(1419 Opacz, Oppacz, 1505 z Wyelgyey Opaczi, 1513 na Myalyey Opaczy, Opacz Maior, Opacz Magna, Opacz Minor, 1563 Opacz Wielki) 10-11 km na SSW od Starego Miasta Warszawy, dziś Opacz Wielka cz. Włoch, dzielnicy Warszawy oraz wieś Opacz Mała.

1. 1437 n. distr. warsz. (MK 3, 203v); 1521 z. i pow. warsz. (MK 32, 93); 1580 par. Raszyniec (ŹD 270).

2. 1432 dąbrowa w Michałowicach idąc drogą przeczną z O. (PP 6 nr 417); 1437 pole w Raszyńcu od gran. O. (MK 3, 203v); 1505 las jesionowy w O. (ZR nr 2006); 1521 płosa w Dąbrówce między płosami Opackiego i Kuchowskiego (MK 32, 96v); 1521 → p. 3.

3. Włas. szlach. 1419 Jan Tłusto z O. śwd. dok. sądu ziem. warsz. (BOZ 70, 207); 1421 Jarosław z O. (Warsz. 1, 11v); 1422 S. [?] Wrocławski z O. pasierb Mikołaja Piotrkowskiego odwołuje sprzedaż Ożarowa nabytego przez ojczyma od Jana Tłusty z Kłodna, ale sprawę przegrywa (Warsz. 1, 19v); 1422 Trojan z O. (Warsz. 1, 106v); [1424] bracia Trojan i Mikołaj z O. kupują 2 wł. w Rakowcu od Adama Trycza z Barcic (MK 3, 22v); 1427 Tomasz z O. (WarszDis. 1, 225v); 1428 Tomasz z O. ma kmieci (WarszDis. 1, 110); Stanisław z Raszyńca ma zwrócić rolę Tomaszowi z O. (Warsz. 2, 45); 1429 Trojan → p. 4; 1430 Tomasz z O. sprzedaje za 70 kóp gr posp. należacą do niego 1/4 Ossówna Marciszowi z Wierzuchowa (PP 6 nr 181); 1430 Tomek z O. miał dawniej dok. na Ossówno (Warsz. 2, 62); 1430 podział Wierzbna: bracia Paweł, Mikołaj i Jan z Powsinka dostają trzy części, a czwartą cz. bracia Jan i Mikołaj z Dobrzyńca, Więcław z Wierzbna i Trojan z O.; Mikołaj i Jan z Dobrzyńca poręczają spokój Pawłowi z Powsinka i jego braciom ze strony swych braci stryjecznych Trojana z O. i Mikołaja [skąd?], a Mikołaj z Powsinka poręcza spokój Janowi i Mikołajowi z Dobrzyńca, Więcławowi z Wierzbna i Trojanowi z O. ze strony swych braci Pawła, Jana i sióstr (PP 6 nr 235); 1430 Trojan z O. ma sprawę z Korytką o wójtostwo (Warsz. 2, 53); 1430 włodarz z O. „odkładźca” [zastępca odraczający termin sąd.] Trojana (Warsz. 2, 55); 1430 Tomaszowi z O. poręczają zwrot 36 kóp gr posp. od Marcisza z Wierzuchowa (PP 6 nr 639); 1432 Święch Latała kmieć z O. (Warsz. 2, 171); 1432 Trojan z O. jest nieobecny w sądzie, gdyż pełni uczciwą służbę (Warsz. 2, 225); 1438 Stanisław Włodyczka i Tomasz Wielisławowic kmiecie z O. (MZH nr 21); 1439 Tomasz z O. i Szczepan syn Janusza z Man poręczają Andrzejowi z Gościeńczyc kuchmistrzowi książ. spokojne posiadanie cz. w Mińsku ze strony Szczepanowego ojca i siostry Grzymki (MK 3, 232v); 1443 Mikołaj z O. całą swą cz. Wierzbna [z. liw.] sprzedaje Mikołajowi z Proszewa (MK 3, 282); 1443 ks. Bolesław IV daje Mikołajowi z O. przyw. pr. niem. na jego dobra O., Rakowiec i Powsinek, zwalnia kmieci od prac [przy grodach], a Mikołaja zwalnia od kar sąd. (MK 3, 283v; → p. 4); 1443 Mikołaj z O. kupuje od Mikołaja Korytki wójta w [Wielkiej] Woli wszystkie jego cz. w Rakowcu, które ma od Więchna z Rakowca, oraz wójtostwo w [Wielkiej] Woli wsi książ. za 80 kóp gr w półgr (MK 3, 290v); 1457 Tomasz z O. (TymProc. 276); 1460 Mikołaj z O. h. Prus (MZH nr 181); 1470 Jan syn Mikołaja z O. sprzedaje z pr. odkupu czynsz roczny z O. wikariuszom koleg. warsz. (MK 5, 146v); 1472 Dorota c. zm. Bolesty Kucharskiego z Okunina, ż. Jana z O., kwituje Piotra syna Więcława z Trębek z zadośćuczynienia za dobra w Trębkach Wielkich (MK 9, 81); 1473 Stachna wd. po Mikołaju Opackim i jej syn Jan z O. sprzedają z pr. odkupu czynsz roczny 5 grz. z O. i Powsinka Janowi z Umiastowa altaryście w Warszawie za 50 kóp gr w półgr (MK 9, 41; KnapWar. 28); 1477 Jan syn zm. Mikołaja z O. za zgodą swej matki Stachny zamienia z Mikołajem Kaliszem z Książek wójtostwo z karczmami w Wielkiej Woli na działy w Dąbrówce (MK 9, 179v); 1490 Jan Opacki uczestnik najazdu szlachty z poddanymi na dobra Miedzeszyn prep. bł. (AC 2 nr 1876); 1492 szl. Wojej [Wojen] z O. (AC 2 nr 1887); [ok. 1496] Paweł Opacki rozjemca w podziale dóbr braci z Komorowa (WarszDis. 6, 253v); 1505 kmieć z W.O. Andrzej Bąkowic ma służebnika Jakuba (ZR nr 2002); 1505 Paweł z W.O. ma bydło rogate i gomołe, tj. kobyły i gęsi (ZR nr 2004); 1509-60 Trojan syn Jana → p. 6; 1512 szl. Dorota ż. zm. Jana z O. (ZR nr 2107); 1513 Jan Dzierżkowic z O. Małej oskarża, że zabrano mu 2 prześcieradła płócienne, 2 giezła, 2 rąbki, ruchę z płótna „koleńskiego”, 2 przynioski, wszystko wart. 1 kopy gr (ZR nr 2126); 1518 szl. Paweł z W.O. ma miecz wart. 1 kopy gr (ZR nr 2208); 1521 w O. jest cz. Jadwidzyńska wart. 60 kóp w półgr i cz. Grzegorzewska (ZR nr 2184); 1521 Paweł syn Jana z O. Większej, z ż. Anną i br. księdzem Trojanem, sprzedaje z pr. odkupu czynsz roczny z O. kapitule warsz. (MK 32, 93); 1526 O. Wielka ma 4 wł. os. (ASK I 27, 451v); 1528 O. Mała bezkm. (ASK I 27, 415); 1528 szl. Małgorzata Wojnowa z O. i jej syn Stanisław, zięć Jana Figury [złotnika warsz.] (ZR nr 2466); 1532 Bartłomiej syn Jana → p. 6; 1558 Jan Opacki syn zm. Pawła dz. w O. Większej i Powsinku (KnapWar. 79); 1563 Bartłomiej Opacki z O.W. h. Prus I (MH 9, 40); 1580 pobór z O. Większej od 6 wł. os., z O. Mniejszej od ok. 1 wł. szl. bezkm. (ŹD 270-271); XIX w. wieś O. Wielka ma 7 wł, O. Mała 4 1/4 wł., folw. O. Wielka 28 1/2 wł. (SG 7, 538; Małc. 196).

