(1428 Monowicz — ZDM 2, 409; 1444 Moniowicze — OK 8 s. 665; 1448 Monowyczy — ZDM 3, 782; 1450 Manouicze — OK 9 s. 48; 1470—80 Monyowicze — DLb. 2 s. 225; 1473 Manovicze — GK 19 s. 847; 1501, 1503, 1508 Manowicze — MS 3, 5, 851; In. O 1/I k. 17; 1504 Monovicze — MS 3, 1635; 1544 Manowycze — MS 4, 21559) 5 km na E od Oświęcimia.

1. 1442, 1491 dystr. ośw. (BJ rps 5935 s. 143—4, 146; Mp. 5 R 19); 1457 ks. ośw. (GrünMark. 2 s. 608); 1504, 1564, stwo ośw. (MS 3, 1635; LK 1 s. 235); 1581 pow. śląski (ŹD s. 97); 1470—80, 1581, 1598 par. Oświęcim (DLb. 2 s. 225; ŹD s. 97; WR k. 50v).

2. 1416 Kazimierz książę ośw. zezwala Jakubowi Drozdowi z Przeciszowa na wykarczowanie kąta w książęcej chruścinie [w zaroślach] leżącej w granicy Włosienicy i w granicy manowskiej [Monowic], aż do bagna. Kąt ten obejrzeli i wymierzyli star. ośw. Mik. Sadowski, burgr. Jan Sycz i sędzia ziemski ośw. Henczel sołtys z Piotrowic [par. własna]. Kąt ten Jakub będzie posiadał wieczyście i płacił z niego księciu 9 sk. czynszu (ZDM 6, 1863); 1437 do książęcego Przeciszowa należy m.in. las sięgający aż do Wisły, a potem z powrotem aż do granic wsi Podolsze i wraz z dochodami z tego lasu, który z drugiej strony rozciąga się do granic M. (ZDM 2, 507); 1448 Janusz książę ośw. wyznacza granicę między lasem przynależnym do Przeciszowa należącego do Mik. Myszkowskiego a lasem należącym do M., poczynając od potoku → Brynica, gdzie znajdowały się pierwsze znaki wyciosane na drzewie i idąc aż do Wisły usypano kopce ze znakami granicznymi (ZDM 3, 782); 1488 Jan ks. ośw. i zator. potwierdza dok. z → 1416 (Mp. 5 Q 76); 1491 w M. łąki Siedliska i lasy Raszowskie, rz. Wisła; 1504 w M. las Grodza, łąka Kalne → p. 3b; 1508 w lesie Łęg będą chwytane świnie pasących poddanych z innych wsi, ponieważ mieszkańcy z M. mają prawo wolnego wypasu do ś. Marcina, a później wraz z innymi wsiami najczęściej winni płacić 1 małdratę owsa. Mieszkańcy M. mogą wycinać drzewa w lesie Łęg na swoje domowe potrzeby, ale nie na sprzedaż. Cło wodne. W lesie Łęg wycinający drzewa płacą cła od 1 pletu [tratwy] 6 gr 12 den., od każdej dziesiątki drewna [w szczapach] 5 gr 10 den.; łąka Łęg między M. a Grójcem [zapewne dziś cz. Grójca, → Łęg, UN 12 s. 21; Mapa Obrębów]; w M. trzy jeziora: Białe (Album), Nowe, Kozaczkowskie, z których dochód roczny dla starostwa wynosi 4 fl. Jest też jezioro Niecieczka, w którym poddani z M. i Dworów mogą łowić ryby na własny użytek; kmieć Sobek za najem rzeki i jeziora płaci starostwu 4 fl. (In. O 1/I k. 17v, 18r); 1509 las → Łęg rozciągający się w kierunku M. (In. O 1/I k. 65v); 1510—1 z jeziora ma być dla starostwa 6 fl. 4 gr, ale nikt nie płaci; z lasu Łęg w kierunku M. do starostwa wpłynęło 10 fl. 16 gr za żołędzie (In. O 1/I k. 61v, 64v) 1525 mieszkańcy M. wycięli w lesie Łęg drzew na 8 tratew (na bula alias plty) każda za 6 gr 12 den., na 3 dziesiątki szczap, każda po 5 gr 10 den. razem wpłynęło do stwa 2 fl. 10 gr (In. O 1/I k. 109); 1526 10 i następnie 16 poddanych grabiło odpłatnie siano przez jeden dzień w lesie Łęg; kmiecie z M. układali siano w stogi na łąkach Łęg, za co dostali 12 gr (In. O 1/I k. 179—80); 1538 rybacy płacą stwu ośw. 3 fl. 28 gr czynszu od rzeki i z jeziora [bez nazwy] w M. (In. O 1/II k. 407v); 1544 Zygmunt I daje Melchiorowi Porębskiemu pewne role w M. k. stawu wsi Włosienicy w zamian za pewne cz. jego gruntu we wsi → Grójec przyległego do Kościeleckiego Stawu [przy granicach Oświęcimia i Grójca, Mapa Obrębów, UN 12 s. 22 ], należącego do stwa ośw. (MS 4, 21559; LK 1 s. 231); 1556 lasy → 3b; 1564 M. należy do stwa ośw. Lustratorzy obejrzeli grunty będące przedmiotem frymarku: w M., które Porębski otrzymał od króla, a gdzie wykopał i urządził wielki staw na 3 ćwierci mili o wart. 3000 fl., w którym sadzają piątników karpi 300 kóp¹W red. C mowa o 250 kopach, ale przy lepszym urządzeniu stawu może wynosić 300, oraz grunt grudziecki we wsi Grójec k. Kościeleckiego Stawu, który dał w zamian królowi i ocenili, że obydwa są podobnej wielkości (LK 1 s. 231, 235); 1570 grunt manowski [czyli M.] leży przy drodze z Krakowa do Oświęcimia (LDK s. 13).

