SZYMANOWO

1407 obl. 1580 Simonowo, Szimanowo (Wp. 7 nr 592), 1412 Symanowo (SBP s. 76, nr 164), 1427 or. Schymanowo (KoścZ 8, 409), 1429 Schymunowo (KoścZ 9, 165), 1445 Schimvnowo (KoścG 1, 115), 1487 Szymunowo (PG 10, 67), 1490 Schymanowycze (PG 10, 125v), 1497 Simonow, Sunynowo! (Posp. Rusz. s. 152, 181), 1523 Symonow (MS 4 nr 4138), 2 km na S od Sarnowy.

1. 1434 n. pow. kośc. (KoścZ 10, 286v); 1510 n. par. Łaszczyn1W rejestrze poborowym z 1563 S. zaliczono błędnie do par. Miejska Górka (ASK I 4, 170) (LBP 122).

2. 1407 (obl. 1580 oraz tłum. pol. z XVIII w.) w dok. lokacji m. →Sarnowa na pr. magd. wymienione m. in. nadane miastu role i bory w kierunku S. („ku S.”; Wp. 7 nr 592; M Sarnowa I 1); 1422 zapowiedź →p. 3: Małg. Sierakowska; 1436 zapowiedź →p. 3: Jerzy Chojeński; 1531 (obl. 1543) w opisie granicy śląsko-wlkp. wymieniono granicę między S. a Korzeńskiem na Śląsku; gran. ta zaczyna się w miejscu, gdzie kończy się gran. Sierakowa w Król. Pol. i Laskowa na Śląsku; kopiec gran. należy umieścić pośrodku ujazdów dokonanych przez obie strony; wymieniono też kopiec narożny wsi S. i Stwolno w Król. Pol. oraz Korzeńsko (Reces 24-25); 1602 Strzelny Kąt [strzelnica?] między Sarnową a S. (K 3, 266, na podstawie zaginionej księgi podkomorskiej PP 2, 139).

3. Własn. szlach. 1419-29 Tyfan Osiecki z S. [prawdop. brat Bertolda i Mikołaja]: 1419 tenże z Sierakowa, Ostrobotek, S. [i z Osieka] oraz Mik. Osiecki w sporze z Jadwigą, Hanką i Jutką z Sierakowa (KoścZ 5, 148v, dawniej k. 88v); 1427-28 tenże z S. w sporze ze Stan. Szurkowskim; 1427 w imieniu Tyfana termin sąd. przekłada Jan sołtys [z S.?]; 1428 tenże ma zapłacić 3 grz. Szurkowskiemu oraz 3 grz. sądowi za to, że nie uwolnił domowników Szurkowskiego mimo wyroku sądu (familiares ipsius non liberavit; KoścZ 8 k. 409, 445; KoścZ 9, 36); 1429 tenże →niżej: siostry Sierakowskie; 1434 [tenże?] →niżej: Mik. Osiecki.

1419-34 Mik. Osiecki z S. [prawdop. brat Tyfana i Bertolda]: 1419 tenże →wyżej: Tyfan; 1429 tenże →niżej: siostry Sierakowskie; 1434 tenże Mikołaj z S. i Ostrobotek z braćmi [brak imion] z wymienionych wsi pozwany przez Janusza Korzboka z Zawad; Janusz wybrał ich ojca, by jako jego ziomek (terrigena) odpowiadał wobec ks. [oleśnickiego] Konrada [VI] Dziekana [zm. 1427] w sprawie kar sąd.; Janusz pozywa Mikołaja także o sfałszowanie dok. ławników z Magdeburga2Opinie ławników magd. wykorzystywane były powszechnie w sądach śląskich; wskazuje to, że musi to być spór toczony na Śląsku dot. 1/5 sumy 2200 grz. [zapiska bardzo niejasna, być może nawet jest to pozew Mikołaja przeciwko Januszowi?] (KoścZ 10, 286v).

