ULUCZ

(1373 Vlicz, 1402 Ulicz, 1441 Hvllicz, 1468 Vlucz, 1473 Vlycz) 13 km na NE od Sanoka.

1. 1508, 1515 z. san. (ŹD XVIII w. 118, 146); 1526, 1530 z. san. (AS I 21 k. 416, 353).

2. 1373 wieś Jabłonica [Ruska] graniczy z wsią U. (VII 9); 1410, 1431 łąka Hoschnowa (Hoschnawa) → p. 3 (XI 481); 1471 rola na końcu U. idąc do Dobrej (XVI 853); 1446 droga publiczna królewska, którą podążał z towarami mieszczanin z Tyczyna → p. 3 (XI 2304).

3. Własn. król., stwo san. 1402 król Władysław nadaje Juremu, Zanowi i Dymitrowi, braciom stryjecznym, oraz innym służkom z U. pole Dobre [dziś wieś Dobra Szlachecka] (VII 22); 1410 Ścibor z Oględowa, star. san., nadaje Juszowi i Aleksie (Iussonis et Allexe) braciom za zasługi wobec króla łąkę Hoschnowa z polami alias obschary położonymi w U. (XI 481); 1423 Mith z U. płaci 8 gr (XI 2); 1424 Stanisław dispensator z U. (XI 80); Osyp służka z U. w sprawie ze starostą [san.] (XI 93); 1425 Thuna z U. staje w imieniu syna o zadane temuż rany przeciw Włodkowi z Witryłowa (XI 121); 1431 starosta san., sędzia i asesorzy w sporze między Juszem (Iusszonem) służką z U. a ziemianami z Dobrej o łąkę Hoschnowa, po przedłożeniu przez strony dokumentów, wydają w U. wyrok przyznający tę łąkę Juszowi (XI 481); 1433 Luczywko zarządca (procurator) z U. pozywa Chodora z Dobrej o pszczoły (XI 574); 1436 mielnik (melnik Thisch z U. (XI 831); 1437 Andrzej z Olchowiec ręczy za Semiona zbiegłego z U., że ten w ciągu 8 dni bądź sam osiądzie na roli w U. bądź osadzi na niej innego (XI 979); 1438 kasztelan [i zarazem starosta] san. zachowuje kmieci z Tyrawy Solnej przy takich prawach i miarach soli, jak wsie U., Hłomcza i Olchowce (XI 1119); ośmiu [mieszkańców U.] ręczy za stawienie przed sądem Leina Butirowicza z U. (XI 1120); 1441 Josyp z Dobrej pozywa Fila i Iwana o gwałt w U. (XI 1409–1413); 1442 sprawa o odumarszczyznę (odomerlczyschno) zrabowaną w U. (XI 1458); This mlinarz z U. (XI 1549); myelnik z U. w sporze z Wasylem z Dąbrówki (XI 1578); 1443 sąd orzeka, że Semon kmieć z U. wraz ze swym bratem winni do 6 tygodni sprzedać rolę ich zmarłego brata w Wołodzi lub tak zarządzić, aby osadzić kmiecia i aby rola nie była pusta. Jeśli to zrobią, Racławski, dziedzic tej wsi, zwróci im zabrane dobra; w przeciwnym razie zachowa je wraz z rolą, a oni winni zwrócić co zabrali (XI 1627); mielnik (melnik) z U. pozywa Aleksandra z U. o kradzież rzeczy wartości 10 grz. oraz o obalenie w nocy żony mielnika i zbezczeszczenie. Diak dobiera świadków z Dobrej, Hłomczy, Łodziny, U. i Sieniawy. Piotr z Rymanowa, łowczy sandom., ręczy za stawienie diaka (XI 1720–1722, 1735); Aleksander diak obwinia Hania z Łodziny o zabranie konia wartości 4 grz., 3 wieprzy wartości 3 grz. i 20 kóp żyta (XI 1724); 1445 Huhno zarządca z U. skarży 9 ludzi [z U.?] o rany (XI 2062); Iwan Huhno pozywa ziemian z Dobrej (XI 2067); Mal Koczunicz z Hłomczy, oskarżony przez szl. Marcisza Smolickiego o skoszenie łąki, zgłasza gotowość świadectwa starców z Międzybrodzia, Tyrawy, Hłomczy i U., że łąka jest jego (XI 2077); 1446 Hrin rybak z U. oświadcza, że rolę i dworzisko w Jabłonicy, które nabył u p. Mikołaja Chrapka za 3 grz. i 3 wiard., sprzedał za tyleż szl. Stanisławowi Stroskiemu i otrzymał należność (XI 2164); [Jan] Kuropatwa przekazuje nowemu staroście Wojciechowi z Michowa starostwo san., w tym na folwarku w U. 4 krowy doyne, 2 ialowiczki trzeczaczki, 8 czelanth, 14 macior, 14 kaczek oraz kapłony (XI 2173); woźny ziemski zeznaje, że