1558 or. Usziebli (VUB f. 4-(A4904) 38049, 25; AWAK 14, 52)¹Szerszego komentarza w tym miejscu wymaga problem wydanej drukiem pomiary stw brań. i sur. z 1558 r. Została ona opublikowana przez Rosjan w ramach prac Wileńskiej Komisji Archeograficznej jako część tomu 14 AWAK (s. 24-61). Z tego wydania szeroko korzystają badacze. Tymczasem analiza zachowanego rękopisu przechowywanego w Bibliotece Uniwersytetu Wileńskiego (VUB f. 4-(A4904)38049) wskazuje, że Rosjanie nie wydali całości, a jedynie jej fragment. Całość rękopisu ma 132 karty. Tymczasem dziewiętnastowieczni wydawcy opublikowali jedynie tekst z k. 1-39. Karta 40 zaczyna się od słów „Regestr 1558 nowej pomiary włók Starostwa Brańskiego i Suraskiego, miast i włości wszystkiej rewidowany przez podkomorzego kaliskiego, sprawcę zamków i dworów Jego Króla Mości, Wielkiego Księstwa Litewskiego, starostę knyszyńskiego i zabielskiego Pana Piotra Chwalczewskiego przez mię Stanisława Dziewiałtowskiego niniejszego sługę Jego Królewskiej Mości”. Mamy więc tu do czynienia ewidentnie z drugą pomiarą i to niezależną od poprzedniej. Tę wcześniejszą Stanisław Dziewiałtowski, sporządził, gdy przekazywał stwa brań. i sur. nowemu star. Krzysztofowi Olędzkiemu i na k. 1 jest zapis, że uczynił to w maju 1558 na podstawie „liczby”, którą otrzymał od Mikołaja Sękowskiego poprzedniego namiestnika (podstarościego) brań. Oddaje więc ona tak naprawdę stan wcześniejszy. Druga pomiara została przeprowadzona później. Wymaga ona niewątpliwie bardzo głębokiej analizy badawczej, gdyż np. na k. 116-139v zachowany jest rejestr gruntów, które wymieniano z okoliczną szlachtą podczas pomiary. Jest to także ślad, że Stanisław Dziewiałtowski przeprowadzał pomiarę w Brańsku i Surażu trzykrotnie – dwa razy 1558 r. i trzeci raz w l. 1560-1562 (zob. PKGE II, 317), 1558 or. Baranki (VUB f. 4-(A4904)38049, 106), 1563 Baranki (PKGE II, 453), 1577 Baranki (ASK I 47, 118), 11 km na E od Suraża.

1. 1558 n pow. biel., stwo sur. (VUB f. 4-(A4904) 38049 k. 25-25v); par. katolicka Suraż, diec. łucka (AHP Podlasie, 281); par. prawosł. nieustalona, prawdop. Suraż, diec, metropolit.²W 1673 i 1773 r. Baranki są wymienione w okręgu par. pw. śś. Piotra i Pawła w Surażu. Trzeba jednak pamiętać, że w XVI w. w Surażu istniały dwie cerk. właśnie ś. Piotra oraz druga Przemienienia Pańskiego (Spaska) – J. Kazmierski, s. 161, 163, 166. Nie da się więc jednoznacznie określić, której cerk. podlegały Baranki w okresie wcześniejszym

