(1252 Mislauchiz — MPH 4 s. 310 w rps z XIII w.; 1254 predium nomine Mislaucicj — Pol. 3, 28; 1255 Mislauceuice — Mp. 1, 41; 1377 Mislawcicz — SP 8, 477; 1387 Maslayouicz — SP 8, 4245; 1388 Mislouicz — SP 8, uw. 84/9; 1397 Mislawczicz, Mislawicz, Mislauicz — ZK 2, 5494, 5506, 5526; 1419 Mislawczice — GK 1 s. 137; 1420 Mislawcice — ZK 195 s. 33; 1421 Msscislawcicze, Mysslawcicze — GK 1 s. 624, 645; 1442 Miszlawczicze — ZK 198 s. 73; 1451 Miszlawcicze — ZK 199 s. 157; 1451 Mislawczicze — OK 9 s. 104; 1453 in Szlawczicze [!] — ZK 199 s. 199; 1469 Myslawczycze — ZK 17 s. 630; 1497 Mislaczicze — RP k. 118; 1519 Mislauice — RP k. 736v; 1529 Mislawczycze — LR s. 179; 1554 Mislawczicza — MS 5, 6577) ok. 8 km na SE od Proszowic.

1. 1489 pow. krak. [= prosz.] (RP k. 138); 1470—80 par. Kościelec (DLb. 1 s. 75, 536; 2 s. 166)¹W WR par. Kościelec opisana jest skrótowo, gdyż kościół był sprofanowany. Wymieniono wprawdzie wsie należące do parafii, ale brak wśród nich M. (AMetr., AVCap. 10 k. 194v).

2. 1255 wieś M. leży nad [rz.] Szreniawą (Mp. 1, 41); 1434 Mikołaj s. Hińczy z Kazimierza prep. [kol.] Ś. Michała [na zamku krak.] i kan. krak. dokonuje zamiany dóbr z Wierzbiętą i Laczkiem dziedzicami Piekar [par. Kościelec]. Prepozyt daje wspomn. dziedzicom opust. staw czyli stawisko między Piekarami a M. poniżej granic kościeleckich w zamian za dział łąki k. granic M. i Piekar. Jeśli Wierzbięta i Laczek zechcą na miejscu tego stawu zbudować nową sadzawkę, to mogą spiętrzyć martwą wodę (aquam mortuam Polonici dicendo marthwą), która może się rozlewać do granic Kościelca, wówczas jednak muszą zrobić upust od strony granic M. Kmiecie z M. naprzeciwko tej sadzawki mogą orać tylko na taką szerokość, na jakiej 4 woły zaprzężone do pługa są w stanie zawrócić, na długość zaś tak daleko, jak rozlewa się woda, winni jednak wyrobić równinę [tj. nawsie?], na której będą pastwiska wykorzystywane przez kmieci z obu wsi. Wierzbięta i Laczek winni sami wedle potrzeby naprawiać upust. Mieszkańcy M. nie szkodząc grobli tego stawu mogą w nim poić swoje bydło i trzodę. Podobnie Wierzbięta i Laczek winni w zamian wybrać dla prepozyta taki dział łąki, który na długość będzie się ciągnął od strumienia zw. → Kościelecka Struga i wedle znaków tam poczynionych aż do rz. Szreniawy. Tam, gdzie zostały umieszczone znaki, kmiecie ww. dziedzin winni przed ś. Janem Chrzcicielem [24 VI] zrobić przekopę, zaś Wierzbięta i Laczek oraz ich sukcesorzy mają ją uznać za granicę między M. a Piekarami. Kmiecie z M. zobowiązani są spuszczać wodę z przekopy, aby tam nie stała (ZK 197 s. 285—6)²W haśle → Kościelec p. 2 skrócony regest; 1578 rozgraniczenie Kościelca od Piekar poczyna się przy gruncie M. → Kościelec p. 2.

3. -a. Własn. książęca, następnie w cz. kl. staniąt., od 1254 ponownie książęca, następnie bpstwa włocławskiego, od XIV w. kol. Ś. Michała na zamku krak.

