1445 kop. XX w. Rogusino (RogWyp.: LZG 1, 11v), 1450 Roguschyno (RogWyp.: LZG 1, 16), 1453 Roguschino (RogWyp.: LZG 1, 16), 1463 or. Roguszino (ACons. A 43, 117v), 1465 or. Roguszyno (Ep. 9, 189v), dawna wspólna nazwa kilku osad leżących na W od Liwa; w haśle zgromadzono dane, których nie udało się połączyć z żadną z poniższych miejscowości.

1. 1452 dystr. warsz., koło Liwa (MK 4, 8v); 1476, 1483 pow. liw. (Lub. nr 236; MK 5, 210v); 1526 z. liw. (MK 41, 127); 1457 n. par. Pniewnik, diec. płoc. (Ep. 33, 109-110v).

2. 1452 R. graniczy z Pniewnikiem (MK 4, 8v); 1483 R. graniczy z Połaziem i Korytnicą (MK 5, 210v); 1497 R. graniczy z lasem w dobrach Połazie (MK 32, 101v); 1503 R. graniczy z lasem Rabiany (MK 18, 156-156v); 1518 R. graniczy z Korytnicą i Wielątkami (PułtTest. 1, 337); 1524 dział w Połaziu-Czaplach koło gran. R. (RogWyp.: LZG 5, 514v); 1538 R. graniczy ze Świętochowem i Pniewnikiem (RódŚwięt. 27, wg LZG); [ok. 1550] R. graniczy z Wielątkami (RogWyp.: LZG 2, 285v); 1565 Roguscy z [R.] graniczą z Czerwonką i Korytnicą (LM II 1565 s. 182, 187).

3. Włas. szlach. 1425 Piotr, Wawrzyniec, Dziersław i Połubion z Roguszyna [z. zakr.] kupują od Mikołaja i Jana z Kątów ich wieś → Kąty liczącą 10 wł. za 44 kopy gr; nabywcy przeprowadzają podział: Wawrzyniec dostaje 1/4, Połubion 1/10, a Piotr i Dziersław resztę, Piotr ma wydzielić 1/2 swej cz. bratankowi Mikołajowi (PP 5 nr 52).

1425-45 Dziersław z R.: 1425 tenże → wyżej; 1435 tenże → Kąty; 1445 tenże czyni zadość plebanowi [w Pniewniku?] stosownie do tego, jak się wcześniej zobowiązał (RogWyp.: LZG 1, 11v).

1425-76 Połubion z R.: 1425 tenże → wyżej; 1435 tenże → Kąty; 1463 tenże → p. 5; 1470 tenże z R. zastawia za 1 1/2 kopy gr Piotrowi synowi Dziersława z Roguszyna-Kątów 1/2 wł. w dziedzictwie Połazie położone za 6 wł. Roguskich, które kupił od Macieja Osieckiego z Połazia; Dalbert z R., nie dopuszczając, by wspomn. 1/2 wł. przypadła Piotrowi [z powodu niespłaconego długu], odkupuje ją od niego (RogWyp.: LZG 1 k. 164, 181, 184); 1476 tenże → niżej.

1425-76 Mikołaj z R.: 1425 tenże → wyżej; 1463 tenże → p. 5; 1468, 1476 [tenże?] → niżej.

1435-76 Dalbert z R. i Połazia: 1435 tenże → Kąty; 1463 tenże → p. 5; 1470 → wyżej; 1476 → niżej.

1450 szl. Jan z R. pożycza szl. Piotrowi z Orzechowa i szl. Trojanowi z Wąsosza 80 gr (RogWyp.: LZG 1, 16).

1453-76 Piotr z R. i Roguszyna-Kątów, syn Dziersława, brat Sasina: 1453 tenże syn Dziersława z R. jest winny Janowi pleb. w Liwie 70 gr (RogWyp.: LZG 1, 16); 1463, 1466 [tenże?] → p. 5; 1468 tenże pożycza Grzegorzowi synowi Macieja Kulawego z Połazia 1 kopę gr (RogWyp.: LZG 1 k. 114v, 116v); 1468 tenże śwd. Jakuba Dzierżkowica z R. → niżej; 1470 tenże dz. z Roguszyna-Kątów → wyżej; 1476 tenże → niżej.

