SAMOŁĘŻ

1252 or. Samolese (E. Weise, Deutsches Schrifterbe in Warthegau. Ein Kriegsjahr Archivpflege, Posen 1944, il. 1), 1252 kop. 1298 Samolense (Cysterki Owińska D3), 1296? kop. z XV w. Tzamolese (→ p. 2), Tzarnolese (Reg. 1/1 nr 40, 83), 1424 or. Szamolesze (WR 1 nr 1177), 1424 Schamolasch (PZ 8, 2), 1466 Samolansz (CP 30, 67v), 1469 Samolansch (CP 30, 109), 1469 Szamolansz (CP 3 nr 24), 1469 Samolasz (PG 57, 33v), 1475 Szamoląsz (PZ 20, 26v), 1508 Schamolasch (ASK I 3, 22v), 1559 Samoliąza (PG 19, 598v), 5 km na SEE od Wronek.

1. 1475 n. pow. pozn. (PZ 20, 26v); 1508 n. par. Wronki (ASK I 3, 22v).

2. 1296? T. koło pól miasta Wronki (Berlin-Dahlem, Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz, XX. Ordensbriefarchiv XII 22a; Reg. 1/1 nr 40, 83); 1564/65 w S. jest jezioro (o wymiarach 12 x 4,5 sznura), o 4 toniach, lasek (w którym są dęby, brzozy i in. drzewa), długi na 3 staje, szeroki na 1 stajanie i sięgający aż do Warty; do S. przylega jedno z pól w → Nowej Wsi (LWK 1, 203-206).

3. Własn. książęca, potem kl. cysterek w → Owieńskach, znów książęca, a następnie szlach. (lub król.) w dobrach Wronki1Status dóbr wronieckich nie był jasny. Wronki otrzymał w 1298 Wincenty z Szamotuł od ks. Władysława Łok. jako własność, ale w XV w. uważano je już za królewszczyznę, dzierżawioną zresztą przez Szamotulskich, spadkobierców Wincentego; w 1515 Łukasz Górka wykupił te dobra od króla na własność, ale mimo to nadal uznawano je za królewszczyznę i opisano np. w lustracji z 1564/65 (G.Star. 68). 1252 książęta Przemysł I i Bolesław Pob. nadają klasztorowi w Owieńskach i obdarzają immunitetem m. in. wieś S. (E. Weise, Deutsches Schrifterbe, op. cit., il. 1, podobizna or.; Cysterki Owińska D3, kop. 1298; Wp. 1 nr 303, wg kopii z XVI w.; → Sirino, Uwaga); 1280 ks. Przemysł II potwierdza dobra kl. w Owieńskach, m. in. S. (Wp. 1 nr 496).

1296?2Dok. opatrzony datą 1265, zachowany w kop. z XV w., wpisany tam wraz z in. dokumentem dotyczącym nadań dla Henryka von Liebenau, datowanym na 1290, ale z taką samą datą dzienną (niedziela Invocavit), tym samym miejscem wydania (Dobiegniew) i podobnymi świadkami (PrU 1/2 nr 558). Nie ulega wątpliwości, że oba dokumenty były wystawione jednocześnie. Krabbo nr 1665 (w odniesieniu do dok. rzekomo z 1290) uzasadnił, że musi chodzić o rok 1297 (bo Przemysł II wspominany jest jako zm.), ale jeszcze bardziej prawdop. jest datowanie na 1296 (E. Rymar, Próba identyfikacji Jakuba Kaszuby, zabójcy króla Przemysła II, w powiązaniu z ekspansją brand. na północne obszary Wielkopolski, w: Niemcy – Polska w średniowieczu, Poznań 1986, s. 214 n.). Wiadomo, że zaraz po śmierci Przemysła (8 II 1296) margrabiowie brand. zajęli pograniczne ziemie nadnoteckie, choć nasz dok. jest jedynym świadectwem, że ich władza sięgnęła (przynajmniej przelotnie) aż w okolice Wronek (nie widać jednak żadnych podstaw do kwestionowania jego autentyczności) margrabiowie brand. nadają Henrykowi, Ottonowi i Janowi von Liebenau dobra, które mieli dotychczas w lenno od ks. kal. Przemysła, a do tego dodają 300 ł. między Notecią a Drawą oraz wsie T. i Smolnica k. Wronek po obu stronach Warty na takich prawach, jak posiadał je kiedyś wspomn. książę (Berlin-Dahlem, l. c.; Reg. 1/1 nr 40, 83).

1469 i 1475 S. wymieniony wśród wsi, które nie opłaciły wiardunków król. (PG 57, 33v; PZ 20, 26v).