2. 1558 trzy obręby: Dziektarzowski, Zimnochy, → Bohdanki, → p. 3. (VUB f. 4-(A4904)38049, 25; AWAK 14, 52). 1558 po nowej pomiarze granicze tym włókom na wkrąg prętem obegnane. Średnie pole jednym końcem w kierunku Tryczówki, drugim w kier. Zimnochów. Zabudowania wzdłuż drogi od strony dóbr Arciechowskiego, gumna po drugiej od strony Rostołtów. Droga (ulicze) przez wieś rozmierzona o szer. 10 prętów. Włóki B. graniczyły z jednej str. z wł. Tryczówki, z drugiej z Rostołtami, z trzeciej z szlach. Hołówkami i Zimnochami, z czwartej z dobrami Arciechowskiego → Strabla. Zaścianek 14 mr gruntu średniego między Zimnochami, odmianą pola Hołówków i gruntami wsi B., a z drugiej od starych Zimnoch → p. 3 (VUB f. 4-(A4904)38049 k. 106v-107); 1563 inf., że zachowano gran. wymierzone przez Dziewiałtowskiego: od północy od wł. wsi Simonów (→ Szymany) i Rostoków → Rostołty, od zachodu od Zimnochów i ich zaścianku, od południa od Doroszek i ich zaścianku oraz do starych i z odmiany gruntów Arciechowskiego, od wschodu od końców wsi Baranków!, od zachodu od Zimnochów. Droga we wsi szer. 8 prętów (PKGE II, 463); w tymże roku wymierzono drugi zaścianek o pow. 62 mr gruntu średniego, między końcem wł. środkowego pola, zaściankiem Doroszek, wł. wsi Doroszek i wsią Leśną (PKGE II, 465); 1577 karczma (ASK I 47, 118).

3. Włas. monarsza. 1558 wieś Usziebli o 14 wł. i wraz z obrębami – 55 wł. W obrębie Dziektarzowski mieli na czynszu za 4 kopy gr Panas, Olechno, Dorosz i Saniecz. Obręb Zimnochy za 2 kopy gr Stanisław Guszewicz, Grzech [Grzegorz] i Szczepan. Obręb Bohdanki zob. → Bohdanki (VUB f. 4-(A4904)38049, 25); w tymże roku w wyniku nowej pomiary zmiana nazwy na B. i 31 wł. gruntu podłego we wsi, w tym 2 na bednarstwo i 1 na koleśnikostwo. Zaścianek wzięli szl. Stanisław, Matus i Grzegorz Zimnochowie na czynsz po 3 gr od mr. i mieli płacić od 1562 (VUB f. 4 (A-4904)38049, 116); 1563 tenże zaścianek odebrany im, a grunty rozmierzone na poddanych, z powodu zrobionych zasiewów mieli zebrać zboże i zapłacić jeszcze czynsz za 1563 (PKGE II, 465); 1558 Stanisław Guzowicz, Grzegorz i Szczepan Zimnochowie z nadania „sławnej pamięci Króla” mieli 2 wł. na czynszu³Zapis o sławnej pamięci wskazuje, że chodzi tu o nadanie jeszcze z czasów Zygmunta Starego. Imiona zgadzają się z posiadaczami obrębu Zimnoch ze starej pomiary. Nie jest znana jednak relacja tego gruntu do zaścianka wzmiankowanego w 1558, gdyż jest tam zapis, że czynsz mają zacząć płacić od 1562. Nie jest to więc chyba to samo nadanie, bo za nie musieli by już dawno płacić czynsz. Chyba że doszło do jakiejś wymiany gruntów i z tego powodu Zimnochowie dostali dodatkowe zwolnienie (VUB f. 4-(A4904)38049, 116).

1577 pobór od 31 wł. os. po 20 gr⁴Obliczenia własne. W rejestrze podana została ogólna kwota poboru za grunty wynosząca 20 zł i 20 gr, co po podziale na 31 wł. daje właśnie 20 gr. Kwota ta występuje również w innych wsiach stwa sur i od 1 karczmy 12 gr (ASK I 47, 118).

4. 1558 1 wł. wolna na wójta Kacza i druga wójt. bez zwolnienia z powinności⁵Siedzibą wójtostwa na terenie, którego leżały Baranki były Zawyki. W inwentarzach jest określone jako zawykowskie (VUB f. 4 (A-4904)38049, 25v; AWAK 14, 53); po nowej pomiarze wolna wł. odebrana, druga obciążona powinnościami pozostała, wójt zapisany jako Kag ! (VUB f. 4 (A-4904)38049, 106v). 1563 tenże wójt (PGKE II, 463).