3. Własn. książęca, od 1457 król. -3a. Sprawy własnościowe. 1417 Kazimierz książę ośw. i strzelecki sprzedaje za 18 grz. z obowiązkiem płacenia ½ grz. czynszu rocznie Wawrzkowi i Bogumiłowi z M. łąki, które leżą wzdłuż i poniżej wsi Włosienica, od wielkiej drogi aż do → Gołkowego Mostu a na szerokość od przekopy rz. Włosianki w stronę pól (BJ rps 5945, notatki J. N. Tarkoty; w rękopisie BJ rps 5935 tylko końcowa cz. tego przywileju w kopii, s. 143); 1428 Kazimierz książę ośw. poświadcza, że Paweł Pres przeor kl. Dominikanów w Oświęcimiu sprzedaje za 12 grz. gr pras. w używanej monecie opatrznemu Mik. Płocicy 9 prętów wolnej roli położone między [rolą] Marcina Kosa, a rolami należącymi do wójtostwa, które wziął za taką samą sumę pieniędzy od Boguna [Bogumiła] z M. (ZDM 2, 409); 1442 Wacław ks. ośw. potwierdza, że Maciek, Michał, Jan i Małgorzata dzieci zm. Bogumiła z M. sprzedały za 21 grz. Wawrzyńcowi sołtysowi Poręby [dziś Poręba Wielka, par. własna] łąkę położoną poniżej wsi Włosienica w dystr. ośw. (BJ rps 5935 s. 143—4, 146); 1444 Franek i Stan. Otrębka z M. zobowiązują się pod karą ekskomuniki zapłacić bakałarzowi Mik. Czechlowi 2 kopy [gr], jedną do 9 II [1445], a kolejną do 6 X [1445] (OK 8 s. 665); 1450 Marek z M. nie stawia się na termin zawity w sprawie z Janem mistrzem sztuk i rektorem kościoła w Małogoszczy [pow. chęc.], który pozwał go o to, że zabrał mu przynależne do jego kościoła 4 konie z wozem o wart. 20 grz. oraz płaszcz, szubę, futro lisie, łyżkę srebrną, 6 ksiąg, połcie mięsa wieprzowego i sprzęty domowe o wart. 40 grz. oraz 200 grz. (ZK 151 s. 19).

