1363 kop. 1594-96 Tulce, Tulcze (Wp. 3 nr 1496), 1371 kop. 1558 Thulcze (Wp. 3 nr 1648), 1386 or. Tulcze (Lek. 1 nr 50), 1387 or. Thulcze (Lek. nr 207), 1393 or. de Tulecz (Lek. 1 nr 1369), 1401 Tulcza (KKal. nr 560), 1404 Thulco! (CP 10, 26), 1419 Tulecz [dopełniacz] (ACC 3, 67), 1423 Tulicze (BulPol. 4 nr 1266), 1506 Thvlcze (A 188), 1536 Tvlcze (ACC 110, 115), 13 km na SE od Starego Rynku w Poznaniu, 11 km na NNE od Kórnika.

1. 1406 n. pow. pozn. (Wp. 7 nr 576); 1363 n. par. własna (Wp. 3 nr 1496); 1510 dek. pozn. (LBP 67).

2. 1394, 1404 Bylin k. T. (Wp. 6 nr 338; CP 10 k. 26, 28-29v); 1394 Garby k. T. (CP 10, 122-123v); 1396 Dachowa k. T. (Wp. 6 nr 352; CP 10, 70v-71); 1399-1403 mł. →p. 3; 1402 Komorniki k. T. (CP 10, 95); 1405 góra w T. (KP nr 2275); 1407 T. graniczą z Łagiewnikami wsią kapituły kat. pozn. (Wp. 5 nr 116); 1412 dwór, droga do Żernik, droga z Poznania do Środy, granice z Żernikami →p. 3: Mik. Tulecki; 1419 las pod T. →p. 6; 1422-23 Mik. Tulecki toczy proces o granice T. i Śródki (PZ 7, 37v; WR 1 nr 1133); 1422 granica T. z Komornikami →p. 3: Mieszkańcy; 1422 Mik. Gądkowski pozywa Mikołaja ze Spławia [i Kobylegopola] o drogę i most; Gądkowski dowodzi, że drogi tej używał spokojnie przez 30 lub 40 lat, a mostu przez 3 lata i że tą drogą jeżdżono na mszę [z Gądek do kościoła w T.] (WR 1 nr 1112; WR 3 nr 956).

1423 dziedzina Poborka, 1429, 1430 dziedzina Poborza →p. 3: cc. Paszka.

1424 Jan Siwiec sprzedaje Chwałkowi młynarzowi z T. 2 młyny, wodny i koński, w T. za 11 grz. (ACC 7, 10).

1501, 1509, 1531 T. graniczą z Tanieborzem wsią kapituły kat. pozn. (CP 111 k. 24, 27, 122); 1524 w podziale lasów wsi →Spławie, położonych od strony wsi T. i Kobylepole, wymieniono cz. tychże lasów, których granice biegną od [leśnych] znaków gran. położonych k. drogi do T., przez las zw. →Grodzisko aż do in. znaków, które leżą w kierunku miejsca zw. Łacinnik (Laczynyk; PZ 29, 362v); 1591 w →Dachowej znajduje się pole sięgające do gaju Twarog, który „ku T. leży” (PG 157, 988-989v).

3. Własn. szlach. 1363 Mikołaj kolator kościoła par. [i dz.] w T. →p. 5.

1386-89 Mirosław i 1386-90 Paszek (Paweł) z T., bracia rodz.: 1386 tenże Mirosław pozwany przez Mikołaja [skąd?] o 20 grz. groszy sumy głównej i 15 grz. z tytułu szkody oraz przez Szczepana (Stephanus) z Łodzi o 4 grz. gr sumy głównej i o szkody poniesione na rzecz Żydów [lichwę] (Lek. 1 nr 50, 51); 1386 tenże Mirosław pozwany przez Jordanową Żydówkę z Poznania o 30 grz. groszy [sumy głównej] i o procenty (usura), zgodnie z brzmieniem dok. tychże Mirosława i Paszka; 1387 tenże Mirosław pozywa tegoż brata Paszka o 30 grz. poręki u Żydów (Lek. 1 nr 52, 209); 1387 ciż pozwani przez pannę Halszkę c. Sędziwoja Głębockiego [z →Głęboczka k. Murowanej Gośliny] z powodu zabójstwa jej brata Jana; tenże Mirosław zeznaje, że zabił go w czasie wojny jako swego wroga; świadkowie zeznają, że przyczyną zabójstwa była kradzież dokonana przez wspomn. Jana (Lek. 1 nr 158, 207; WR 1 nr 16); 1388 sąd postanawia, by 15 grz. należne Halszce z Tomaszewic za zabicie jej brata, wypłacił jej Świętopełk z Garbów, zaliczając te pieniądze na poczet sumy, za którą wziął od Paszka w zastaw dobra w T. (Lek. 1 nr 362); 1389 tenże Mirosław zobowiązuje się dać Andrkowi [Andrzejowi] Poniecowi mieszczaninowi pozn. wwiązanie w 1 ł., 3 [luka w tekście] i 3 zagrody [w T.] (Lek. 1 nr 602); 1389 [ciż] dziedzice z T. pozwani przez Jordanową Żydówkę [pozn.] i Muszkę [Żyda] z Pyzdr (Lek. 1 nr 638, 639); 1389 tenże Paweł pozwany przez Żydów pozn. o pieniądze, zgodnie z brzmieniem dokumentów tegoż Pawła: przez Arona o 34 grz. sumy głównej, przez Markla o 2 grz. i [miejsce uszkodzone] sk. oraz procenty, przez Jordanową o 30 grz. sumy głównej i procenty (Lek. 1 nr 628, 637, 651, 664, 665); 1390 tenże Paweł pozwany przez Niczka Litwina mieszcz. pozn.¹W 1403 mowa jest o długach, jakie u Mik. Litwina miał Mirosław z T. →niżej: Mik. Tulecki o 3 grz. i inne długi (Lek. 1 nr 823); 1391 tenże Mirosław wspomn. jako zm., 1394 tenże Paszek wspomn. jako zm. →niżej; [→niżej: Mik. Tulecki, pod 1415, gdzie mowa o działach dokonanych przez Mirosława i Paszka].

1388-1400 Wojciech z Kobylina [w pow. pyzdr.; h. Łodzia] podczaszy kal., a potem (1394) kaszt. międz., zm. 1400 (UDR I/1 s. 115, 135): 1388 tenże z T. toczy proces z Marklem [Żydem pozn.] (Lek. 1 nr 393); 1391 tenże podczaszy z Kobylina; sąd postanawia, że nikt nie ma go pozywać o długi dziedziców z T., dopóki nie sprzedadzą oni dziedziny T. i Wojciechowi nie zostaną spłacone jego pieniądze [zdaje się stąd wynikać, że Wojciech posiadał dobra w T. zastawione mu na poczet długów] (Lek. 1 nr 912); 1392-1400 tenże w sporach z Borzysławą i Świętosławą Paszkową Tuleckimi →niżej; 1397 tenże pozwany z T. (Lek. 1 nr 2411).

1391 wd. po Mirosławie z T. pozwana przez Świętopełka z Garbów o 15 grz. jej wiana (dotalicium; Lek. 1 nr 964); 1393 [taż²Potem znamy szereg procesów Wojc. Kobylińskiego ze Świętosławą Paszkową z T. (→niżej). O ile Borzysława nie jest z nią identyczna, chodzi najpewniej o wd. po drugim z braci Tuleckich, czyli Mirosławie. Wszystkie późniejsze procesy przypisujemy Świętosławie, choć przeważnie występuje tylko „pani Tulecka”] Borzysława z T. toczy proces z Wojciechem [z Kobylina] podczaszym kal. i dowodzi przy pomocy świadków, że kazał on swym ludziom zabrać jej dokumenty (WR 1 nr 139; Lek. 1 nr 1399, 1562).