1453 szl. Wszebor z R. jest winny Świętosławowi z Połazia 2 kopy gr (RogWyp.: LZG 1, 16).

1463 Bernard, Świętosław, Paweł, Świebor [Wszebor?] i Bartłomiej z R., 1466 szl. Jakub oraz inny Jakub z R. → p. 5.

1466-68 Jakub Dzierżkowic z R.: 1466 [tenże?] → p. 5; 1468 tenże płaci karę 6 gr, ponieważ pojawił się w sądzie z mieczem (RogWyp.: LZG 1, 103); 1468 tenże pozwany przez Kierstana [skąd?], przedstawia śwd.: Stanisława z Wąsosza, br. Filipa i Bolestę ss. Obla [skąd?], Piotra syna Dziersława z R. i Mikołaja z R. (RogWyp.: LZG 1, 107); 1468 tenże jest winny Janowi synowi Wojciecha z Kryp 47 gr (RogWyp.: LZG 1, 110v).

1474-77 Sasin z R. i Kątów, syn Dziersława, brat Piotra: 1474 [tenże?] otrzymuje od ks. [Konrada III] 2 wł. miary chełm. lasu zwanego Połazie, położone obok 20 wł., które kupili jego bracia przy granicy Czaplskich [z Czapli]; kmiecie, którzy zostaną osadzeni na tych 2 wł. będą płacić czynsz książ. tak samo jak mieszkańcy wspomn. 20 wł.¹Owe 22 wł. Sasina i jego braci to prawdop. późniejsze → Roguszyno Stare (MK 5, 178; MK 60, 113-114); 1476 tenże²W tytule zapiski zanotowano: Sasin z R., w tekście występuje zaś jako Sasin z Kątów płaci karę pięćdziesiąt ponieważ nie zapłacił innej kary pięćdziesiąt za niezapłacenie podatku (contributio) ks. Konradowi [III] (RogWyp.: LZG 1, 366); 1476 tenże zabezpiecza swej ż. Małgorzacie, c. Iczka z Polikowa [Wielkiego] tytułem wiana 20 kóp gr na połowie swych dóbr (RogWyp.: LZG 1, 400); 1476 tenże → niżej; 1477 tenże → Kąty.

1476 szl. Piotr, Jakub i Mikołaj ss. zm. Dziersława, Jakusz Stary, Mikołaj, Jakub, Stanisław, Bernard ss. Piotra, Andrzej syn Mikołaja, Piotr Kącki, Jan i Bartłomiej jego bracia, Dalbert, Połubion, Świętosław i Sasin, dz. w R., wymienieni wśród osób posiadających dobra w pow. liw., które ks. Konrad [III] zwalnia od powinności budowy i naprawy zamków i warowni (Lub. nr 236).

1476 Andrzej syn Mikołaja z R.: 1476 → wyżej; 1509 tenże jest winny Grzegorzowi synowi zm. Mikołaja z Kątów 9 1/2 [kóp gr?], a jako zabezpieczenie daje dobra R. (RogWyp.: LZG 1, 672v).

1497 szl. Maciej Roguski z R. syn Połubiona: 1497 bierze w zastaw od szl. Jakuba syna Mikołaja z Połazia 1/2 wł. lasu w dobrach Połazie obok granic R., za 10 kóp gr w półgr na okres 18 tyg. (MK 32, 101v; MK 339, 19v); 1519 tenże zostaje wwiązany w 1/2 wł. w dobrach Połazie, [które miał w zastawie] od szl. Jakuba syna Mikołaja z Połazia (MK 32, 102; MK 339, 20); 1519 tenże lat ok. 50, 1521 tenże → niżej.

[1514] szlachcice z R. uprawiają pola w Wielądkach (PułtTest. 1, 337).

1514 Jan Roguski śwd. w procesie Jana pleb. w Pniewniku z Marcinem Górskim niegdyś komendarzem tamże (AOfPult. 114, 268v); 1518 [tenże?] Jan z R. → p. 5; 1533 [tenże?] Jan syn Andrzeja zwraca Jakubowi Skarzyńskiemu komendarzowi w Smlodowie³W l. 1528-32 Jakub Skarzyński był komendarzem w → Pniewniku [pow. łomż.] 3 kopy i 9 gr w półgr (AOfPult. 118, 232); 1535 [tenże?] Jan na wniosek egzekutorów testamentu swej matki Jadwigi złożył w sądzie przysięgę (AOfPult. 118, 361v).

