1449 or. Nowawyesch (PG 3, 61v; →Uwaga 1), 1453 Vyelavyesz (PG 56, 55), 1464 or. Wyelawyesz (PZ 18, 34v), 1469 Wyelawyesch (PG 57, 33), 1470 Vyelawyesch (PG 57, 39v-40), 1475 Wielawiesz (PG 9, 32), 1475 Vielyawyess, Vyelyawyess (CP 5 nr 9), 1500 Wyelyawyesz (MS 2 nr 1420), 1508 Wielawiess (PG 13, 140), 1507 Vyelavyesz (PG 65, 270v), 1510 Wyelavyesz (LBP 173), 1510 Novavyesz (PG 14, 91v; →Uwaga 1), 1512 Wyelka Wyesh (PG 14, 191, dawniej s. 380), 1517 Wyelyawyesch (PG 15, 133v), 1532 Wyelawiesz (PG 16, 492), 1553 Wyelga Wyesz (ASK I 5, 161v), 1553 Wielga Wyesz (ASK I 5, 173), 1563 Wielga Wiesz suburbium (ASK I 5, 226v), 1564 Wielyawiesz (IBP 306-307), 1567 Wieliawiesz (ASK I 5, 332), 1576 Wyelyawyes suburbium (ASK I 5, 490v), 1580 Wieliawies (ŹD 21), obecnie Wielowieś, 1,5 km na S od Międzychodu.

1. 1469 n. pow. pozn. (PG 8, 38v); 1508 n. par. Międzychód (ASK I 3, 11v).

2. 1577 mł. o 2 kołach →p. 3C.

3. Własn. szlach. 3A. Ostrorogowie, 3B. Skórowie z Gaju, 3C. Przekazy dot. całej wsi.

3A. 1449-76 [zm. a. 3 V 1477] Stanisław z →Ostroroga, syn Sędziwoja: 1449-64 tenże właściciel 1/2 dóbr →Międzychód z wsiami, w tym W. (PG 3, 61v; PZ 18, 34v; PG 18, 34v); 1475-76 tenże Stanisław wraz z bratem Dobrogostem [z →Lwówka] →p. 3B.

1494-1500 [zm. 1501] Jan z →Ostroroga [gdzie występuje 1450-1501, syn Stanisława i Beaty z Bystrzycy]: 1494-1500 tenże właściciel 1/2 dóbr →Międzychód z wsiami, w tym W. (MS 2 nr 429, 1420; PG 7, 36); 1502 Dorota z Wrześni [wd. po tymże] toczy proces z Władysławem [Wacławem], Stanisławem [pasierbami] i Achillesem [synem] z Ostroroga o posiadanie m.in. dóbr →Międzychód z wsiami, w tym W. (PZ 23, 47v).

1502-10 Wacław (zw. też Władysławem), Stanisław [ss. Jana i jego pierwszej ż. Heleny ks. raciborskiej] i ich przyrodni brat Achilles z →Ostroroga [syn Jana i jego drugiej ż. Doroty z Wrześni]: 1502 ciż →wyżej; 1510 ciż panowie z Ostroroga →p. 5; 1510 tenże Wacław otrzymuje w dziale z tymże Stanisławem m.in. 1/2 dóbr Międzychód z wsiami, w tym 1/2 N. (PG 14, 91v); 1511 tenże Wacław zapisuje ż. Urszuli z Kutna po 700 zł węg. posagu i wiana m.in. na 1/2 dóbr Międzychód z wsiami, w tym W. (PG 14, 139v, dawniej k. 277v); 1532 tenże zm. Wacław, wd. po nim Urszula z Kutna, jego ss. →niżej.

1532 Jan, Jakub i Stanisław, bracia z →Ostroroga, ss. [Wacława i] Urszuli Potockiej z Kutna: 1532 tenże Jan i ciż małol. Jakub i Stanisław w asystencji stryjów Jerzego i Marcina z Lwówka otrzymują od swej matki Urszuli z Kutna jej oprawę m.in. na dobrach Międzychód z wsiami, w tym W., a w zamian zapisują jej po 700 grz. posagu i wiana na m. Koźminek z wsiami (PG 16, 502v-503); 1577-83 Zofia [z Tęczyna] wd. po tymże [Stanisławie] kaszt. międz. →p. 3C.

1532 Jerzy, Stanisław i Marcin Ostrorogowie z →Lwówka, ss. Dobrogosta →p. 3B.

1553 Jan Grabski →p. 3C.

1591-92 Jan z Ostroroga [zm. 1622], syn Stanisława z →Ostroroga i Zofii z Tęczyńskich (UDR I/2 s. 117, 145; UDR X 103; PSB 24, 506-511); 1591 tenże →p. 5; 1592 tenże sprzedaje Janowi Opalińskiemu całe m. Międzychód z wsiami, w tym W., za 8000 zł (PG 23, 822).

