WÓJTY

1535 or. Zastrasze (MS 4/2 nr 17188), 1552 Voythi (ASK I 38, 297), 1565 Zawadi (LM 1565 II 158), 1570 Woithostwo Zawadi (ASK LVI L.3, 44v), 1609 Zawady (Vis. 1609, 51v; Lustracje dz. XVIII 12, 9), 1660 Woyty alias Zawady (LM 1660-61, 156), 16 km na SE od Kamieńczyka.

1. 1552 n. pow. kam., par. Jadowo (ASK I 38, 297; ASK I 66 k. 895v, 1032v; BCzart. 1100, 761; Vis. 1609, 51v).

2. 1535 Z. przy rz. Ossownica, 1557 [W.] między rz. Ossownica i Gołąbiniec → p. 3; 1565 Z. w lesie nad rz. Ossownica niedaleko wsi Jadowo (LM 1565 II 158).

3. Włas. król. 1535 król Zygmunt [I] daje w dziedziczne posiadanie Stanisławowi Żakowi, Maciejowi Mykowi, Andrzejowi i Stanisławowi Taborom wójtom w Jadowie [pow. kam.], 2 1/2 wł. wójtowskiej w Jadowie, przy rz. Ossownicy czyli [w miejscu zw.] Z. i zapisuje na nich 24 kopy gr, a otrzymuje w zamian inne 2 1/2 wł.1Z LM 1565, 158, wiadomo, że król wymienił owe 2 1/2 wł., leżące na prawym brzegu Ossownicy w lesie, na 2 1/2 wł. wójtowskie znajdujące się w Jadowie, a przyczyną wymiany była chęć utworzenia folw (MS 4/2 nr 17188; MK 50, 343-345); 1557 szl. Mikołaj Lipnicki otrzymuje od króla zgodę na wykup wójtostwa jadowskiego, położonego [między] rz. Ossownica i Gołąbiniec [tj. Gołębnica], z rąk jego posiadaczy; wykupione wójtostwo Mikołaj ma posiadać dożywotnio (MS 5/2 nr 8168; MK 91, 61v); 1565, 1570 Z. należą do wójtostwa w Jadowie [w stwie kam.] i obejmują 2 1/2 wł. wymienionej z królem, na co [wójtowie] mają przywilej króla Zygmunta [z 1535]; posiada je dożywotnio 10 wójtów, którzy zobowiązani są do posługi do dworu (LM 1565 II 158; ASK LVI L.3, 44v); 1609 wieś Z. należy do stwa w Kamieńcu i → Zawiszynie, oddanego królowej Konstancji tytułem oprawy (Lustracje dz. XVIII 12, 9); 1660-1661 W. czyli Z. należą do dzierżawy Jadowo; we wsi nie ma wymierzonych gruntów; jest 9 kmieci, którzy nic nie płacą, tylko pracują 1 dzień na tydzień2Starostwo kam. od 1609 stanowiło cz. dóbr oprawnych królowej Konstancji, dlatego też nie objęto go lustracją w l. 1617-20 (LM 1617-20, s. XIX); por. Lustracje dz. XVIII 12 k. 6v-9v (1609) (LM 1660-61, 156).

1552 w W. pobór od chłopów (coloni) [ich liczby nie podano], w Jadowie od 1 wójta3Liczby chłopów, od których pobrano podatek 1552, nie podano również przy 3 innych osadach w par. Jadowo: Wyglądały, Nadkole, Oble Gajownicz. W Kart. AHPMaz. błędny wpis (ASK I 38, 297).

1673-76 pogłówne: 1673 od 25 plebejuszy obu płci (ASK I 66, 895v); 1674 od 17 plebejuszy obu płci (ASK I 66, 1032v), 1676 od 21 plebejuszy w W. i Zawiesichach (BCzart. 1100, 761).

Uwaga: Wieś W. powstała na gruntach należących do wójtów jadowskich prawdop. dopiero w ostatnich dziesięcioleciach XVI w. W zachowanych rejestrach poborowych pow. liw. i pow. kam. z 2 poł. XVI w. pojawia się jedynie w 1552. Jednak nie zanotowano wówczas przy niej żadnych chłopów, co tłumaczyć można dwojako, albo wieś już wtedy istniała, ale była zwolniona z podatku z racji wolnizny, albo też, co bardziej prawdop. w kontekście zestawionych zapisów, była to jedynie osada zamieszkana przez wójtów jadowskich. Po raz pierwszy jako wieś odnotowana została w Vis. 1609. Niejasną kwestią pozostaje przynależność powiatowa W. Większość znanych przekazów z XVI-XVII w. notuje je w pow. kam. Być może do naszych W. odnosi się jednak zapis z rejestru podymnego pow. liw. z 1663, w którym, razem z 3 innymi wsiami należącymi do stwa kam. i położonymi między Ossownicą i Liwcem (Królową Wolą, Zawiszynem i Myszadłami), zapisano w par. Korytnica niewielką, liczącą 3 domy osadę opatrzoną nazwą „Sculteti”, czyli sołtysi (ASK I 66, 845). W rejestrach pogłównego z 1673 i 1676, zachowanych dla obu powiatów, odnotowano W. w pow. kam. Wątpliwości co do przynależności powiatowej W. istniały, jak można sądzić, także w XVIII w. Na mapie PerthéesLiw (1781) W. nie oznaczono w ogóle, zaś na pochodzącej z tego samego roku mapie PerthéesNur W. znajdują się w granicach ziemi liw. Obie te mapki były jednym z elementów pierwszego etapu prac nad szczegółową mapą całego województwa, a przy ich opracowywaniu Karol Perthées posługiwał się zapewne opisami parafii sporządzonymi przez plebanów w oparciu o ankietę zarządzoną przez bpa płoc. Michała J. Poniatowskiego w 1778. Mapki ziem maz. posyłano następnie do starostów z prośbą o naniesienie poprawek. Nie wiadomo, czy PerthéesNur i PerthéesLiw, to wersje sprzed korekty czy po niej (K. Buczek, Kartograf króla Stanisława Augusta. Życie i dzieła, w: Karol Perthées (1739-1815), fizjograf Pierwszej Rzeczypospolitej. Życie oraz działalność kartograficzna i entomologiczna, Warszawa 2003, s. 56-57). PerthéesMaz. (1783) umieszcza W. w granicach pow. kam. W 2. redakacji z 1789-91, przerobionej i ulepszonej przez autora, W. oznaczono ponownie w granicach z. liw. Rozstrzygający w pewien sposób może być zapis Lustr.Dymów 1790, 52, w której zanotowano, że W. należą do stwa jadowskiego, ale znajdują się w z. liw., a do z. nur. przyłączone były w lustracji starostw.

1 Z LM 1565, 158, wiadomo, że król wymienił owe 2 1/2 wł., leżące na prawym brzegu Ossownicy w lesie, na 2 1/2 wł. wójtowskie znajdujące się w Jadowie, a przyczyną wymiany była chęć utworzenia folw.

2 Starostwo kam. od 1609 stanowiło cz. dóbr oprawnych królowej Konstancji, dlatego też nie objęto go lustracją w l. 1617-20 (LM 1617-20, s. XIX); por. Lustracje dz. XVIII 12 k. 6v-9v (1609).

3 Liczby chłopów, od których pobrano podatek 1552, nie podano również przy 3 innych osadach w par. Jadowo: Wyglądały, Nadkole, Oble Gajownicz. W Kart. AHPMaz. błędny wpis.