[1250] 1252 Wojasz albo Wojan, jego ż. Wisława, Herman i Andrzej z M. → p. 6³Wymienione w spisie cudów ś. Stanisława osoby wskazują pośrednio na pierwotną, książęcą własn. M. Można je ostrożnie identyfikować z grupą ludności książęcej osadzonej na źrebach w M., podporządkowanej bezpośrednio księciu lub należącej do jakiegoś „beneficjum” krak. (Ungari, pstre sto), a więc węgiercami lub pstrościcami, stanowiącymi uposażenie urzędników książęcych. Mogłyby o tym świadczyć bliskie kontakty Wojasza i jego ż. Wisławy z Piotrem Węgrzynem, tożsamym zapewne z posiadaczem beneficjum krak. zw. „Ungari”. W tej wsi do 1254 kl. staniąt. posiadał folwark. Był on darowizną, może książęcą, może fundatora klasztoru kaszt. krak. Klemensa, który obdarzył klasztor nadaniami cz. wsi, m.in. w pobliskich → Kargowie, Klimontowie i Posiłowie k. Proszowic, a które sam posiadał z nadania księcia. Zamiana w 1254 źrebów w Kargowie, należących do beneficjum Ungari, na folw. M., dokonana z klasztorem przez ks. Grzymisławę, miała niewątpliwie na celu przywrócenie pełnej własn. książęcej w M.

1254 Bolesław Wstydl. zatwierdza dla kl. benedyktynek w Staniątkach m.in. zamianę 2 źrebów we wsi → Kargów [dziś nie istnieje], należących do beneficjum krak. zw. „Ungari” [Węgierce, dziś Węgrzce Wielkie par. Wieliczka], które jego matka [ks.] Grzymisława dała kl. staniąt. za folwark M. (Pol. 3, 28 — aut.; Stan. s. 39—40).

1255 Bolesław Wstydl. i jego matka, mając na względzie pobożność Wolimira bpa włocławskiego, darowują kap. włocławskiej wieś M. położoną nad rz. Szreniawą wraz z należącą do niej karczmą i uwalniają mieszkańców wsi od przewodu, z wyjątkiem rycerskiego, narzazu, stróży, podworowego, stanu, powozu oraz innych służebności i opłat, z wyłączeniem pewnych powszechnych świadczeń, które na swoje potrzeby nakładać będzie na kraj za radą baronów. Książę zwalnia mieszkańców wsi od sądownictwa wojewodów i kasztelanów, podporządkowując ich swojej bezpośredniej jurysdykcji oraz przekazuje kapitule zwierzchność patrymonialną (patronatus) nad poddanymi tej wsi (Mp. 1, 41 — aut.; Matuszewski Imm. s. 212—3).

1379, 1397 własn. kol. Ś. Michała na zamku krak. → p. 3b; 1389 Abraham z Makocic i Dzierżek z Prawczowa [Prawczow, niezid., może Pratków w woj. sier.] ręczą Wilczkowi z Zakrzowa [par. Skarbmierz] za prep. [kol.] Ś. Michała [na zamku krak.], że do Bożego Narodzenia zwróci mu 60 grz. gr pras., za którą to sumę ma w zastawie wieś M., w przeciwnym razie prepozyt nie będzie czynił przeszkód w dzierżeniu tej wsi i pobieraniu z niej dochodów (SP 8, 5287); 1394 Budziwoj z M. [dzierż. M.]⁴Być może Budek dziedzic → Lekszyc, sąsiadujących z M., poświadczony tam w 1392—400 winien stawić Klemensa kapelana [dworu Włodka z Kościelca], lecz tenże Klemens w dniu terminu wyspowiadał się Pełce pleb. z Bobina (ZK 1c s. 108).

