(1377 Maczina Wolya, Meczyna Wolya, Menczyna Wolya - ZDM 1, 150; 1383 Maczyna - Mp. 3, 932; 1397 Manczina - GB 1 s. 62; 1411 Manczini - ZB 1a s. 3-4; 1413 Mąnszna - ZB 1a s. 8; 1421 Manczinca - GB 2 s. 121; 1482 Mąnczina - GB 24 s. 732-3; Meczyna - MBiecza 69; 1526 Mączina - GB 6 s. 471; 1530 Mączna - RP k. 51; 1567 Meczina Ruthenicali - GB 15 s. 645-8) dziś Męcina Wielka i Mała, 8 km na SE od Gorlic.

1. 1377 ziemia biec. (ZDM 1, 150); 1530, 1563, 1581 pow. biec. (RP k. 51; RP s. 152; ŹD s. 121); 1581 par. ruska własna (ŹD s. 121)¹B. Kumor błędnie identyfikuje M. lokowaną w 1377 z Męcinką w pow. pilzn. w par. Jedlicze. Niesłusznie też uważa, że par. w Męcinie Wielkiej zanikła, biorąc za podstawę takiego twierdzenia ogólny zwrot formularzowy za dowód wcześniejszego, przed 1377 r. istnienia kościoła w tej wsi (Kumor Diec. Krak. 4 s. 283, 293, 422).

2. 1377 → p. 4; 1383 las między M. a Krygiem (Mp. 3, 932); 1482 Jakub z Dębna kaszt. i star. krak. i biec. potwierdza granicę między lasami król. [Bieszczady] a m. Bieczem i wsią M., należącą do mieszczan biec., którą wyznaczył na podstawie przywilejów król. oraz zeznań starych kmieci i wiarygodnych Wołochów z sąsiednich wsi: Kryg, Kobylanka Górna, Sękowa i Bednarka → Biecz starostwo; → Kryg p. 2; 1518 Zygmunt I rozsądzając spór między Piotrem Odnowskim star. a rajcami biec. stwierdza, że las w M. należy do miasta po granice wyznaczoną niegdyś przez kanclerza i star. biec. Jakuba z Dębna [1482 → p. 2], a bednarze miejscy mają płacić czynsz za drzewo z tego lasu radzie, a nie staroście, który może żądać zapłaty tylko za drzewo z lasu król., którego granicę sprawdzą komisarze król. (MBiecza 130); 1559 rozgraniczenie wsi M. [zapewne dzisiejsza M. Wielka] mieszczan biec. od Lipinek w tenucie Cieklińskich i Wapiennego w tenucie Stan. Bonera; las powyżej Wapiennego przy granicy z M. mimo oporu mieszcz. biec. przyłączono do tenuty Cieklińskich cz. gruntów [zapewne Rozdziela] → Lipinki p. 2; 1564 M. graniczy od N z Lipinkami (LK 1 s. 143); 1593 M. graniczy z Krygiem (Archiwum Państwowe w Kielcach, Arch. Ordynacji Myszkowskich 13 s. 122).

3. Własność szlach. do 1415, następnie mieszczan biec., od 1567 ponownie szlach. 3a. Sprawy własnościowe. 1377 → p. 4; 1400 Jan Tęczyński kaszt. krak. zakazuje mieszczanom biec. i mieszkańcom okolicznych wsi król. wyrębu w lasach wsi M., należącej do szl. Klemensa [Owczarza, s. Jakusza h. Awdaniec, dz. → Kunowej] (ZDM 1, 238; MBiecza nr 20); 1400 Klem. Owczarz z c. Katarzyną dz. M. sprzedają za 150 grz. Andrzejowi z Trzewlina M. z Wolą (SP 8, 10582); 1411 Wierzbięta z Siedlisk [par. Sławęcin] zawiera ugodę z dziećmi: Piotrem, Mikoszem, Wierzbiętą i Piechną pod zakładem 60 grz. Wierzbięta ustępuje synom Siedliska i Bączal, a po śmierci połowę M. Jeśli sprzeda tę wieś, wówczas podzieli się z dziećmi otrzymaną kwotą po połowie. Synowie Wierzbięty zobowiązują się nie niepokoić jego [drugiej?] żony Hanny i innych synów o wiano. Piotr i jego bracia odstępują od pr. do cz. macierzystej (ZB 1a s. 3-4; ZK 378 s. 5: pod r. 1412); 1415 Wierzbięta z Żelichowa [pow. wiśl. i Siedlisk] sprzedaje za 40 grz. mieszczanom biec. wieś M. (Mp. 4, 1148; ZB 1a s. 27); 1418 Władysław Jag. transumuje na prośbę rajców biec. dok. kupna M. od Wierzbięty z Żelichowa [→ 1415] i przenosi M. z pr. pol. na pr. niem. średzkie (Mp. 4, 1173); 1482 → Kryg p. 2; 1518 → p. 2; 1551 cechmistrze biec. skarżą się na zeszłorocznych rajców o to, że wbrew cechmistrzom i pospólstwu dopuścili do zasądzenia na wsi M. przezysków. Społeczność miejska poniosła na wykupienie M. poważne koszty, których zwrotu domaga się obecnie od rady (MBiecza 221); 1559 M. należy do mieszczan biec. → Lipinki p. 2; 1564 M. należy do mieszczan biec. (LK 1 s. 143); 1567 rajcy biec. sprzedają za 4000 fl. Spytkowi Jordanowi z Zakliczyna i Melsztyna kaszt. krak. całą wieś M. z sołectwem, młynami, karczmami i lasami (GB 15 s. 645-8).

