. w R. (ACC 2, 108); 1417 [taż?] Małgorzata [czy jej pasierbica?] → niżej: Andrzej [II].

1406 dzieci zm. Andrzeja Robaczyńskiego nie mają lat sprawnych [żeby kontynuować proces z Piotrem Seberlichem i Katarzyną z Piotrowa] o 100 grz.; młodszy chłopiec (puer) ma 3 l. (ZSW nr 1090).

1412-13 Niklasz Robaczyński: 1412 tenże wraz z Ramszem i Andrzejem [Henrykiem?] ze Śmigla, Cybkiem Pradlem ze Spławia i Janem Walermulem [z → Popowa k. Śmigla] toczą spór z Bieniuszą Oporowską [matką Bawora i Liska Wyskotów] (KoścZ 4, 17); 1413 tenże z Ramszem Koszanowskim, Cybkiem Pradlem, dziećmi Henryka Ramsza i dziećmi [wspomn. wyżej] Jana Walermula w sporze z Liskiem [Wyskotą]; Bawor [Wyskota] otrzymuje wwiązanie w Oporowo (KoścZ 4, 40, dawniej k. 116v); 1413 tenże śwd. (KoścZ 4, 40v).

1415-21 Andrzej Robaczyński [II] śwd. (WR 3 nr 525, 699, 833, 861, 1211); 1416 tenże w sporze z kmieciem Mik. Pękaczem (Pankacz) [z R.?] dowodzi, że nie wziął mu wieprza (WR 3 nr 569); 1417 tenże dowodzi Małgorzacie z R. [wdowie po poprzednim Andrzeju? lub innej Małgorzacie, może swej siostrze], że nie wydał jej za mąż i nie ręczył za jej wiano w wysokości 100 grz. (WR 3 nr 636).

1421-30, 1443? Jan Oppeln [rodem z Oppeln na Górnych Łużycach] Robaczyński z R.: 1421 tenże w sporze z Wawrz. Skoraczewskim o posag siostry Jana, a żony Wawrzyńca (WR 3 nr 1206); 1422 tenże dz. z H. (Wp. 5 nr 348); 1423 tenże pozywa Agnieszkę Dłońską o 20 grz. jej wiana i 10 grz. wyprawy [z jej pierwszego małżeństwa z Andrzejem Głowaczem z → Dłoni?], które miały pozostać w jej posiadaniu, lecz nie pozostały, bo brat Agnieszki wydał ją [powtórnie za mąż?] z tym posagiem „w one ziemię” [zapiska niejasna] (WR 3 nr 973); 1430 tenże na mocy wyroku sądu polubownego urzędującego w Turzej Górze k. Wałcza (retro Walcz)¹Sąd podczas wyprawy wojennej, zob. K. Górska-Gołaska, Zasadzka rycerstwa wielkopolskiego na Drodze Margrabskiej pod Turzą Górą w 1430 r., „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 12, 1976, z. 1 (23), s. 53-62 zobowiązuje się na przyszły Wielki Post dać Januszowi z Czerwonego Kościoła 12 grz. z powodu sporów, ran i spowodowania kalectwa (chromoty) u Janusza (KoścZ 9, 284v); 1443 [tenże?] nazwany Hanczlem Robaczyńskim występuje jako krewny ze strony ojca²W pol. regeście w Wp. 5 nr 700, użyto niejasnego terminu „stryjowiec”; w podstawie źródłowej wymieniono zaś trzy osoby – Jana Bronikowskiego, Jana Nietąszkowskiego oraz Hanczla Robaczyńskiego – z określeniem „fratres et patrui” (AE II 10), co oznacza ogólnie, że byli oni krewnymi Ramszów ze strony ich ojca, brak natomiast w tym określeniu szczegółowych danych o pokrewieństwie Władysława i Mikołaja ss. Mik. Ramsza ze Śmigla (Wp. 5 nr 700; AE II 10); 1445 Dorota wd. po Hanczlu Robaczyńskim → niżej.