1456 Kazimierz Jag. nadaje star. ośw. Mik. Słopowi (błędnie Schlas) z Dubowca [ks. cieszyńskie] w posiadanie tenutę ziemi i zamku ośw. [m.in. z wsią M.] za 320 grz. od 24 IV do 25 V 1456 (MS 1, 296); 1457 własn. ks. ośw. w tym wsi M. drogą kupna przechodzi na własn. króla pol. (GrünMark. 2 s. 608); Kazimierz Jag. daje w tenutę Janowi Synowcowi ziemię ośw. [m.in. z wsią M.] z zamkami Oświęcim i Wołek (MS 1, 411); 1470—80 M. własn. król. → p. 5; 1473 Sulisław alias Sulec z Libertowa winien jest 100 fl. tytułem poręki za szl. Jana Bakałarza s. Jachny z M., Bernardowi Kani z Wrząsowic, które ma zapłacić w dwóch ratach po 50 fl. Pierwszą ratę ma zapłacić do najbliższego Bożego Narodzenia pod rygorem wwiązania do 3 grz. czynszu z ról osiadłych w Libertowie, a drugą pod rygorem wwiązania do 6 grz. czynszu z tych ról. (GK 19 s. 847 zp.); 1474 Bernard Kania kwituje Sulisława z zapłacenia mu 50 fl. będących pierwszą ratą długu, który Sulisław był mu winien zgodnie z zapisem z 1473 r.; przed 1477 Stan. Dąbski [z Dąbia w woj. łęcz.] zapłacił 50 fl. Bernardowi Kani z Wrząsowic, które był mu winien z tytułu zapisu, jaki zgodnie z zapisem z 1473 Sulec poczynił Bernardowi na czynszu w Libertowie kupionym przez Stanisława od Sulca. Zeznanie to zostało dopisane przy ww. zapisce przed śmiercią Stan. Dąbskiego, → Libertów (GK 19 s. 847).

1491 Kazimierz Jag. zezwala swemu sekretarzowi i kan. krak. Janowi Brandysowi zastawić Piotrowi z Poręby za 500 fl. węg. wieś król. M. w ziemi i dystr. ośw. wraz z osadnikami, rolami, łąkami zw. Siedliska i innymi polami, lasami zw. Raszowskie i wraz z borami, zaroślami, krzakami dąbrowami, sadzawkami, młynami, jeziorami, rzekami i brzegiem rz. Wisły. Jan Brandys odziedziczył prawa do tej wsi po swym ojcu Wincentym Jachimie z Łękawicy [par. Klecza], który miał na niej pewne sumy, jak opiewają dokumenty z zapisami dla niego od poprzednich władców, a także uzyskane nowe zapisy od tegoż króla dla Brandysa za nowe służby (Mp. 5 R 19; Prochaska Reg. s. 91)²Reg. tego dokumentu RI s. 232—3 z wyjątkowo błędnymi odczytami. Jan Brandys jest star. krak., a Piotr nazywa się Turobolskim; 1494 Jan Olbr. zapisuje Piotrowi z Kurozwęk [pow. wiśl.] podskarbiemu Królestwa, star. krak. i ośw. sumę 9223 fl. węg. na zamku, m. i przedmieściu Oświęcimia z wsiami, m. Kęty i cłem rzecznym (alias plethne) na rz. Sole oraz na innych wsiach król., które zostaną przez niego wykupione od różnych osób, m.in. M. od Piotra Porębskiego (MS 2, 314); Jan Olbr. zapisuje ww. Piotrowi z Kurozwęk 937 fl. węg. 10 gr na zamku i m. Oświęcim [wraz z wsiami, m.in. M.] (MS 2, 422); 1497 Jan Olbr. daje w dożywocie Janowi Trnce z Raciborzan zamek Oświęcim z wsiami [m.in. z M.] (MS 2, 756); 1498 Jan Olbr. zobowiązuje się zapisać Janowi Komorowskiemu z Żywca oraz Michałowi i Andrzejowi Horwatom br. rodz. tenutariuszom zamków Horava (Orava) i Likava [dziś: Oravský Podzámok i Likavka, Węgry — dziś Słowacja], sumę 3500 fl. węg. w złocie i 500 fl. pożyczonych królowi oraz 4000 fl., które obiecali oni królowi pożyczyć, wspólnie na zamku Oświęcim i dobrach [m.in. M.] (MS 2, 1320); 1501 Fryderyk Jag. prymas i senatorowie Królestwa zapisują Spytkowi z Jarosławia [ziemia przem.] 3000 fl. węg. pożyczonych u niego na stwie ośw. wraz z m. Kęty i wsiami, m.in. M., które były w tenucie zm. Jana Trnki z Raciborzan (MS 3, 5); Aleksander Jag. kasuje ww. dok. z zapisem 3000 fl. na stwie ośw., wystawiony dla Spytka z Jarosławia przez prymasa Fryderyka Jag. i senatorów król. i zapisuje mu na nowo tę sumę na m. i zamku Oświęcim z m. Kęty i wsiami, m.in. M. (MS 3, 141); 1502 tenże król zezwala wielkorządcy krak. Janowi Jordanowi z Zakliczyna [par. własn.] na wykup z rąk kaszt. krak. Spytka z Jarosławia miasta i stwa ośw. z m. Kęty i wsiami, m.in. M. (MS 3, 450); 1503 tenże Jordan uzyskuje od króla łączną sumę 450 fl. węg. na zamku i m. Oświęcim wraz z m. Kęty i wsiami, m.in. M. (MS 3, 851); Aleksander Jag. postanawia przeznaczyć najbliższy pobór rogowego z całej ziemi ośw. [w tym z M.] na odbudowę zamku w Oświęcimiu, którą ma przeprowadzić Jan Jordan z Zakliczyna (MS 3, 864); 1504 z licznych sum, z których Aleksander Jag. winien był star. brzeskiemu i żupnikowi krak. Pawłowi Czernemu z Witowic [par. Tropie] sumę 8700 fl. zapisuje mu na stwie, zamku i m. Oświęcim z m. Kęty i wsiami, m.in. M., zaś sumę 5277 fl. zobowiązuje się zapłacić mu do 25 XII 1506, a jeśli nie zapłaci, obiecuje zapisać ją na miastach tenuty brzeskiej i ośw. (MS 3, 1188, 1190, 1834—5); 1504 M. wieś król. w stwie ośw. → p. 3b; 1505 Aleksander Jag. przenosi Janowi Jordanowi z Zakliczyna kaszt. biec. star. ośw. i nowemu żupnikowi krak. zapisy z dóbr ośw. [w tym z M.] na żupy wielicką i bocheńską (MS 3, 1962); 1508 Zygmunt I przenosi Pawłowi Czernemu z Witowic star. brzeskiemu sumę 8000 fl. pozostałą po wykupie z jego rąk zamku ośw. wraz z dobrami do niego przynależnymi [m.in. M.], na żupy przem. (MS 4, 8761—2); inwentarz i rachunki stwa ośw. wymieniają M. jako własn. król. przynależną do tego stwa → p. 3b, 3c; 1515 Zygmunt I nakazuje zapłacić z dochodów stwa ośw. [m.in. z M.] Mik. Jordanowi z Zakliczyna kaszt. wojn. 200 fl. za ryby dane do królewskiej kuchni (MS 4, 2595); 1533 Zygmunt I kwituje Seweryna Bonera kaszt. żarn. burgr., żupnika i wielkorządcę krak. star. zator., ośw. biec. i rabsztyńskiego z zarządu stwa ośw. [m.in. z M.] i zator. od 24 III 1532 do 31 XII 1533 (MS 4, 16953); 1544 → p. 2; 1564 → (LK 1 s. 231, 235; → p. 2).

