1467 Батиковиче (RIB 20 kol. 1067), 1474 Bacikovycze (DrohG II/1, 14), 1501 Baczyky (NGABM 1759-2-2, 18v), 1518 Бацикохь (RIB 20 kol. 1381), 1531 Batiki (LM 17, 176), 1567 Бачики (RIB 33 kol. 988), obecnie trzy wsie powstałe w XVII w.: Baciki Bliższe, Baciki Średnie, Baciki Dalsze i założona po wykarczowaniu boru na pocz. XX w. Romanówka, 4 km na NE od Siemiatycz.

1. 1567 pow. mieln., par. Górki! (RIB 33 kol. 988); 1580 pow. mieln., par. Dziadkowice! (Podlasie 1, 62); 1588 pow. mieln. par. Siemiatycze (ASK I 47, 756).

2. 1469 droga idąca z B. do Mielnika; gran. B. z Czartajewem, Turną, Boratyńcem i doliną starego ciwuna [tu: rządcy, ekonoma] Konacha (RIB 20 kol. 1285); 1474 młyn w B. (DrohG II/1, 14);

1540 Andrzej Padkowski sędzia, Jan Sarnacki podsędek, Wojciech Korzeniowski pisarz jako urzędnicy sądu ziem. mieln. w miejscu polnym w borze za Boratyńcem [Lackim] sz. Boratyńskich rozgraniczają dobra Siemiatycze należące do Stanisława Tęczyńskiego i jego ż. Anny oraz B. należące do Jana Irzykowicza i br. [Kacpra i Melchiora], Adama Kosińskiego, Mikołaja Szczytowicza z drugiej strony; gran. prowadzi od kopca węgielnego usypanego w borze między dwiema drogami do Moszczony i Rudy a potem dalej w stronę wschodnią mając dobra Bacikowskich po lewej a dobra Tęczyńskiego po prawej stronie, następnie aż do rzeczki Moszczona, która także stanowi gran. pomiędzy Siemiatyczami i B.; dalej 3 kopce węgielne dzielą B., Boratyniec i Siemiatycze i od tegoż kopca idąc w stronę północną i mając Bacikowskich po prawej i dobra Tęczyńskiego po stronie lewej, aż do rz. Kamionki koło niej jest ostatni kopiec i rzeczka ta dalej dzieli Siemiatycze i B. (BJ 6, 230-232); 1560 gran. dóbr hospodarskich: wsie Żurobice, Zalesie, Żerczyce, Melechowicze i puszczy mieln. przylegają do dóbr i boru Bacikowskich [z B.] (ASK LVI M1 k. 174v, 177, 180, 182, 186v); 1569 bór w B. → p. 3.

3. Włas. szlach. [Ok. 1446] Kazimierz Jagiellończyk nadaje Janowi Niemirowiczowi¹Jan Niemirowicz był synem Jana Niemiry z Wsielubia bojara adoptowanego w Horodle przez Wojciecha Jastrzębca bpa krak. do herbu Jastrzębiec [h. Jastrzębiec] dobra „Boriutino”²Najprawdopodobniej „Boriutino” nadane przez Kazimierza Jagiellończyka Janowi Niemirowiczowi było wcześniej większą dziedziną, z której wyodrębniły się dobra Boratyniec [Ruski] należący później do dóbr Siemiatycze i wsi Boratyniec [Lacki], włas. drobnej szl. Dobra Jana Niemirowicza wyodrębniły się w dobra Bacikowicze-Baciki, które należały do jego potomków (LM 3, 57).

1469-74 Jakub zw. Szczyt Niemirowicz h. Jastrzębiec, syn Jana Niemirowicza i Małgorzaty, 1479-92 star. brzeslit., 1483 marsz. hospodarski, 1493-94 namiestnik briański: 1469 dz. B. (RIB 20 kol. 1285-1287) → p. 4; 1474 tenże Jakub Niemirowicz uzyskuje od młynarza Suprona Rusina z B. pr. do młyna, wód i staw (DrohG II/1, 14).

1501 ur. Jan [syn Jakuba star. brzeskiego i Opranki Wesztortowiczówny, br. Stanisława i Mikołaja, Bużyski żonaty z: 1x NN, 2x Zofią Pietkowiczówną, 1507-16 dzierżawca wasiliski, 1509 miecznik hosp., 1510 marsz. hosp., namiestnik mohylowski] zapowiada swoje dobra w pow. droh. i B. (NGABM 1759-2-2, 18v).