1432-35 Mikołaj z R.: 1432, 1434 tenże w sporze z Kuszem ze Szczodrowa [i Rosnowa?] i jego ż. Dobiesławą (KoścZ 12 k. 56v, 200); 1435 [tenże?] zw. Mik. Sprinczel z R. (KoścZ 11, 40; KObceRyc. 161, cytuje również k. 110 tej samej księgi, ale tam Sprinczel nie występuje).

1445 Dorota Hanczlewa Robaczyńska; tejże Jan [z Ponina] wójt kośc. oraz Mik. Wzdrojewski [osoba niezn.³Nazwy Zdrój i Zdroje występują w Wlkp. tylko na oznaczenie obiektów fizjograficznych. Wieś o takiej nazwie leży na Mazowszu w okolicach Mławy] ręczyli za Wyszecha Żegrowskiego na sumę 110 grz.; na tę porękę wyraził zgodę rodz. stryj Wyszecha, Henryk Kotwicz niegdyś Niałecki (KoścZ 12, 571); 1445 taż wd. po Hanczlu sprzedaje Piotrowi z Błocka Łąkie w pow. kośc. za 300 grz. (PG 2, 106v).

1445-72 Wacław z R. syn Hanczla (KoścZ 15 k. 55, 474): 1445 tenże w sporze z Dobrogostem Karśnickim o sumę główną [długu] i kary (KoścZ 12, 642); 1465 tenże zapisuje ż. Małgorzacie po 50 kóp [gr] posagu i wiana na 1/2 swych części w R. (PG 7, 271); 1470 tenże winien jest Andrzejowi Wilkowskiemu z Wilkowa Polskiego 30 grz.; woźny wwiązuje Wilkowskiego w cz. R. nal. do Wacława: 1/2 ł. folwarku (allodium) oraz role opust., na których siedzą pracowici Piotr oraz Jan, którzy płacą po 9 gr czynszu (KoścZ 15 k. 521, 651); 1472 tenże występuje w imieniu Jakuba opata przem. (KoścZ 15, 683).

1489 – zm. 1520⁴Przyjmujemy, że to jedna osoba; Mikołaj miał prawdop. kolejno trzy żony o imieniu Katarzyna: Grunowską (o niej niżej w przyp. 8), Ratajską i Racławkowską Mik. [Ramsz⁵Określenie Ramsz znalazło się w 1520 przy imieniu jego brata Jana, co zdaje się wskazywać, że ten atrybut przysługiwał również Mikołajowi; dziedziczyli go zapewne po dziadku Janie Hanczlu z Oppeln, dz.R. w I połowie XV w., który był krewnym Ramszów ze Śmigla] Robaczyński [syn Wacława] (WsG 1, 1, 79; KoścG 7, 160): 1489 tenże zapisuje ż. Kat. [Grunowskiej⁶O tym, że ż. Katarzyna, występująca w 1489, była z domu Grunowska, świadczyć może fakt, że w tymże r. sprzedała ona cz. Grunowa swemu bratu stryj. Janowi Grunowskiemu (PG 9, 171)] po 50 kóp [gr] posagu i wiana na 1/2 swych części w R., które mu przypadły w działach z bratem Janem (PG 10, 114v; por. też k. 114); 1501 tenże zapisuje [swej drugiej] ż. Katarzynie c. Jakuba Ratajskiego po 40 grz. posagu i wiana na 1/2 swych części w R., m. in. na 1/2 folw., na 1/2 stawu oraz młyna wodnego i połowie bydła, a także na całym dworze i na całym domu (PG 12, 149v); 1501-11 tegoż ż. Kat. Ratajska (KoścG 5 k. 101, 113v; KoścG 7, 65); 1510 tenże → niżej: Zofia; 1514, 1517 tenże → wyżej: Jan; 1515 tenże występuje jako wuj Elżbiety c. Mac. Kromno Karnińskiego z Osiecznej (KoścG 7, k. 138-140, 175v); 1515 tenże zapisuje Elżbiecie i Annie cc. Mac. Karnińskiego 40 grz. i zobowiązuje się płacić im od tej sumy 3 grz. czynszu rocznie (KoścZ 19, 53v); 1519 tenże zapisuje [swej trzeciej] ż. Katarzynie c. Stan. Racławkowskiego [z Racławek w pow. pyzdr.] po 12 grz. posagu i wiana na cz. R., którą kupił od swego brata Jana (KoścZ 22, 66v; KoścZ 19, 75v); 1520 tenże zapisuje bratu Janowi Robaczyńskiemu czynsz roczny 9 grz. od sumy 100 zł (PG 15, 364v).

