(1065 per Wislam, 1539 Vistula, 1543 Istula) rz., w granicach z. warszawskiej, tj. na odcinku od Okrzeszyna do ujścia rz. Narwi 2,5 km na W od Nowego Dworu.

1065 ks. Bolesław II nadaje benedyktynom z Mogilna dochody z przepraw na rz. W. od Kamiona [pow. warsz.] aż do morza (Koch. nr 22); 1289 (fals. ok. 1400) ks. Konrad II nadaje wieś Miedzeszyn prep. i braciom kośc. Ś. Trójcy w Błoniu jako części składowej opactwa czerw., zezwala na budowę jazu na W. i posiadanie przewozu przez tę rz. (NKDMaz. 2 nr 81; Lub. nr 39; E. Suchodolska, Regesty dokumentów mazowieckich z lat 1248-1345, Warszawa 1980, nr 46); 1339 dobra benedyktynów płoc. Zerzeń wcześniej zw. Krusze oraz Ostrów wcześniej zw. Osmolino w wytyczonych granicach, położone nad rz. W. k. Warszawy, zostają zamienione z ks. Trojdenem I na wieś książ. Jeziora (NKDMaz. 2 nr 229, 230); 1347 dobra bpstwa płoc. Kamion [pow. warsz.] nad rz. W. (NKDMaz. 2 nr 280 n.); 1374 ks. Siemowit III wraz z ss. Januszem I i Siemowitem IV zwracają Dobrogostowi drowi dekretów, Abrahamowi podkom. czer. i Niemierzy podstolemu warsz. ss. komesa Tomisława dz. z Nowego Dworu gród Nowy Dwór z miastem i komorą celną na Narwi oraz z pr. niem. i pr. połowu ryb w rz. W. i Narwi (NKDMaz. 3 nr 149; SuprUzup. 139); 1377 ks. Janusz I sprzedaje Kunczy mieszcz. warsz. za 32 kopy gr pras. przewóz książ. pod miastem Warszawą przez rz. [W.], z obowiązkiem opłaty 10 kóp gr rocznie dla ks., bez opłat dla służebników książ. i jego żony (Maz 182); 1377 ks. Janusz I daje Dobrogostowi i Niemierzy oraz ss. zm. Abrahama podkom. czer. pr. poboru cła na rz. W. dla utrzymania ich grodu [fortalicji] w Nowym Dworze, tak jak mają cło na rz. Narwi z nadania ks. Siemowita III, oraz wolny połów ryb w rz. W. i Narwi w granicach dóbr (NKDMaz. 3 nr 196; PacUzup. 186; SuprUzup. 146-147); 1420 ks. Janusz I daje Jaśkowi rybakowi zakr. karczmę zw. Krzywańska obok przewozu zakr. [w Kazomiu przez W. do Zakroczymia] i 10 mr. roli za opłatę 1 kopy gr rocznie oraz daje mu pr. niem., które mają wszyscy mieszkańcy Kazomia (MK 3, 66v-67; ZakrG. 80, 315v-316); 1423 odcinek rz. W w dobrach Czosnów (MK 3, 32v); 1439 odcinek rz. W. w dobrach Powsin, Kabaty, Lisy, Narty i Łazy w posiadaniu Ciołków (MK 3, 230v); 1445 przewóz warsz. na rz. W. (MK 3, 318v); 1445 Andrzej Ciołek odstępuje Męcimirowi z Mniszewa podczaszemu książ. Narty z pr. odkupu, ale zastrzega sobie pr. do budowy jazów na W. i młyna przy brzegu Nart (MK 3, 327v); 1448 ks. Bolesław IV daje Dobrogostowi z Nowego Dworu kaszt. warsz. odcinek rz. W., idąc w górę od miejsca, gdzie wpływa do W. rz. Narew, z obu brzegami do granic Czosnowa [tj. przy dobrach książ. Kazom, naprzeciw Nowego Dworu] i z wyspą Jeżeniec, oraz odcinek rz. Narwi do granic Pomnichowa [dziś Pomiechowo]; zastrzega, że jeśli Dobrogost nie pozostawi potomka męskiego, nadanie powróci do dóbr książ. (MK 4, 82); 1467 książęta maz. dają Jakubowi z Gołymina pr. do poboru opłat z przewozu na W. w Tarchominie i naprzeciw oraz uwalniają ten przewóz od opłat książ. (MK 9, 138); 1471 ks. Bolesław V daje ur. Mikołajowi Drużbicowi marszałkowi dworu książ. dziedzictwo książ. Zastowo ze wszystkimi użytkami, z brzegiem rz. W. i połową tej rz. [w granicach wsi] (MK 9, 1v; Warsz. 4, 444-446; Tarcz. 