-3b. Kmiecie, karczmarze, włodarze: 1504 Aleksander Jag. na prośbę Jana Jordana z Zakliczyna kaszt. biec. i star. ośw. nadaje opatrznemu Janowi Opłatkowi z M. nowy przywilej na karczmę we wsi król. M. w stwie ośw. wraz z dodaniem łąki zw. Grodza i lasu zw. Kalne z czynszem rocznym 2 grz. i 2 kapłonów dla króla. Uprzedni przyw. na tę karczmę nadany przez ks. ośw. Kazimierza (1406—33) spłonął w czasie pożaru m. Oświęcimia (MS 3, 1635); 1507 opatrzny Marcin Pękowic wraz z matką Katarzyną sprzedali za 100 fl. węg. Piotrowi Porębskiemu swe dziedz. łąki i kąty położone w dziedzinie manowskiej poniżej wsi Włosienicy (BJ rps 5935 s. 144—5); 1508 kmiecie z M. płacą stwu ośw. łącznie 1 fl. 2 gr krownego (vaccalia)³Krowne było pieniężnym ekwiwalentem daniny w bydle oddawanej na ś. Jerzego wspólnie przez całą wieś do zamku ośw. w wysokości 1 fl. 2 gr, Rybarski, Gospodarstwo → p. 7, s. 89—90 i 10 fl. 20 gr czynszu z ról na ś. Michała. Powinni dawać do zamku [ośw.] rocznie każdy po 5 jaj na ś. Jerzego, po 2 koguty na Boże Narodzenie lub w innym czasie na polecenie [starosty] oraz po jednym korcu chmielu. Ponadto kmiecie winni wystawiać do zamku stróża z toporem, kosić, grabić, zbierać i kopić siano z łąki Łęg, uprawiać rolę na folwarku w Dworach wspólnie z mieszkańcami tej wsi i wykonywać inne roboty na polecenie starosty (In. O 1/I k. 17); kmiecie w M. z 3 jezior Białego, Nowego⁴Staw ten wystąpił pod tą nazwą jeszcze w XVIII w. (Galicja na józefińskiej mapie topograficznej 1779—1783. T. 1, Część A, Kr. 2012, sekcja 10, kolumna 3) i Kozaczkowskiego płacą rocznie 4 fl. i mają wolność łowienia ryb w jeziorze Niecieczka, w którym mogą łowić także kmiecie ze wsi → Dwory. Przybywającym z zamku na polowania dla każdego konia obow. są dawać po korcu owsa; w M. znajduje się 6 opust. łanów, z których przysługuje 6 fl. 12 gr czynszu. Łany te bezprawnie zajęli częściowo kmiecie, a częściowo karczmarz. Twierdzą, że mają dokumenty, wedle których nie muszą świadczyć niczego z tych łanów (In. O 1/I k. 17—8; → p. 2); w M. jest 15 ról, które uprawiają kmiecie: Opłatek, który trzyma opustoszałą Solibokowską, Bartek Solibok, Stan. Sbozypiec, Wawro, Kotasowski, Kozak, Maciej Opłatek, Jan brat Adama, Opłatek, który trzyma rolę Hanuszowską, Ruskowska, Józef, Jan brat Adama z opuszczonej roli Barchłowskiej, Misz, opust. Maciejowska i Chadulińska. Z każdej roli płacą po 1 fl. 2 gr (In. O 1/I k. 33); 1508 karczmarz zajmuje klin roli folwarcznej, jak mówi, otrzymany od Jordana [z Zakliczyna star. ośw. 1503—5], z którego przedtem dawano 4 gr i 4 kapłony (In. O 1/I k. 17); karczmarz Opłatek trzyma ogród, dodany do karczmy przez Jordana, z którego winien płacić 6 gr i dawać 4 kapłony (In. O 1/I k. 33).