3b. Kmiecie. 1399 Niklosz sołtys w Bystrej winien przysiąc z sześcioma sobie równymi w sprawie z Bartkiem kmieciem z M. o rany i okaleczenie (GB 1 s. 78); 1403 Filip z Siar przeciw kmieciom z M.; sołtys z M. poręcza za swoich kmieci (GB 1 s. 100-1); 1533 mieszkańcy wsi M. za zgodą swych panów rajców biec. poręczają za Bajtka [=popa] z Odrzechowej spłatę 50 fl. szl. Zygmuntowi Ryszkowskiemu (GB 6 s. 961); Eliasz sołtys w M. z Tymkiem i wszystkimi mieszkańcami wsi M. poręczają pod zakładem 300 grz. za Mezylowicza, Sąsiadka i Hrycia kmieci z M. przy zwolnieniu ich z aresztu, że stawią się oni w sądzie na każde wezwanie (GB 6 s. 988-9).

3c. Areał i pobór. 1530 pobór z 1½ ł. i młyna dorocznego o 1 kole (RP k. 51); 1536 pobór z 1½ ł., we wsi cerkiew pusta i sołectwo (RP); 1563 pobór w M. mieszczan biec. z 3¾ ł. przedtem z 1 ł. oraz z młyna o 1 kole zakupnym; w M. wymieniona cz. sołtysia bez danych o poborze (RP s. 325-6); 1581 pobór z 7 ł., sołectwo wykupione (ŹD s. 121).

4. 1377 Elżbieta królowa polska i węgierska pozwala Miczkowi Kotce s. Jakusza dz. Kunowej [h. Awdaniec] lokować w lesie król. zw. → Męcina, nad rz. → Męcina w ziemi biec., wieś M. W. na pr. niem. średzkim na 40 łanach, wynagradzając w ten sposób jego wierną służbę dla królowej. Mieszkańcy otrzymują imm. sądowy i 20 lat wolnizny. Miczek będzie posiadał tę wieś dziedzicznie. Wieś będzie graniczyć z → Krygiem, → Kobylanką, Sękową, → Ciekielską, → Bruszną Górą i Wolicą [zapewne dzisiejsza Męcina Wielka] (ZDM 1, 150; MBiecza nr 9); 1397 Piotr sołtys z M. poręcza zapłatę dwóch kar za swego ojca Fabiana (GB 1 s. 62); 1403 → p. 3b; 1413 Piotrasz z M. wyznacza ż. Elżbiecie 30 grz. posagu i tyleż wiana na sołectwie w M., jeśli sołectwo będzie mniej warte niż 30 grz., wówczas uzupełni brakującą kwotę z innych dóbr (ZB 1a s. 8); 1418 → p. 3a; 1421 Paweł sołtys z Sękowej opiekun i zachodźca kołodzieja Stanisława niegdyś sołtysa w M. przekazuje Stefanowi sołectwo w M., które ten kupił za swoje pieniądze od tegoż Stanisława i jego synów (GB 2 s. 121); 1437 na wniosek szl. Przecława Spieka wójta biec. Jan Prociwa [sołtys?] z M. winien w ciągu 2 tygodni złożyć przysięgę w sprawie 5 grz. spadku (GB 2 s. 343); 1526-36 Eliasz sołtys w M., ojciec Stecza (GB 6 s. 467; 9 s. 241, 312); 1526 w sprawie Wołochów z M.: Eliasza sołtysa i jego s. Stecza oraz Meryły i jego syna z poddanymi i kmieciami Mik. Wielopolskiego z Kobylanki [Dolnej i Górnej] zapadła ugoda w ratuszu w Bieczu pod zakładem 60 grz. i została wpisana do akt radzieckich biec. (GB 6 s. 471-2); 1533 → p. 3b; 1539-44 Iwaszko sołtys w M. (GB 9 s. 854; 10 s. 591, 649-50; 11 s. 176-7); 1550 Fedor sołtys w M. (GB 12 s. 249-50, 265-6, 275-7, 327, 365).

5. 1536 w M. cerkiew opuszczona (RP); pop z M. (GB 9 s. 312); 1563 synagoga [=cerkiew] w M. (RP s. 152); 1581 par. własna [ruska], do par. należy Wapienne (ŹD s. 121).

Uw. Wydaje się, że istniały dwie wsie: Męcina Wola, lokowana w 1377, następnie własność Klemensa [Owczarza] potem Andrzeja z Trzewlina i wreszcie Wielopolskich (jest to być może obecna Męcina Mała), oraz Męcina własn. Wierzbięty z Siedlisk i Żelichowa, sprzedana w 1415 mieszczanom biec., być może identyczna z obecną Męciną Wielką.