1419-52 Jadwiga, 1419-47 Anna (Hanka), 1419 Jutka [czy ident. z Ubyszką?] i 1429-50 Ubyszka Sierakowskie z →Sierakowa, S. i →Ostrobotek, siostry: 1419 te Jadwiga, Hanka i Jutka →wyżej; 1419 te siostry Jadwiga, Hanka i Jutka w sporze ze szl. Bertoldem [z Sierakowa? i Osieka Wielkiego na Śląsku] o pr. bliższości [do Sierakowa czy S.?; →niżej: pod 1428]; termin sąd. w imieniu sióstr przekłada Maciej sołtys w S. (KoścZ 4, 405, dawniej k. 148); 1420 te Hanka, Jadwiga i Ubyszka [małoletnie?] panny (puelle, domicelle) z Sierakowa (KoścZ 6, 118v); 1428 panny z S. [brak imion] w sporze [zapewne jako dziedziczki w S.] z Henczlem Sowińskim, który Bertolda z Sierakowa pozwał z S.; te panny dowodzą, że Bertold nic nie ma [w S.]; w ich imieniu występuje w sądzie Stanisław z Szurkowa podsędek pozn. (KoścZ 9 k. 104, 112); 1429 sąd utrzymuje wspomn. Stanisława z Szurkowa oraz te panny Jadwigę, Hankę i Ubyszkę z Sierakowa w ich prawie do cz. w S., która należała do Tyfana, a z której to cz. Bartosz z Ponieca pozwał Bertolda i Mikołaja z S.; sąd nakazuje Ponieckiemu, aby pozwał wspomn. Bertolda i Mikołaja z innych ich dóbr (KoścZ 9, 164); 1429 woźny sąd. wwiązuje tegoż Stanisława w cz. dziedziny S.3W zapisce wyraźnie mowa o wwiązaniu Szurkowskiego, ale bardzo prawdop., że Szurkowski (zresztą posiadający cz. w →Sierakowie) występuje tu nie jako posiadacz cz. w S., ale jako opiekun i pełnomocnik sąd. sióstr (być może jeszcze małol., a w każdym razie niezamężnych). Może na to wskazywać brzmienie poprzedniej zapiski (k. 164): sędziowie „Stanislaum circa totam partem hereditatis S. (...) conservaverunt et generosas dominicellas (...) circa predictam partem hereditatis S. conservaverunt”; podobnie – reprezentowanie sióstr przez tegoż Szurkowskiego także w innych sprawach sąd. , która należała do Tyfana, wraz z 5 kmieciami – zgodnie z wyrokami sąd. uzyskanymi w procesach z Tyfanem (KoścZ 9, 165v); 1432 te siostry, panny Anna, Jadwiga i Ubychna, utrzymane w prawach do S. wobec roszczeń Doroty z →Szymanek (KoścZ 10, 74v; dokładniej →Szymanki); 1444 taż Jadwiga panna (PG 2, 180; →Ostrobotki); 1447 taż Anna ż. Janoty z Łabiszyc [k. Żmigrodu], dziedzica w Sierakowie, sprzedaje za 100 grz. tejże Jadwidze ż. Imbrama z Łabiszyc całe swoje części przypadłe jej z działów w Sierakowie, Ostrobotkach i S. (PG 2, 180); 1450 taż Ubyszka dz. w Sierakowie, ż. Michała zw. Synowiec (PG 4, 52; →Sierakowo); 1452 taż Jadwiga ż. Ciecirada Imbrama z Łabiszyc i Sierakowa (KoścZ 14 k. 151v, 159v, 178).

1422 Małg. Sierakowska [ż. Wojciecha, brata Stan. Szurkowskiego; →Sierakowo, gdzie potwierdzona 1422-32]: woźny sąd. zapowiada wszelkie należące do niej pożytki wsi Sierakowo, S. i Ostrobotki (KoścZ 7, 39); 1432 taż ma wiano zapisane na Ostrobotkach (KoścZ 10, 74v; także →Szymanki, pod 1432).