1508—9 kmiecie z M. płacą łącznie 12 fl. 24 gr czynszu na ś. Michała i 1 fl. 2 gr krownego (In. O 1/I k. 42); kmieć Misz, który nie zapłacił czynszu na ś. Michała, zapłacił potem 1 fl. 2 gr (In. O 1/I k. 42); kmieć Solibok → p. 2; 1509—10 kmiecie z M. płacą łącznie 10 fl. 24 gr czynszu na ś. Michała i 1 fl. 2 gr krownego na ś. Jerzego; karczmarz z M. płaci 3 fl. 6 gr czynszu (In. O 1/I k. 51); 1510—2 kmiecie z M. płacą łącznie 9 fl. 24 gr czynszu na ś. Michała i 1 fl. 2 gr krownego na ś. Jerzego, z opust. roli Kotasowskiej nie ma czynszu, gdyż jest na wolniźnie. Solibok zbiegł; w tym czasie karczmarz z M. płaci 3 fl. 6 gr czynszu; 1 fl. 2 gr krownego (In. O 1/I k. 61v, 73r); 1512—3 kmiecie z M. płacą łącznie 11 fl. 28 gr czynszu na ś. Michała i 1 fl. 2 gr krownego na ś. Jerzego; karczmarz Opłatek z M. płaci 3 fl. 6 gr czynszu (In. O 1/I k. 85); 1513—4 kmiecie z M. płacą łącznie 13 fl. czynszu na ś. Michała i 1 fl. 2 gr krownego na ś. Jerzego (In. O 1/I k. 97v).