1419, 1436 wieś M. w zastawie lub dzierżawie u Wierzbięty z Piekar → p. 3b; 1442 Jan Rej prep. kol. Ś. Michała zastawia za 100 grz. br. Piotrowi i Janowi z Wolwanowic dziedzinę M. (ZK 198 s. 73); 1443 Piotr ongiś z Wolwanowic zastawnik lub dzierż. M. → p. 6; 1446 Jan niegdyś z Wolwanowic poświadcza, że tenże Rej wykupił od niego dziedzinę M. i unieważnia wszystkie dawniejsze zapisy na tej dziedzinie (ZK 198 s. 289); tenże zastawia za 60 grz. na 3 lata do wydzierżenia tej sumy Dziersławowi z Borzymowa [pow. wiśl.] archidiakonowi krak. wieś M. należącą do prepozytury. Gdyby Rej umarł przed tym terminem to Stan. Wątróbka ze Strzelec i Tomasz Pszonka z Więcławic zobowiązują się w imieniu tegoż Reja wypłacić brakujące pieniądze do rąk archidiakona lub egzekutorów jego testamentu (OK 8 s. 858—9); 1451 Zdziebor ze Świeradzic [dziś Sieradzice] i Piotr Słąka z Łapszowa ręczą za Jana Reja prep. kol. Ś. Michała, że zwróci Stanisławowi z → Lekszyc do pierwszych roków po Bożym Narodzeniu 40 grz. posp. monety krak. pod rygorem wwiązania go w 2 ł. w M., na których siedzi kmieć Święszek; tenże Rej zobowiązuje się ww. poręczycielom, że dopełni transakcji ze Stanisławem z Lekszyc i zwolni ich z poręki pod karą podwójną XV (ZK 199 s. 156—7); 1453 tenże Rej zastawia za 100 grz. Stanisławowi z Lekszyc dziedzinę M., z wyjątkiem 3 ł. kmiec. — 2 Zoli (lub Zioły) i łanu Piotra Wieluta, które zatrzymuje dla siebie. Stan. Wątróbka [ze Strzelec], Jan Bohun z Donosów, Jan z Barczkowa i Mikołaj z Bełku ręczą za prepozyta, że dobra są wolne od zobowiązań (ZK 199 s. 199).

1469 Jan Wątróbka ze Strzelec prep. kol. Ś. Michała na zamku krak. wydzierżawia Michałowi i Mikołajowi z Donatkowic na 3 lata za 450 grz., po 150 grz. rocznie, wszystkie dobra tejże prepozytury: M., Tur, Tempoczów, Topola i Szczytniki wraz z dzies. w Tempoczowie i Turze (ZK 17 s. 630).

1470—80 własn. prepozytury Ś. Michała na zamku krak., która pobiera tu od 6 kmieci czynsz 3 grz. 16 gr z łanu i 1 grz. czynszu z karczmy (DLb. 1 s. 75, 536; 2 s. 166).

1471 Jan Wątróbka ze Strzelec kan. krak. i prep. kol. Ś. Michała zastawia za 300 fl. węg. Janowi z Niezwojowic wieś M., z której mieszkańcy płacą rocznie 24 grz. czynszu. Gdyby prepozyt zmarł przed wykupieniem zastawu, wówczas zobowiązanie spłaty tej sumy przejmie na siebie Stan. Wątróbka ze Strzelec kaszt. sądec. i zabezpieczy ją na cle w Uściu [Solnym]. Jeśli przed spłatą ww. sumy Wątróbka zostanie wykupiony z miasta i cła przez króla lub kogokolwiek innego, zwróci te pieniądze gotówką. Przy wykupie zastawu floreny mają być liczone po 16 sk. (GK 19 s. 320—1).

1529 M. należy do prepozytury kol. Ś. Michała na zamku krak., z której czynsz wynosi 21 grz. (LR s. 270); 1554 własn. prepozytury Ś. Michała → p. 4.