z polecenia starosty udał się do Bachórca w sprawie macior Panka z U. zabranych z lasów król. (XI 2291); sprawa o okradzenie mieszczanina z Tyczyna na drodze królewskiej przez kniazia z Birczy, i porzucenie przez tegoż skradzionych rzeczy w dworze król. w U. (XI 2304); 1447 Panko z U. odstępuje Hnatowi służbę (servicium alias słuzba), daje mu 4 sztuki bydła, 4 miary żyta, 3 maciory, konia i wszystko przynależące do służby. Hnat przejmuje służbę alias sluzebnym bycz ze swymi dziećmi wieczyście i zwalnia Panka i tegoż dzieci od obowiązków. Panko ręczy, że Hnat nie powinien odejść od służby królewskiej czyli z wsi U. Gdyby odszedł lub zmarł, albo gdyby jego syn z powodu młodego wieku nie był sposobny do służby, wówczas Panko winien pełnić tę służbę w całości jak poprzednio. Starosta postanawia, że choć zwalnia ze służby Panka, ten i jego dzieci nie powinni odchodzić na stałe z posiadłości królewskiej, lecz zawsze pozostać sotnym jak inni (XI 2403); Hrin rybak z U. pozywa p. Mikołaja Stroskiego o 1 grz. (XI 2446, 2457); 1448 Iwan Wotolcza z U. pozywa Oraczka z Dobrej o barany i owce (XI 2618); 1449 Otulka z U. pozywa Michała z U. o kradzież barana (XI 2776); zajęte w Gruszówce od Jana Kobyleńskiego woły, krowy i konie winny być umieszczone w U. (XI 2781); 1453 Semion Nytouicz z U. bierze 3 sztuki bydła należące do Nastii córki Lyena aż do czasu jej pełnoletności. Nastia kwituje Ulkę Kuskową mamkam suam ze swej części. Działo się w U. (XI 3171); 1468 sprawa szl. Jana Szczęsnego z Niewistki z kmieciami z U. o zadane im krwawe rany (XVI 537, 539); 1469 spór o Wasyla z U. między burgrabią san. a szl. Stanisławem Racławskim (dzierżawcą z Wołodzi), który zatrzymał Wasyla (XVI 626); 1471 sąd gr. przyznaje Andrzejowi, kmieciowi z Wielkich Strożów, pr. bliższości do ojcowizny na roli w U. na końcu od strony Dobrej, na której to roli siedzi Wasylko z Gdyczyny (XVI 853); 1473 ludzie z U. zobowiązani do naprawy (reformare alias stavycz) jazu młyna w Hłomczy (XVI 1218); 1476 Waśko s. Nowaka z U. oczyszczony z zarzutu w sprawie pancerza (XVI 1180); 1492 Stanisław Pieniążek, star. san., wraz z bratem swym Jakubem, wojskim san. czynią z Barbarą, wdową po ich bracie Piotrze, umowę, mocą której Barbara będzie posiadała cały folwark i młyn w U. oraz 20 grz. czynszu, a wraz z dziećmi będzie składała Stanisławowi staroście 30 grz. czynszu z dóbr uluckich (XVI 2111); 1504 król Aleksander obiecuje Janowi z Tarnowa, wwdzie ruskiemu, oddać pożyczone 2300 zł lub zapisać je i zapisuje na zamku san., miastach m.in. Sanok, Tyrawa, i wsiach m.in. Hłomcza, U., Dobra (MRPS III 1287; MK 20 k. 233); 1508 Piotr Pieniążek de villa sua Vlycz 4 1/2 grz. 1 gr (ŹD XVIII s. 118); 1512 Oktawian de Florentiis, żupnik przem. i drohobycki, otrzymuje możność odebrania z żup drohobyckich 2700 zł pożyczonych od niego na wykupno żupy przem. i wsi U. (MRPS IV 1, 1555); 1515 wieś król. U. 14 ł., młyn valnyk 1 wiard., karczma 1 wiard., pop 15 gr (ŹD XVIII s. 146); 1526 14 ł., młyn, pop (AS I 21 k. 416); 1530 14 ł., młyn, karczma, pop (AS I 21 k. 353); 1536 14 ł., młyn, pop (AS I 21 k. 562); 1548 król Zygmunt August przyłącza do żup ruskich wsie U., Dobra i Hłomcza, należące do stwa san., wykupione z rąk szl. Pieniążków za pieniądze król. z polecenia króla Zygmunta I przez Oktawiana Florentczyka (Florentinus), zarządcę żup ruskich, oraz wyjmuje te wsie spod jurysdykcji starosty san. (MRPS V 2, 4594); 1552 28 gosp., karczma, młyn 1 koło, pop (AS I 21 k. 1010).

