ŻBIKÓW

(1297 Stibicowo, 1326 Stbicowo, 1350 Stbykowo, 1395 Sdbicowo, 1402 Sdbicow, 1417 Stbycowo, 1467 Sbicowo, 1501 Zbykow, 1512 Sdbykowo, 1526 ze Szbikowa, 1563 Zbikow, 1580 Żbikow) 12 km na E od Błonia, dziś cz. m. Pruszków.

1. 1377 par. Ż. (NKDMaz. 3 nr 185; SuprUzup. 145); 1436 distr. warsz. (MK 3, 193); 1532, 1536 pow. warsz. (ASK I 27 k. 391, 433); II poł. XVI w. pow. bł. (AHPMaz. 2, 244).

2. [1424] dziedzictwo Sunczki leży między drogami do S. i Reguł (MK 3, 22v); 1436 młyn, gościńce do Warszawy oraz z Błonia do Pęcic, [ok. 1440?] młyn zbudowany na rz. Nrowie za dworem biskupim w S., jadąc w kierunku Gąsina → p. 3; 1468 dwór bpi, 1526 młynarz → p. 3; 1532 granica dóbr [Ż.] bpa pozn. idzie rz. Nrową od rz. Regulskiej do granic Moszn (ZR nr 2402, 2403); 1545 droga z S. do Czechowic (ZR nr 2634); 1580, 1790 młyn → p. 3.

3. Włas. duch. – biskupstwa pozn. 1297 ks. Bolesław II potw. imm. dobrom bpstwa pozn., w tym S. (NKDMaz. 2 nr 101); 1326 ks. Trojden odstępuje Janowi bpowi pozn. wieś książ. Domaniew, położoną k. S. tegoż bpa, w zamian za Rękowice nad Pilicą k. Mniszewa (NKDMaz. 2 nr 184); 1350 ks. Kazimierz I odnawia imm. dobrom bpa pozn. w swoim księstwie, w tym w S. z wszystkimi przynależnościami, ogranicza zakres sąd. książ. wobec mieszkańców, zastrzega przewód ryc. do najbliższej wsi i obowiązek napraw jedynie grodu warsz. wg zwyczaju rycerstwa książ.; zezwala na lokację dóbr na pr. niem. lub polskim oraz na łowy na jelenie i sarny w tych dobrach (NKDMaz. 2 nr 303); 1417 Michał rządca z S. (ŁawWN nr 10); 1425 szl. Mikołaj rządca z S. ma stawić przysiężnych i wójta (Warsz. 1, 162); 1432 szl. Tomasz rządca Stanisława bpa [pozn.] z S. (Warsz. 2, 127); 1436 Wawrzyniec z Góry, w imieniu Stanisława bpa pozn. jako posesora S., zawiera ugodę ze Świętosławem z Pruszkowa; Świętosław ma wystawić młyn na rz. Nrowie ze stawem rybnym przy brzegu bpa, a bp ma zbudować groblę i staw przy brzegu Świętosława tak, aby młyn biskupi nie tamował spływu wody z młyna Świętosława; bp ma uczynić drogę od grobli Świętosława przez swe pole i zarośla aż do gościńca w stronę Warszawy, a Świętosław ma uczynić drogę od grobli bpa aż do gościńca z Błonia do Pęcic (MK 3, 193); [ok. 1440?] Andrzej bp pozn. wystawia dok. dla Piotra Świątkowica z Parzniewa młynarza w S. na młyn zbudowany na rz. Nrowie w S.; dok. okazał w 1467 opatrz. Jan młynarz z S. (CP 3, 7); [ok. 1439-42] Wojciech, brat bpa Andrzeja z Bnina, tenut. w Ż. → p. 5; 1444-45 ksiądz Andrzej Markowski pisarz [Andrzeja bpa pozn.] z S. (Warsz. 2 k. 769, 869); 1450 Wojciech z Bnina dzierżawca i gubernator maz. dóbr bpstwa pozn. (Bon. 1, 294 n., wg wareckich ziem. 1A, 113); 1461 dzies. bpie w Małocicach należą do klucza w S., zostają nadane kośc. par. w Łomnie (BOZ 70, 161-162); 1461-66 Stanisław z Młynów kan. pozn., tenut. klucza żbikowskiego (AE II 40; Warsz. 4, 49); 1464 uczestnicy najazdu szlachty na dobra bpie S. mają zapłacić 20 kóp gr w półgr (AE II 85v); 1467 Biskupice wieś bpa pozn. w kluczu S. (CP 3, 6v-7); 1468 proces sąd. toczy się we dworze bpim w S., w sali górnej domu większego; Andrzej bp pozn. potw. tamże dokumenty (NowND 286); 1470 Piotr rządca klucza S. (Bł. 2, 84); 1476 ksiądz Jan tenut. klucza w S. zamawia u Jakuba mieszcz. pułt. szkutę wiślaną ze wszystkimi przynależnościami za 100 fl.; Jakub ma ją dostarczyć k. wsi Arciechowo [na lewym brzegu Wisły poniżej ujścia Bzury albo nad Narwią k. Serocka] (Ep. 13, 12); 1477 prac. Jan Legatowicz i uczc. Małgorzata z S. (AE II 474a); 1477 ksiądz Moszyński [rządca Andrzeja bpa pozn.] w Tworkowie [i Ż.?] (ZR nr 1431); 1478 zakład między Adamem z [Zamysłowa?] rządcą klucza w S. a Mikołajem z Pruszkowa z ss. (MZH nr 522); 1488 discr. Jan rządca (factor) klucza dóbr w S. (Ep. 11, 40v); 1501 Stanisław syn Rafała z Z. młody [uczeń] sztuki rymarskiej w Starej Warszawie (RadWS nr 566); 1509 prac. Michał z S., brat zm. Andrzeja Młynka mieszcz. warsz., opiekun jego c. Doroty; Anna wd. po Andrzeju i matka Doroty zapisuje jej 10 kóp gr na dobrach jako jej dział ojcowski (RadWS nr 842); 1512 opatrz. Jan syn Macieja z S. mieszcz. warsz. kupuje słodownię z małym ogrodem na przedmieściu Starej Warszawy przy ul. Długiej (RadWS nr 975); 1512 Jan Nietyksza zajmuje i uprowadza do Konotopy 31 świerzepic [młodych klaczy] z pola Sz. kmieciom bpa (ZR nr 2106); 1526 prac. Augustyn syn młynarza z Sz. (ZR nr 2322); 1563 pobór od 8 wł. os. (ASK I 27, 182v); 1580 pobór od 8 1/2 wł. os., młyna o 1 kole (ŹD 279); XVI-XVII w. klucz dóbr Ż. obejmuje Bąki, Biskupice, Domaniew, Popówkę, Tworkowo i Żdżary (NowDzieje 2, 146; ŹD 279-280); 1790 Ż. z młynem (TarDym.); XIX w. wieś Ż. ma 269 mr. [9 wł.], folw. 573 mr. [29 wł.] (Małc. 195); XIX w. dobra Ż., Tworków i Żdżary szacowane na ok. 2000 mr. [67 wł.] (Małc. 155); XIX w. wieś ma 259 mr. [ok. 8 1/2 wł.], folw. 476 mr. [niecałe 16 wł.], ponadto Józefin 226 mr. [7 1/2 wł.] (SG 14, 518).

