1391 or. [nazwisko:] Sandzinski de Parvo [S.] (WR 1 nr 126), 1399 or. Parva Sandzinka (WR 1 nr 375), 1409 Minus Sandzino (WR 3 nr 412), 1411 Sandzinko (PZ 3, 145v), 1418 Parua Sandzino (PZ 5, 85v), 1425 Minus Szandzino (WR 1 nr 1198), 1448 Sadzynko (PZ 16, 172), 1473 Sandzynko (AE II 381), 1499 Sadzyno Minus (PG 62 k. 11, 41), 1516 Minus Sandzinko (PG 15, 79v), 1538 Szadzynko (PG 80, 195v-197v), 1545 Schądzynko (PG 18, 182-183), 1564 Sądzinko (IBP 303), 1570 Sendzinko (PG 119, 244-246), 1577 Sędzino Minus (ASK I 5, 665), 6,5 km na NW od Buku.

1. 1447 n. pow. pozn. (PG 2, 181v); 1473 par. Buk? → p. 5, 1508 n. par. Buk (ASK I 3, 2v).

2. 1418 las i mł. wodny¹Niewątpliwie ten sam mł. wymieniony został w 1509 w → Sędzinach. Młyn w S. na rz. Mogilnicy zaznaczony jest na kilku mapach z XVIII w., w tym na mapie Perthéesa (GołAtl 2 ark. 10). Nie ma go natomiast na mapach z XIX w.: u Gilly’ego przy wsi S. – wiatrak, u Gaula – nie zaznaczono przy S. ani mł., ani wiatraka [na rz. → Mogilnicy] → p. 3A: Mścigniew; 1418 las → p. 3A: Dorota; 1508 mł. → p. 3D; 1538 lasy i bory w S. (PG 80, 195v-197v).

3. Własn. szlach. [W haśle zamieszczamy informacje odnoszące się bez wątpienia do naszej wsi S. Nie można jednak wykluczyć, że nie udało się rozpoznać niektórych ze współwłaścicieli S. i zostali oni umieszczeni w haśle → Sędziny]

3A. 1391-1516 Mścigniew Przekuła Sędziński z S. i Sędzin oraz jego potomkowie [→ Sędziny, tabl.] i spadkobiercy, tj. Jarogniewscy:

1391-1418 Mścigniew²Nie wiemy, czy ident. z Mścigniewem z → Grodziszczka (1394-99) i z → Brodziszewa (1389-1403), mężem Wincencji Sędziński zw. Przekuła (Przecula, Przekula) z P.S., → Sędzin [i z → Cerekwicy 1417], ojciec Jana, Smysławy, Doroty i Dzierżki [o której → Sędziny]: 1391 tenże śwd. (WR 1 nr 126; Lek. 1 nr 1047); 1411 tenże wraz z synem Janem, dziedzice w Sędzinach, toczy proces ze [swą c.] Smysławą z Radwankowa oraz z Dorotą³Nie wiemy, czy Dorotę z Mosiny można utożsamiać z Dorotą siostrą Smysławy (→ Radwankowo, przyp. 5) z Mosiny o S. (PZ 3, 145v); 1418 tenże daje Stan. Słapowi [m. in. z Palędzia, Palędzia Małego, Rosnowa oraz z Dąbrowy w par. Skórzewo] i jego ż. Dorocie, a swej córce, siedlisko (area), połowy folw., lasu, łąk i mł. wodnego w P.S. (PZ 5, 85v; KR 2 s. 112, 156, błędnie pisze o Sędzinach).

1409-24 Jan (Jasiek) Sędziński z M.S. i → Sędzin, syn Mścigniewa [i ojciec Michała, Wojciecha oraz Anny?]: 1409-24 tenże śwd. (WR 3 nr 412, 1225; Wp. 7 nr 699); 1411 tenże z ojcem → wyżej.

1411 Smysława [Śmichna] z Radwankowa [i z → Sędzin, → Rosnowa] c. Mścigniewa [i ż. Narama Rosnowskiego] → wyżej: Mścigniew.