3B. 1453 Piotr Skóra z →Gaju kaszt. kal.: 1453 tenże właściciel 1/2 dóbr Międzychód z wsiami Michocin, Dzięcielin i V. uwalnia swych poręczycieli Winc. Imbira z Objezierza, Macieja z Nieczajny i Wincentego z Soboty [k. Poznania] z poręczenia udzielonego Wincentemu niegdyś Zborowskiemu, któremu tenże Piotr chce dać ww. dobra [z tytułu długu?], ale Zborowski nie stawia się w sądzie (PG 56, 55).

1469-78 Aleksander i 1469-75 Andrzej Skórowie z →Gaju Oborniccy, tenutariusze w →Obornikach i 1469-78 duchowny Wojc. Skóra z →Gaju kustosz gnieźn., ss. Piotra: 1469-1475 ciż właściciele 1/2 dóbr →Międzychód z wsiami, w tym W. (PG 8, 38v; PG 57 k. 39-40, 47v-48; PG 8, 58; PG 9, 32; CP 5 nr 9); 1475 ciż bracia pozwani przez Stanisława z Ostroroga wdę kal. i Dobrogosta Ostroroga Lwowskiego kaszt. gnieźn. z dóbr Gaj, Kiączyn oraz 1/2 dóbr Międzychód z wsiami W., Michocin, Dzięcielin; sąd wydaje wyrok: Ostrorogowie mają otrzymać wwiązanie w te dobra na sumę 500 fl., licząc każdy łan os. za 15 fl., a 2 ł. opust za 1 ł. os. (KoścZ 16, 88v); 1476 sąd przysądza dobra tychże Andrzeja i Aleksandra we wsiach Gaj, Kiączyn, Stramnica oraz [m.] Międzychód z wsiami W., Michocin i Dzięcielin Stanisławowi z Ostroroga i jego bratu Dobrogostowi [z →Lwówka] z tytułu 500 fl. długu (PZ 20, 51v); 1476 ciż bracia skwitowani przez Stanisława i Dobrogosta Ostrorogów z sumy 500 fl. (PG 58, 28); 1478 tenże Wojciech zapisuje po swej śmierci [czyli czyni legat] swej szwagierce (glos) Elżbiecie, ż. tegoż Aleksandra, 200 grz. na 1/2 m. Międzychód z wsiami, w tym W. (PG 9, 96).

1507-10 Wojciech i 1507-50 Grzegorz, ss. Andrzeja Skóry i Barbary ze Strzyg oraz 1507-53 Mikołaj syn Andrzeja i jego drugiej ż. Jadwigi z Orchowa, Skórowie z →Gaju, tenutariusze w →Obornikach: 1507 tenże Mikołaj pozywa tychże swych braci [przyrodnich] Wojciecha i Grzegorza o wygnanie gwałtem m.in. z dóbr Międzychód, w tym wsi W. (PG 65, 270v); 1508 ciż właściciele cz. dóbr →Międzychód, w tym wsi W. (PG 13, 140); 1510 [ciż] panowie z Obornik →p. 5; 1512-50 ciż Mikołaj i Grzegorz właściciele cz. dóbr →Międzychód w wsiami, w tym W. (PG 68 k. 215v-216, 220; PG 14, 191-191v, dawniej s. 380-381; PG 15, 133v; MS 5 nr 864; PG 93, 25v-26v); 1532 tenże Mikołaj sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Jerzemu, Stanisławowi i Marcinowi Ostrorogom z Lwówka swą 1/4 m. Międzychód i wsi W., Michocin i Dzięcielin, 1/2 sumy 1200 zł zapisanej na Międzychodzie oraz 1/2 wsi Gaj, Kiączyn, Stramice i Sierpowo (nabytą od zm. Grzegorza Skóry) za 600 zł¹Zapiska datowana na piątek w dniu ś. Piotra ad cathedram [22 II] 1531, ale zamieszczona wśród zapisów z 1532. Tylko dla 1532 zachodzi też zgodność daty z dniem tygodnia (22 II 1531 wypadało w środę i to w Popielec, a więc powinna być raczej użyta nazwa tego dnia). Musiała więc tu zajść pomyłka pisarza w zapisie daty rocznej, a sprawa pochodzi z 1532. Z. Górczak¸ Kariery majątkowe rodzin aspirujących do kręgu elity możnowładztwa wielkopolskiego w drugiej połowie XV i początkach XVI w. Poznań 2013, s. 315, przyjmuje jednak datę 1531 (PG 16, 492); 1553 tenże Mikołaj →p. 3C.

1521 Dorocie Obornickiej [wd. po Feliksie z Gaju] zgodnie z wyrokiem starosty wydzielono cz. m. i dóbr →Międzychód, w tym wsi W. (PG 70, 463v-464v).