1502-20 Jan Robaczyński (w 1516 nazwany synem Wacława, a w 1520 Ramszem Robaczyńskim): 1502 tenże syn Wacława, student → p. 6; 1511 tenże notariusz [publiczny → niżej: 1516] (MHP nr 241); 1514 tenże sprzedaje swemu bratu Mik. Robaczyńskiemu swą cz. R. za 130 grz., a Mikołaj sprzedaje mu z zastrz. pr. odkupu 2 ł. opust. z R. za 100 grz. (PG 15, 15v); 1516 tenże, syn Wacława, notariusz publiczny w diec. pozn. (Hock. III 577); 1517 tenże w sporze ze wspomn. bratem Mikołajem, który nie zrezygnował mu 3 ł. [poprzednio była mowa o 2 ł.! w R.] (KoścG 6,158v); 1520 tenże → niżej: Mikołaj, → niżej: Katarzyna.

1510 Zofia, siostra Mik. Robaczyńskiego, wd. po Janie Kromno z Leszna, a ż. Mac. Karnińskiego [z Karmina], kwituje odbiór majątku po ojcu i matce od brata Mikołaja (KoścG 6, 96).

1515-38 Anna c. Mik. Robaczyńskiego (KoścZ 19, 176v): 1515 Jan Gorzyński zapisuje jej po 70 grz. posagu i wiana na Białym Jeziorze, Skoraczewie i Prętkowicach (KoścZ 19, 53v; KoścZ 22, 49v); 1521 taż daje 1/2 Wziąchowa w pow. pyzdr. Janowi Rozdrażewskiemu kaszt. kam., a w zamian otrzymuje 1 ł. opust. w Nowej Wsi [niezident.] w pow. pyzdr. i 200 grz. (PG 15, 413); 1528-29 taż rezygnuje ze swej dotychczasowej oprawy, a ten sam mąż zapisuje jej po 100 grz. posagu i wiana na tych samych wsiach (KoścZ 24, 666; KoścG 8, 137v); 1529 taż wd. po Janie Gorzyńskim, a ż. Piotra Błockiego, sprzedaje z zastrz. pr. odkupu oprawę swej matki, zapisaną na 1/2 R., bratu Jakubowi za 80 grz. (PG 16 k. 317v, 318).

1520 Katarzyna c. Stan. Racławkowskiego, wd. po Mik. Robaczyńskim, kwituje odbiór swego posagu 12 grz. od swego szwagra Jana Ramsza Robaczyńskiego (KoścG 8, 36v); 1521 taż kwituje odbiór 10 grz. od [swoich pasierbów?] dzieci Mik. Robaczyńskiego (KoścG 8, k. 45, 45v).

1521 Wojciech, Jakub i Marcin ss. Mik. Robaczyńskiego: 1521 ciż małol. (KoścG 8, 48); 1521 tymże Anna c. Mac. Kromno [Karnińskiego] kwituje odbiór 30 grz. (KoścG 8, 46);