1411?, 1418-37 Dorota z S.M., → Sędzin [i z → Rosnowa, → Rosnówka, → Palędzia] c. Mścigniewa [i wd. po Jakuszu z S. (i z → Dupiewca?), potem] ż. Stan. Słapa [Palędzkiego czyli Dąbrowskiego], matka Agnieszki, Małgorzaty i Doroty: 1411 [taż?] Dorota z Mosiny i 1418 taż z mężem Stan. Słapem → wyżej: Mścigniew; 1418 wspomn. Stan. Słap pozywa rządcę (procurator) w Buku m. in. o to, że wyciął on w lesie w M.S. ponad 100 kóp drzew (na 43 wozy) i zabrał 6 koni w dziedzinie tegoż Słapa [w S.?] (PZ 5, 80); 1436 tejże c. Małgorzata → niżej; 1437 taż Dorota wd. po Stan. Słapie → niżej.

1436 Małgorzata z S.M., → Sędzin [i z → Palędzia, → Rosnowa, Łopuchowa], c. [Doroty z S. i] Stan. Słapa, [wd. po Gerwardzie z Łopuchowa, który zm. 1429-32, od ok. 1434] ż. Wojc. Jarogniewskiego: 1436 taż toczy spór z Agnieszką i Dorotą [swymi siostrami] cc. Stan. Słapa i ich opiekunem [swym stryjem] Piotrem Słapem z Dąbrowy o S.M. (PZ 13, 202v); 1437 (kop. 1469) Stan. Ciołek bp pozn. transumuje dok. Mikołaja z Kurowa bpa pozn. z 1399 (w sprawie erekcji altarii Ś. Doroty w kat. pozn., ufundowanej przez Wojciecha [z Będlewa] archidiakona pozn.) i zatwierdza jej uposażenie, m. in. 3 grz. szer. gr czynszu rocznego zapisanego na S.M. należącym do Wojciecha⁴Większość wymienionych w dok. dziedziców poszczególnych dóbr odpowiada rokowi 1437 (a nie 1399, jak podaliśmy w haśle → Jarogniewice, p. 3). Opinia ta uzasadniona została w haśle → Radwankowo, przyp. 8 syna Jakuba z → Radwankowa, wspomn. Wojciecha z Jarogniewic i [jego teściowej] Doroty wd. po [Stan.] Słapie (Wp. 6 nr 371; Now. 1, 394, błędnie pisze o Sędzinach; też → p. 3B: pod 1423).

1466-1516 spadkobiercy Małgorzaty z S. i Wojc. Jarogniewskiego:

1466-72 Jadwiga⁵Jadwiga pochodziła najpewniej z → Jarogniewic i tak przyjęliśmy w tym haśle. Zamiana dóbr z Janem Jarogniewskim w 1472 może oznaczać dział z bratem. W 1494 mowa jest wyraźnie o jej ojcowiźnie w Jarogniewicach (PG 7, 16). Jednak z wywodu szlachectwa Jana Rydzyńskiego (wnuka Jana Rydzyńskiego i tejże Jadwigi) wynika, że jego babka ojczysta była h. Wyskota, a Jarogniewscy nosili przecież h. Szaszor (→ Rydzyna – dobra, p. 6 i przyp. 30) z S. [i z → Jarogniewic, może była c. Jana z → Jarogniewic (brata Wojc. Jarogniewskiego, → wyżej) i Doroty Bnińskiej], ż. Jana Rydzyńskiego [potem ż. Wojc. Kobylińskiego]: 1466 taż z M.S. w sporze z Janem Otuskim (PZ 18, 144); 1472 taż daje [swemu bratu rodz.?] Janowi niegdyś Jarogniewskiemu dz. w Sędzinach całą wieś S.M.⁶W tekście nazwa z silnym skrótem: Sandzyno Mr. Zakładamy, że chodzi o nasze S., a nie Sędziny, które zapisano w tej zapisce jako: Sandzyno, w zamian otrzymuje połowy Jarogniewic i Mikoszek (PG 8 s. 327, dawniej k. 162v).