1392-1410 Świętosława wd. po Paszku z T., Paszkowa Tulecka: 1392-94 taż toczy proces z Wojciechem podczaszym kal. [z Kobylina]; sąd utrzymuje go w pr. do jego pieniędzy [zapisanych] na T. (Lek. 1 nr 1318, 1798, 1824); 1394 taż toczy proces z Zofką ż. [Świętopełka] Garbowskiego; jeśli Tulecka zapłaci jej 15 grz., Zofka będzie musiała ustąpić z [zastawionej?] dziedziny T. (Lek. 1 nr 1928); 1394 sąd przyznaje tejże pani Tuleckiej pr. do 2/3 sumy 50 grz. (Lek. 1 nr 1851); 1396 taż Świętosława dowodzi, że wniosła mężowi Paszkowi do T. 50 grz. i „położyła” je w tych dobrach (WR 1 nr 216); 1396 taż ma zapłacić Świętopełkowi Garbowskiemu, a on winien jej wówczas uwolnić dziedzinę; Świętopełk odpiera jej roszczenia do 1/2 folw. w T. (Lek. 1 nr 2102, 2235; por. WR 1 nr 408); 1398 sąd rozstrzyga spór tejże ze Świętopełkiem z Garbów; [jej mąż] Paszek z T. pożyczył kiedyś od świekra [teścia] Świętopełka 7 grz., a po śmierci męża Świętosława spłaciła wraz z czynszem 15 grz., ale Świętopełk nie chce jej oddać dok. (Lek. 1 nr 2670); 1398-99 cd. procesu z Wojciechem z Kobylina (Lek. 1 nr 2737, 2838); 1399 sąd poleca Wojciechowi zbudować mł. w T. [w] części jego i pani Paszkowej; w sprawie 1/2 folw. i siedliska (area) Wojciech ma postawić jako zachodźcę Świętopełka z Garbów, a w sprawie karczem okazać dokumenty; ma też osądzić 2 kmieci [którzy przewinili wobec Paszkowej?]; roszczenia Paszkowej do 20 grz. za zniszczenie mł. zostają oddalone (Lek. 1 nr 2902-2905, 3000, 3089, 3090); 1399 taż toczy proces ze Świętopełkiem z Garbów o szkody w T. (Lek. 1 nr 3043); 1400 ponieważ Wojciech nie postawił zachodźcy, sąd przyznaje tejże Świętosławie 1/2 folw. i dobra, które trzyma [Świętopełk] Garbowski [w zastawie] za 15 grz.; siedliska (areye) pańskie i kmiece, z wyjątkiem dworu³W or. „area sesseonis domini”, co rozumieć należy jako „siedlisko zamieszkania pana”; wydawcy KP słowo „sesseonis” traktują jako imię własne, gdzie [Świętosława] ma zamieszkać, sąd przyznaje Wojciechowi, bowiem Tulecka nie chciała złożyć zakładu (pignus) za oświadczenie wicepodsędka [który rozsądzał ich sprawę] (KP nr 68, 69); 1400 cd. sporu o 20 grz. szkody [za zniszczenie młyna?] (KP nr 107); 1400 sąd przyznaje Świętosławie dwór (curia wlgariter podworze sive area), w którym mieszkał jej mąż, a także zboże z jej 1/2 folw. (KP nr 134, 226); 1400 taż ma w procesie z Andrzejem Nowowiejskim [z Nowej Wsi na N od Poznania] i Jurą z Chojnic okazać dok. wienny swej matki (KP nr 270); 1400 taż z dziećmi toczy procesy z Mik. Kobylińskim [synem Wojciecha] o folw., o 20 grz. szkody oraz o łąkę, zapust i zajęte gwałtem zboże; Mikołaj ma zbudować mł. w T.; Tulecką reprezentuje jej matka (Kowalewicz nr 12; KP nr 269, 307, 407, 408, 410); 1401 dzieci tejże toczą proces ze [Świętopełkiem] Garbowskim (KP nr 573); 1401 [taż?] Tulecka toczy proces ze Stan. Borzujewskim (KP nr 785); 1401-02 taż toczy proces z Wierzbiętą z Wysocka [pow. kal.] o Krępę [pow. kal.]; jeżeli jej świadkowie złożą przysięgę, że Wierzbięta z ojcem i bratem nie posiadali tej wsi od 23 lat, będzie mogła im zapłacić [a oni oddadzą jej dobra]; Wierzbięta twierdzi, że jego ojciec Paszek kupił 1/2 Krępy za 43 grz.; sąd przyznaje te dobra Świętosławie i jej bratankowi [Mikołajowi, który był właściwie bratankiem jej męża, →niżej]; Wierzbięta odpiera jednak roszczenia do 20 grz. z tytułu szkody, wynikłej z tego, że trzymał Krępę dłużej niż powinien; jej pełnomocnikiem jest Dziersław z Kwiatkowa [pow. kal.] (KKal. nr 560, 569, 579, 616, 711, 712, 769, 3169); 1403 taż →niżej: Mieszkańcy; 1403 taż dowodzi, że sporne płosy, łąka i zapust wydzielił jej ojciec Mikołaja [Mirosław] i ona posiadała je w spokoju; sąd przyznaje pola, łąkę i zapust Kobylińskiemu, ponieważ Świętosława nie przeprowadziła nakazanego dowodu poprzez przysięgę Świętopełka Garbowskiego (zastępującą przysięgę 6 świadków); Świętosława pozywa Włodaka z Dąbrowy, który „odprzysiągł” jej świadka [tzn. podważył jego przysięgę własną przysięgą], przez co przegrała, więc domaga się od niego 40 grz. (KP nr 1308, 1341, 1366, 1411, 1538, 1543, 1618; WR 1 nr 816); 1403 taż toczy procesy z Mik. Kobylińskim; sąd nakazuje mu zbudować mł. i oddać kamień młyński; Mikołaj odpiera roszczenia w sprawie swego włodarza Bogusza, którego spór z Tulecką o zapust już rozsądził na jej niekorzyść, a Tulecka zgadza się osądzić swego człowieka oskarżonego przez Mikołaja o kradzież (KP nr 1106, 1267, 1277, 1335; WR 1 nr 811); 1403-04 taż z dziećmi (imiennie wspomniana Chwalisława) toczy proces ze Świętopełkiem Garbowskim, który dowodzi przy pomocy świadków, że nie wziął jej ani „Paszkowym dzieciom” 15 grz. ich ojcowizny (KP nr 1567, 1581 [tu mowa o 16 grz.], 1590 [tu Chwalisława], 1881; WR 1 nr 566); 1404 taż występuje w sądzie w imieniu Andrzeja Nowowiejskiego (KP nr 1772); 1404 tejże pani Włodakowa z Dąbrowy ma zapłacić 15 grz. w gospodzie Rządcy w Poznaniu (KP nr 2031, 2036); 1406 taż wraz z cc. Chwaliszką i Małgorzatą, niegdyś dziedziczki w T., kwitują Piotra z Kobylina [syna Wojciecha] z zapłaty należności za T.; Piotr złożył im w skórzanym woreczku 40 grz. tytułem posagu Chwaliszki, a resztę, czyli 30 grz., zobowiązał się zapłacić w przyszłym roku Mościcowi ze Stęszewa (Wp. 7 nr 576); 1407 taż z c. Małgorzatą toczą proces z Piotrem [z Kobylina] dziekanem pozn. (PZ 2, 31v); 1407 taż Tulecka toczy proces z [Wawrz.] Jeżem [z →Morawska] i jego bratem (KP nr 2850), a 1408 taż niegdyś Tulecka uwalnia Wawrz. Jeża i Janusza z Młodawska od swych roszczeń (PZ 3, 71); 1410 taż niegdyś Tulecka w imieniu swej c. Małgorzaty zawiera ugodę z Piotrem dziekanem pozn. i jego braćmi z Kobylina; Kobylińscy mają zapłacić 6 grz., a Małgorzata nie ma ich więcej nagabywać w sprawie T. (PZ 3, 128v-129).

1400-30 Chwalisława i 1400-22 Małgorzata cc. Paszka i Świętosławy: 1400, 1401, 1403, 1404 dzieci [Świętosławy] Tuleckiej, 1404 Chwalisława Tulecka, 1404 „Paszkowe dzieci”, 1406 Chwaliszka i Małgorzata, 1407, 1410 Małgorzata →wyżej; 1422-23 taż Małgorzata niegdyś z T., obecnie zaś ze Swarzędza pozywa Mikołaja z T. [syna Mirosława] o 50 grz., za które sprzedać miał bez jej zgody należącą do niej dziedzinę w T.; Mikołaj dowodzi, że nie sprzedał dziedziny Poborka i nie wziął za nią 50 grz. (WR 1 nr 1111; PZ 7, 25v); 1429 [taż?] Chwalisława ż. Jana Zajączkowskiego toczy proces z Pawłem z T. o 25 grz., które jej ojciec wniósł na dziedzinę Poborza [w T.], do której to sumy ma ona lepsze pr. bliższości niż Paweł (PZ 11, 18); 1430 [taż?] Chwałka ż. Jana z Gołębowa wraz ze swymi dziećmi Pawłem, Piotrem, Śmichną i Strzeczką sprzedaje za 12 grz. Pawłowi i Mikoszowi dziedzicom w T. swoje pr. bliższości po ojcu i matce do dziedziny Poborza (PZ 11, 34).

1400-03 Mik. Kobyliński, 1406-27 Piotr, 1415 Wojciech, 1423-28 Andrzej, ss. Wojc. Kobylińskiego: 1400, 1403 tenże Mikołaj, 1406 tenże Piotr spłaca należność za cz. T. nabytą od wd. po Paszku i jej cc., 1407 Piotr, 1410 Piotr z braćmi →wyżej; 1403 Mikołaj, 1405 Piotr, 1415 Wojciech →niżej; 1423 Andrzej →p. 5; 1425 Piotr dziekan pozn., dz. w T., ręczy za Stanisława z Gowarzewa (PZ 8, 73); 1427 tenże Piotr z T. toczy proces z kmieciem ze Szczuczyna (PZ 9, 118v); 1428 Andrzej →niżej: Katarzyna; [najpewniej Kobylińscy posiadali cz. T. w zastawie, ale ostatecznie nabyli 1/2 należącą wcześniej do Paszka].