1516 Mikołaj z R. pożycza Mikołajowi Świętochowskiemu 15 kóp gr (RódŚwięt. 55, wg LZG); 1518 tenże → p. 5.

1518 Grzegorz Roguski [z R.] lat ok. 70 lat, Maciej z R. lat ok. 80 i Jan z R. lat ok. 60; ciż, zeznają, że kupili 3 1/2 wł. lasu Korytnica w dobrach wykarczowanych zw. Wielątki od spadkobierców Piotra Komorskiego, nabytych przez niego od Macieja Osieckiego (PułtTest. 1, 332v); 1518 ciż Grzegorz i Maciej → p. 5; 1519 szl. Maciej z R. lat ok. 50, zeznaje, że znał Macieja Osieckiego pierwszego nabywcę od książąt 20 wł. zw. wówczas Połazie; potem tenże Maciej Osiecki sprzedał cz. tych dóbr szlachcicom z Wielątek, a inną cz. szlachcicom z R.; szl. Grzegorz z R., lat ok. 70 lat, zeznaje, że tenże Osiecki sprzedał 7 1/2 wł. z wspomn. dóbr szlachcicom z Wielątek, a resztę szlachcicom z R.; następnie szlachcie z Wielątek sprzedali te dobra szlachcicom z R., zachowując dla siebie 2 wł. porosłe krzakami (DepTestPult. 204, 8v-10).

1521-24 Jan syn Macieja Połubionowica z R.: 1521 tenże przedstawia dwa wypisy z ksiąg ziemskich liwskich z 1497 i 1519, opatrzone pieczęcią książ., potwierdzające, że 1/2 wł. w Połaziu należy do tegoż Macieja oraz prosi o wpisanie ich do metryki (MK 32, 101v-102; MK 339, 19v-20); 1524 tenże i jego brat Jakub odkupują od szl. Jana syna zm. Jakuba z Połazia-Wielątków pr. bliższości do dóbr Połazie-Wielątki oraz do 1/2 wł. w Połaziu, którą ich ojciec kupił niegdyś od Jakuba z Połazia-Wielątków (MK 32, 218).

1524-34 Jakub Roguski syn Macieja Połubionowica z R.: 1524 tenże → wyżej; 1526 tenże dzierżawca (factor) latowicki i zarządca (dispensator) zm. ks. Anny [Konradowej] otrzymuje od [jej córki] ks. Anny 7 wł. chełm. lasu zw. Moszczona czyli Gołąbiniec, położonego między granicami dóbr Pniewnik i Świętochowo z jednej i dóbr Rabiany[-Moszczona] i Wola Korycka z drugiej strony, blisko 20 wł. szl. w R. a także potwierdzenie praw dla R. i pr. wolnego wypasu w lasach książ. w Korytnicy (MK 41, 127; MK 339, 164); 1527 oficjał pułtuski unieważnia sakrament małżeństwa tegoż Jakuba i jego żony Jadwigi z powodu nieskonsumowania związku i życia obojga małżonków w stanie zakonnym (AOfPult. 117, 192); 1534 tenże Jakub i Jadwiga z Rowisk toczą proces o unieważnienie obietnicy małżeństwa (AOfPult. 118, 325v).

1529 Małgorzata c. Jana Perkuły z R. otrzymuje od swego męża Mikołaja Świętochowskiego zabezpieczenie 40 kóp gr posagu na połowie jego dóbr w Pniewniku (RódŚwięt. 58, wg LZG).

1544 Maciej syn Marcina z R. przedstawia śwd.: Jakuba syna zm. Piotra i Leonarda syna zm. Jana z Roguszyna Nowego h. Awdaniec, Jana i Piotra ss. zm. Jakuba z Nojszewa h. Lubicz, szl. Jana syna zm. Jakuba i Macieja syna zm. Mikołaja ze Szczurowa h. Prus, którzy poświadczają, że tenże Maciej jadąc przez las król., nie zabił 2 wołów wartości 6 kóp gr oraz 15 macior (scrophae) wartości 5 kóp gr, ani też ich nie zabrał na swój użytek (RogWyp.: LZG 4, 182).