1525 → p. 2; Marcin Osotek z M. spławił izbicę kupioną w Żywcu, zapłacił cło wodne (In. O 1/I k. 107v); kmiecie z M. płacą łącznie 18 fl. 10 gr czynszu na ś. Michała i 1 fl. 2 gr krownego (In. O 1/I k. 114v); kmiecie z M. przywozili na furach z Krakowa do stwa ośw. sadzawice po spuszczonych tam rybach⁵Sadzawicami nazywano drewniane skrzynie zbite z desek, pomiędzy którymi pozostawiano otwory, aby przez ich środek przepływała woda. W skrzyniach tych zanurzonych w wodzie i doczepionych do czółen transportowano rzeką ryby, m.in. spławiano je ze stawów stwa ośw. do Krakowa na użytek dworu król. Sadzawice były z powrotem przywożone transportem konnym przez chłopów ze wsi stwa (Rybarski, Gospodarstwo s. 78—9; LK 2 s. 261; S. Starop. 8 s. 111): Jan Szotek z M. dostał 3½ gr, Bartłomiej Wawro 12, 13 i 13 od każdej po 3½ gr, 14 po 3 gr 9 den., Kozak 12 po 3½ gr (In. O 1/I k. 137v); do granicznego stawu przywieźli sadzawice: Cholug 8, Kozak 12, Kikla 12, biorąc od każdej po 3 gr 9 den. (In. O 1/I k. 136); sadzawice po rybach spławianych do Krakowa z Wielkiego Starego Stawu wozili na furach do stwa ośw.: Kozak 22, Kikla 24, Wawro 24, Jan Szotek 12, Opłatek 24, Cholug 26, Józef 14, od każdej z sadzawic liczono 3½ gr (In. O 1/I k. 137).

1526 kmiecie z M. płacą łącznie 21 fl. i 16 gr czynszu na ś. Michała i 1 fl. i 2 gr krownego (In. O 1/I k. 165v); kmieciom z M. wypłacono 12 gr za zebranie siana na łąkach Łęg (In. O 1/I k. 180); kmiecie z M. wozili sadzawice z Krakowa do stwa ośw. otrzymując za każdą po 3½ gr: Bartłomiej Wawro 12 i 25, Jan Szotek i Kikla razem 22 do mostu w Charmężach, Wawro, Kozak i Kikla łącznie 47 do mostu w Bobrownikach, Szotek, Kozak i Kikla razem 34, Andrzej Zajda 13, Cholug 7, Michał Nowak 7, Jan Witkowic 13 (In. O 1/I k. 184—5); Jan Szotek z M. dostarczył [na potrzeby podróży podstarościego] 1 wóz, za co otrzymuje 1 fl. 10 gr oraz 120 kłód sosnowych potrzebnych do palenia wapna i cegieł⁶Duża liczba surowców, materiałów budowlanych i usług murarskich zakupiona w 1526 przez Mik. Szydłowieckiego star. ośw. była związana z podjętą przez niego rozbudową zamku w Oświęcimiu (Nabiałek, Działalność, s. 101—2), za co otrzymuje 1 fl. 10 gr zapłaty (In. O 1/I k. 193—4); Bartłomiej Wawro z M. dostarczał przez 19 dni do zamku ośw. własnym zaprzęgiem konnym piasek i cegły, za co otrzymuje 5 gr dziennie, czyli łącznie 3 fl. 5 gr (In. O 1/I, k. 199v; Nabiałek, Działalność → p. 7, s. 102); 1537 kmiecie z M. płacący rogowe → p. 3 c.

