(1254 Wyelyschewo, Veliszewo) 10 km na SW od Serocka, dziś Wieliszew.

1. 1387 par. W. (BOZ 70, 121); 1526 z. i pow. warsz. (ASK I 27, 453v).

2. 1432 rozgraniczenie dóbr W. i Trutczyno opata [czerw.] z dobrami szlach. jest poprowadzone przez rozjemców środkiem koryta Narwi od miejsca Zagroby aż do granic dziedzictwa Dębe; wszystkie stare kępy prawej połowy rzeki przypadają dziedzicom dóbr Zgierz [dziś Zegrze], ale kmiecie opata mają pr. na wszystkich kępach wypasać swoje bydło (AGAD perg. 6602; BOZ 70, 87); 1484 Nieporęt graniczy ze Zgierzem, Zagrobami, W. i Łaziskami (MK 9, 164); 1491 granica W. z Zagrobami idzie od rz. Narwi aż do węgła gran. Nieporętu (BOZ 70, 216); 1511 bór wieliszewski opata [czerw.], z którego kmiecie Ścibora Kiełpińskiego ze Zgierza wywozili kłody drzewa (PułtTest. 1, 108v); 1580 3 młyny → p. 3.

3. Włas. duch. – opactwa czerw. 1254 Opizo legat pap. potwierdza, że W. należy do opactwa czerw. (NKDMaz. 2 nr 16); 1432 Miecław pełnomocnik Andrzeja opata czerw. zawiera ugodę o rozgraniczeniu dóbr opactwa W. i Trutczyno z dobrami szlach. na prawym brzegu Narwi → p. 2; 1465 Tomasz z W. kantor, uczeń szkoły koleg. pułt. (Ep. 5, 159); 1470 Mikołaj Obel z Boguszyna rządca z W., pełnomocnik sąd. opata czerw. (MK 18, 156v; MZH nr 327); 1501 ugoda między panią Zgierską i opatem czerw. zawarta w W. przez pana Józefa pełnomocnika opata (Ep. 149, 67); 1510 rybacy opata czerw. z W. łowią w rz. [Narwi w dobrach] Zgierz (PułtTest. 1, 70); 1511 Augustyn z W. kmieć opata (PułtTest. 1, 108v); 1512 Jan Mylach z W. kmieć opata, jego ż. jest siostrą Anny ze Skubianki (PułtTest. 1, 143); 1515 Andrzej witryk kośc. w W. i Marcin Kędziszowic kmiecie opata z W. (PułtTest. 1, 218); 1526 w W. 14 wł. os. (ASK I 27, 453v); 1545 szl. Walenty Załuski rządca folwarków klaszt. w W. i Załubicach (BOZ 96, 102-103); 1580 pobór od 12 1/2 wł. os., 3 młynów, 2 rybaków, 2 zagr. z rolami (ŹD 257); XIX w. wieś W. ma ok. 27 wł., folw. ok. 47 wł. (SG 13, 329); XIX w. dobra W. z Kałuszynem, Łajskami i Skrzeszewem mają ok. 400 wł. (Małc. 189).

4. 1526 czynsz książ. pobiera opat [czerw.] (ASK I 27, 453v).

5. 1254 dzies. z W. należą do opactwa czerw. (NKDMaz. 2 nr 16); 1387 Ścibor bp płoc. eryguje kośc. par. pw. ŚŚ. Apostołów Andrzeja i Mateusza oraz 11000 Dziewic ufundowany w dobrach opactwa w W. i przyłącza do par. mieszkańców wsi W., Skrzyszewo, Kożuszyno, Trutczyno i Nieporęt (BOZ 70, 121); 1391 oficjał płoc. w sprawie między Świętosławem prep. w W. opactwa czerw. a plebanem z Chotomowa potwierdza przynależność W., Skrzyszewa, Łazisk, Kożuszyna i Trutczyna do nowo utworzonej par. W. (BOZ 70, 121); 1398 oficjał płoc. potw. rozstrzygnięcie z 1391 (BOZ 70, 121); 1402 Jakub bp płoc. nakazuje pleb. w Zgierzu wprowadzić br. Stanisława [kan. regularnego], prezentowanego przez Stanisława opata i konwent czerw., do kośc. w W. po rezygnacji br. Świętosława kan. regularnego czerw. (AGAD perg. 6548); 1435 Stanisław bp płoc. potw. przynależność dzies. z W. do opactwa czerw. (BOZ 70, 101); 1460-78 Szczepan prep. z W. (BOZ 70 k. 222, 132; AC 3/1 nr 45); 1473 opat z kapitułą klaszt. postanawiają, że prep. w W. ma mieć 2 wł. roli i dzies. folw. w W. (BOZ 72, 16v); 1479 [Szczepan] prep. w W. ma sprawę z Prokopem z Wiskitek o rozliczenie z tytułu pracy w szkole par. (Ep. 13, 248); 1486 po rezygnacji tegoż Szczepana prep. z powodu starości, opat czerw. Rafał z konwentem prezentują na prepozyta brata Jakuba kan. regularnego czerw. (AGAD perg. 6720); 1489 pleb. Mikołaj z W. (BOZ 70, 139); 1504 po śmierci Aleksego kan. regularnego czerw., plebana w W., opat Ambroży mianuje nowego pleb. Walentego kan. czerw. (Ep. 2, 44); 1514 Walenty prep. w W. przedstawia swą nominację opata z 1504 (Ep. 2, 44); 1515 u Walentego prep. w W. mieszka jego siostra z mężem Pawłem Brudno, dwójką dzieci i siostrzenicą (PułtTest. 1, 218); 1517 kap. klaszt. godzi się na zamianę dzies. w Lubominie za dzies. w Dębem i Izbicy dla kośc. par. w W. (BOZ 72, 22); 1518 poprzednik obecnego opata usunął prep., mianując innego kapłana bez udziału bpa; opat Jakub prezentuje Macieja kan. regularnego czerw. na prep. w W. (Ep. 2, 343); 1530 Stanisław prep. w W. ma 13 kóp gr dochodu, utrzymuje swego br. zakonnego jako wikariusza; rektor szkoły ma 3 kopy gr dochodu (AECPolt. 388).

1775 kośc. drewniany Przemienienia Pańskiego, ma 5 ołtarzy, pr. patronatu należy do klasztoru czerw.; poświętne 3 wł., 15 poddanych, 4 łąki; prep. i wikariusz są kanonikami kl. czerw.; par. obejmuje W., Łajska, Kałuszyn, Skrzyszew i Topolinę (Mat. 8, 116-121).

XIX w. włas. poproboszczowska 83 mr. [niecałe 3 wł.] (Małc. 189).

6. 1491 prac. Jakub syn Macieja Gysza z W., 1492 Stanisław krawiec zw. Melycz z W., przyjęci do pr. miej. Nowej Warszawy (PrzyjęciaNW nr 249, 258); 1500 Marek syn Stanisława z W. student Uniw. Krak. (MUK 1 nr 1500e/069).

7. RAW 386.