1428-29 Bertold Osiecki z S. [prawdop. brat Tyfana i Mikołaja]: 1428 tenże pozwany przez Hanczla Sowińskiego z S. →wyżej; 1429 tenże stren. pozwany z S. i wszystkich swoich dóbr w Król. Pol. przez Stan. Szurkowskiego podsędka pozn. o porękę4Szurkowski był jednym z trzech poręczycieli na sumę 400 grz za ks. [oleśnickiego] Konrada [VI Dziekana?, →wyżej: Mik. Osiecki] (KoścZ 9 k. 166, 181, 197v, 217v); 1434 [tenże?] →Mik. Osiecki.

1428-29 Stan. Szurkowski podsędek pozn.: 1428-29 tenże →wyżej: siostry Sierakowskie, →wyżej: Bertold.

1436 Jerzy Chojeński5W tym samym czasie żyło najpewniej dwóch Jerzych (Jurgów) Chojeńskich. Nasz Jerzy jest różny od Jerzego (Jurgi) Chojeńskiego, Ostrobotskiego, męża Anny z Ostrobotek, Sierakowa i S. (→Chojno; →Sierakowo k. Miejskiej Górki, przyp. 4): 1436 woźny sąd. zapowiada wszystkie należące do tegoż pożytki wsi Sierakowo, S. i Chojno (KoścZ 11, 168); [także →Szymanki, pod 1432].

1445 Jan Osiecki z S. pozwany przez ur. Częstochę Pigułę z Sierakowa o napad i zranienie (KoścG 1, 115).

1459-62 Mik. Nikel z S., Szymonowski [potomek Mikołaja 1419-34?] toczy spory z Jerzym Chojeńskim i jego ż. Anną [z S.?] (KoścZ 14 k. 268v, 336v); 1497-98 [tenże?] Osiecki →niżej.

1487-91 Andrzej i 1487-91 Piotr Błożejewscy, dziedzice w Błożejewie, →Sierakowie, Chojnie i →Ostrobotkach, bracia rodz. [ss. Jana Błożejewskiego, a wnuki Jerzego Chojeńskiego; →Sierakowo, przyp. 4 i 5]: 1487 ciż sprzedają z zastrz. pr. wykupu szl. Michałowi [czy ident. z Michałem Synowcem mężem Ubyszki, a może to jego syn?] sołtysowi „in Slup” [chyba w Słupi k. Miejskiej Górki, ale może w Słupach w pow. kcyn. lub w Słupi Wielkiej w pow. pyzdr.] części dziedz. w Sierakowie i S. za 100 grz. (PG 10, 67); 1491 ciż wraz z siostrami Esterą i Jadwigą (ż. Bogumiła Tarnowskiego [skąd?]) dają Urielowi [z Górki] bpowi pozn. części w →Sierakowie i S. (należne im po babce [najpewniej Annie ż. Jerzego Chojeńskiego]), a w zamian otrzymują 1/3 Chojna i 600 grz. (PG 10, 143; KoścG 3, 332).

1490 Katarzyna ż. Krzysztofa Langnowskiego [może ze szlacheckiej rodziny von Langenau znanej od XIV w. na Śląsku], Anna ż. szl. Wiktora z Obornik i Małgorzata ż. Malchera Ziemka „de Szczodre” [niezident.; raczej nie ze →Szczodrowa w pow. kośc., gdzie nie znamy takiej osoby], siostry rodz. niedz., dziedziczki w Sierakowie, sprzedają Janowi Kawieckiemu: za 85 fl. swoje części po ojcu i matce w →Sierakowie, za 200 grz. 1 ł. opust. i 1/4 sołectwa w S. oraz całą cz. po ojcu [Janie Cieciradzie?6W 1459 poświadczony jest Jan Ciecirad Sierakowski czyli Łabiski – syn Jadwigi Sierakowskiej z S. i Imbrama Łabiskiego (KoścZ 14, 168v-269; →Sierakowo). Najpewniej więc wymienione siostry, dziedziczki w Sierakowie, to wnuczki Jadwigi z S] w Chwałkowie Ciecirada [pow. pyzdr., k. Środy] i przezyski na Chwałkowie k. Dolska [tj. k. Książa, pow. kośc.] (PG 10, 125-125v).