1538 wieś M. płaci 22 fl. 18 gr czynszu (In. O 1/II k. 407v); rybacy→ p. 2; 1548 kmiecie z M. płacą łącznie 21 fl. 16 gr czynszu oraz 1 fl. 2 gr krownego (In. O 1/II k. 678v); 1549 kmiecie płacący z ról po 1 fl. 2 gr czynszu na ś. Michała: Stan. Kuczek, Matys Snici, Bartula, Kozak, Boczek, Bieniek, Matys Opłatek z roli i kąta, Szostek, Januszkowa rola opust., Kubla, Magdalena, Józef, Janik, Pryszcz, Lipka, Michał, Fresz, karczmarz z roli, ogródka i kąta, Szymek z kąta; Manowiczanie dają do stwa ośw. po 2 kury na Boże Narodzenie i po 5 jaj oraz wspólnie z Dworzanami [z Dworów] odrabiają pańszczyznę na folw. w Dworach (In. O 1/II k. 614, 619v); 1556 w M. jest 16 kmieci na rolach płacących czynsz na ś. Michała po 1 fl. 2 gr, we wsi nie ma zagrodników; karczmarz płaci 4 fl. czynszu, winien pilnować kmieci przy pracy i dawać 4 kapłony. Od opust. ról kmiecie płacą 2 fl., krownego 1 fl. 2 gr, a każdy daje po 2 zwykłe kury i po 5 jaj kurzych. Pracują na folwarku w Dworach, koszą łąki, grabią i zwożą siano. Mają pracować przy naprawach stawów, zwozić krzaki [na groble], pale, ryby do zarybiania stawów, a po spuszczeniu stawów do wożenia ryb do Wisły. Obow. są wozić drewno do zamku i własnym sumptem wystawiać stróża do zamku. Jeśli będą żołędzie w lasach, wówczas od każdej świni będą płacić po 2 gr, mają prawo ścinania drzew na domowy użytek, ale nie na sprzedaż. Przyzwala się jednak przy szkodach przewozowych, szczególnie jeśli niekiedy padnie koń, wówczas w zamian za kupienie konia może odliczyć dziesiątek drewna (In. O 1/II k. 912); 1564 w M. 16 kmieci siedzących na rolach niepomierzonych, każdy płaci po 32 gr czynszu oraz daje 2 kapłony o wart. 2 gr i 4 jaja, wspólnie kmiecie ci płacą 1 grz. 4 gr czynszu rocznego za najmowane przez siebie puste role, powinni także odprowadzać na zamek 1 jałowicę rocznie, zamiast czego płacą 32 gr rocznie, a ponadto odrabiają pańszczyznę w folw. Dwory. Nie dają ospu i innych danin. Włodarz ma sporo roli i karczmę, z której płaci 2 grz. 24 gr oraz oddaje 4 kapłony o wart. 2 gr każdy, jest zwolniony od innych robót, ale pilnuje poddanych przy pracy (LK 1 s. 235).

-3c. Areał, karczma, pobór: 1503 pobór rogowego z całej ziemi ośw., m.in. z M. (MS 3, 864); 1508 w M. 15 ról uprawnych i 6 opust.; 1508 i n. karczma → p. 3b; 1537 w M. jest 14 kmieci, którzy płacą pobór alias rogowe (pobór aneb rohowe): Frysz od 8 krów i jałowicy, Rusek od 8 krów i jałowicy, Maj od 7 krów, Bartuła od 7, Bozek od 4, Beniek od 11, Kozak od 11, Więcek od 12, Kukla od 4 krów i jałowicy, Magdalenka od 8 krów i jałowicy, Józefowa od 4 krów i jałowicy, Sus od 10 krów, Lipka od 10, Michał od 7, łącznie mają 120 krów o wart. 8 fl. (In. O 1/II k. 258 v); włodarz Opłatek z M. od 50 owiec płaci 20 gr, a od 8 krów 16 gr (In. O 1/II k. 263); 1549 role, kąty, ogródek → p. 3b; 1581 M. należą do zamku ośw., 8 ł. kmiec., 6 komor. z bydłem, 4 komor. bez bydła, 1 przekupień, 1 rzeźnik, ½ ł. sołtysiego (ŹD s. 97).

4. 1581 w M. ½ ł. sołtysiego → p. 3c.

5. 1450 Jakub bakałarz z Oświęcimia w imieniu Jana [Biskupca] bpa chełmskiego ustanawia Jana Majkowskiego pełnomocnikiem w sprawie absolucji od zapłaty dziesięciny w M. (OK 9 s. 48); 1470—80 dzies. pien. w M. z łanów kmiec. należy do scholasterii krak. (DLb. 2 s. 225); 1529 dzies. snop. w M. wart. 7 grz. należy do scholasterii krak. (LR s. 294).

6. 1472 Maciej (Matysz) kuśnierz mieszcz. z Koziegłów zrzeka się na rzecz Michała Manowskiego z przedmieścia krak. swych praw do wójtostwa w Mysłowicach i zobowiązuje się zachodzić go i stawać za niego przed sądem Jakuba z Dębna kanclerza Królestwa i star. krak. (GK 19 s. 636).

7. R. Rybarski, Gospodarstwo księstwa oświęcimskiego w XVI wieku, Kr. 1931, s. 33, 38, 42, 57, 79, 90, 93—4, 97, 133, 144—7; K. Nabiałek, Starostwo olsztyńskie od połowy XIV do połowy XVII wieku, Kr. 2012, s. 328; SG 6, s. 662; idem, Działalność budowlana Mikołaja Szydłowieckiego w zamkach królewskich do 1532 roku, RH 79, 2013, s. 89—107).