1403 Katarzyna (Kaśka) niegdyś z T. [czy ident. z Katarzyną występującą 1428-43?, →niżej] pozywa Paszkową Tulecką o obrazę czci oraz o 100 ran krwawych i sinych (KP nr 1108, 1276, 1337; WR 1 nr 812).

1401-23 Mik. Tulecki, syn Mirosława (WR 1 nr 694, 695, 699, 812, 898, 922, 1000, 1054; WR 2 nr 434; WR 4 nr 692; PZ 5, 127v): 1401 tenże toczy proces z Wierzbiętą z Wysocka⁴Ten sam Wierzbięta toczył też wtedy proces o Krępę ze Świętosławą Tulecką →wyżej. [pow. kal.] o dziedzinę Krępa [pow. kal.]; jego pełnomocnikiem jest Dziersław Szczurski (KKal. nr 535); 1403 tenże syn Mirosława w sporze ze [Stan.?] Borzujewskim (KP nr 1258); 1403 tenże syn Mirosława toczy proces z Mik. Kobylińskim; sąd orzeka, że jeśli tenże zapłaci 126 grz., Kobyliński będzie zobowiązany ustąpić z trzymanej w zastawie 1/2 T.; tenże winien też zapłacić Kobylińskiemu 16 grz. (lub mniej), które Mik. Litwin mieszcz. pozn. miał przysądzone w T. za długi Mirosława (KP nr 1413, 1532, 1588); 1404 cd. sporu; tenże ma przedłożyć dok. w sprawie T. (KP nr 1682, 1757, 2016); 1404 tenże w procesie z Kobylińskimi stawia świadków, że Miroszkowa [jego matka] „nie siedziała” [w T.] za zgodą Mik. Kobylińskiego (WR 1 nr 569; KP nr 1996); 1405 tenże toczy proces z Piotrem Kobylińskim dziekanem pozn. i jego braćmi o 1/2 T.; sąd utrzymuje w mocy dokumenty podziału tej dziedziny między nimi; Dobiesława i Miroszek Tuleccy powierzają pełnomocnictwo swemu bratu, temuż Mikołajowi (KP nr 2121, 2141, 2143, 2157-2158, 2258, 2327-2328); 1406 tenże wraz z bratem i siostrą toczą proces ze Świętopełkiem Garbowskim o 15 grz. (KP nr 2632); 1412 tenże dokonuje działów z bratem Mirosławem i siostrą Dobieszką; Mirosław otrzymuje siedlisko (area) ojca, 1/3 ogrodu k. dworu wraz z sadem, 3 kmieci w tej cz. wsi, gdzie leży ten dwór, oraz 1/3 [dóbr] czwartego kmiecia, 2 zagr. (z których jeden ma [zagrodę] k. dworu, a drugi na lewo od drogi do Żernik k. wielkiej łąki), karczmę Andrzeja Bystrowica k. cmentarza, 1/3 folw., 1/3 pr. patronatu kaplicy położonej k. kościoła; Mikołaj z Dobieszką otrzymują natomiast siedlisko naprzeciw dworu ojcowskiego, sad między ogrodami plebanów, kmieci i zagrodników na lewo od drogi z Poznania do Środy, 2/3 [dóbr] wspomn. kmiecia, karczmy Stracha i Katarzyny zw. Kliszka, małą łąkę między wielką drogą a granicami Żernik; Mikołaj z Dobieszką mogą osadzić 1 zagr. na roli k. ogrodu dworskiego, 2 karczmy; jeśli łąk będzie więcej, 1/3 z nich dostanie Mirosław, a 2/3 Mikołaj z Dobieszką; jeśli uzyskają od dziekana pozn. [Piotra z Kobylina] karczmy, o które trwa proces, 1/3 z nich dostanie Mirosław; następnie Mirosław sprzedaje Mikołajowi swą cz. T. za 100 grz., wyjąwszy 1/3 folw. i 2 zagrody (ACC 3, 67; regesty: Wp. 5 nr 195, 196); 1415 tenże w procesie z Wojciechem z Kobylina stawia świadków, którzy mają przysiąc, ze tenże Mikołaj nie był nagabywany przez kmiecia Mikołaja o zabraną owcę, a było to ponad 3 lata temu (WR 1 nr 803); 1415 tenże toczy proces z Piotrem dziekanem pozn. i jego bratem Wojciechem [z Kobylina⁵Górczak 46, uznał błędnie dziekana i jego brata za przedstawicieli rodziny Bnińskich]; dowodzą oni, że karczma, o którą tenże Mik. Tulecki pozwał Wojciecha, wchodziła w skład cz. Paszka [którą nabyli Kobylińscy], a po przeprowadzeniu działów („po liście dzielnym”) nigdy nie należała do Mirosława (WR 1 nr 902); 1418 tenże kolator kościoła w T. →p. 5; 1419 tenże wraz Pawłem z Bylina i Chwalibogiem ze Szczytnik winni są Jurze z Bielaw 40 grz. i pozywają o tę sumę⁶W niektórych zapiskach dot. tej sprawy mowa jest o 26 grz. 16 sk., ale są to zapiski, gdzie występuje tylko 2 powodów, a więc domagają się 2/3 z ogólnej sumy 40 grz Jana z Gowarzewa z matką Siechną; chodzi bowiem o szkody, które ponieśli jako poręczyciele niespłaconych długów Siechny; woźny wwiązuje ich w dobra Jana i Siechny w Gowarzewie i Tomaszewicach (WR 1 nr 1034; PZ 5 k. 143, 144; PZ 6 k. 2, 6, 9v, 10v, 12v, 16, 20); 1420 tenże toczy proces z Janem z Komornik (PZ 6, 97); 1422 tenże wraz z Janem ze wsi Węgierskie ręczą za Stanisława z Kamionek (PZ 7, 51); 1422 tenże pozywa Jana z Komornik o to, że na łące zabrał mu konia i zabił 7 gęsi (PZ 7, 18); 1422-23 tenże →wyżej: cc. Paszka; 1422-23 tenże →p. 2; 1425 wspomn. poręczenie, jakie za tegoż złożył Chwalibog Szczytnicki wobec Jana Komornickiego (WR 1 nr 1203).

1405-18 Mirosław (Miroszek) i Dobiesława z T., Tuleccy, dzieci Mirosława, rodzeństwo Mikołaja: 1405, 1406, 1412 →wyżej; 1418 ciż Mirosław z T. oraz Dobiesława z T. i Czartek kolatorzy kościoła w T. →p. 5.

1428-43 Katarzyna z T., Tulecka: 1428 taż z synem Pawłem toczą procesy z Wojciechem i Przybysławem Spławskimi oraz z Andrzejem z Błożejewa (PZ 10 k. 14v, 16v, 33, 34, 47 [tu nazwana Małgorzatą!]); 1428 taż toczy proces z Andrzejem Kobylińskim i ma okazać dok. w sprawie swojego posagu (PZ 10, 63v); 1432 taż toczy proces z Janem Komornickim (PZ 12 k. 33, 53v); 1434 taż toczy proces z Marcinem kmieciem z Gowarzewa; zastępuje ją w sądzie syn Paweł (PZ 12 k. 215, 249v); 1443 [tejże?] Jan Grzymała [mieszcz. pozn.] płaci 5 grz. (AR nr 252).

1428-67 Paweł z T., Tulecki, syn Katarzyny, [brat Mikosza?]: 1428 tenże syn Katarzyny →wyżej; 1428 tenże [samodzielnie] toczy procesy ze Spławskimi i Błożejewskim (PZ 10 k. 65v, 75, 87); 1428 tenże toczy proces z Przecławem ze Szczepankowa i Kobylegopola i uzyskuje od niego 20 grz. zgodnie z 1/3 dok. [w sprawie poręki?] (PZ 10 k. 76v, 88, 111, 125v); 1429 tenże kwituje Przecława z zapłaty 20 grz. długu (PZ 10, 192); 1429, 1430 tenże →wyżej: cc. Paszka; 1434 tenże →wyżej; 1443 tenże zapisuje ż. Agnieszce po 100 grz. posagu i wiana na 2/3 połowy T. oraz na sumie 100 grz., którą ma zapisaną przez Wyszotę z Błożejewa (PG 2, 62); 1446 tenże współkolator kościoła w T. →p. 5; 1446 tenże sprzedaje Wojc. Górskiemu [młodszemu] cz. T. za 450 fl. (PG 2, 201v); 1447 tenże toczy procesy z Mikołajem i Janem z Granowa oraz z Mac. Wilkiem domownikiem Jana Komornickiego (PZ 16 k. 30v, 31); 1462 tenże niegdyś Tulecki, dz. Olszyc, toczy proces z Wojciechem z Dachowej (PZ 17, 276v); 1467 tenże Olszycki →p. 5.

