(1367 Waurisew, 1408 Wawrzisszewo, 1443 Waffrzischino!, 1478 Vavyrsewo, 1512 Vawrzischewo) 7 km na NW od Starego Miasta Warszawy, dziś cz. Bielan, dzielnicy Warszawy.

1. [1424] pow. warsz. (MK 3, 27); do 1542 par. Warszawa Stara – koleg. Ś. Jana, od 1542 par. W. (NowDzieje 2, 520).

2. [1424] dziedzictwo Grabówka leży między W. i Bliznem (MK 3, 36); 1545 wł. nadana kościołowi w W. w stronę [Wielkiej] Woli oraz wł. w stronę Młocin (MS 4 nr 22042); 1565 W. gran. z Wolą Borakowską [Wólką Węglową] (LM 1565 I, 28).

3. Włas. książ. potem szlach. 1367, 1368 → p. 5; 1379 ks. Janusz I odstępuje mieszczanom warsz., na pokrycie kosztów budowy murów miejskich Warszawy, wsie książ. Wielka Wola, W., Ujazdowo, Mostki [Powązki] i Młociny na 8 lat, uwalniając je od podatków (Wierzb. nr 3; NKDMaz. 3 nr 230; SuprUzup. 153; Źródła 23-25); 1408 → p. 4; [1421] Szczepan Goleń kmieć z [Wielkiej] Woli odstępuje 2 wł. we wsi książ. W. Sobkowi i Stanisławowi kmieciom z W. (MK 3, 81v); [1424] ks. Janusz I daje Piotrowi młynarzowi [z Wierzuchowa] i jego dzieciom 1 wł. we wsi książ. W. (MK 3, 27); 1429 pięciu kmieci z W. (Warsz. 2, 35); 1478 Piotr z V. pożycza 4 kopy Mikołajowi Mrówce mieszcz. Nowej Warszawy (ŁawWN nr 863); 1487 Maciejowi kmieciowi z W. zabrano 2 konie z wozem za wyrządzenie szkody w gaju [szlach.] (ZR nr 1649); 1508 Krystyna c. zm. Wojciecha Wysokamyśl młynarza z młyna Piotrowskiego, ż. Mikołaja Kopki z Nowej Warszawy zamienia tenże młyn Piotrowski pod gajem książ. z cz. wł. wolnej w W. za młyn Szpitalny kl. Ś. Marcina w Warszawie pod wsią Powązki oraz dopłatę 130 kóp gr z Marcinem Rolą burmistrzem Starej Warszawy, za zgodą ks. Anny [regentki] (MK 8, 21; MK 44, 466; MS 4 nr 229); 1512 prac. Stanisław Mazanek z V. wsi książ. (Warsz. 10, 1191); 1522-62 Baltazar Smosarski → p. 6; 1524 książęta Stanisław i Janusz III nadają W. Baltazarowi Smosarskiemu lekarzowi książ. (PSB 39, 350); 1526 ks. Anna potw., że ur. Baltazar Szymosarski dr sztuk i medycyny, lekarz księżny, dz. W. z żoną ur. Dorotą z Mrokowa sprzedali z pr. odkupu czynsz książ. 5 grz. z W. za 50 kóp gr ur. Mikołajowi Regule z Komorników, płatny corocznie pod karą 20 kóp gr (Tarcz. 8, 301); 1527 pan dr Baltazar [Smosarski] z W. oskarżony o zaciągnięcie pożyczek 100 zł i 100 kóp gr w półgr od Mikołaja Reguły z Komorników, odrzuca zarzuty (ZR nr 2382, 2383); 1528 w W. 5 wł. os., włas. doktora [Baltazara Smosarskiego] (ASK I 27, 714); 1539 Baltazar Szymosarski z W. dr medycyny z braćmi stryjecznymi Szymosarskimi otrzymuje potwierdzenie dok. książ. z 1488 na dobra Szymosarz [Smosarz, z. ciech.] (MS 4 nr 6454); 1545 król Zygmunt I potw. nadanie 2 wł. w W. przez Baltazara Szymosarskiego dra medycyny, dz. z W. dla kościoła par. w W. (MS 4 nr 22042); 1557 tenże Baltazar spłaca altaryście koleg. warsz. 10 kóp gr zapisanych na W. (KnapWar. 61); 1563 Klemens Wawrzyszewski h. Trzaska z W. [syn Baltazara Smosarskiego] (MH 9, 44); 1565 Wawrzyszewski ma dom w Starym Mieście Warszawie (LM 1565 I, 9); XIX w. W. wieś 210 mr. [7 wł.], folw. 675 mr. [22 1/2 wł.], włas. poduchowna 125 mr. [4 wł.] (Małc. 191; SG 13, 151).

