([1184], 1351 Czaple Male, 1384 Czapla, 1389 Czaple Minores, 1398 Czaple, 1424 Parva Czaple, 1428 Czaple Minor, 1529 Minor Czaplye) 8 km na SW od Miechowa.

1. 1416 n. pow. krak. (KUJ 1, 59); 1581 pow. ksiąs. (ŹD s. 90); 1470 n. par. Czaple Wielkie (DLb. 2 s. 42).

2. 1413 Pełka z Wysocic wyraża gotowość naprawy na spółkę z dz. Cz. M. wielkiej drogi między Żarnowicą a Cz. M. (ZK 5 s. 378); 1417 Niemierza z Krzelowa [jako posesor Cz. M.] pozywa Jana z Cz. [W.] o granice między obu Cz. (ZK 194 s. 77); 1430 droga z Uliny Małej do Cz. [M.] (ZK 197 s. 40-1); 1470-80 Cz. M. sąsiadują z Jaksicami i Przecławicami (DLb. 3 s. 6, 20).

3. Własn. kol. ś. Floriana na Kleparzu. [1184] → niżej 1470-80; 1384 Szczepan z Cz. kan. [kol. Ś. Floriana] (SP 8, 2398); 1389 Staszek z Cz. M. prokurator Jaszka z Uliny (SP 8, 5336); 1398 Paszek mieszcz. z Żarnowca sprzedaje za 20 grz. Niemierzy z Krzelowa [kan. kol. Ś. Floriana] 1 ł. w Cz. (SP 8, 7525); 1400 Maciej profesor teologii i kan. kol. Ś. Floriana na Kleparzu rozstrzyga spór między Anną wd. po Janie kmieciu z Cz. W. oraz Janem, Stanisławem i Grzegorzem ss. Jana Konczka a Benedyktem Konczkiem z Cz. o łan zm. Jana leżący między łanami kmieci Grzegorza Mninoskiego i Piotra Gasza i wydaje wyrok na korzyść Anny (KUJ 1, 18); 1413, 1417 → p. 2; 1416 → p. 4; 1424 oficjał krak. przysądza Marcinowi klerykowi z Żarnowca łan w P. Cz. Łan ten wart. 30 grz. odziedziczył Marcin po ojcu Stanisławie; od 3 lat zajmowali go bezprawnie Mikołaj, Franek i Jan kmiecie z Cz. M. i Przecławic (KUJ 1, 73); 1428 Jan z Radochoniec [ziemia przemyska] kan. kol. Ś. Floriana rozsądzając spór między kmieciem Maciejem szewcem zw. Świec a kmieciem Jaszkiem Mysłkiem, przysądza 1/2 ł. w Cz. M. Maciejowi. Rolę tę kupił stryj Macieja zw. Maciej Słodyczka od Szczepana zięcia Mysłka. Świadkami w tej sprawie są m. in. kmiecie z Cz. M.: Mikuła Gach, Stanek s. Kurzy i Piotr Szak (KUJ 1, 83); 1430 ww. Maciej szewc (wg ind. WAP).

1454 wszyscy kmiecie z Cz. M., wsi stanowiącej własn. duchowną, zostają skazani przez sąd ziemski krak. na karę XV za niezapłacenie podatku 6 gr z łanu (SP 2, 3551); 1470-80 Cz. M. nadane zostały kol. Ś. Floriana na Kleparzu w czasie jej fundacji [w 1184 r.] przez ks. Kazimierza [Sprawiedliwego] i zasiedlone przez świątników, wolnych od czynszu, robocizny i innych ciężarów z wyjątkiem służby dniem i nocą w kol. Z biegiem czasu, gdy kol. zaczęła stanowić uposażenie doktorów i magistrów [Ak. Krak.], świątnicy zostali ze wsi usunięci i ich źreby oddano kmieciom, obecnie siedzącym na 34 ł. Nie ma zagród i karczem. Dwór kanoników z dobrym folwarkiem i łąkami. Kmiecie nie odrabiają określonej liczby dni w tygodniu, lecz pracują na rolach folw., przy grodzeniu dworu i zwózce drzewa na potrzeby dworu. Płacą 3 wiard. czynszu z łanu, dają po 2 koguty i 30 jaj. Wieś stanowiła niegdyś własn. tylko jednej prebendy kol., obecnie należy do wszystkich kanoników (DLb. 1 s. 233, 488, 497-8; 2 s. 42); 1486 Mikołaj z Tęczyna miecznik krak. bierze od kanoników ww. kol. w tenutę na 10 lat: Książniczki, Igołomię i Cz. M. W pierwszym roku ma zapłacić 50 grz., a następnie po 60 grz. rocznie (KUJ 3, 276); 1515-7 16 imiennie wymienionych kmieci i 1 karczmarz płacą czynsz ww. kol. (BJ rps 6035 k. 36v, 77r, 103v); 1529 4 1/2 grz. czynszu kol. Ś. Floriana; role kmiece (LR s. 228, 301).

4. 1416 Władysław Jag. przenosi z pr. pol. na pr. niem. średz. wsie należące do Niemierzy z Krzelowa, kustosza kol. Ś. Floriana, m. in. Cz. M. i nadaje im imm. sąd. (KUJ 1, 59); 1418 przysiężni z Cz. (Teut. 1A s. 100).

5. 1351 Bodzanta bp krak. nadaje kaplicy Poczęcia NMP w kat. krak. dzies. w Cz. M. (KK 1, 191); 1470-80 dzies. snop. i kon. wart. 30 grz. dla altarii Poczęcia NMP. Folwark dzies. nie daje (DLb. 1 s. 233, 488, 497-8); 1529 dzies. snop. wart. 4 grz. z ról folw. i od 3 kmieci oraz kolęda plebanowi w Czaplach Wielkich, dzies. snop. wart. 24 grz. z ról kmiec. ww. altarii (LR s. 115, 228).