1562 Mateusz syn zm. Macieja z R. spłaca Stanisławowi synowi zm. Walentyna z Górek 3 1/2 kopy gr tytułem posagu (RogWyp.: LZG 21, 391).

1562 Stanisław, Józef i Rosław ss. zm. Piotra z R. pozwani przez Mikołaja Świętochowskiego o najazd na Świętochowo i zabranie budulca (RódŚwięt. 59, wg LZG).

1571 Feliks Roguski podwojewodzi [maz.] i sędzia grodzki liw. (SemkWyw. nr 355).

Mieszkańcy: 1465 Jan kmieć z R. pozywany przez Jana pleb. w Pniewniku o kocioł wart. 2 grz. (AOfPult. 110 k. 168v, 189v); 1466 [kmiecie] z R. mają zapłacić dzies. → p. 5; 1531 Paweł Dryja kmieć z R. pozwany [o co?] przez Dorotę wd. po Marcinie Świętochowskim i jej ss. Jana, Mikołaja i Szczepana (RódŚwięt. 59, wg LZG).

4. 1466 Maciej wójt [w R.?] → p. 5.

5. 1457 (kop. 1619) Paweł [Giżycki] bp płocki eryguje w → Pniewniku kościół par. i przyłącza do niego m.in. wieś R. lokowaną na surowym korzeniu i nie podległą żadnej parafii (Ep. 33, 109-110v, stara sygn.); 1463 Jan pleb. w Pniewniku, występujący w sądzie jako zachodźca (evictor) m.in. Piotra, Bernarda, Świętosława, Połubiona, Damberta, Pawła, Świebora, Mikołaja i Bartłomieja z R., toczy w konsystorzu gnieźn. w trybie apelacyjnym proces [o dzies.] ze Stanisławem Żelawskim pleb. w Liwie (ACons. A 43 k. 117v-118, 130v); 1464 Jan z Wysocza pleb. w Pniewniku toczy proces z Stanisławem Żelawskim pleb. w Liwie o dzies. i prawa parafialne do kilku wsi, m.in. R. i Nojszewa; wyrok sądu polubownego kanoników koleg. warsz.: dzies. z R. i Nojszewa będą pobierane przemiennie przez obu pleb. (LiwPam. nlb.; VisLiw 5-6; SumPriv. s. 1, 9; Knap.mps 343; wzm.: AV 1, 40, pod błędną datą 1564!); 1486 papież [Innocenty VIII] zatwierdza wyrok [z 1464] (SumPriv. 1); 1466 Jan pleb. z Pniewnika pozywa szl. Jakuba oraz innego Jakuba i Piotra z R. o tegoroczną dzies. snopową wartości 1 kopy gr ze wszystkich pól, z jakich zobowiązani są [ją] oddawać na mocy ugody zawartej między tymże plebanem a [Stanisławem] Żelawskim pleb. w Liwie; dzies. mają zapłacić [kmiecie; z powodu zacieków na karcie tekst trudno czytelny]: Jan syn Luby, Mikołaj syn Klemensa, Stanio Nowak, Stan[e]k syn Zbirosza, Piotr Tomkowic, Maciej wójt [w R.?], Luba, Tomek i Mikołaj (AOfPult. 110, 206); 1518 szl. Grzegorz Roguski z R. parafianin kośc. w Pniewniku, przyjmujący sakramenty w kośc. w Czerwonce, zeznaje w sądzie, że wsie R. i Roguszyno-Perkuły należą do par. w Pniewniku, od czasu jej fundacji; szl. Maciej z R. zeznaje, że dzies. z R. oddawana jest od dawna do kośc. w Pniewniku (PułtTest. 1, 332v); 1518 szl. Mikołaj z R. parafianin kośc. w Pniewniku (PułtTest. 1, 337); 1519 szlachcice z R. dziesięcinę z dóbr nabytych niegdyś od Macieja Osieckiego [→ Wielątki] oddają od 10 lub więcej lat plebanowi w Korytnicy; szl. Maciej z R. zeznaje, że ta cz. dóbr Osieckiego i wieś R. od momentu wykarczowania i założenia na surowym korzeniu znajdują się w granicach par. w Pniewniku; szl. Grzegorz z R. parafianin kośc. w Czerwonce, szl. Jan z R., parafianin kośc. w Pniewniku (DepTestPult. 204, 8v-10); 1519 szl. Piotr z Rowisk zeznaje, że [nie wymieniony z imienia] szl. z R., jego zięć z braćmi brali [dla siebie] dzies. z 7 1/2 wł. zw. Wielątki (DepTestPult. 204, 35v-37v); 1520 szl. Szczepan z Chrościc h. Trzaska zeznaje, że dzies. z kilku wymienionych wsi, m.in. z R., należy do kośc. w Pniewniku; Piotr ze Szczurowa zeznaje m.in., że droga, która prowadzi przez Ossówno z Warszawy do Liwa, a stamtąd dalej do WKLit., oddziela diec. płoc. od diec. pozn., a wsie Szczurowo, Żabokliki, Skarzyno, Lisia Góra, Nojszewo i R. należą do diec. płoc.; szl. Prejtor [ze Świętochowa] h. Prus zeznaje, że za jego pamięci wsie Nojszewo i R. należały do par. w Pniewniku, ale od czasu, gdy pleb. w Liwie był Maciej! [Mikołaj?] kanclerz księstwa maz.⁴Na temat sprostowania zeznania Prejtora → Czerwonka, przyp. 7 objął on też par. w Pniewniku i zaczął przyłączać należne jej dzies. oraz wsie do kośc. filialnego w Czerwonce (DepTestPult. 204, 44-45); 1523 sędziowie polubowni wydają wyrok w sporze Mikołaja Żukowskiego pleb. w Liwie i Jana Karniewskiego pleb. w Pniewniku o dzies. snopową i w płodach rolnych z kilku wsi, m.in. R., nakazują stronom umorzyć wszelkie prowadzone spory i potwierdzają w całości postanowienia pierwszej ugody w tej sprawie [z 1464] (Ep. 11, 180v-182); 1523 Jan pleb. w Pniewniku odwołuje wspomn. porozumienie z pleb. w Liwie dotyczące dzies. (AOfPult. 116, 212); [1524]⁵O dacie supliki → Liw Stary, przyp. 50 Mikołaj Żukowski pleb. w Liwie dowodząc, że dzies. ze wsi Żabokliki, Czaple, Skarzyno, Szczurowo, Nojszewo i R. należących do diec. płoc. pobierane były początkowo przez kościół par. w Liwie w diec. pozn. i w momencie erekcji kośc. w Pniewniku zostały przyznane tamtejszemu kościołowi, prosi papieża o zatwierdzenie wyroku w sprawie dziesięcin [z 1523] (MuzLiw nr 862, 866).