Mieszkańcy: 1402 Jury, Zany, Dimetrius, bracia stryjeczni, oraz inni otrzymują pole Dobre (VII 22); 1410 Iusso, Alexa (XI 481); 1423 Mith (XI 2); 1424 Stanislaus dispensator (XI 80); Osyp servilis (XI 93); 1425 Thuna (XI 121); 1428 Antosch Kmitha, Yosyp, Thisch Lebkowicz (XI 262); 1431 Iusszo (Iusch) servilis (XI 481); 1433 Luczywko zarządca (XI 574); 1435 Ilko i inni nie określeni (XI 754); 1436 Swiertoka Hrin, Rybka, melnik Thisch (XI 831); 1437 Semyon zbiegły (XI 979); 1438 Mich Laczkouicz, Hrin Laczkouicz, Chodor Laczkouicz, Scham Iwan, Piotr f. Kmithin, Syemon syencz Kmythin, Sienko Kurcziczeuicz, Olexa Pietucha, Lein Butirowicz (XI 1120); 1442 Semon dyak, Stenko cum Iwanek, This młynarz (XI 1548, 1549); Clisch zw. Mischkow sin, Iwan Iossipow Kreschca (XI 1562, 1563); 1443 Semon kmieć (XI 1627); Iwan dyak, Hawrilo, Allexander dyak (XI 1720–1722, 1724, 1735); 1444 Hrin servilis f. Iusch, Hrin Iusschouicz (XI 1893, 1983); 1445 Huhno zarządca, Phil, Iossip, Pysch, Waissil Koblouicz, Masch, Clisch, Stepan, Chodor f. Maschow, Ian (9 ostatnich bez podania wsi) (XI 2062); Senko sothni (XI 2066); 1446, 1447 Hrin rybak (XI 2164, 2446, 2457); 1446 Panko (XI 2291); 1447 Panko, Hynath (XI 2403); 1448 Hinat servilis (XI 2590); Iwan Wotolcza (XI 2618); 1449 Otulka, Michal (XI 2776); 1450 Wotolka (XI 2881); 1453 Semyon Nytouicz, Nastya f. Lyen, Cuskouicz, Semyon Laczkouicz, Semyon Popovicz, Vlka Kuskowa (XI 3171); 1468 przez. Szemko cum f. Andrea (XVI 539); 1469 Vaszyl (XVI 626); 1471 Vassylko z Gdyczyny (XVI 853); 1474 Polewka, Hrynko, Zan, Lewko, Senko, Symon Lysch, Iohannes Coczan, Pyech, Masch, Hocz (XVI 1020, 1021); 1476 Vasko f. Novak (XVI 1180).

4. Wieś posiada pr. ruskie; 1402 służkowie (servitores) z U. otrzymują pole Dobre z obowiązkiem służby wobec zamku san. (VII 22); 1424 służka (servilis) → p. 3 (XI 93); 1431 służka → p. 3 (XI 481); 1438 prawa i miary roli kmieci w Tyrawie Solnej takie jak w U., Hłomczy i Olchowcach (XI 1119); 1442 odumarszczyzna (odomerlczyschno) w U. (XI 1458); 1444 służka (XI 1893); 1445 homo sothni z U. (XI 2066); 1447 przekazanie servicium alias sluzba wraz z bydłem, żytem, maciorami i koniem, przejmujący zobowiązuje się sluzebnym bycz wraz z potomkami, przekazujący nie powinien z potomkami opuszczać wsi, lecz być sothny → p. 3 (XI 2403); 1448 służka (servilis) (XI 2590); 1450 tywon (thywn) z U. (XI 2846).

5. 1442 Semon dyak z U. (XI 1548, 1549); 1443 diak z U. (XI 1720, 1724); 1444 Iaczko pop i Iwan pop z U. (XI 1978); 1515, 1526, 1530, 1536, 1552 pop → p. 3.

6. 1431 posiedzenie pierwotnego sądu ziemskiego san. w U. (XI 481); 1453 posiedzenie sądu gr. san. w U. (XI 3171).

7. T. Żurowski, Badania archeologiczne w Uluczu pow. Brzozów woj. Rzeszów w roku 1964, Sprawozdanie Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za rok 1964, Rzeszów 1964 s. 46–48; tenże, Wykopaliska na Górze Cerkiewnej w Uluczu, Biuletyn Informacyjny Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku 1965 s. 27–28; M. Czajnik, W. Kurpik, Konserwacja cerkwi w Uluczu, tamże s. 11–14; E. Dwornik-Gutowska, Polichromia cerkwi w Uluczu, tamże s. 14–20; Kat. zab., t. XIII zesz. 2: Powiat brzozowski, Warszawa 1974.

8. Osada wczesnośredniowieczna (A. Kunysz, Działalność ośrodka archeologicznego w Rzeszowie. Rocznik Woj. Rzeszowskiego, R. II, z. 1 /3/ s. 192); Pozostałości systemu obronnego z przełomu XV i XVI w. przy cerkwi w U. (zob. p. 7, T. Żurowski). Cerkiew drewniana powstała w pocz. XVI w. lub w XVI/XVII w. Ułamki naczyń wczesnośredn. z IX–XI w., z VII (?), VIII–X, z VI–VII oraz późnośredn. 5 jam wczesnośredn. z VIII–XII w. Wzgórze zw. Horodynka (Parczewski, Źródła I s. 205–211; Parczewski, Pogórze s. 43, 47, 49).