1428 Wojciech z Góry [k. Bnina] →niżej; 1443 tenże z T. stolnik pozn. winien jest Bartłomiejowi z Chomęcic 150 grz. (PZ 14, 175v); 1446 tenże wspomn. jako zm.⁷Wojciech zm. na przełomie 1445 i 1446 (UDR I/1, 154) →niżej: synowie.

1428-30 Andrzej z Błożejewa: 1428 tenże w procesie z Wojciechem z Góry dowodzi, że Górski sprzedał mu dziedzictwo w T., które odziedziczył po bracie (WR 1 nr 1500); 1430 tenże z T. toczy proces z Wojciechem z Grabowa (PZ 11, 59v).

1430-46 Mikołaj (Mikosz) z T. [brat Pawła?]: 1430 tenże Mikosz →wyżej: cc. Paszka; 1446 tenże Mikołaj współkolator kościoła w T. →p. 5.

1434 Jan niegdyś Gorzycki⁸Prawdop. ten sam Jan Gorzycki występował w 1417 w Krzyżanowie (k. Śremu), →Gorzyce zapisuje swej ż. po 50 grz. posagu i wiana na sumie, którą ma zapisaną na T. z zastrz. pr. odkupu (PG 1, 1).

1446 Piotr i Wojciech ss. zm. Wojc. Górskiego dz. Łagiewnik i T. (PZ 15, 182); 1446 Wojc. Górski [młodszy] →wyżej: Paweł; 1452 staw Wojc. Górskiego →p. 6; 1462 Andrzej Górski odstępuje bratu Wojciechowi 1/3 Góry, Biernatek, Dębca, T. i Łagiewnik (PG 6, 146v); 1466 Andrzej Górski sprzedaje swej siostrze Małgorzacie wieś T. za 1000 fl. (PG 7, 237a); 1467 tenże Andrzej sprzedaje wspomn. Małgorzacie wd. po Adamie z Budziszewa oraz Stanisławowi i Piotrowi ss. Adama 1/2 T. i Łagiewnik za 500 grz. (PG 6, 239); 1468 Stanisław i Piotr Budziszewscy →niżej; 1469 Małgorzata wd. po Adamie pozwana przez Andrzeja Gądkowskiego o zajęcie czynszów od Mac. Smolki i dwóch in. kmieci w T. (PG 57, 26v).

1457 szl. Małgorzata dzierżawczyni (arendatrix) w T., folw. Mikołaja [nie wiadomo, czy chodzi o Mikołaja znanego 1430-46 czy też o Mik. Bnińskiego?] →p. 5.

1467-72 Mikołaj z Bnina kaszt. kam. [zm. 1473] (UDR I/1, 128): 1467 tenże kolator kościoła w T. →p. 5; 1468 tenże otrzymuje od Stan. Budziszewskiego i jego brata Piotra połowy T. i Łagiewnik, a daje im w zamian Łopuchowo (PZ 31, 120-121); 1470 tenże otrzymuje w działach od [braci stryj.] Andrzeja z Borku oraz Piotra, Andrzeja i Jana ze Śmigla⁹Mikołaj był synem Piotra Bnińskiego kaszt. lędzkiego; braćmi Piotra byli Jan (ojciec Andrzeja z Borku), Wojciech (ojciec Śmigielskich) oraz bp pozn. Andrzej m. Bnin z wsiami, m. in. z T. (PG 8, 55); 1470 tenże pozwany przez Sędziwoja z Soboty kan. pozn. o to, że przyjął [zbiegłego] kmiecia Urbana (PZ 19, 87v); 1472 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Jadwidze wd. po Grzymku z Niegolewa i [jej c.] Annie ż. Paszka¹⁰W zapisce nazwana błędnie ż. Franciszka (który był bratem Paszka). Anna Niegolewska jest jednak dobrze poświadczona jako ż. Paszka, →Kąkolewo z Kąkolewa 24 fl. czynszu z T. i Pełczyna za 300 fl. (PG 8, 133); 1472 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Łukaszowi z Górki wdzie pozn. 2 grz. czynszu z T. dla altarii w kat. pozn. za 100 grz. (PG 8, 144).

1473 Agnieszka ż. Jana z Kobylan i Barbara ż. Cherubina z Gołuchowa, siostry zm. Mikołaja z Bnina, skwitowane przez bp pozn. Andrzeja [Bnińskiego] z zadośćuczynienia za sumy, które miał on zapisane na Nidomiu, Czaplach [w pow. gnieźn.] i T.; wspomn. Barbara sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Andrzejowi z Bnina [i Borku] kaszt. kamieńskiemu [swemu bratu stryj.] 1/2 dóbr po matce w T. za 300 fl. (PG 9, 1); 1475 Agnieszka ż. Jana Kobylańskiego i Barbara ż. Cherubina Gołuchowskiego, siostry zm. Mik. Bnińskiego, dziedziczki w T., toczą procesy z Marcinem Komornickim i Wojc. Silnowskim (PZ 20 k. 14, 18); 1475 pełnomocnik bpa Andrzeja i Agnieszki sprzeciwia się pozywaniu z T. i Łagiewnik Barbary z Gołańczy ż. Wincentego ze Skępego [w ziemi dobrz.] (PZ 20, 25); 1475 bp pozn. Andrzej w ramach działów rodzinnych odstępuje wspomn. Agnieszce Nidom, Czaple, T., Położejewo, Runowo i Wojaczewo, w zamian za dobra, które odstąpiły mu te siostry (PG 9, 28v-29; PyG 4, 13; Górczak 63-64); 1476 taż Agnieszka daje swemu mężowi Jakubowi z Dębna wdzie sandomierskiemu wsie Nidom, Czaple, T., Wojaczewo i Położejewo, a w zamian otrzymuje Perłę w woj. krak. i 3000 fl. (PG 9, 52); 1478 bp Andrzej wykupuje od Uriela z Górki i jego braci czynsz od sumy 100 grz. zapisany [w 1472] na T. na rzecz altarii w kat. pozn. (PG 58, 60); 1479-81 Barbara Bnińska i Agnieszka Kobylańska pozwane przez Wojc. Silnowskiego o 152 grz. zapisane mu na T. przez ich brata, zm. Mik. Bnińskiego, oraz o 152 grz. szkody wynikłej z niespłacenia tego długu (PZ 20 k. 64-65, 89v, 148); 1482 Silnowski otrzymuje wwiązanie w 10 ł. Agnieszki i 10 1/2 ł. Barbary w T. [imiona poddanych →niżej] na poczet zasądzonych sum, ale wspomn. siostry nie dopuszczają do objęcia przez niego dóbr (PZ 20 k. 159, 165, 167v, 175v); 1483 taż Agnieszka daje swemu synowi Hieronimowi z Kobylan wsie T., Runowo, Wojaczewo, Nidom, Czaple, Położejewo, a w zamian otrzymuje dobra w pow. bieckim [w Małopolsce] (PG 9, 185); 1485 taż Agnieszka i bp Uriel Górka skwitowani przez Wojc. Silnowskiego z zadośćuczynienia za sumy przysądzone mu na T. (PG 58, 155); 1486 taż Agnieszka daje Urielowi z Górki bpowi pozn. wsie T., Runowo i Wojaczewo, a w zamian otrzymuje 1/4 Modrakowa i 2400 fl. (MS 1 nr 1823; wwiązanie Uriela w T. i Runowo już 1485: PZ 21, 30).

1485-86 Uriel z Górki [zm. 1498] →wyżej; 1501 Łukasz z Górki [zm. 1542, bratanek Uriela, syn Mikołaja] zapisuje swej ż. Katarzynie, c. Andrzeja z Szamotuł, po 2000 fl. posagu i wiana na Kórniku z wsiami, w tym m. in. na T. (PG 12, 141v-142); 1523 tenże Łukasz zapisuje swej ż. Katarzynie z Szamotuł w dożywocie swe dobra, m. in. T. (MS 4 nr 4138); 1529 tenże Łukasz →p. 5; 1553 Łukasz i Andrzej bracia z Górki [wnuki Łukasza po synu Andrzeju zmarłym 1551] zapisują Jadwidze Drzewianowskiej 1300 zł na T. (PG 97, 419v-420); 1554 czynsz z T. →p. 5; 1577, 1580 Stan. Górka [najmłodszy syn Andrzeja, zmarł 1592] →niżej; 1593 działy Andrzeja, Piotra, Stanisława i Jana Czarnkowskich, siostrzeńców i spadkobierców zm. Stan. Górki; Jan otrzymuje Kórnik z wsiami, m. in. z T. (PG 161, 752).