1470 Piotr z Szamotuł → p. 6.

1508-10 Andrzej z Szamotuł dz. w S. (LBP 221); 1508 tenże → niżej.

1515 Łukasz z Górki [zięć Andrzeja z Szamotuł] otrzymuje na własność dzierżawione dotąd dobra król. Wronki z wsiami, m. in. z S. (MS 4 nr 10527); 1559 Łukasz z Górki [wnuk Łukasza po synu Andrzeju] sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Mik. Łąckiemu Nową Wieś [k. Wronek] i S. za 2660 zł, jakie był mu winien (PG 19, 598v, dawniej k. 702v).

1508 wieś wdy pozn. [Andrzeja z Szamotuł] płaci pobór od 14 ł. (ASK I 3, 22v); 1510 w S. jest 15 ł. i 3 zagr. → p. 5; 1563 pobór od 18 ł., 1 karczmy dor. (ASK I 5, 239v); 1564/65 S. w dobrach Wronki, należących do starostwa Wieleń, ma 18 kmieci na 18 śl., 2 zagr. (LWK 1, 203); 1577 wieś [Wojc. Czarnkowskiego] kaszt. rogoz. (ASK I 5, 726v); 1580 wieś S. Barbary rogozińskiej [wd. po Wojc. Czarnkowskim kaszt. rogoz.] płaci pobór od 18 ł., 2 zagr., 2 komor. (ŹD 41).

1410 Przybigniew chłop (laicus) z S. (K 5, 275); 1424 Adam kmieć z S. toczy proces z Sędziwojem z Bobulczyna, który dowodzi, że nie wiedział, gdzie Adam był od 6 tygodni, ale jest on jego poddanym (WR 1 nr 1177; PZ 8, 2).

5. 1466 pozn. kapituła kat. zgadza się, by bp pozn. przekazał dzies. snop. z S. kapeli śpiewaków w Szamotułach, ufundowanej przez Piotra z Szamotuł (CP 30, 67v); 1469 bp pozn. Andrzej [Bniński] odnawia spalony dok. fundacyjny tej kapeli i nadaje jej m. in. dzies. snop. z S. (CP 3 nr 24; CP 30, 109); 1475 nadanie tych dzies. zatwierdza pap. Sykstus IV (Theiner 2 nr 227).

1510 S. w par. Wronki ma 15 ł. i 3 zagr.; meszne i stołowe dają plebanowi, nie płacą z folw. dziedzica; dzies. snop. nal. do kolegiaty w Szamotułach (LBP s. 173, 221).

6. 1470 w Piotr z Szamotuł [posiadacz dóbr Wronki] jako starosta gen. wlkp. urzęduje w S., przyjmując rezygnacje (PG 8, 57v).

1 Status dóbr wronieckich nie był jasny. Wronki otrzymał w 1298 Wincenty z Szamotuł od ks. Władysława Łok. jako własność, ale w XV w. uważano je już za królewszczyznę, dzierżawioną zresztą przez Szamotulskich, spadkobierców Wincentego; w 1515 Łukasz Górka wykupił te dobra od króla na własność, ale mimo to nadal uznawano je za królewszczyznę i opisano np. w lustracji z 1564/65 (G.Star. 68).

2 Dok. opatrzony datą 1265, zachowany w kop. z XV w., wpisany tam wraz z in. dokumentem dotyczącym nadań dla Henryka von Liebenau, datowanym na 1290, ale z taką samą datą dzienną (niedziela Invocavit), tym samym miejscem wydania (Dobiegniew) i podobnymi świadkami (PrU 1/2 nr 558). Nie ulega wątpliwości, że oba dokumenty były wystawione jednocześnie. Krabbo nr 1665 (w odniesieniu do dok. rzekomo z 1290) uzasadnił, że musi chodzić o rok 1297 (bo Przemysł II wspominany jest jako zm.), ale jeszcze bardziej prawdop. jest datowanie na 1296 (E. Rymar, Próba identyfikacji Jakuba Kaszuby, zabójcy króla Przemysła II, w powiązaniu z ekspansją brand. na północne obszary Wielkopolski, w: Niemcy – Polska w średniowieczu, Poznań 1986, s. 214 n.). Wiadomo, że zaraz po śmierci Przemysła (8 II 1296) margrabiowie brand. zajęli pograniczne ziemie nadnoteckie, choć nasz dok. jest jedynym świadectwem, że ich władza sięgnęła (przynajmniej przelotnie) aż w okolice Wronek (nie widać jednak żadnych podstaw do kwestionowania jego autentyczności).