-b. Kmiecie, mieszkańcy, włodarze. 1252 Wojan lub Wojasz, jego ż. Wisława oraz Herman i Andrzej z M. (narocznicy, pstrościce, węgierce?) → p. 6; 1377 Dziwisz z Przesławic [par. Koniusza] z kmieciami z M. (SP 8, 477); 1379 Mik. Wątróbka ze Strzelec winien stawić Macieja kapelana z Witowa w sprawie z Maciejem prep. kol. Ś. Michała i kmieciami z M. o gwałty (SP 8, 550); 1387 Janek z M. w sprawie z Piotrem z Rafałowic [dziś Rachwałowice] o niestawienie kmiecia i bydła (SP 8, 4245); 1388 Staszek z Wolwanowic pozywa Jana z M. o ½ grz. (SP 8, uw. 84/9); Staszek Beluszek z Wolwanowic pozywa Jana kmiecia z M. o krowę wart. 1 grz. i inne rzeczy (SP 8, 4606); 1397 6 kmieci z M. pana [Jana Rzeszowskiego] prepozyta [kol. Ś. Michała] z Tempoczowa procesuje się z Dzierżkiem z Pławowic o wykopanie dołu (ZK 2, 5547, 5572, 5579, 5597, 5637, 5711); 1419 Wierzbięta z Piekar ręczy za swoich kmieci z tej wsi, że zachowają pokój z jego kmieciami z M. [które ma w zastawie lub dzierż.] do czasu, aż wróci z wyprawy wojennej, a wówczas pod zakładem 60 grz. zawrą z tymi kmieciami ugodę w sprawie zadośćuczynienia za zabójstwo kmiecia w M.; Mik. Baran i Mik. Biskup kmiecie z M. ręczą za swoich braci i rodzinę z tejże wsi M., że pod takim zakładem zachowają pokój z kmieciami z Piekar, którzy zabili ich brata; Wierzbięta ręczy za kmieci z Piekar, że w ciągu tygodnia zapłacą staroście krak. na ręce Stan. Poddębskiego [pstar. krak.] 3 grz. i 8 sk. pod karą XV stronie i sądowi, zaś kmieciom z M. zapłacą na święto Narodzenia NMP [8 IX] 7 grz. mniej 8 sk. pod taką karą (GK 1 s. 137); 1420 Grzegorz kmieć z M. skazany na karę XV sądowi w sprawie przeciw kmieciowi z Kościelca⁵Zostawione puste miejsce na imię kmiecia z Kościelca o zabójstwo (ZK 195 s. 33 zp. — zapłacił); 1421, 7 X wszyscy kmiecie i włodarz z M., oskarżeni przez Mikołaja ze Szczytnik o to, że napadli jego człowieka na drodze, zadali mu 6 ran krwawych, związali, zakuli w kajdany i uwięzili, winni złożyć przysięgę, że nie stawili się z powodu choroby; Mikołaj ze Szczytnik ma okazać w ciągu 2 tygodni przywilej, że ma moc sądzenia swoich kmieci w dziedzinie przeciwko kmieciom z M., Mik. Ba[ranowi], który jego słudze zadał 10 ran sinych, Janowi, który zadał mu 3 rany krwawe i Stanisławowi, który zadał 3 rany krwawe; ww. kmiecie z M. stawiają swego zachodźcę Stanisława z Cudzynowic przeciwko temuż Szczytnickiemu; sąd wyznacza termin przesłuchania stron w sprawie między ww. Szczytnickim powodem a Grzegorzem, Mik. Królem, Kusem, Michałem, Piotrem kmieciami z M. w celu ustalenia, czy winna być zasądzona tym kmieciom kara, gdyż w izbie [w M.] odnaleziony został uwięziony kmieć, oni zaś odpowiedzieli, że nie był więziony; tenże Szczytnicki przeciwko Mik. Książkowi i s. Grzegorza kmieciom z M.; Mikołaj kmieć z M. i włodarz w ciągu 2 tygodni winni zapłacić karę 1½ grz. Mikołajowi ze Szczytnik pod karą XV stronie i sądowi (GK 1 s. 607, 615, 624, 645); 1434 kmiecie i mieszkańcy M. → p. 2; 1443 Świętosław z M. → p. 5; 1443 Stanisław z → Lekszyc pozyskuje prawnie na Piotrze ongiś z Wolwanowic [a obecnie z M.] kmiecia Marcina, osiadłego w M., który uprzednio był poddanym Stanisława i miał zagrodę w Lekszycach. Piotr puszcza kmiecia wolno ze wszystkimi jego dobrami ruchomymi i nieruchomymi (ZK 198 s. 132); 1451 Święszek → p. 3a; 1453 Zola (może Zioło?) i Piotr Wielut → p. 3a.