4. 1408 ks. Janusz I sprzedaje Piotrowi Pielgrzymowi mieszcz. warsz. wójtostwo [Starej] Warszawy z 2 wł. pod miastem oraz pr. do karczem i 1/3 cz. opłat sądowych we wsiach [książ.] Ujazdowo, Młociny, W., Powązki za 200 kóp gr pras. (Wierzb. nr 7); 1443 ławnicy przysięgli z W. wraz z podrzędczym Maciejem zeznają, że Małgorzata Darmopychowa [z Warszawy] zeznała wobec sądu ławniczego w W., że winna jest Andrzejowi synowi zm. wójta Piotra Pielgrzyma 16 soboli, każdy po 40 gr (PP 3 nr 751); 1458 księżna [prawdop. Anna Bolkowa regentka] dała 3 wł. wójtostwa w Woli i w W. Trojanowi z Rochal (MK 3, tylna okładka); 1537 dr Baltazar Smosarski wykupuje wójtostwo w W. od siedmiu właścicieli i zamienia je na folwark (PSB 39, 350).

5. 1367 pap. poleca członkom kapituły płoc. rozpatrzeć sprawę o dzies. ze [wsi książ.] Wola, Polików, Mostki [Powązki], Młociny, Mokotów, W. i in. z diec. pozn., które [jakoby] należały od dawna do pleb. w Zgierzu [dziś Zegrze], lecz Jan bp pozn. uznał, że są to dzies. bpie i obłożył te wsie interdyktem (NKDMaz. 3 nr 92; SuprUzup. 128); 1368 ks. Siemowit III zawiera ugodę z Janem bpem pozn., że dzies. ze wsi książ. świeżo lokowanych w diec. pozn., m. in. z W., należą do bpa pozn. z tym, że mieszkańcy, którzy dotychczas nie płacili dzies. snop., mają płacić po 6 gr posp. do końca życia tegoż księcia (Wp. 3 nr 1601; NKDMaz. 3 nr 101); 1542 Sebastian [Branicki] bp pozn. za zgodą dziekana i wikariuszy koleg. warsz. eryguje par. w W. przy kościele Ś. Marii Magdaleny z fundacji Baltazara Szymosarskiego i daje mu dzies. z Borakowskiej Woli (NowDzieje 2, 520; Vis. 1603, 132v; PSB 39, 350 n.); 1543-48 kośc. mur. Ś. Marii Magdaleny wzniesiony z fundacji Baltazara Szymosarskiego (RAW 121); 1545 → p. 3; 1559 dzies. ze wsi Krośnie należą do kośc. w W. (Rybus 139); 1603 do kośc. należy 1 wł. roli, ogród, pole, łąka, sadzawka, plebania i szkoła; dzies. z W., Wróblewa i młynów król. (Vis. 1603, 132v; NowDzieje 2, 520); XIX w. włas. poduchowna 4 wł. (SG 13, 151).

6. 1479 Marcin Kylwsztyh z W., 1480 Maciej z W., przyjęci do pr. miej. Nowej Warszawy (PrzyjęciaNW nr 43, 45).

1522-62 Baltazar Smosarski (Szymosarski) z W. h. Trzaska: 1522 lekarz kap. płoc., 1524-26 lekarz książąt maz., od 1527 lekarz kap. koleg. warsz. (PSB 39, 350-351; Enc. Warszawy 791).

7. RAW 121-122; Enc. Warszawy 942.

8. Prezbiterium murowanego kośc. par. Ś. Marii Magdaleny powstało a. 1543 (Kunkel 351 n.).