1518-28 Stanisław Szczyt syn Jakuba Niemirowicza, br. Jana i Mikołaja, bezpotomny i bezżenny: 1518 tenże dz. w B. (RIB 20 kol. 1280-1285, 1313-1313, 1348) → p. 4; 1525 poddani bacikowscy tegoż Stanisława z Bużysk, Sidor i Osip (NGABM 1715-1-218, 30v); 1528 tenże wystawia [m.in. z Bacik] 4 konie do popisu wojskowego (LM 523, 23); 1531 tenże wspomn. jako zm. → niżej.

1530-31 Mikołaj Szczyt Niemirowicz [marszałek hosp., syn Jakuba Niemirowicza, br. Jana i Stanisława, żonaty z: 1x Zofią Narbutówną, 2x Erazmową Oporowską h. Sulima]: 1530 Sienko poddany [z B.] pana marszałka [hospodarskiego Mikołaja] Szczyta skarży się na szl. Klima syna zm. Maćka i jego ss.: Jana, Waśka i Miska z Twarogów o to, że wypędzili go ze spokojnie posiadanych gruntów (NGABM 1715-1-37, 146); 1531 tenże → niżej.

1525-32 Jerzy (Irzyk) Olechnowicz h. Leliwa, dworzanin hosp., mąż Jadwigi Szczytówny Niemirowiczówny, c. Jana Jakubowicza Szczyta Niemirowicza: 1525 Iwan rządca bacikowski i śledzianowski [dóbr] Irzyka [Olechnowicza] (NGABM 1715-1-218, 85); 1531 Anna wd. po Pawle Raczce, Elżbieta, Anna i Barbara dz. z Krzemienia skarżą się na Jerzego [Olechnowicza] ze Śledzianowa o zajęcie sumy za przezyski przysądzone Stanisławowi Hińczy po zm. ur. Stanisławie Szczycie z B. (NGABM 1715-1-37, 197); 1531 król Zygmunt [I] po śmierci Stanisława [Niemirowicza] Szczyta rozsądza spór w sprawie pozostałych po nim dóbr w B. pomiędzy marszałkiem [hospodarskim] Mikołajem [Niemirowiczem] Szczytem [br. zmarłego] i dworzaninem król. Irzykiem Olechnowiczem z jednej, a wojską biel. [Anną] Pawłową Raczkową [siostrą zmarłego] z drugiej strony; król odrzuca pretensje Raczkowej do B., uznając, że według zwyczaju ziem. nie ma prawa do części dóbr, jeśli żyją jej br. i nakazuje jej przed sądem ziem. mieln. dochodzić posagu, zaś B. przysądza Mikołajowi Szczytowi i Irzykowi Olechnowiczowi (LM 17, 176); 1531 prac. Monia wd. po Burdaku poddanym Jerzego [Olechnowicza] z B. skarży szl. Jana syna zm. Macieja z Twarogów o zajęcie [niegdyś] jego dwóch półwł.; sąd grodz. wyznacza woźnego Marka Koska do przywrócenia jej tych dóbr (NGABM 1715-1-37 k. 215v-216, 218v); 1532 taż Monia poddana ur. Jerzego [Olechnowicza] z B. toczy spór ze szl. Janem synem zm. Macieja z Twarogów (NGABM 1715-1-37, 276); 1540 tenże wspomn. jako zm. → niżej.

1537-40 ur. Jan Irzykowicz (Juriewicz) Olechnowicz, Bacikowski z B., syn Jerzego (Irzykowicza) Olechnowicza i Jadwigi Szczytówny Niemirowiczówny, 1551-57 star. mieln.: 1537 tenże zawiera ugodę z Adamem Kosińskim z Lisowa, który siłą porwał jego siostrę Annę w celu zawarcia ślubu; zeznając, że zgodnie z wolą swej zm. matki Jadwigi oddaje mu swą siostrę Annę za ż. (NGABM 1759-2-10 k. 294v, 297); 1538 król Zygmunt [I] zatwierdza ugodę między tymże Janem z B. a Adamem Kosińskim z Lisowa, na mocy której Kosiński za porwanie jego siostry Anny ma zapłacić Janowi tytułem odszkodowania 300 kóp gr lit. (NGABM 1759-2-10, 379); 1540 tenże Jan syn zm. Jerzego pozwany przez Wasila Klukowskiego z Klukowa, dzierżawcę z B. o zakaz wywiezienia drzewa z boru w B. z części nieżyjącego Mikołaja Szczyta uczyniony przez ur. Zofię Szczytową i jej ss. (TrML 207, 236).