1478 T. wymienione wśród wsi zalegających z podatkami król. (PG 58, 72v); 1508 pobór z T. wsi par. (ASK I 3, 21v); 1563 pobór od 15 ł., 2 karczem dor. (ASK I 5, 236v); 1577 pobór z T. płaci wda pozn. [Stan. Górka] (ASK I 5, 718v); 1580 pobór z T. wsi wdy pozn. [Stan. Górki] od 10 ł., 1 zagr., 1/4 [ł. roli] karczmy dor. (ŹD 37); 1629 kmieci kiedyś było 18, obecnie jest 3 →p. 5.

Mieszkańcy: 1392 krawiec z T. [brak imienia] pozwany przez Szymona z Bylina o 2 kopy gr (Lek. 1 nr 1272); 1403 Bogusz włodarz [w T.?] (WR 1 nr 811; →wyżej); 1403 Klemens, Piotr, Wawrzyniec, Sączek (Sanczek) i Paweł z T. świadkowie [zapewne kmiecie] (WR 1 nr 812); 1403 Michał karczmarz z T. toczy proces ze Świętosławą Tulecką o zabranego konia wartości 1 1/2 grz.; odpiera ona zarzuty zeznaniem 2 kapelanów (KP nr 1196); 1405 Jan Potula z T. śwd. [najpewniej kmieć] (WR 1 nr 782); 1405 Świczek i Stach [z T.] (KP nr 2275, zapiska uszkodzona); 1422 Michał kmieć z T. toczy proces z Janem z Komornik, który zabrał mu w T. 3 sztuki bydła i zagnał przez granicę do Komornik, a potem wziął miarę owsa i 1 gr jako „oborzne” [opłata za przechowanie bydła] (PZ 7, 18); 1424 Jan Siwiec, młynarz Chwałek →p. 2; 1424 Adam [chłop?] z T. →p. 5; 1424 Piotr Łukasz z T. zeznaje przed ławnikami [w T. czy w Poznaniu?], że ani on, ani jego siostra Jadwiga z T. nie mają roszczeń do domu i majątku po zm. Święszku krawcu, który był pasierbem Stefana Budnera, brata Piotra (SBP s. 143-144 nr 417); 1452 Stefan, Mikołaj, Marcin z T., Maciej karczmarz z T. →p. 6; 1452 Mik. Tulecki włodarz, Maciej i Klemens kmiecie z T. (ACC 33, 212); 1452 Bartłomiej [z T.?] witryk kościoła par. w T. →p. 5; 1469 Mac. Smolka kmieć w T. (PG 57, 26v); 1470 Urban →wyżej: Mik. Bniński; 1482 Piotrasz, Klimek, Smarsz, Smolczyna, Marzanek, Chlosek, Chedur, Skroj, Stan. Gmiałek siedzący na łanach, Gościk na półł. opust. – poddani Agnieszki Bnińskiej; Niemiec, Januszek, Golasa, Szuszk, Kątny, Marchołt, Malesz, Broda siedzący na łanach, Robinchowski i Jan syn Błażeja na półłankach, Domek na kwarcie i karczmie, krawiec na kwarcie i karczmie, Nikolaszka na kwarcie i karczmie – poddani Barbary Bnińskiej (PZ 20, 167v); 1484 włodarz (factor) z T.; kmiecie z Tanieborza mają mu zapłacić 10 grz. kary za zranienie go (CP 31 k. 93, 94).

4. 1415 ławnicy z T. (RH 14, 1938, s. 61); 1424 ławnicy [w T.?] →p. 3: Mieszkańcy.

5. 1144 T. wymienione wśród miejscowości, w których kościoły zbudował Piotr [Włostowic] ze Skrzynna¹¹Tradycja przypisywała Piotrowi fundację ponad 70 kościołów. W XV w. z fundacjami tymi identyfikowano wszelkie kościoły o archaicznych, romańskich formach. Tradycja ta nie ma żadnej wartości dla określenia początków kościoła w T. W literaturze (ŁOp. 1, 341; SzPozn. 424; Now. 2, 360) często pisze się błędnie, jakoby Długosz wymieniał 2 kościoły w T.; słowa „ecclesie due” odnoszą się jednak do wymienionych tuż przedtem kościołów w Lubiniu (DA lib V-VI 25).

1363 bp pozn. Jan [Doliwa] oświadcza, że dokonał zamiany dzies. należących do kościoła w T.; w zamian za dzies. z Bożacina [k. Krotoszyna, pow. pyzdr.], którą przekazał kościołowi w Rozdrażewie, dał mu dzies. ze wsi [król.] Płowce [pow. pyzdr., obecnie Pławce]; zamiana dokonała się za zgodą Marcina rektora kościoła w T. oraz kolatora Mikołaja (Wp. 3 nr 1496); 1371 kmiecie z Płowiec sami zbierają po 1 wiard. dzies. dla 2 plebanów kościoła w T. (Wp. 3 nr 1648).

1393-1403 Mikołaj pleb. w T. (WR 1 nr 137, 337, 731); 1393 Michał wikariusz tulecki (WR 1 nr 137); 1397 Jan kapelan w T. (WR 1 nr 219); 1403 dwaj kapelani [z T.?] →p. 3: Mieszkańcy.

1404 plebani z T. toczą proces z plebanem z Kleszczewa (ACC 1, 81); 1408 pleb. w Płowcach oświadcza, że kmiecie z Płowiec winni płacić plebanom w T. 12 grz. 7 sk. tytułem dzies. snop. (AC 2 nr 947); 1411 plebani w T. toczą proces z wd. po Szczedrzyku ze Szczedrzykowic o 1 grz. czynszu, którego nie płaciła od 2 lat (ACC 2, 2); 1417 Mikołaj i Świętosław prepozyci kościoła w T. toczą proces z kmieciami z Płowiec; prepozyci domagają się od nich dzies. snop., a kmiecie twierdzą, że są zobowiązani płacić tylko po 1 wiard. z łanu; oficjał na podstawie okazanych przywilejów wydaje wyrok na rzecz prepozytów (Wp. 5 nr 273).

1412 kaplica położona z dala od kościoła (capella remocius iacens ab ecclesia)¹²Kaplica ta jest nieznana. Nie wiemy, w jakim pozostawać mogła stosunku do wymienianej w wizytacjach z XVII-XVIII w. kaplicy z ołtarzem Ś. Anny, znajdującej się przy wejściu do kościoła (→niżej); jej patronat w 1/3 ma należeć do Mirosława z T.; ogrody plebana (ACC 3, 67; Wp. 5 nr 196; →p. 3: Mik. Tulecki).

1417 Jan wikariusz w T. (WR 1 nr 920); 1418 proces o pr. patronatu kościoła w T. między Mikołajem dz. w T. a Janem kapłanem z T. mieszkającym w Poznaniu¹³Sprawa nie jest całkiem jasna, ale najpewniej w charakterze kandydatów występuje tu dwóch Janów: kapłan (wymieniany jako strona sporu z dz. Mikołajem) oraz różny od niego wikariusz (prezentowany przez Mirosława); najtrudniej stwierdzić, z którym z nich ident. był kapłan Jan prezentowany przez Dobiesławę i Mikołaja; Dobiesława dz. w T. i Czartkach twierdzi, że ma 1/2 pr. patronatu i udziela prezenty temu samemu kapłanowi Janowi, którego prezentował jej brat Mikołaj; inny Jan, wikariusz w T., prezentowany na kościół w T., przedstawia też prezentę wystawioną przez Mirosława z T.; Mikołaj twierdzi, że w T. jest wielu kolatorów i na dowód przedkłada 2 przywileje; jego pełnomocnik stawia jako świadków Jana pleb. w Spławiu oraz Jana pleb. w T. (ACC 3 k. 30v, 32, 33, 34, 35, 36, 41, 42v, 46, 47v); 1421 plebani z T. toczą proces z Dziersławem pleb. w Łodzi (ACC 5, 8v); 1421 plebani z T. toczą proces z Dobrogostem z Głęboczka [k. Murowanej Gośliny] o dzies. z Wiesiołowa (ACC 5 k. 104v, 108v); 1423 plebani z T. toczą proces z pleb. z Głęboczka [o dzies.?] (ACC 6, 81).

1423 (kop. 1488-92) dzies. snop. z dóbr Andrzeja Kobylińskiego w T. należy do uposażenia kanonii fundi „Krzesiny” w kap. kat. pozn. (LBP 54).