1521-51 tenże Jakub: 1529 tenże → wyżej: Anna; 1529 tenże na połowie części należnych mu w R. w działach z bratem Marcinem i na połowie części, którą nabył z zastrz. pr. odkupu za 80 grz. od swej siostry Anny Gorzyńskiej, zapisuje po 100 grz. posagu i wiana ż. Małgorzacie c. Jakuba Powodowskiego (PG 16, 318v); 1534 temuż brat Marcin ma wydzierżawić na 6 lat swą cz. R. za 40 grz. (KoścG 8, 263v); 1537 tenże zobowiązuje się sprzedać za 3 l. swojemu bratu Marcinowi 1/2 dworu w R., w którym mieszkał ich ojciec Mikołaj, za 100 grz. (KoścG 8, 321v); 1542 tenże → p. 2; 1550-51 tenże w sporze z braćmi Wojciechem i Hieronimem (Jaronim) Poświątnymi o gran. i podział lasu we wsi Poświątne [na W od Śmigla, w par. Charbielin] (PG 93, 339; KoścG 9, 350v);

1521-42 (1551 wspomn. jako zm.) tenże Marcin: 1521 tenże → wyżej; 1534, 1537 tenże → wyżej: Jakub; 1538-42 tenże, mąż Jadwigi wd. po Tomaszu Ręcskim (KoścG 8 k. 362, 436v, 543v); 1542 tenże → p. 2; 1551-58 wspomn. Jadwiga [z Powodowskich] wd. po tymże Marcinie (KoścG 9, 358v; KoścG 12, 136v; PG 99, 194v).

1530 Elżbieta c. Jana Robaczyńskiego; mąż Mik. Wilkoński zapisuje jej po 40 grz. posagu i wiana na swej cz. Wilkonic (KoścZ 19 k. 119, 162).

1552-61 Anna ż. Wojc. Sokołowskiego sive Rosnowskiego [z Sokołowa k. Śmigla; występował też jako posiadacz we wsi → Psarskie k. Śremu] i Barbara ż. Jana Psarskiego [ze wsi Psarskie k. Śremu?], cc. Marcina Robaczyńskiego (KoścG k. 31v, 43, 43v; KoścZ 20, 13; PG 19, 309; PG 20, 69; PG 104, 507).

1564-88 (1591 wspomn. jako zm.) Wojc. Robaczyński zw. też Pierzchot, syn Jakuba: 1564 tenże zobowiązuje się zapisać po 1300 zł pol. posagu i wiana na częściach R. przyszłej żonie Zofii c. Jana Ujejskiego, a matce Małg. Powodowskiej zapisuje dożywocie na częściach wsi Poświątne (KoścG 16, 515); 1565 tenże zobowiązuje się zapisać ż. Małgorzacie c. Wojc. Zadorskiego po 700 zł posagu i wiana, a następnie zapisuje jej po 600 zł posagu i wiana na 1/2 swych dóbr (KoścG 17, 39v; PG 20, 409); 1566, 1575 [tenże?] Wojc. Pierzchot Robaczyński (KoścG 19, 107; KoścG 29, 29); 1571 tenże zapisuje [swej drugiej?] ż. Annie c. Jana Drzewieckiego po 1100 zł posagu i wiana na 1/2 swych części w R. (PG 21, 219v); 1572 tenże kupuje Sikorzyn za 3000 zł pol. od Jana Cykowskiego⁷Jan Cykowski był znanym pośrednikiem w obrocie dobrami ziemskimi, zob. K. Górska-Gołaska, Ciołkowie, w: Homines et societas, Poznań 1997, s. 196 i otrzymuje wwiązanie do tej wsi (PG 21, 281; KoścG 26, 84v); 1583 tenże? → p. 2; 1588 tenże zapisuje ż. Annie Chwałkowskiej, wd. po Piotrze Lubiatowskim, po 1200 zł posagu i wiana na M.R. i na Robaczynie Małym oraz na wsiach Sikorzyn i Poświątne (KoścZ 21, 63).

3B. Część R., zwana początkowo Robaczynem Małym⁸Nazwa Robaczyn Mały wyst. tylko w latach 1448-51, potem pojawia się w rozliczeniach Czackich w 1500, a w 1588 wieś ta wymieniona została jako posiadłość Wojc. [Ramsza] Robaczyńskiego (KoścZ 21, 63), → Uwaga, należąca od II połowy XV w. do Czackich:

1448 Paweł w działach braterskich otrzymał 1/5 folwarku (allodium) w Robaczynie Małym → niżej; 1451 Jan, Andrzej, Maciej i Bogusz oraz ich rodz. wuj Jan z Robaczyna Małego → niżej.