1491 Uriel Górka bp pozn. →wyżej.

1497 król Jan Olbracht nadaje Piotrowi Górskiemu staroście wsch. prawo do cz. wsi S. Jana i Mik. Osieckich, którzy nie dopełnili obowiązku udziału w posp. ruszeniu (Posp. Rusz. 152); 1497 tenże król nadaje Krzysztofowi Szydłowieckiemu stolnikowi krak. i skarbnikowi królewicza Zygmunta prawo do cz. wsi S. należącej do trzech ziemian (terrigenae) [prawdop. chodzi o osoby wymienione 1498 →niżej], którzy nie dopełnili obowiązku udziału w posp. ruszeniu [nadanie nie zrealizowane] (Posp. Rusz. 181).

1498 Mik. Osiecki, Jan Januszowski [z Januszewa k. Środy; czy ident. z Osieckim 1497?, →wyżej], Kat. Karszewska [czyli ż. dziedzica →Karczewa] i Małg. Szymonowska (Simowska) [rodzeństwo?] z dóbr ojczystych w S., Sierakowie i Konarzewie [k. Miejskiej Górki] wysyłają w swoim zastępstwie na wyprawę wojenną swego domownika w poczcie szl. Mik. Szurkowskiego (ExpBel. nr 592; w haśle →Konarzewo zamiast S. błędnie podano Zimnowo); 1505 tenże Jan Januszewski całą swoją cz. w S., tj. 2 1/2 ł. ze stawami i innymi przyległościami, [prawdop. sprzedaje (może Banowskiemu lub Janowi Sarnowskiemu →p. 5) – zapiska urwana, w księdze brak następnej karty] (PG 13, 29).

1510-23 Łukasz Górka [zm. 1542, bratanek bpa Uriela (PSB 8, 409-412)]: 1510 tenże posiada cz. S. →p. 5; 1512, 1523 tenże kaszt. pozn. i starosta gen. Wlkp. zapisuje swej ż. Katarzynie z Szamotuł wszystkie swoje dobra, m. in. Górkę [Miejską] z wsiami, w tym z S. (MS 4 nr 4138, 10209).

1510 S. nal. do trzech panów: Łukasza z Górki, [Krzysztofa] Banowskiego ze Śląska [najpewniej z Banowa k. Szkaradowa] i Jana Sarnowskiego →p. 5.

1511 Andrzej z Górki dz. w Osiecznej kupuje od Krzysztofa Banowskiego cz. S. za 120 grz. (PG 14, 146, dawniej k. 290).

1522 Kat. [Karszewska?, →wyżej, pod 1498] wd. po Janie Kamnycz Staszewskim [= Stęszewski, mieszcz. ze →Stęszewa? czy może Ślązak?] sprzedaje Stanisławowi z Tomic kasztelanowi międz. swoją cz. w Konarzewie i S. za 65 grz. (PG 15, 480v).

1582-83 Andrzej Górka [zm. 1583, syn Andrzeja, a wnuk Łukasza (PSB 8, 404)] kaszt. międz.7Po bezpotomnej w 1592 śmierci ostatniego z Górków, wdy Stanisława, jego dobra przeszły na jego siostrzeńców Czarnkowskich (Raczyński Wspomnienia nr 12, s. XLIV n.; TD) płaci pobór →niżej.

1510 w S. 16 ł. [os.], 5 ł. opust. nieuprawianych, 2 ł. soł. →p. 5; 1563 pobór od 16 1/2 ł. os., 2 komor. i od 2 osób warzących piwo (ASK I 4, 170; →przyp. 1); 1566 pobór od 15 ł. os., 1 karczmy, w której warzy się piwo, od 8 zagr. (ASK I 4, 262v); 1581 pobór od 15 ł. os., 13 zagr. i 7 komor. (ŹD 75); 1582-83 pobór od 15 ł. płaci Andrzej Górka kaszt. międz. (Piotrkowska 1 nr 590).