1539-40 ur. Wojciech Szczyt Niemirowicz syn zm. Mikołaja Jakubowicza Szczyta Niemirowicza, br. Stanisława, Jana, Aleksandra, Mikołaja: 1539 tenże jako dz. z B. zeznaje, że pożyczył u Adama Kosińskiego z Lisowa 10 kóp gr lit., które dopisuje do wcześniejszej pożyczki zeznanej przed aktami ziem. mieln. (NGABM 1759-2-23, 58v); 1539 tenże z B. sprzedaje Adamowi Kosińskiemu z Lisowa dwie niewolne służące Katarzynę za 30 kóp gr i Dorotę za 20 kóp gr oraz niewolnego chłopa prac. Michała z ż. Tacianą za 10 kóp gr lit. (NGABM 1759-2-23, 58v); 1540 tenże z B. pożycza od Adama Kosińskiego 25 kóp gr lit., które dopisuje do wcześniejszej pożyczki, oraz kwituje Adama z zapłaty należnej kwoty za arendę dóbr w B. za lata 1539-40 (NGABM 1759-2-23, 76v).

1540-44 Mikołaj Szczyt Niemirowicz, syn Mikołaja Szczyta Niemirowicza marszałka hosp. i Zofii Narbutówny, br. Wojciecha, Stanisława, Jana i Aleksandra: 1540 król Zygmunt [I] wydaje wyrok pomiędzy tymże Mikołajem a Adamem Kosińskim w sprawie zastawu części dóbr B., dokonanego [niegdyś] za sumę 120 kóp gr lit. przed aktami ziem. mieln. przez Wojciecha starszego br. Mikołaja na rzecz w/w Adama; król uznaje prawa Kosińskiego i nakazuje wwiązanie go w zastawione dobra B. (NGABM 1759-2-23, 208-208v); 1540 tenże pożycza u Adama Kosińskiego z Lisowa 50 kóp gr lit., które dopisuje do poprzedniej sumy zastawnej zabezpieczonej na B. (NGABM 1759-2-23, 209); 1544 tenże darowuje Adamowi Kosińskiemu z Lisowa, Bryk i Narojczyc połowę swoich dóbr B., Moszczona i Trzcieniec w pow. mieln. oraz kwituje go z zadośćuczynienia mu za tę darowiznę (NGABM 1759-2-6, 154-154v); 1544 tenże sprzedaje Adamowi Kosińskiemu połowę swoich dóbr w B., Trzcieńcu i Moszczonej w pow. mieln. za 300 kóp gr lit. i kwituje go z zapłaty całej [tej] sumy (NGABM 1759-2-6, 154v-155).

1548 ur. Zofia c. zm. Jerzego Olechnowicza i ur. Jadwigi Szczytówny, dz. cz. w B., Moszczony i Trzcieńca, ż. Stanisława [Pszonki] z Babina [pow. lubelski], darowuje wieczyście te części ur. Janowi Irzykowiczowi swemu br. i dopuszcza wwiązanie przez woźnego, któregokolwiek wybierze Irzykowicz (NGABM 1759-2-7, 50); 1548 taż zeznaje, że jej br. Jan Irzykowicz wypłacił jej należny posag 1500 zł pol. [licząc] po 30 gr., a potw. to jej mąż Stanisław (NGABM 1759-2-7 k. 51v, 52v).

1567 Kacper Irzykowicz [syn Jerzego (Irzyka) Olechnowicza, br. Jana Irzykowicza] z imienia bacikowskiego [tj. z B.], które trzyma w opiece swoich bratanków, stawia do popisu 7 koni zbrojnie [z uzbrojeniem] oraz 4 drabów z rohatynami i siekierami (RIB 33 kol. 988).

