BŁONIE – powiat sądowy

Jeden z trzech powiatów w z. warsz., obok powiatu warsz. i tarcz. Jego ośrodkiem było Błonie, ważny węzeł drogowy oraz miasto książęce o rozwiniętym rynku lokalnym obejmującym osady w promieniu kilkunastu kilometrów, działającym od XIV w. Powiat poświadczony od 1426, mógł powstać wcześniej; od 1428 była prowadzona zachowana księga sądowa (Bł. 1, 1). Powiat obejmował zachodnią część z. warsz. graniczącą z z. soch., mianowicie osady w parafiach Borzęcin, Brwinów, Rokitno (dwie par.) Żbików, Żuków, Zaborów oraz niektóre osady parafii pogranicznych Błonie i Leszno. W II poł. XVI w. pow. bł. miał 117 miejscowości i powierzchnię 455 km2. Jego granice zrekonstruowano na mapie Mazowsza (AHPMaz. 2, 75 i mapa). Sąd z udziałem sędziego i podsędka lub zastępców oraz komorników i innych urzędników uprawnionych do dochodów z kar sądowych obradował początkowo we wtorek lub środę, od 1445 w poniedziałek co dwa tygodnie.

1426 pow. bł. (PP 5 nr 1); 1426 Mikołaj woźny [pow.] bł. (PP 5 nr 286); 1432 Wojciech woźny bł. (Warsz. 2, 101); 1471 podział księstwa między ss. Bolesława IV; ks. Konrad III dostaje m. in. miasto B. z wsiami [książ.] Książenice, Faszczyce, Żuków, Osiek, ale ziemianie pow. bł. z ich dobrami i kmieciami należeć mają do z. warsz. [ks. Bolesława V] (Iura 1 nr 126); 1484-88 ks. Janusz II sprawuje rządy w pow. bł., tarcz. i kam. jako części dzielnicy zadłużonego brata ks. Bolesława V (WolffStudia, tablica podziałów Mazowsza; GrabDyn. 181); 1486 woźny bł. (Bł. 3, 404v, → Błonie, p. 5); 1499 dom w B., w którym odbywają się roki sąd. (ZR nr 1833); 1532 król uwalnia szlachtę pow. bł. od dotychczasowego obowiązku budowy i naprawy mostu na rz. Nrowie pod m. Błonie [na gościńcu z Warszawy], z którego nie wywiązuje się; powierza budowę mostu Marcinowi Wolskiemu star. bł. i ustanawia opłacanie mostowego (Iura 3 nr 321).