4. 1429 Trojan z O. ma wójta (Warsz. 2, 46); 1443 ks. Bolesław IV nadaje Mikołajowi z O. pr. niem. z czynszem książ. na dobra, w tym O., po 2 gr [pras.] z 1 wł. os. (MK 3, 283v; → p. 3); 1526 czynsz książ. z O. Wielkiej wynosi po 3 gr z 1 wł., chociaż w inwentarzu zanotowano po 6 gr (ASK I 27, 451v).

5. 1603 dzies. ze wsi O. i folw. O. Wielka należą do kośc. par. w Raszyńcu (NowDzieje 2, 522).

6. 1509 Trojan syn Jana z O. student Uniw. Krak. (MUK 2 nr 1509e/105); 1519 tenże altarysta w kośc. par. w Nowej Warszawie otrzymuje święcenia kapłańskie (BOss. 4874/I, 58v-63), tenże pleb. w Kobyłce, 1560 tenże altarysta w kośc. par. w Nowej Warszawie (NowDzieje 2, 520); 1532 Bartłomiej syn Jana z O. student Uniw. Krak. (MUK 2 nr 1532e/105).

7. Enc. Warszawy 576.

Uwaga: W jednym haśle zestawiamy wszystkie wiadomości o O., choć już od początku XVI w. rozróżniano dwie osady O., Większą i Mniejszą.