1569 szl. Jakub Bolesta woźny ziem. biel. w imieniu Przecława, Oktawiana, Olbrychta i Hieronima, ss. zm. Jana Irzykowicza star. mieln. i łosickiego, zanosi pozew przeciwko ich stryjowi Kacprowi Irzykowiczowi podkom. mieln., dworzaninowi hosp. z Dzięciołowa o rozliczenie z długu z dóbr należących do B.: Piotrowa, Iliaszowa, Panasowa³Być może był to zalążek działów trzech wsi B., które wykształciły się na przełomie XVI i XVII w, Moszczony i Trzcieńca, będących w jego opiece w l. 1559-69, o zabór różnych rzeczy ruchomych i sprzętów domowych, o spustoszenie budowli w dworze w B., o wycięcie i spustoszenie boru w B. oraz o unicestwienie (anihilatio) i zrujnowanie cerk. obrządku ruskiego,

ufundowanej we wsi B. (NGABM 1706-1-2, 303v-304).

1580 Oktawian, Wojciech (Olbrycht) i Hieronim Irzykowiczowie ss. zm. Jana Irzykowicza star. mieln. zapisują swej siostrze Elżbiecie i jej mężowi Prosperowi Prowanowi 5400 zł na dobrach B., Moszczona i Trzcieniec w pow. mieln. (MK 121, 187v-189).

1576-88 pobór: 1576 ur. Przecław Irzykowicz płaci z B. od 12 wł. os., od 5 wł. młyń., 6 młynów dziedz., 9 ogr., razem 25 zł; szl. Stanisław Wirowski sługa ur. Frąca Gałeckiego pisarza grodz. droh. płaci z cz. dzierżawy B. od 10 1/3 wł. os. i 2 młynów, razem 7 zł (ASK I 47, 65v-66); 1577 Frąc Gałecki sędzia grodz. droh. płaci zaległy pobór z B. od 9,5 wł., 2 młynarzy dor., 1 karczmy (ASK I 47, 769); 1580 pobór z B. i Trzcieńca: ur. Olbrycht Irzykowicz od 12 1/2 wł. os., 2 kół dor., 1 folusza, 5 ogr. bezr., 1 stelmacha; ur. Jarosz Irzykowicz od 12 1/2 wł. os., od 1/4 wł. os., 5 ogr. bezr., 3 kół wodnych dor., 4 komorniczek, 1 rzem.; ur. Oktawian Irzykowicz od 14 1/4 wł. os., 2 ogr., 2 rzem., 1 koła dor., 1 folusza, (Podlasie 1, s. 62-63).

1588 pobór z B. płacą: Oktawian Irzykowicz od 18 i 1/2 wł. os., 5 ogr. bezr., 1 rzem., 1 koła dor., 1 folusza; Olbrycht Irzykowicz od 18 i 1/2 wł. os., 5 ogr. bezr., 4 kół młyń. dor., 1 folusza, 1 rzem. (ASK I 47 k. 756, 756v).

4. 1469 Jakub syn Jana Niemirowicza za zgodą matki Małgorzaty, nadaje swojemu diakowi [tu: pisarzowi] Fedorowi wójtostwo w B. i 2 wł. na Hrudzie [położone] na surowym korzeniu od rz. Kamianki aż do gran. czartajewskich i tureńskich z dwóch stron, z trzeciej strony [przy drodze?] która idzie z B. do Mielnika, z czwartej strony od starego ciwuna do dróżki, która idzie do Boratyńca; daje mu też stawy rybne na Kamionce i wyspy, bez barci; wójt otrzymuje 16 lat wolnizny, a potem mieszkańcy mają płacić czynsz po 12 gr i dawać po 2 korce owsa, 2 kury, pół kopy jaj i odrabiać pańszczyznę; wójt ma sądzić wg pr. magd. z pr. do 1/3 [dochodu] z kar [sądowych], sam ma być sądzony przed dz. tym samym pr.; otrzymuje pozwolenie sprzedania, zamiany, odstąpienia wójtostwa i wyznaczenia swego następcy, w zamian ma stawać razem z dz. na służbę wojskową z kuszą, w pancerzu i przyłbicy na dobrym koniu (RIB 20 kol. 1285-1287)⁴Przywilej na wójtostwo z 1469 r. był spisany w języku łacińskim. W 1518 r. przy wpisywaniu do ML był przetłumaczony na język ruski;