1412 Falker mieszcz. pozn. zeznaje, że jest winien Szczepanowi (Stephanus) Kreczmarowi karczmarzowi (pincerna) z S. 30 grz. i od tej sumy będzie mu płacił 3 grz. czynszu (SBP s. 76, nr 164); 1419 Szczepan z Krobi niegdyś karczmarz w S. miał zapisane 30 grz. na domu zm. Jana Kromera mieszcz. pozn., zięć Kromera zwrócił 15 grz., a 15 grz. ma oddać na ś. Michała [29 IX] (SBP s. 109 nr 302).

4. 1419 Maciej sołtys z S. →p. 3: siostry Sierakowskie; 1427 Jan sołtys [z S.?] →p. 3: Tyfan; 1490 sołectwo w S. →p. 3; 1510 w S. 2 ł. soł. →p. 5.

5. 1482 bp pozn. Uriel daje kapitule pozn. nal. do bpa dziesięciny, m. in. z S. w kluczu krobskim, w celu zwiększenia dystrybucji dziennych dla kanoników rezydujących przy katedrze; w 1493 nadanie to zatwierdza pap. Aleksander VI (Theiner 2 nr 286; CP 3 nr 76).

1510 wiard. dzies. z S. płacone są biskupowi [pozn.]: w cz. Łukasza z Górki star. [gen. Wlkp.] jest 7 ł., w cz. [Krzysztofa] Banowskiego ze Śląska – 6 ł., w cz. Jana Sarnowskiego – 3 ł. [os.] i 5 ł. opust. nieuprawianych; w S. także 2 ł. soł. (LBP 122).

8. Na wydmach wokół S. (w promieniu ok. 1 km od wsi) znaleziono ślady osadnictwa wczśr. z XXII w. oraz fragmenty naczyń z okresu od X do połowy XIII w. (Hensel 6, 350-352).

Uwaga: SzPozn. 401, ŁOp. 2, 87, do naszego S. odnosili dok. erekcyjny kościoła par. w Szymanowie na Mazowszu z 1444, co sprostował już Now. 2, 422.

1 W rejestrze poborowym z 1563 S. zaliczono błędnie do par. Miejska Górka (ASK I 4, 170).

2 Opinie ławników magd. wykorzystywane były powszechnie w sądach śląskich; wskazuje to, że musi to być spór toczony na Śląsku.

3 W zapisce wyraźnie mowa o wwiązaniu Szurkowskiego, ale bardzo prawdop., że Szurkowski (zresztą posiadający cz. w →Sierakowie) występuje tu nie jako posiadacz cz. w S., ale jako opiekun i pełnomocnik sąd. sióstr (być może jeszcze małol., a w każdym razie niezamężnych). Może na to wskazywać brzmienie poprzedniej zapiski (k. 164): sędziowie „Stanislaum circa totam partem hereditatis S. (...) conservaverunt et generosas dominicellas (...) circa predictam partem hereditatis S. conservaverunt”; podobnie – reprezentowanie sióstr przez tegoż Szurkowskiego także w innych sprawach sąd.

4 Szurkowski był jednym z trzech poręczycieli na sumę 400 grz.

5 W tym samym czasie żyło najpewniej dwóch Jerzych (Jurgów) Chojeńskich. Nasz Jerzy jest różny od Jerzego (Jurgi) Chojeńskiego, Ostrobotskiego, męża Anny z Ostrobotek, Sierakowa i S. (→Chojno; →Sierakowo k. Miejskiej Górki, przyp. 4).

6 W 1459 poświadczony jest Jan Ciecirad Sierakowski czyli Łabiski – syn Jadwigi Sierakowskiej z S. i Imbrama Łabiskiego (KoścZ 14, 168v-269; →Sierakowo). Najpewniej więc wymienione siostry, dziedziczki w Sierakowie, to wnuczki Jadwigi z S.

7 Po bezpotomnej w 1592 śmierci ostatniego z Górków, wdy Stanisława, jego dobra przeszły na jego siostrzeńców Czarnkowskich (Raczyński Wspomnienia nr 12, s. XLIV n.; TD).