1448 Andrzej z Krzyżanowa nabywa od Pawła z Robaczyna Małego 1/5 folwarku w Robaczynie Małym za 100 grz. (PG 3, 11v); 1450 [tenże? – w zapisce brak nazwiska] zapisuje ż. Jadwidze po 40 grz. posagu i wiana na częściach wsi Robaczyn Mały, a sobie pozostawia 1/3 tej wsi (PG 4, 10v); 1451 tenże kupuje folw. w Robaczynie Małym za 200 grz. szer. gr od braci Jana, Andrzeja, Macieja i Bogusza z Robaczyna Małego oraz ich rodz. wuja Jana z Robaczyna Małego⁹Może jeden z tych Janów wystąpił (wraz z braćmi) w 1482 jako Jan Robaczyński i kupił → Gawrony od księdza Mikołaja dz. niegdyś z Grabionowa [k. Czempinia] (PG 9, 171). Te Gawrony nal. do Krzyżanowskich (PG 4, 35).

1487-89 Winc. Czacki dz. Jeżewa: 1487 tenże zapisuje ż. Apolonii [Bieczyńskiej] po 200 grz. posagu i wiana na Czaczu i in. wsiach k. Czacza oraz na R. (PG 10, 86); 1489 tenże kwituje brata Jana z działów majątku po ojcu i matce w Czaczu, Glińsku i w folw. R. (KoścG 3, 82); 1489 tenże daje swojemu bratu Janowi 1/2 [części] dóbr Czacz (w tym cz. folw. w R.), które mają mu przypaść po śmierci [żyjącego jeszcze brata] Mik. Czackiego kanonika kat. pozn. (PG 10, 117); 1497 król Jan Olbracht nadaje swemu pokojowcowi Winc. Czackiemu pr. do różnych dóbr Mik. Czackiego kan. pozn., w tym m. in. do cz. R., [ponieważ ze wspomn. dóbr nie wysłano nikogo na wyprawę wojenną] (MS 2 nr 825; Posp.Rusz. nr 260).

1500 Stan. Czacki [syn Jana i Świętochny] z braćmi Janem i Piotrem, w ramach działów majątkowych w Czaczu, Glińsku, Brońsku i R., dają bratu Mikołajowi 1/3 Czerwonego Kościoła (PG 12, 84); 1500 tenże otrzymuje w działach od braci Jana, Piotra i Mikołaja 1/2 Brońska, 1/2 Glińska, cały folw. w Robaczynie Małym z lasami i łąkami, m. in. lasem Mokry Las w Glińsku, łąką Błonie w Czaczu i 2 in. łąkami tamże oraz z 1/3 lasu lub ostrowa [w Czaczu] w kierunku wsi Karśnice (PG 12, 83); 1500 tenże zapisuje ż. Katarzynie c. Jakuba Goruńskiego [czasem błędnie nazywanego Goryńskim] 200 grz. w półgr, 50 zł węg. posagu i 150 zł węg. wiana na 1/4 Brońska, 1/4 Glińska, na całym folw., dworze, stawie i młynie wodnym w R., na 1/2 łąki Błonie alias Dębiny w Czaczu (PG 12 k. 84, 94v); 1506 Kat. Goruńska wd. po tymże Stan. Czackim toczy proces ze swymi ss. Janem, Piotrem i Sędziwojem o działy majątkowe w Brońsku, Glińsku i R.; działu dokonuje Jan Kokorzyński [jako rozjemca?] (KoścG 6, 62; PG 65, 157v); 1519 taż, ż. Jana Dąbrowskiego, na swej oprawie zapisanej przez poprzedniego męża na wsiach Brońsko, Glińsko i R. zapisuje 30 grz. swemu obecnemi mężowi (PG 15, 315).