5, 92); 1471 do wsi Wieska opata czerw. należy rz. W. naprzeciw wsi [szlach.] Skierdy (MK 9, 4); 1471 Hincza Cedlic z Czerniakowa daje Mikołajowi z Łomnic 3 wł. w Czerniakowie i 1 wł. w Czarnowie z pr. połowu ryb we wszystkich błotach i jeziorach z wyjątkiem W., Starej W., jez. pod dworem, jez. Gostomia i jez. k. Czarnowa (MK 5, 152v); 1475 ks. Bolesław V daje Markowi mieszcz. warsz. i przewoźnikowi zakr. role i łąki w sąsiedztwie łąk przewozu zakr. [w Kazomiu], z karczmą, zabagnieniami, pr. połowu ryb, dla naprawy i umocnienia brzegu rz. W., wyłączając jednak jez. Rzeczyca dla siebie i rybaków książ. (MK 9, 64); 1475 tenże ks. nadaje Janowi z Czosnowa odcinek rz. W. [w dobrach książ. Kazom] z brzegiem od granic Czosnowa do ujścia Narwi, z wolnym dojazdem do brzegu i do młyna na łodziach tamże (MK 9, 114); 1486 naprzeciw Cząstkowa pod Suchocinem leży ostrów na W., na którym są łąki, rośnie chmiel, jabłonie, grusze, dęby, wierzby, olchy, sosny, klony, brzosty, topole i jest drobna zwierzyna, zające, sarny, gęsi; ostrów zostaje odgraniczony od Suchocina kopcami, z których pierwszy wzniesiono pod górę na brzegu łachy, która wpływa z W. do tego ostrowa, drugi kopiec z drugiej strony, zaczynając od narożnika Suchocina i Okunina aż do końca ostrowa ku Skierdom, gdzie z powrotem [łacha] przechodzi w W. (BOZ 70, 208); 1495 Jan Ciołek z Powsina sprzedaje Marcinowi ze Skolimowa połowę dóbr Narty z całym łęgiem dębowym zw. Trzebce po tej stronie W., z łąkami i jez. w stronę Grabi [z. czer., k. Falenicy] i Miedzeszyna, z przewozem przez W. (MK 18, 79); 1502 spór między przewoźnikami z Tarchomina i Czerniakowa a przewoźnikiem warsz. o przeprawianie przez W. kupców i woźniców (MK 18, 143v; Warsz. 4, 262); 1504 wyspę Choszczna [na rz. W.] oddziela łacha zw. Stara Rzeka od wyspy Kępskiej i od łąk wsi Jabłonna, a z drugiej strony łacha Plebaniec oddziela Choszczną od wyspy Jagodna; Choszczna dawniej należała do dziekana kap. płoc. jako właśc. Dziekanowa i leżała k. Radziszewa, teraz 1/2 jej przyznano Jabłonnie i rozdzielono ją rowem, robiąc 28 znaków granicznych na drzewach; wyspa Kępski [Ostrów] ciągnie się od łąk Jabłonny i leży między jez. Dunaj a łachą zw. Starą Rzeką, jest oddzielona od tych łąk rowkiem, a nie ciekiem wody, obecnie została zamieniona na łąki (ACapPłoc. 50, 61v); 1505 Jakub Ciołek z Powsina sprzedaje Andrzejowi z Powsina przewóz przez W. w Nartach, z rolą (MK 18 k. 240, 246); 1509 Mikołaj z Mirowic dziekan płoc. posiadacz Dziekanowa daje bpowi płoc. wyspy Choszczna, Jagodna i Plebaniec na W., ale zastrzega, że rybacy dziekana zachowają wolny dostęp do wyspy Choszczna i jej użytkowanie (ACapPłoc. 50 k. 68v, 97v); 1509 do Borakowa należy odcinek rz. W. z obu brzegami (Tarcz. 8, 302v); 1520 książęta Stanisław i Janusz I uwalniają od opłat cła wodnego i mostowego tratwy, statki i towary opactwa czerw. spławiane W., Narwią i Bugiem w stronę Czerwińska i Gdańska (Zakr. 20, 513); 1525 ks. Janusz III uwalnia od wszelkich ceł wodnych i opłat mostowego tratwy i statki oraz towary opactwa czerw. spławiane Narwią, W. i Bugiem do Czerwińska, Torunia i Gdańska (MK 41, 41); 1539 brzeg rz. V. w Nowej Warszawie (AGAD perg. 6845); XIX w. opis maz. odcinka W. (SG 13, 577 n.).

7. Enc. Warszawy 959-961.