1424 Andrzej i Maciej wikariusze w T. toczą proces z Adamem z T. (ACC 7, 92).

1424 Ziemięta pleb. w T. (ACC 7, 97); 1425 Ziemięta i Jan plebani w T. toczą proces z kmieciami z Płowiec o dzies. snop. (ACC 8, 182v); 1426 plebani z T. toczą proces z Klimkiem Szyrokim ze Zdziechowic, który nie płacił od 4 lat dzies. snop. z uprawianego przez siebie łanu w Płowcach (ACC 9, 77); 1426 Jakub i Jan plebani z T. toczą proces z kmieciami w Płowiec; sędziowie polubowni na podstawie przywileju bpa Jana [z 1363] i poprzedniego wyroku [z 1417] wydają wyrok: kmiecie mają płacić dzies. snop., zaległości zostają umorzone, a kmiecie mają dać po 2 kamienie wosku do katedr w Poznaniu i Gnieźnie (Wp. 9 nr 1094; reg.: Wp. 5 nr 441); 1428 Jakub pleb. w T. (Wp. 9 nr 1159); 1428 Jakub pleb. w T. pozywa Andrzeja Piesicha ze Śródki o dopełnienie umowy w sprawie pokrycia gliną (glebacio) oraz innych prac przy domu w T., za które pobrał już wynagrodzenie; ponieważ jesienią z powodu chłodów Andrzej odmówił dalszej pracy, pleb. musiał wynająć innych pracowników; Andrzej odpiera, że gotów był dokończyć pracę już w maju, ale pleb. nie zapewnił mu koniecznego drewna (ACC 11 k. 61v, 82); 1428 Jakub pleb. w T. toczy proces z Mikołajem kościelnym (minister ecclesie) w T.; pełnomocnik plebana przyznaje, że Mikołajowi należy się 1/2 grz. z tytułu pożyczki, ale innym jego żądaniom zaprzecza (ACC 11 k. 89, 94v); 1433 wyrok w sprawie o dzies. z Głęboczka →niżej, pod 1536; 1434 Jakub Strzyszka pleb. w T. [por. wzm. o Jakubie Strzyszkowicu z 1447, →niżej] (SzPozn. 424).

1439 Paweł i Mikołaj plebani w T. sprzedają Janowi Dybale z Babina dzies. od kmieci i sołtysa z Płowiec za 4 grz. (AE Ia 11).

1441 Wincenty kapłan z T. pozwany przez Piotra okulistę z Poznania o 2 fl. za leczenie (AC 2 nr 1118).

1442 Kasper pleb. w T., wikariusz kat. pozn.¹⁴Być może także in. plebani w T. byli wikariuszami kat. pozn. Na wczesne istnienie takiego związku zdaje się wskazywać fakt, że już w czternastowiecznych dok. dla wikariuszy wykorzystywano T. dla określenia położenia różnych wsi (→p. 2) (AR nr 242); 1442 proces Kaspra i Jana wikariuszy kat. pozn. i plebanów w T. o siedlisko dla kościelnego (minister ecclesie) w T.; Kasper oskarża Jana, że używając żebrackich sztuczek wyłudza od parafian jagnięta, przy spowiedzi wymusza pieniądze, a przywileje kościoła przechowuje u siebie; Jan oskarża Kaspra, że bez jego zgody zabrał rano z kościoła ofiary (ACC 25, 44v-45); 1442 cd. procesu Jana wicedziekana i Kaspra plebanów w T. (ACC 25 k. 46, 57v, 59); 1443 ciż toczą proces o wzajemne podbieranie ofiar od wiernych, o dzies. z Płowiec (którą Jan sprzedał bez zgody Kaspra), o koszty poszukiwań skradzionych z kościoła relikwii (które poniósł sam Jan); bp orzeka, że mają żyć w pokoju, a Jan ma dać Kasprowi 2 grz. z tytułu dzies. z Płowiec (AE I 56v; ACC 26, 52); 1442 Jan pleb. w T. otrzymuje od Małgorzaty i Agnieszki z Poznania 10 gr, a darowuje im 3 gr (ACC 25, 47); 1443 Kasper pleb. w T. (AC 2 nr 1163).

1444 mgr Jan wicedziekan kat. pozn. [i pleb. w T.] oddaje Janowi z Głuchowa w dzierżawę na 2 lata dochody kościoła par. w T., wyjąwszy wiardunki dziesięcinne z Głęboczka i Zielonki, za 14 grz. i 6 miar żyta rocznie (AE I 84); 1445 Jan wicedziekan i altarysta w kat. pozn. oddaje dochody kościoła w T. w dzierżawę Janowi z Głuchowa altaryście u Ś. Marii Magdaleny w Poznaniu na 1 rok za 12 grz.; gdyby w tym czasie przysądzone zostały kościołowi w T. wiardunki z Głęboczka i Zielonki, należność wzrośnie do 13 grz. i 6 miar żyta (ACC 28, 38v); 1446 Jan z Siąszyc rezygnuje ze swojej części kościoła par. w T. w drodze zamiany beneficjów z Janem z Wolan za altarię Ś. Marty w kat. krak.; Jan z Wolan przedstawia prezentę przez Mikołaja i Pawła z T., a bp instytuuje go na pleb. w T. (AE I 137v); 1447 Jan pleb. w T. (CP 29, 83v).

1447 proces o zapis testamentowy zm. Jakuba Strzyszkowica pleb. w T. i wójta w Kostrzynie na rzecz fundacji szpitala w Kostrzynie (ACC 29, 184v).

1450 Jan i in. Jan plebani w T. (ACC 32, 127v); 1452 Jan pleban i witrycy w T. (imiennie wspomn. Bartłomiej) pozywają Niczka mieszcz. pozn. w sprawie zapisów testamentowych; Niczek twierdzi, że konia ofiarował mu zm. Jan pleb. w T., kiedy był jeszcze zdrowy; oficjał uwalnia Niczka od roszczeń (ACC 33 k. 125, 142v, 174); 1452 Jan Komornicki i Jan plebani w T. toczą proces z Hektorem [z Koziemina] kan. pozn. jako zachodźcą za szl. Wojciecha z Silnowic (ACC 33 k. 188v, 220); 1452 Marcin były kościelny →p. 6; 1457 Jan pleb. w T. toczy proces z kmieciami w Płowcach o dzies., której wysokość pleb. określa na 1 grz. bez 6 gr z łanu (ACC 38, 69v); 1457 Jan Komornicki pleb. w T. winien jest 4 grz. Annie ż. Jana Borka (ACC 38, 72); 1457 Jan Krakowita pleb. w T. sprzedaje szl. Małgorzacie dzierżawczyni (arendatrix) w T. za 8 1/2 grz. dzies. od wszystkich kmieci w T., wyjąwszy tylko dzies. z folw. Mikołaja z T. oraz dzies. z lnu; pleb. zobowiązuje się sam zbierać dzies. od kmieci (ACC 38, 73); 1457 Jan pleb. w T. toczy proces z Mikołajem z Komornik o złożonych w Bylinie 5 kop [po 15 snopów] z należnej plebanowi dziesięciny (ACC 38, 76); 1457 Paweł dzierżawca dochodów kościoła (conventor) w T. sprzedaje kmieciom z Płowiec dzies. z ich wsi za 8 grz. (AC 2 nr 1276); 1458 Jan Krakowita wikariusz kat. pozn. i pleb. w T. oddaje Pawłowi z Żukowa kapłanowi diec. płockiej dochody kościoła w T. w dzierżawę na 1 rok za 18 grz., zastrzegając sobie dzies. wiard. z Łodzi i meszne z T.; Paweł ma naprawić stodołę i zapewnić plebanowi utrzymanie, gdy przyjedzie on do T. (ACC 38, 187v); 1459 Jan Krakowita pleb. w T. oddaje kapłanowi Michałowi dochody kościoła w T. w dzierżawę na 1 rok za 15 grz, zastrzegając sobie dzies. wiard. z Łodzi i Będlewa, meszne i dzies. z folw. w Gądkach i roli w T.; Michał ma naprawić folw., ogrodzenie ogrodu, okna (foramina) w domu; pleban zachowuje dla siebie czynsz od 1 zagr., czynsz od drugiego przypadnie dzierżawcy (ACC 39, 29v-30); 1460 Jan pleb. w T. (CP 29, 227); 1461 Jan Komornicki pleb. w T. toczy proces z Boguszem z Gułtów o dzies. z ról opust. w Drzązgowie; Bogusz prosi o uwolnienie od ekskomuniki, bowiem zgodnie z orzeczeniem bpa płacił dzies. [snop.], a nie wiardunki, których domaga się pleb. (ACC 41, 101); 1461 Jan z Komornik uzyskuje prowizję pap. na kościół par. Ś. Michała pod Gnieznem z prawem łączenia go z kościołem par. w T. i kanonią w koleg. NMP in Summo w Poznaniu (Repertorium Germanicum, t. 8, Tübingen 1993, nr 2658); 1464 Jan pleb. w T., brat Macieja i Marcina z Komornik (PZ 18, 11v); 1464 Jan pleb. w T. oddaje Marcinowi pleb. w Sarbinowie dochody kościoła w T. (z wyjątkiem dzies.) w dzierżawę na 1 rok za 8 1/2 grz.; pleb. zapłaci kontrybucję, jeśli taka zostanie nałożona na kler, a dzierżawca zapłaci świętopietrze; pleb. będzie ponosić koszty procesów z opornymi płatnikami, a dzierżawca koszty wizytacji przez archidiakona (ACC 43, 135); 1465 Jan Komornicki pleb. w T.; kmiecie z Płowiec płacą mu 11 grz. tytułem dzies. snop. (ACC 44, 110); 1467 Jan z Komornik pleb. w T. toczy proces z Pawłem Olszyckim o dzies. wiard. z cz. Pawła w Drzązgowie; Paweł twierdzi, że z powodu gradobicia nie mógł zebrać wszystkich dochodów (ACC 46, 87v); 1467 tenże Jan Komornicki oddaje kapłanowi Marcinowi ze Śródki dochody kościoła w T. w dzierżawę na 1 rok za 24 grz., wyjąwszy folw. plebański w T., dzies. z folw. w Komornikach oraz dzies. wiard. z Łodzi i Będlewa (ACC 46, 112v).