1500 Mik. Czacki [brat wspomn. wyżej Stanisława] zapisuje ż. Zofii c. Jana Skoraczewskiego po 180 grz. posagu i wiana na dobrach, które mu przypadły w działach z braćmi w Czaczu, Brońsku, Glińsku, Czerwonym Kościele i R. (PG 12, 69v); 1510 oprawa zm. Zofii Skoraczewskiej ż. Mik. Czackiego z Czerwonego Kościoła zapisana była [niegdyś] m. in. na R. (KoścZ 18, 121).

1526 Jakub Czacki syn Stanisława [i Kat. Goruńskiej] sprzedaje siostrze Jadwidze Czackiej części w Brońsku, Glińsku i R. za 150 grz., a Jadwiga sprzedaje te części bratu stryj. Mac. Czackiemu [synowi Jana zw. Barłóg] za 200 grz. (PG 16 k. 127, 130).

1529 Jan Czacki [zw. później Glińskim, syn Stanisława i Goruńskiej, znany też jako Jan Gąbka] zapisuje ż. Barbarze c. Winc. Gorzyńskiego po 50 grz. posagu i wiana na częściach Brońska, Glińska i R., które mają mu przypaść w działach z braćmi Stanisławem i Sędziwojem (KoścZ 19, 138); 1558 Barbara Glińska wd. po Janie Glińskim zw. Gąbka miała niegdyś zapisaną oprawę na częściach Brońska, R. i Glińska (KoścG 12, 156).

1530-54 Stan. Czacki [syn Stanisława i Goruńskiej]: 1530 tenże zapisuje ż. Annie Kromnównie po 100 grz. posagu i wiana na połowie swych części w Brońsku, Glińsku i R., które mu się należą w działach z bratem Janem i bratankiem Szymonem synem [zm.] Piotra (KoścZ 19, 144v); 1554 tenże Czacki alias Robaczyński daje części R., Brońska, Glińska i Cz. synowi Wojciechowi, a ten zapisuje ż. Urszuli Ręcskiej na 1/2 tych dóbr po 150 grz. posagu i wiana (PG 19, 173).

1545 Szymon, Anna i Barbara Glińscy, dzieci zm. Piotra [Czackiego z Glińska], dokonują działów w Brońsku, Glińsku i w R. oraz w cz. Czacza zw. Rakowice (KoścG 8, 687v).

1554-69 Wojc. Robaczyński syn Stanisława [zw. też Czackim]: 1554 tenże → wyżej: Stanisław; 1555 tenże zapisuje [drugiej] żonie Beacie Tworzyjańskiej c. zm. Andrzeja po 250 grz. posagu i wiana na 1/2 swych części w R., Brońsku, Glińsku i w Czaczu, a równocześnie zeznaje, że swej c. Reginie winien jest 150 grz. oprawy po jej zm. matce Urszuli Ręcskiej (PG 19, 280v; PG 99, 452); 1565 tenże Robaczyński sive Czacki odstępuje Janowi Czackiemu [było kilka osób o tym imieniu w tym czasie] las w Czaczu i pr. bliższości do niego, a w zamian otrzymuje 2 łąki w Czaczu (KoścZ 20, 59v); 1568 tenże sprzedaje część Brońska Feliksowi Jaktorowskiemu za 1000 zł¹⁰Sprzedaż ta była częścią większej transakcji majątkowej, w której brał też udział Jan Cykowski (→ przyp. 9), który w 1568 nabył części w Czaczu i Glińsku od Wacława Glińskiego za 1800 zł; Feliks Jaktorowski w 1568 kupił cz. Brońska za 500 zł od Wacława Glińskiego (wnuka Stan. Czackiego i Goruńskiej) i cz. Brońska za 500 zł od Jana Cykowskiego (KoścZ 20, 722-723v) (KoścZ 20, 722); 1569 tenże kupuje od Jana Cykowskiego cz. Glińska, położoną na prawo od drogi z Kościana do Śmigla (KoścG 23, 188; PG 21, 37v).