6. 1511 discr. Grzegorz z R. kapłan, niegdyś wikariusz w kościele w Korytnicy (Ep. 6, 273; AOfPult. 113 k. 235v, 243v, 247); 1538 discr. Andrzej z R. pozwany przez discr. Erazma kleryka z R. [o co?] (AOfPult. 119, 284); 1583 Wawrzyniec Roguski [z R.?] pleb. w → Grębkowie; 1593 Samuel Roguski syn Stanisława Roguskiego h. Abdank z pow. liw. (syna Katarzyny Nojszewskiej h. „dwa krzyże z podkową” [tj. Lubicz]) i Doroty Stradomskiej z pow. krak., obejmuje prebendę w kap. pozn. (MatHer. nr 465).

7. JaszczołNap. 158-162.

Uwaga: Nazwa R. dla obszaru włości nabytego w → Kątach i → Połaziu przez szlachtę z Roguszyna w z. zakr. ustaliła się ostatecznie prawdop. w 2. połowie XV w. Zapewne po 1476 z R. zaczęły się wydzielać poszczególe osady i ich przysiółki: → Roguszyno Stare, a z niego → Roguszyno-Kąty, → Roguszyno-Połazie Kąty oraz → Roguszyno-Dzierzki. Jednocześnie Roguscy poszerzali obszar swych posiadłości, nabywając od księcia przyległe do R. tereny leśne. Na przełomie XV/XVI w. powstały na nich → Roguszyno-Leśniki i → Roguszyno-Wypychy.