POŁOMIA

1513 or. Polonya (PułtTest. 1, 194), 1563 Polomia Rakoue Łąki (ŹD 419; ASK I 38, 375), 1567 Ostasse Polomya (ASK I 38, 598), 1578 Polomia Rakowe Łąki (ASK I 51, 10), 1783 Zalesie Polomya (PerthéesMaz.), osada powstała na terenie lasu → Połomia, obecnie nie istnieje, leżała k. → Zalesia i prawdop. została do niego włączona; Zalesie ok. 6,5 km na NW od Liwa.

1. 1483-84, 1535 n. pow. liw. (MK 5, 210; MK 18, 14; ASK I 39, 34v); 1563, 1578 par. Korytnica, [diec. płoc.] (ŹD 419; ASK I 38, 375; ASK I 51, 10).

2. 1483-84 gran. → Połomia, las.

3. Włas. szlach. 1483 szl. Gotard i Leonard bracia z Nojszewa kupują od księcia Konrada [III] naddatki pozostałe po wymierzeniu: 6 wł. miary chełm. lasu → Połomia za 30 kóp gr w półgr, a także 4 wł. dąbrowy zw. → Rekowa Łąka za 15 kóp gr w półgr (MK 5, 210v); 1484 ciż kupują od księcia Konrada [III] 14 wł. lasu i dąbrowy → Połomia i → Rekowa Łąka za 70 kóp gr w półgr; Gotard kupuje 9 wł. a Leonard 5 wł. (MK 18, 14; MK 338, 6); [a. 1513] szl. Stanisław z P. przebywa [czasowo] w Warszawie w domu Stanirzyka mieszcz. warsz. razem ze szl. Pawłem z Nojszewa (PułtTest. 1, 194); 1545 Stanisław z P., razem z kilkoma innymi osobami, jest oskarżony o zabójstwo Jakuba Świętochowskiego ze → Świętochowa (RódŚwięt. 60, wg LZG).

1535-78 pobór: 1535 od 5 wł. szl. bezkm. (ASK I 39, 34v); 1540-41 od 4 wł. szl. bezkm. (ASK I 46 k. 83v, 116v); 1563 od 9 1/2 wł. szl. bezkm. (ŹD 419; ASK I 38, 375); 1567 od 9 wł. szl. bezkm. (ASK I 38, 598); 1578 od 8 wł. szl. bezkm. w 4 działach: z działu Macieja Ostasza Korolca od 1 1/2 wł.; z działu Krzysztofa i Stanisława ss. zm. Wojciecha od 1 1/2 wł. i 1 kw.; z działu Andrzeja i Leonarda ss. zm. Jakuba od 3 wł.; z działu Pawła syna zm. Gotarda od 1 1/2 wł. i 1 kw. (ASK I 51, 10).

Uwaga: 1. P. nie pojawia się już w znanych nam źródłach z XVII w. O jej lokalizacji i włączeniu do Zalesia świadczyć może wzmianka w LM 1789, 104, o wsi Zalesie-Połomia, która wraz z Żelazowem graniczyła z Korytnicą. Taką samą nazwę podaje PerthéesMaz. w obu redakcjach (1783 i 1789-91). Niemal dwukrotne powiększenie areału P. między 1541 a 1563, uchwytne dzięki wzmiankom w rejestrach poborowych, mogło przypuszczalnie mieć związek z przyłączeniem do niej przysiółka → Rekowe Łąki.

2. Wbrew AHPMaz. 2, 201 i PacMat. 126, sądzimy, że zapis z rejestru poborowego 1567 notujący podatek ze wsi Ostasze-P. nie dotyczy późniejszych → Ostaszy w par. Pniewnik (obecnie Ostaszków), lecz naszej P. Wspomn. rejestr nie notuje przynależności parafialnej spisywanych osad, lecz, w przypadku wsi szlach., jedynie podział na wsie należące do szlachty osiadłej i zagrodowej. Stąd też informacja podana przez PacMat. za Kart. AHPMaz., że Ostasze-P. należą do par. Pniewnik, nie znajduje pokrycia w źródle. Umiejscowienie zapisu dot. Ostaszy-P. między Jaczewem a Rowiskami sugeruje raczej, że osada ta też należała do par. Korytnica. W rejestrze poborowym z 1563, spisanym w układzie parafialnym, w tym samym miejscu między Jaczewem a Rowiskami znajduje się wzmianka dot. P.-Rekowe Łąki. Wzmianki w rejestrach poborowych dot. P. i Ostaszy-P. uzupełniają się wzajemnie: P. wzmiankowane jest w 1563 i 1578, Ostasze-P. w 1567. Bardzo zbliżony jest też ich areał, odpowiednio: 9 1/2 wł. i 8 wł. dla P. oraz 9 wł. dla Ostaszy-P. Według rejestru z 1578 jednym z właścicieli w P. był Maciej Ostasz Korolec, co dodatkowo przemawiać może za tym, by zapis o Ostaszach-P. z rejestru 1567 odnosić do naszej P. Sprzeczne są też informacje PacMat. podane w główce hasła Ostasze-P. Mają być one identyczne z obecnymi Ostaszkami, a zarazem z wcześniejszą osadą P. – ale obie miejscowości dzieli ponad 17 km.

3. Vis. 1609 w par. Korytnica nie wymienia ani P., ani Zalesia, notuje natomiast (k. 53v) Ostasze (Hostasze). Wydaje się jednak, że to nasza P. Wśród licznych właścicieli tej wsi występujących w 1621 w Popisie 73-73v, wzmiankowany jest bowiem Wawrzyniec Ostasz syn zm. Macieja Korolca, którego rejestr z 1578 notuje jako płatnika w P.-Rekowe Łąki. Ostasze w par. Korytnica nie występują już w znanych źródłach z 2 poł. XVII w. Zaznaczyć jednak trzeba, że dopiero w tym okresie w źródłach pojawia się Zalesie, znane dotąd jedynie z jednej wzmianki w LM 1565. Nie można wykluczyć, że Zalesie stanowiło późniejszą kontynuację P. i Ostaszy.

4. Imię Ostasz, pochodzące od łacińskiego imienia Eustachius, w spolszczonej formie Eustachy (Słownik Staropolskich Nazw Osobowych, t. 4, Wrocław 1974-1976, s. 150), w 2. poł. XVI w. funkcjonowało już także jako przydomek i na omawianym terenie było dość rozpowszechnione. W 1578 osoby o przydomku Ostasz pojawiały się w P., a posiadały też cz. w → Sulkach i → Kruszewie. W rejestrze pogłównego z 1676 zostały odnotowane w siedmiu wsiach północnej cz. z. liw.: Skarzynie, Krypach, Nojszewie, Sulkach, Roguszynie Dzierżkach, Górkach Grubakach i Jaczewie (BCzart. 1100, 753-757).

5. J. Suproniuk, Osadnictwo ziemi liwskiej w XV i XVI wieku w świetle źródeł pisanych, „Rocznik Liwski” 3, 2007, s. 57-58, przytacza zapis z 1505, w którym Bartłomiej syn zm. Jana Ołdaka z Połomi zastawia 3 wł. tamże opatrz. Pawłowi z Węgrowa (MK 18, 235-235v), ale sprawa ta dotyczy w rzeczywistości wsi Ołdaki-Połomia w pow. nur. Dowodzi tego m.in. fakt, że akt wpisany do metryki książęcej to oblata wypisu z ksiąg ziemskich nur. z 1500.