4. 1350 zezwolenie na lokację na pr. niem. → p. 3; 1425 wójt w S. (Warsz. 1, 162).

5. [1236] wzmianka w wizytacji z 1673, że dok. erekcji par. Ż. z 1236 wpisano do akt kons. warsz. w 1468; wizytator cytuje wzmiankę i stwierdza brak dok. erekcyjnego przy kośc. par. (Knap.mps 909); 1377 Marcin pleb. w S., prebendarz w Grójcu, podkancl. ks. Siemowita III Trojdenowica (NKDMaz. 3 nr 185; SuprUzup. 145); 1395 Mikołaj wikariusz w S. (AE II 227v); 1395-1402 Przecław pleb. w S. (AE II 227); 1422 Więcław z Moszn wikariusz w S. (Warsz. 1, 34); 1439-42 Jakub pleb. w Ż. (NowDzieje 2, 518); [ok. 1439-42] Andrzej bp pozn. wznosi nowy mur. kośc. staraniem swego brata Wojciecha tenut. w Ż.; 1442 Jakub pleb. w Ż. zobowiązuje się dać 1 grz. na budowę ołtarza, a bp przeznacza zaległe dzies. z Woli Andrzeja na budowę ambony i cyborium (NowDzieje 2, 518); 1442 Filip pleb. w S., niegdyś wikariusz koleg. warsz. (AC 2 nr 1147); 1447 pap. Mikołaj V nadaje Piotrowi synowi Mikołaja z Kobylnik [k. Szamotuł] studentowi pr. kan. w Rzymie prowizję na kośc. par. w S. (dochód 14 grz.) po zm. pleb. Jakubie Stopce (BulPol. 6 nr 26); 1449-60 Piotr Kobylnicki pleb. w Ż. (NowDzieje 2, 518); 1462 tenże tenut. klucza wrociszewskiego (AE II 61v); 1468 tenże kustosz koleg. NMP [gdzie?] i pleb. w Z.; Jan wikariusz w S. (AE II 229); 1471-74 Szymon syn Kleofasa z Łęczycy, pleb. w S. (AE II 405v); 1475 Wawrzyniec pleb. w Ż. (NowDzieje 2, 518); 1482-84 Szczepan syn Stanisława z Mniszewa, pleban w Podosiu i S., ma jedynie święcenia diakona (Ep. 10, 261; MK 18, 15v-16); 1503 Mikołaj Mirowski dziekan płoc., pleb. w S. składa rezygnację na rzecz Marcina Janowskiego komendarza w S.; Jan bp pozn. instytuuje go (AE IV 42v); 1603 kośc. mur. pw. ŚŚ. Andrzeja i Małgorzaty; pleb. ma 2 wł. roli, ogród, łąki, staw rybny, 5 zagród os. i dzies. kmiece ze wsi Inczewice, Ołtarzewo, Konotopa, Czechowice, Gołąbki, Kosaciec, Gąsino, Wola Centurzyna, Pogroszewo Wielkie, [Pogroszewo-]Koprki i Wieska Pogroszewska, a także w dzies. folw. z obszaru par.; wikariusze mają dzies. z wsi Czechowice i Gołąbki (Vis. 1603, 145v-146; NowDzieje 2, 518).

6. 1395 dok. oficjała czer. wystawiony w S. (AE II 227v); 1402 Wojciech bp pozn. wystawia dok. w S. (AE II 227); 1441 pobyt Andrzeja bpa pozn. w S. (AC 2 nr 1121); 1468 tenże bp wystawia dok. w S. (NowND 286; → p. 3).

1501 opatrz. Maciej z Z. przyjęty do pr. miej. Nowej Warszawy (PrzyjęciaNW nr 378); 1504 Maciej syn Jana z S. student Uniw. Krak. (MUK 1 nr 1504e/ 233); 1512 Jan syn Macieja z S. przyjęty do pr. miej. Starej Warszawy (PrzyjęciaSW nr 65).

7. RAW 374-375.

8. Murowany kośc. par. ŚŚ. Andrzeja i Małgorza-ty z poł. XV w. (?), przebudowany w II poł. XVI w., istniał do XIX w. (Kunkel 364 n.).