3C. Przekazy dot. całej wsi: 1510 w R. 2 ł. os. i 2 ł. opust., dwaj panowie [dziedzice], folwarki [liczby nie podano; dwa?] (LBP 130); 1530 pobór z 2 ł. i z [mł. wodnego] korzecznika (ASK I 3, 134); 1563 pobór od 2 1/2 ł. oraz od 1 koła w [mł. wodnym] korzeczniku (ASK I 4, 201); 1566 Wojc. Robaczyński syn Jakuba płaci pobór od cz. R.: od 2 1/2 ł., 3 zagr., 1 koła w [mł. wodnym] korzeczniku i 1 wiatraka dor. (ASK I 4, 283); 1581 pobór od 2 ł., 1/2 ł. opust., 5 zagr., 2 ratajów [orzących] 2 pługi [roli], owczarza, który ma 30 owiec, oraz od 2 młynów wodnych: walnika o 1 kole i korzecznika o 1 kole (ŹD 86; ASK I 6, 493).

5. 1510 wiardunki dzies. z R. pobiera [Piotr] Tomicki [kanonik kat. pozn.]; pleb. ze Śmigla pobiera dzies. z [dwóch?] folwarków i 1 ćw. mąki z młyna (LBP 130).

6. 1401 ludzie z R. nie stawili się na opole k. Wilkowa nal. do Jaroty [tzn. k. Wilkowa Polskiego, które należało do Jaroty kaszt. radzimskiego] (KoścZ 1, 146).

1430 Jan Robaczyński z Oppeln bierze udział w wyprawie szlachty wielkopolskiej, która obozowała w Turzej Górze k. Wałcza¹¹→ przyp. 1 (KoścZ 9, 284v).

1502-20 Jan Ramsz Robaczyński syn Wacława: 1502 tenże student w Krakowie (AS 2, 78); 1511-16 tenże notariusz, 1520 tenże → p. 3A.

1514 Jan Kania z R.¹²Nie wiadomo, na jakiej podstawie Jan Kania pisał się z R. Nazwisko Kania występuje wśród mieszczan pozn.: Jan Kania burmistrz w 1495, jego żona Barbara i (brat?) Andrzej (AR wg indeksu). Później Kaniowie znani byli też w innych miastach wlkp. W 1503 w Śmiglu był mieszcz. Andrzej Kania, żonaty ze szlachcianką Tworzyjańską (PG 12, 267), w latach 1557-70 Olbrycht Kania z ss. Piotrem i Pawłem występowali jako właściciele 2 kamienic na rynku w Kościanie. Cieplucha 186, sugerował, że Jan Kania z R. był z pochodzenia mieszcz. kośc. Wyraziliśmy co do tego wątpliwość w haśle → Jezierzyce, przyp. 10, obecnie jednak jego pochodzenie mieszczańskie (choć nie kośc.) zdaje się nie ulegać wątpliwości kupuje wieś → Jezierzyce [k. Krzywinia] od braci z Naramowic: Andrzeja kanonika kat. pozn. i Jana za 600 grz. oraz od Jerzego za 300 grz. (PG 69 k. 146, 146v; PG 15, 27v).

8. XIV/XV-XVI w. grodzisko stożkowate o podstawie 20 x 23 m (z 3 stron widoczne ślady fosy), położone w centrum wsi, na N od strumienia (archiwum IAE).

Uwaga: Gdy Robaczyńscy sive Czaccy wymarli, R. przeszedł w posiadanie Kiełczewskich, a później Skrzydlewskich; od schyłku XVII w. do schyłku XVIII w. był w ręku Bojanowskich (TD).

Nie tworzymy osobnego hasła Robaczyn Mały. Nazwa ta odnosiła się zapewne do działu R., który w połowie XV w. należał przejściowo do Krzyżanowskich, a później do Czackich (→ p. 3B). Z lat następnych znamy tylko dwa przekazy tej nazwy (1500, 1588, → przyp. 10). W znanych nam źródłach pisanych do końca XVIII w. (TD), jak i kartograficznych ze schyłku XVIII w., nazwa ta już nie występuje.