1470—80 6 kmieci z M. płaci czynsz po 3 grz. 16 gr, po 2 ćw. owsa równej miary prosz.; winni świadczyć sprzężaj, mianowicie po dwóch na jeden wóz, czyli 3 wozy rocznie, którymi 2 dni w roku winni zwozić zboże i siano do stodoły prepozyta w Tempoczowie, ten zaś winien odpowiednio pokryć ich wydatki. Do innych zaś robót i przewozów, tak tygodniowych, jak i rocznych, nie są zobowiązani. Kmiecie zobowiązani są własnym sumptem kosić, grabić i zwozić siano z łąki prepozyta własnymi wozami i układać stóg. Ponadto winni każdego roku i tylko jeden raz w roku przyjmować osoby i konie, które przybędą do prepozyta, i tak jego samego, jak i jego sługi i konie, utrzymywać i żywić przez 1 lub 2 dni. Z tego tytułu nie dają prepozytowi kogutów, jaj, serów ani owsa; kmiecie są zobowiązani do zwożenia własnymi wozami dzies. do stodoły archidiakona (DLb. 1 s. 75, 536).

1496 Stan. Zioło (Zolo) [włodarz lub kmieć] płaci pobór z M. (RP k. 82); 1497 Mik. Warzonik [włodarz lub kmieć] płaci pobór z M. (RP k. 118).

-c. Areał, folwark, pobór. 1254 folw. w M. → p. 3a; 1255 karczma → p. 3a; 1470—80 dworu i folwarku nie ma; 6 ł. kmiec., karczma z rolami, łąka (DLb. 1 s. 75, 536).

Pobór. 1489 pobór z [6 ł.] wart. 1 wiard.⁶W rejestrze z 1489 nie podano liczby łanów, z których wieś M. oddaje pobór a jedynie wysokość płaconego podatku. Ponieważ w następnych latach podatek ten był tej samej wysokości można uznać, że i areał był niezmienny; 1490—1501, 1508, 1518, 1530, 1564 pobór z 6 ł. (RP k. 16, 19, 45, 82, 118, 138, 151v, 164v, 180, 194v, 211, 231, 254, 282v, 345v, 816, 831; ŹD s. 442; LK 2 s. 83); 1498 informacja o poborze nieczytelna (RP k. 45); 1507 brak M. w rejestrze (RP k. 325); 1509—14 pobór z 5 ł. (RP k. 370, 601v, 632v, 576, 547v, 713v); 1515 M. wymieniona bez wysokości poboru (RP k. 736v); 1563 pobór z 2¼ ł., według starych kwitów z 6 ł., od 4 komor. i z karczmy dorocznej (RP s. 49—50); 1581 pobór z 2½ ł. kmiec. i od 2 zagrodników bez ról (ŹD s. 11).

4. 1554 Jan Konarski kan. krak. prep. [kol.] Ś. Michała na zamku krak. za zgodą króla sprzedaje z pr. odkupu za 300 grz. Stan. Bętkowskiemu i jego ż. Annie sołectwo we wsi M. (MS 5, 6577).