1472-1516 Jan Sędziński, Bardzki, Jarogniewski [syn Jana z → Jarogniewic i Doroty Bnińskiej, bratanek Wojc. Jarogniewskiego, o którym → wyżej: Małgorzata] z S.M., → Sędzin, Barda w pow. pyzdr. i → Piotrowa [k. Czempinia]: 1472 tenże → wyżej; 1472 tenże sprzedaje [mężowi swej siostry stryj. Jadwigi c. Jarosława z → Jarogniewic] Mik. Bnińskiemu ze Stęszewa stolnikowi pozn. wieś Piotrowo za 400 grz. (PG 8, 162); 1473 tenże Jan Sędziński → p. 5; 1474? tenże Jan z M.S. z powodu choroby wysyła dwóch służebników (familiares) na wyprawę wojenną (ExpBel. nr 669); 1474 Barbara [Goryńska], ż. tegoż Jana, wraz ze swą siostrą Katarzyną ż. Andrzeja Łódzkiego sprzedają Elżbiecie wd. po Stanisławie z Bieganowa [pow. pyzdr.] całą wieś Mysłki [k. Wrześni, obecnie Mystki] w pow. pyzdr. za 400 grz. (PG 9, 23); 1475 tenże Jan Sędziński kupuje od [swych szwagierek] wspomn. Katarzyny i Elżbiety, cc. Michała Goryńskiego, 1/3 wsi Bardo z zastrz. pr. wykupu za 200 grz. (PG 9, 23); 1503 tenże Jan Bardzki z S. kupuje 2 ł. os. w → Sędzinach (PG 12, 278); 1504 tegoż Jana Jarogniewskiego dz. w S. kwituje [wnuk] Jan Krzyżanowski, syn Tomasza [i Małgorzaty c. tegoż Jana Sędzińskiego], z 20 grz. (PG 64, 160v; PG 65, 9); 1510 tegoż syn Mik. Bardzki (PG 66, 284v); 1516 tenże Jan Bardzki sprzedaje Jerzemu, Stanisławowi, Marcinowi i Mikołajowi [Ostrorogom] braciom niedz. z Lwówka całą wieś M.S. za 700 grz. (PG 15, 79v).

3B. 1399-1448 Sędzińscy z S., Radwankowa i Niepruszewa:

1399-1423 Jakub (Jakusz)⁷W haśle → Radwankowo wskazywaliśmy na przypuszczalną tożsamość potomków Jana z Niepruszewa z dziedzicami Radwankowa oraz S. Obecnie, zwłaszcza po rozpoznaniu współwłaścicieli S., identyfikację tę można uznać za pewną Sędziński z P.S., → Radwankowa i → Niepruszewa, syn Jana (Jaśka) z Niepruszewa, ojciec Mikołaja, Pawła i Wojciecha: 1399-1403 tenże śwd. (WR 1 nr 375, 817; KP nr 1223; Lek. 1 nr 2886); 1423 tenże z synem Mikołajem → niżej.

1423 Mik. Sędziński z S.M., → Sędzin i → Radwankowa, syn Jakuba: 1423 tenże wraz z ojcem Jakuszem zapisują altarii [Ś. Doroty?] w katedrze pozn. 3 wiard. czynszu rocznego na 1/4 S.M.⁸W 1436 oficjał pozn. poświadczył zapis tego czynszu, wymieniając sumę główną 7 1/2 grz. (Wp. 10 nr 1419, wg kop. z 1784, nieściśle mowa o zapisie czynszu na Sędzinach) (ACC 6, 127v, dawniej k. 145v; też → p. 3A: Małgorzata, pod 1437); 1427 tenże wspomn. jako zm., wd. po nim Katarzyna z → Sędzin z c. Helszką, tegoż bracia Paweł i Wojciech (PZ 9, 45v; KR 2, 156, błędnie pisze o S. i Halszce wd. po Mikołaju); 1447 [tegoż c.?] Elżbieta → niżej.

1437 Wojciech z S.M. [i z → Sędzin, → Radwankowa] syn Jakuba z Radwankowa → p. 3A.

1447 Elżbieta [najpewniej ident. z Elżbietą z → Radwankowa 1435 i z Helszką z → Sędzin c. Mikołaja] ż. Marcina z Zaborowa [k. Książa] sprzedaje bratu swego męża Mikołajowi niegdyś Drzewieckiemu [ze wsi Drzewce k. Ponieca] 1/4 cz. swej ojcowizny w S.M. za 200 grz. (PG 2, 181v).