1467 Piotr ze Śmigla prezentowany przez Mikołaja z Bnina na pleb. kościoła par. NMP w T., bowiem poprzedni pleb. Jan Komornicki objął inne beneficjum (ACC 47, 107v); 1470 Maciej kościelny (minister ecclesie) w T. pozwany przez Barbarę i Agnieszkę z Poznania, że gdy szły z owocami na targ, Maciej z towarzyszami napadł je nocą [wczesnym rankiem?], ukradł pieniądze i towar wartości 1 1/2 grz. i zabrał go do szkoły [w T.] (AC 2 nr 1328).

1471 bp pozn. Andrzej [z Bnina] na prośbę swego bratanka (nepos) Mikołaja z Bnina jako jedynego kolatora kościoła NMP w T. łączy dochody tego kościoła, który dotychczas miał dwóch plebanów, tak, aby odtąd był tu jeden tylko pleb.; pleb. ten winien utrzymywać 2 wikariuszy (ACC 132, 8v-9).

1479 Jan Komornicki pleb. w T., brat Macieja, Marcina i Bodzęty z Komornik (PZ 20, 59).

1493 szl. Jan Silnowski jako witryk kościoła w T.; Andrzej Gowarzewski jest mu winien 5 grz. (ACC 70, 56).

1495 Piotr Rąbiński kan. kat. pozn. i pleb. w T. pozywa dziedziców Będlewa o dzies.; kap. kat. pozn. postanawia, że karczmarze i in. ludzie uprawiający role soł. w Będlewie też mają płacić dzies. snop. plebanowi w T. (CP 32, 86); 1495 tenże sprzedaje kmieciom z Płowiec dzies. z ich wsi za 6 grz. 1 wiard., z wyjątkiem dzies. z lnu (ACC 72, 103); 1497-99 tenże pozywa szl. Pawła Głębockiego o dzies. z 2 ł. opust. w Głęboczku oraz kmieci Mikołaja i Jakuba Kubę z Głęboczka o dzies. wiard.; Paweł odpiera, że łany od dawna należą do folw., a kmiecie odpierają, że uprawiają role soł., z których nigdy nie płacono dzies. wiard. (ACC 74, 49; ACC 76 k. 44, 44v, 50v, 66, 72, 98v).

1498 Maciej wikariusz z T. pozwany o to, że utrzymuje stosunki cielesne z pewną Dorotą i ma z nią dziecko (ACC 75, 109).

1504 Mac. Starczynowki pleb. w T. rezygnuje z tego beneficjum (ACC 81, 156v); 1504 oficjał utrzymuje plebana w T. przy posiadaniu dzies. snop. z całej wsi Płowce, nie zważając na stary przywilej Przecława [z Gułtów] wdy pozn. [chodzi o dok. z 1371], który stracił ważność (ACC 81, 157v).

1506 Jakub z Koźminka rektor kościołów par. w T. i Krerowie (A 187, 188); 1510 Jakub z Koźminka pleb. w T. pozywa Mik. Kluczewskiego z Łodzi o dzies. wiard. z 2 ł. opust. w Łodzi (ACC 87, 32); 1525 tenże pleb. w T. i altarysta w kat. pozn. (AC 2 nr 1788); 1525 tenże toczy proces z kmieciami z Płowiec o 8 grz. tytułem dzies.; pleb. domaga się dzies. snop., a oni twierdzą, że są zobowiązani płacić dzies. wiard. (ACC 100, 201); tenże zm. 1527 (Now. 1, 248).

1507 Piotr kościelny w T., a poprzednio w Głuszynie, zobowiązuje się naprawić połowę błon [w oknach] w kościele w Głuszynie, zniszczonych przez jego uczniów (ACC 84, 111).

1510 par. T. [formularz niewypełniony] (LBP 67); dzies. od wszystkich kmieci z Łodzi i Będlewa nal. do pleb. w T. (LBP 101).

1529 bp pozn. Jan Latalski na prośbę wdy pozn. Łukasza z Górki ustanawia kolegium mansjonarzy w Kórniku i przyłącza do niego kościół par. w T. jako uposażenie prepozyta (AC 2 nr 1818; Now. 2, 614).

1536 Wojciech pleb. w T. pozywa mieszkańców Góry i Głęboczka o dzies. wiard. wysokości 8 gr z łanu, nie płaconą od 6 lat; jego pełnomocnik przedstawia wyrok oficjała z 1433 w sprawie tej dzies.; kmiecie z Góry twierdzą, że płacili po 4 gr z półł., a mieszczanie z Głęboczka twierdzą, że płacą dzies. snop. plebanowi w Głęboczku (ACC 110, 115); 1554 zapis czynszu 12 fl. od sumy 200 fl. dla kościoła w T. (AV 20, 513v).

1593 Wojc. Emporinus dr teologii, prep. u Ś. Marii Magdaleny w Poznaniu, instytuowany na kościół par. w T., które to beneficjum wakuje z powodu zamknięcia kościoła przez zm. Stan. Górkę [który porzucił katolicyzm]; prezenty udzielili Andrzej, Piotr, Stanisław i Jan Czarnkowscy (ACC 129, 379v); 1598 tenże jako pleb. w T. przedstawia do oblaty dokumenty dot. kościoła w T. z 1417, 1426 i 1471 (ACC 132, 8-12).

1629 kościół par. pod wezw. Narodzenia NMP, murowany, pr. patronatu nal. do dziedziców Kórnika; ołtarz główny nie jest poświęcony, podobnie jak ołtarze boczne znajdujące się po bokach kościoła i przy jego wejściu (adytus); pleb. posiada 1 ł. roli, łąkę i staw; pleb. otrzymuje dzies. snop. z folw. i od kmieci w T. (których kiedyś było 18, a teraz jest 3), a także dzies. snop. z Płowiec i Komornik, dzies. i meszne z Gądek, dzies. snop. z folw. w Silnowicach, z Żernik dzies. po 1 miarze żyta i owsa, dzies. snop. i meszne z Gowarzewa, meszne z Bylina, Tanieborza, Krzyżewnik, Śródki i Robakowa; pleban utrzymuje wikariusza i rektora szkoły; plebania grozi zawaleniem; w T. jest też szpital, ale nie ma osobnego uposażenia poza sumą 10 grz. (AV 7, 78-79; ŁOp. 1, 342); 1638-39 kościół pod wezw. Narodzenia NMP, murowany; w ołtarzu głównym znajduje się cudowna rzeźba NMP, ozdobiona klejnotami i wotami, zakryta zielonym jedwabiem; po obu stronach kościoła znajdują się 2 ołtarze boczne; trzeci jest w małej kaplicy, nie ma żadnych ozdób; plebania jest opust., dom wikariusza i rektora szkoły wymaga naprawy; szpital dla ubogich nie ma żadnego uposażenia, posiada tylko kilka krów i korzysta z jałmużny dziedziców (AV 9, 54); 1667 kościół w T.; ołtarz główny drewniany, częściowo pozłacany, z figurą NMP; w jednym ołtarzu bocznym obraz ze sceną koronacji NMP, w drugim obraz NMP; kaplica z wizerunkiem ś. Anny, gdzie odprawia się msze na ołtarzu przenośnym; plebania opust. i zniszczona, dom wikariusza przy kościele, dom rektora szkoły; były też nal. do plebana domy dla zagrodników, ale zostały zniszczone; szpital nie ma ról ani zagrody; pleb. ma role na trzech polach (AV 15, 40v-41v); 1727 kościół w T. był kiedyś kościołem par., ale potem został włączony do par. Kórnik; murowany, pokryty ceglaną dachówką; ma 5 ołtarzy (AV 20, 512-514v).