1509 Sasin wójt z B. [syn Fiedora] pozywany przez Leonarda z Kosianki o dobra Boguszki [w pow. droh.]; sprawa ma być rozpatrywana przez króla podczas jego najbliższego pobytu [gdzie?] (NGABM 1759-2-2, 421); 1518 Stanisław Jakubowicz Niemirowicz z B. oskarżony przez Sasina, Lenka i Piotra ss. zm. Fiedora wójta w B. o powieszenie bezprawne ich br. Szczepana wójta w B., odebranie po nim przywileju, pieniędzy, rzeczy ruchomych i wypędzenie jego ż.; Stanisław twierdzi, że uczynił tak ze słusznej przyczyny i z powodu szkód [uczynionych przez] Szczepana; br. twierdzą, że Stanisław nadużył władzy i powiesił Szczepana wbrew [orzeczeniu] komisarzy król.; zgodnie z wyrokiem sądu Stanisław ma zapłacić główszczyznę 100 kóp gr, a do czasu jej wypłacenia br. zm. mają wwiązanie w dobra B.; wójtostwo po zabitym ma przypaść jego br., którzy mogą je posiadać lub się go pozbyć; jednocześnie potw. się im szlacheckie pochodzenie (RIB 20 kol. 1280-1285, 1313-1314, 1348-1353).

5. 1569 Kacper Irzykowicz oskarżony o unicestwienie i zrujnowanie cerk. obrządku ruskiego, ufundowanej we wsi B.⁵W późniejszym czasie nie ma informacji o odnowieniu i istnieniu cerk. prawosł. na terenie B → p. 3.

7. Katalog Parków s. 12-13, z błędną informacją, że Kacper Irzykowicz był synem Jana, star. mieln., a w rzeczywistości był on jego br.

8. Obecnie istnieją trzy miejscowości zwane B.: Bliższe, Średnie i Dalsze, które w przeszłości tworzyły odrębne wsie włościańskie z folw. (SG 15/2, 64). Zarejestrowano tam kilka cmentarzysk, zlokalizowanych po wschodniej i zachodniej stronie doliny strugi Mahomet, dopływu Kamianki. W rejonie B. Bliższych rozpoznano dwa cmentarzyska wczesnośredniowieczne: pierwsze – domniemane, z grobami w obudowach kamiennych (stan. 1), niebadane archeologicznie, zidentyfikowane powierzchniowo, co do którego brak podstaw do ustalenia chronologii; drugie – kurhanowe (stan. 2), w 1910 r. składające się z 29 kopców, datowane od połowy VII do połowy X w. (H. Zoll-Adamikowa, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, cz. 1: Źródła, Wrocław 1975, s. 49-56; Dzik Przemiany, t. 1, s. 47-48, tu starsza literatura o wszystkich stanowiskach w tej miejscowości). W B. Dalszych zlokalizowano także dwa cmentarzyska: płaskie, z grobami w obudowach kamiennych (obejmujące łącznie 40 grobów), datowane na XII-pocz. XIII w. oraz kurhanowe (składające się z 10 kopców) z X-XI w., zwane lokalnie „Szwedzkimi mogiłami”. Oba rozpoznane terenowo (H. Zoll-Adamikowa, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, cz. 1: Źródła, Wrocław 1975, s. 53-56; Przemiany, t. 1, s. 48-52). W B. Średnich również znajdowało się cmentarzysko o dwojakiej formie grobów, tj. w obudowach kamiennych i z kurhanami. Jego chronologię określono od XI po XIV w. (Dzik Przemiany, t. 1, s. 52-53). Zostało zidentyfikowane w trakcie badań powierzchniowych. W 1. poł. XV w. w B. Średnich funkcjonował dwór usytuowany na stoku wzniesienia nad rz. Mahomet i nad niewielkim strumieniem. Założenie to w XVII w. przekształcone zostało w barokową kompozycję (E. Bończak-Kucharczyk, J. Maroszek, Ogrody Białostocczyzny. Baciki Średnie, „Białostocczyzna” 11, 1988, s. 6-7, Katalog Parków, s. 13).