1448 Mikołaj⁹W haśle → Otusz, p. 3, uznaliśmy, że Mikołaj z M.S. wspomn. w tej zapisce, ident. jest z Mikołajem synem Hinczki niegdyś z Niepruszewa (1444: PZ 15, 24), wspomn. też w 1448 jako Mikołaj niegdyś z Niepruszewa i sołtys w → Skrzynkach (PZ 16, 172; w haśle → Otusz, p. 3, błędnie podaliśmy r. 1444 i PG 16, zamiast PZ 16). Identyfikacja ta nie jest pewna. Wydaje się, że dziedzicem S. mógł być raczej jedyny syn i spadkobierca Wojc. Sędzińskiego z M.S. [zapewne tenże z → Radwankowa 1440, syn Wojciecha] toczy proces z Janem z Otusza (PZ 16, 172).

3C. 1516-1611 Ostrorogowie Lwowscy [w 1518 Marcin Ostroróg z Lwówka kupił też 3 ł. opust. w → Sędzinach]:

1516 ciż kupują całe S.M. → 3A; 1538-70 S. wymieniane w działach dóbr Ostrorogów z → Lwówka (1538: PG 80, 195v-197v; 1545: PG 18, 182-183; PG 87, 74-81; 1569: PG 117, 424; 1570: PG 119, 244-246); 1571-75 Marcin Ostroróg Lwowski sprzedaje całe S. z zastrz. pr. wykupu: 1571 Janowi Iłowieckiemu za 3000 zł pol.; 1575 Zofii z Tęczyna wd. po Stan. Ostrorogu kaszt. międz. za 10000 zł pol. (PG 21 k. 170v-171v, 538v-539); 1577-83 → p. 3D.

[Wieś S. pozostawała w ręku Ostrorogów Lwowskich do 1611, kiedy to Jerzy Ostroróg (zm. bezpotomnie w 1623 jako ostatni z Ostrorogów Lwowskich) sprzedał m. in. wieś S. Piotrowi Opalińskiemu (PG 30, 541; TD). Piotr Opaliński kupił też wieś → Sędziny.]

3D. 1499-1583 przekazy dot. całej wsi:

1499 S.M. zalega z podatkiem król. (PG 62 k. 11, 41; K 3, 183, błędnie pod 1500); 1508 pobór od 12 półł., 1 kwarty roli, od młyna 6 gr, od 2 karczem po 6 gr (ASK I 3, 2v); 1563 pobór od 6 1/4 ł., karczmy dor. (ASK I 5, 215v); 1577 pobór z S. płaci [Stan.] Ostroróg¹⁰Stan. Ostroróg zm. 27 II 1568 (UDR I/2 nr 613). Chodzi tu zatem o pobór z cz. S. należącej wcześniej do niego, a obecnie do wd. po nim, Zofii z Tęczyna kaszt. międz. (ASK I 5, 665); 1580 pobór z S.M. płaci Zofia z Ostroroga [wd. po Stanisławie] od 11 półł., 8 zagr., 2 komor., 1 rataja (colonus), 1/2 [ł.] opust., kwarty roli, karczmy z kwartą roli (ŹD 6; ASK I 6, 84v); 1583 wspomn. Zofia z Ostroroga płaci pobór z S. (Piotrkowska 2, 64).

1425 Abraham kmieć z M.S. w sporze z Grzymkiem z → Niegolewa (WR 1 nr 1198).

5. 1473 Jan Sędziński z wyroku [Andrzeja Bnińskiego] bpa [pozn.] ma zapłacić Jakubowi [Młodszemu] Wygonowskiemu pleb. w Buku 11 grz. dziesięciny snop. z M.S. (AE II 381); 1564 z S. płacą z 6 ł. po 1 wiard. dzies. i 3 gr od kwarty [roli] bpowi pozn. do klucza dóbr w Buku (IBP 303).

8. Ok. 4 km na S od wsi S., w lesie, znajduje się dobrze zachowane grodzisko wklęsłe, koliste, szerokość wałów 10-12 m, wysokość wałów 5 m, z VII-IX w. Na W od grodziska leży osada przygrodowa z tego samego czasu. Z kolei ok. 0,5 km na E od S. – osada z X-XIII w. W pobliżu tej osady odkryto w 1895 skarb srebrny (429,5 g monet), ukryty po 1068 (Hensel 6, 45-49).