(1136, 1251 terra Rudensis, territorium Rudense) późniejsza kasztelania i powiat wieluński.

1136 papież zatwierdził abpowi gnieźn. dobra i dzies. m.in. z Rudy, wymienionej wśród kasztelanii Wielkopolski właściwej (Wp 7); od 1208 należała do Władysława Odonica dzięki pomocy Henryka Brod. (Wp 66, zob. Ros. 72); ok. 1212 Imisław, kaszt. z Rudy (KŚ 177); 1217-31 w dzielnicy Władysława Laskonogiego (DH 2, 220); 1231-33 z powrotem do Władysława Odonica, u jego boku Jan, kaszt. z Rudy (Wp 147, zob. Nies. 1, 304; Ros. 73); 1234 wraz z cz. Wielkopolski zajął R. Henryk Brod. (MPH 2, 559; Wp 168, 173); 1238 Viola ducissa de Kalis et de Ruda z s. Władysławem, u jego boku Bronisz, kaszt. z R. (Wp 214); 1244 Przemysł I i Bolesław Pob. odebrali Kalisz, a z nim zach. cz. ziemi rudzkiej (Ros. 74-75); 1249 zajął ją Przemysł I ubiegając Kazimierza kujawskiego, któremu miał wydać R. Władysław opolski jako ekwiwalent za posag żony zmarłego br. Mieszka (MPH 2, 567; 3, 15); 1253 Rudzkie otrzymał Bolesław Pob. wraz z dzielnicą kal. i gnieźn. (MPH 2, 571; 3, 21); 1259-62 tenże przyłączył do R. okolice Działoszyna i Mykanowa (Mp 56, 313; Wp 1354, zob. Ros. 76-77); 1281 Henryk Probus wymusił na Przemyśle II odstąpienie ziemi rudzkiej (DH 2,458-459); przeniósł stolicę kasztelanii z Rudy do Wielunia (R 1680, 1696, 1734); 1285 abp skarżył się na zniszczenie dóbr kośc. w Rudzkiem (UBB 167); 1299 ostatnia wzmianka o terra Rudensis, później zawsze ziemia wiel. (Wp 811); do 1411 kasztelanowie tytułują się na przemian rudzkimi i wiel. (ZSK 74).

1251-1450 wzmianki (DH 1, 53; 2, 325-326, 342, 409; MPH 3, 35; 4, 13; PW 7, 48).