3C. 1469 wieś W. ma zapłacić 14 grz. kar z powodu niezapłacenia wiardunków król. i niedopuszczenia do [ich] egzekucji (PG 57, 33); 1475 W. nie zapłaciło podatku (PZ 20, 26v – zapiska przekreślona).

1508 pobór od 16 ł. (ASK I 3, 12); 1510 w W. 36 półł. w tym 9 os. i 9 opust. w cz. panów z Ostroroga →p. 5; 1553 pobór ze wsi W. Mik. Skóry i Jana Grabskiego od 5 ł. (ASK I 5 k. 161v, 173); 1563 przedm. W. płaci pobór od 15 półł., 4 komor., 1 krawca (ASK I 5, 226v); 1564 w W. 7 ł. →p. 5; 1567 pobór od 7 1/2 ł., 4 zagr. (ASK I 5, 332); 1576 pobór z przedm. W., z cz. Ostrorogów od 7 ł. [os.], 1 półł. [os.], 2 zagr. (ASK I 5, 490v); 1577 pobór z cz. Zofii [z Tęczyna Ostrorogowej] kasztelanowej międz. od 3 ł., karczmy, 2 kół mł. korzecznika, 3 zagr. (ASK I 5, 692v); 1580 pobór z W. pani Zofii z Ostroroga od 8 ł., 3 zagr., 2 komor., pasterza od 25 owiec, karczmy dor. i kwarty [roli karczm.] (ŹD 21); 1581 pobór z W. [z cz.] pani kasztelanowej międz. [Zofii z Tęczyna Ostrorogowej] od 8 ł., 1/4 kwarty, 3 zagr., 2 komor., 1 rzem., pasterza od 40 owiec (ASK I 6, 378); 1583 pobór z W. [z cz.] Zofii z Tęczyna Ostrorogowej od 3 ł., od kwarty roli karczm., 3 zagr. wymłóckowych, 2 komor., 1 rzem., pasterza od 40 owiec; 10 półł. zostało spalonych w 1582 (ASK I 4, 665).

Mieszkańcy: 1521 kmiecie Paweł Grzywacz, Paweł Szytpa, Paweł Róg, Kośka (Koszka), Dąbek, Misioł (Myssol), zagr. Jasio (Gyaszyo); łany opust. uprawiają Jadamek i Rzepczyk, a półłanki opust. Świątek i Gurbiński (PG 70, 463v-464v).

5. 1510 w 1/2 W. panów z Ostroroga jest 9 półł. os. i 9 półł. opust., które uprawia burgr. [z Międzychodu?], w 1/2 W. panów z Obornik [Skórów z Gaju] 18 półł.; z całej wsi płacą meszne plebanowi (LBP 173); 1564 wiard. dzies. z 7 ł. w W., po 6 gr, płacą do klucza dóbr bpów pozn. w Pczewie (IBP 306-307); 1591 Jan z Ostroroga podczaszy koronny odnawia uposażenie kościoła par. w →Międzychodzie [przy okazji przywrócenia go katolikom]; obejmuje ono m.in. dzies. snopową z folwarków w W. i meszne z W.; pleb. ma utrzymywać nauczyciela szkoły, na rzecz którego wszyscy ojcowie rodzin w par. mają płacić po 1/2 gr (ACC 138, 460-463v).

6. Ewentualni studenci →Wielka Wieś k. Buku, p. 6.

Uwaga: 1. Wieś W. należała do dóbr →Międzychód, stanowiących najpierw własność Grzymałów, potem podzielonych po 1/2 między Skórów z Gaju i Ostrorogów. W haśle →Nowa Wieś [k. Międzychodu] sugerowaliśmy, że miejscowość tę być może należy identyfikować z W., skoro transakcje tą wsią dotyczyły także dóbr międzychodzkich (tak też Górczak s. 285-286, 302-303, konsekwentnie określając W. jako Nową Wieś). Miejscowości o nazwie Nowa Wieś z reguły zakładane były przy miastach (znane są Nowe Wsie k. Kaźmierza, Święciechowej, Babimostu, Wschowy, Obornik, Szamotuł, Śmigla, Wronek). Znane przekazy dot. Nowej Wsi k. Międzychodu są rzadkie i dotyczą wprawdzie wyłącznie majątku Ostrorogów, wiadomo jednak, że nie posiadali oni in. wsi o tej nazwie w woj. pozn. (mieli Nową Wieś k. Koźminka w woj. kal.). Utwierdza to w przekonaniu, że Nowa Wieś k. Międzychodu i W. to jedna i ta sama osada.

2. Nie wiemy, czy do naszej wsi W., czy też do wsi par. Wielawieś w pow. pyzdr. odnieść należy suplikę scholarza diec. pozn. Andrzeja z V., który w 1425 prosił papieża o zezwolenie na przyjęcie wyższych święceń i dyspensę z powodu utraty prawego oka (BulPol. 4 nr 1622).