6. 1414 Jan kleryk z T., śwd. w dok. oficjała pozn. Mik. Blidy (CP 10, 142).

1418-23 Maciej syn Wacława z T.: 1418 tenże student w Krakowie →niżej; 1423 tenże kleryk diec. pozn. uzyskuje pap. prowizję na kościół par. w Bolechowicach [w Małopolsce], o który toczy też proces przed sądami pap. (BulPol. 4 nr 1266).

1419 król Władysław Jag. w drodze z Pobiedzisk do Poznania w lesie (nemus) pod T. zostaje zaskoczony przez straszną burzę; piorun uderza w wóz królewski, zabijając 2 służebników i 4 konie (DA lib. XI 102).

1425 Mikoła Tulecki [mieszcz. pozn.?] (SBP s. 153 nr 444); 1430 Mik. Tulecki mieszcz. w Śródce (ACC 13, 30).

1452 Marcin kleryk z T. toczy proces ze Stefanem i Mikołajem z T. o szarą koszulę wartości 1 1/2 grz. zabraną przez nich od jego szwagra (gener) Macieja, która należała się Marcinowi po jego zm. siostrze; tenże toczy proces z Barbarą Czasową ze Śródki (ACC 33 k. 174v, 188v); 1452 Marcin były kościelny (minister) w T. oskarżony przez dziedzica, włodarza i kmieci o to, że gdy pracował w T., chadzał do karczem, siedział tam do północy, pijąc i grając w kości; pewnego razu nocą kradł ryby ze stawu Wojc. Górskiego; brał też świece z kościoła, by grać przy nich w kości (ACC 33 k. 212, 214); 1452 tenże Marcin kleryk ze Ś. Jana (ACC 33 k. 218, 220).

1452 Jan Bachowki! kleryk z T. toczy proces z Maciejem karczmarzem z T. (ACC 33 k. 148, 152v, 159); 1459 Jan z T. [może to pleb. w T.?] substytut w kościele NMP in Summo w Poznaniu (ACC 41, 68); 1464 Jan z T. śwd. (ACC 43, 107v); 1481 [tenże?] Jan z T. notariusz publiczny (Straty 3 s. 71, nr 17).

1468 Mikołaj z T. dzwonnik w kat. pozn. (CP 10, 294).

1486 Mikołaj z T. kapłan gracjalny [tzn. nie posiadający beneficjum], śwd. w dok. oficjała pozn. (CP 10, 208v); 1486 [tenże?] Mikołaj z T. prezentowany na altarystę w kat. pozn. (ACC 64, 39).

1525 śwd. zeznaje, że Apolonia szwaczka z Piasków [pod Poznaniem] mówiła do Jana kaznodziei z kl. karmelitów [Bożego Ciała] pod Poznaniem, że nie będzie z nim piła, skoro on woli Zofię ż. Grzegorza ze Stelmachów, publiczną dziewkę, której dał 3 konie, by jeździła nimi do T. prostytuować się z nim (AC 2 nr 1790).

1528-30 Maciej z T. przeor kl. w Lubiniu (Lub. D 59; AC 2 nr 1825).

Studenci z T. w Krakowie: 1418 Maciej syn Wacława [→wyżej], 1428 Mikołaj syn Jakuba, 1449 Jan syn Macieja, 1474 Jan syn Piotra (Metryka 1 nr 18/ 004, 28h/163, 49e/146, 74e/115).

7. SzPozn. 423-425.

8. Na skraju lasu w T. od strony Garbów znaleziono ślady osady średniowiecznej (15 fragmentów naczyń); badania terenowe nie potwierdziły istnienia wspominanych w starszej literaturze nasypów (Hensel 7, 99-100).

Romański kościół par. zapewne z 1. połowy XIII w., ceglany, pierwotnie jednonawowy z prosto zamkniętym prezbiterium, zniekształcony późniejszymi przebudowami (Z. Świechowski, Architektura romańska w Polce, Warszawa 2000, s. 260-261; KZSz. V z. 24, 27-29).

W kościele nagrobek Leonarda Modrzewskiego zm. 1594, z herbami Grzymała, Korzbok, Jastrzębiec i Nałęcz, prosta chrzcielnica granitowa z XVI w., dzwon z datą 1536, w ołtarzu późnogotyckie figury: NMP (uchodząca za cudowną), ś. Doroty i ś. Barbary; na cmentarzu późnorenesansowa kapliczka piaskowcowa z końca XVI w., pierwotnie stojąca k. wsi Byliny i Kleszczewo, do T. przeniesiona w XIX w. (Kohte 3, 288-289; ŁOp. 1, 342; KZSz. V z. 24, 27-29).

Uwaga: Kościół par. w T. miał podwójną obsadę plebańską. To zjawisko wyjątkowe w Wielkopolsce. Nie znamy jego genezy. Dwóch plebanów poświadczonych jest po raz pierwszy w 1371, natomiast jeszcze w 1363 w ważnym dok. dotyczącym zmiany uposażenia dzies. swej zgody udzielał tylko jeden pleb., choć mogło to wynikać z przypadkowych okoliczności. Być może wprowadzenie w tym czasie drugiego plebana łączyć należy ze wskazanymi (przyp. 14) związkami kościoła w T. z wikariuszami kat. pozn., których liczbę bp starał się pomnożyć. Now. 2, 360, sądził, że zwyczaj obsadzania dwóch plebanów wykształcił się z powodu podziału pr. patronatu między różnych kolatorów. Nie wydaje się to jednak przekonujące, podobny dualizm nie występuje bowiem w innych, bardzo licznych kościołach par. posiadających wielu kolatorów. Z kolei S. Kozierowski (SzPozn. 424) początki podwójnego beneficjum plebańskiego łączył z podziałem majątkowym T. między Łodziów i Doliwów (każdy ród miałby fundować jedno z tych beneficjów). Pogląd o pradawnym podziale T. między dwa rody pozbawiony jest jednak oparcia w źródłach. Nie potwierdza go wreszcie obserwacja pr. patronatu, nie wiemy bowiem, by każde z dwóch beneficjów plebańskich w T. miało odrębnych kolatorów. Wzm. o „wielu kolatorach” z 1418 dotyczy procesu o prezentowanie kandydata na jedno ze stanowisk plebańskich. W 1471 mowa zaś wyraźnie, że oba beneficja mają wspólnego kolatora. Wskazać wreszcie trzeba, że analogie do podwójnej obsady plebańskiej w T. spotyka się liczniej w Małopolsce, gdzie wiąże się je z wcześniejszym istnieniem wspólnot kanonickich fundowanych w końcu XI lub XII w. (o których najpełniej J. Szymański, Kanonikat świecki w Małopolsce od końca XI do połowy XIII wieku, Lublin 1995). Podobieństwo sięga nawet terminologii źródeł, bowiem podwójnych plebanów w takich ośrodkach określano w XV w. jako prepozytów czy kapelanów (J. Szymański, op. cit., s. 33), co zdarzało się też w T. Rozwiązaniu takiemu odpowiada też dawna metryka kościoła; obecny budynek datowany jest na początek XIII w., ale mógł mieć starszego poprzednika (choć wiązanie fundacji z Piotrem Włostowicem jest fantazją, →przyp. 11). Dodatkową zagadkę stanowi tu istnienie osobnej „kaplicy”, poświadczone w 1412. Być może chodziło tu właśnie o najstarszą świątynię. Nie potrafimy wskazać ewentualnego fundatora. Kanonie małopolskie były przeważnie fundowane przez możnowładztwo. Ponieważ T. leżały w okolicy gęsto zasiedlonej przez szlachtę h. Łodzia, ostrożnie można przypisać fundację protoplaście tego rodu, którego nie potrafimy jednak wskazać z imienia. Hipotezę taką potwierdza okoliczność, że do kościoła w T. należały też dzies. z Łodzi i Będlewa (posiadłości Łodziów). Tego rodzaju uposażenie w dzies. z odległych wsi poza granicami par. wiązać można z fundatorami (którym wolno było przypisać swej fundacji dzies. z wszystkich swych dóbr). Plebani w T. pobierali też dzies. z oddalonych wsi Głęboczek (k. Murowanej Gośliny) i Płowce. Dzies. z →Głęboczka mogły być późniejszym nabytkiem (jeszcze w 1354 należały do bpa pozn.: Wp. 6 nr 164). Te z Płowiec kościół w T. otrzymał w 1363 w zamian za dzies. z Bożacina (k. Krotoszyna). Bożacin z kolei od 2 połowy XIII w. poświadczony jest jako posiadłość Doliwów (R. Grygiel, T. Jurek, Doliwowie z Nowego Miasta nad Wartą, Dębna i Biechowa. Dzieje rezydencji i ich właścicieli, Łódź 1996, s. 293), ale nie wiadomo, do kogo należał wcześniej, gdy najpewniej fundowano kościół w T.