5. 1436 Ninogniew z Przerąbu [woj. sier.] notariusz [Mik. Białuchy z Michałowa] kaszt. i star. krak. z zachodźcą Dziersława z Borzymowa [pow. wiśl.] dra dekretów i archidiak. krak. w sprawie o zabór [w 1435] 3 dzies. z wsi Kuchary, Piekary i M. wart. 60 grz., którą za zgodą mgra Stanisława wówczas archidiak. krak. Wierzbięta z Piekar złożył w tenucie tegoż Ninogniewa br. ww. archidiakona (GK 5 s. 536); 1443, 11 II Piotr Wolwanowski zeznaje, że kupił od Dziersława archidiakona krak. dzies. za rok bieżący z wsi M. i zobowiązuje się zapłacić za nią 14 grz. do ś. Jana Chrzciciela [24 VI] (OK 8 s. 238); Świętosław z M. zobowiązuje się zapłacić archidiakonowi krak. do ś. Stanisława [8 V] 5 grz. pozostałej należności za dzies. (OK 8 s. 264); 1451, 19 III kmiecie Klemens Adamowic z Węgrzec i Maciej alias Maciejaszek z Książnic [par. Więcławice] zobowiązują się zapłacić do 8 V 4 grz. Janowi alias Pękale klerykowi z Krakowa za dzies. snop. z wsi M., którą przed 3 laty kupili od jego zm. br. Mik. Pękali pleb. w Książu Małym, do którego ta dzies. należała (OK 9 s. 96)⁷Nie wiadomo, z jakiego tytułu dzies. w M. należała do pleb. z Książa Małego (o ile trafnie zid. z M. zapis Mislawitcze); 5 IV Mik. Budziszowski [wójt] z Brzeska [Nowego] zobowiązuje się zapłacić w 2 ratach 15 grz. Janowi z Pniowa archidiakonowi i kan. krak. za dzies. z M. (OK 9 s. 104); 1454 Paweł Przesławski z Przesławic [par. Koniusza] zobowiązuje się zapłacić 15 grz. w 2 ratach Janowi z Pniowa archidiakonowi krak. za dzies. zakupioną w M. (OK 9 s. 637); 1470—80 M. w par. Kościelec; dzies. snop. z całej wsi, tj. z 6 ł. kmiec. oraz z ról karczemnych dla archidiakona krak.; mieszkańcy odwożą ją swoimi wozami do stodoły wskazanej przez archidiakona; dzies. kon. dla tegoż archidiakona po 4 kity z łanu, obie wart. 14 grz. (DLb. 1 s. 75; 2 s. 166); 1529 dzies. snop. z całej wsi M. wart. 16 grz. dla archidiakona krak. (LR s. 179).

6. Wydarzenia i osoby pochodzące z M.

1250 albo 1252 we wsi M., w domu Wojasza, zachorował w tym roku 2 tygodnie przed Wielkanocą pięcioletni s. Piotra Węgra (Petri Ungari), a wkrótce w poniedziałek po Niedzieli Palmowej zmarł. Gdy leżał umarły w przedsionku (in palatio) jego ojciec, za namową Wojasza, prosił ś. Stanisława o przywrócenie duszy chłopcu i przed śniadaniem chłopiec ożył. Świadkami cudu byli m.in. Wojasz, jego ż. Wisława, Herman i Andrzej z M. (Cuda Ś. Stanisława, wyd. Z. Perzanowski, Analecta Cracoviensia 11, 1979, s. 114—6 — w tłumaczeniu J. Pleziowej; MPH 4 s. 310).

1397 Mikołaj z Wolwanowic z Ludzierzem niegdyś z M. o kocioł i szkodę 1 grz. oraz o dług 6 gr (ZK 2, 5494, 5526); 1397 Goszek z Łękawy [Dalechowice] z Ludzierzem z M. o 200 wiązek drzewa skradzionego w gaju i wywiezionego przez 3 granice (ZK 2, 5506, 5529).

1453 Miklaszek z M. przyjął pr. miej. w Proszowicach (ANKr., Variae civitates et villae, sygn. IT 230aa, s. 228); 1457—8 Jakub kleryk z M., kantor chóru w kościele Bożego Ciała w Kazimierzu (OK 10 s. 194 [198], 260 [264]).

7. Stan. s. 98.