DUKLA STARA albo PRZEDMIEŚCIE DUKIELSKIE

([ok. 1355, 1357 lub 1358 bez nazwy → p. 4 i Uw. 1], 1366 Ducle z or., 1373 Ducla, 1377 Dugla, 1402 Suburbium civitatis videlicet Dukla Antiqua, 1404 Suburbium, 1441 Suburbium civitatis Dukla, 1482 Suburbium civitatis Dukle alias villa Dukla, 1487 Suburbium oppidi Dukla, 1503 Suburbium Duclense, 1503 Suburbium Dukyelskye alias Antiqua Dukla, 1504 Suburbium Dukyelskye Inferior, Suburbium Dukyelskye Superior villa Antiqua Duklya, 1523 Suburbium Antiquum in oppido Duklya, Suburbium Antiquum Dukyelskye) wieś i przedmieścia m. Dukli, dziś Teodorówka, 2 km na W od Dukli, i Nadole, 1 km na NW od tego miasta (→ Uw. 2).

1. 1482 n., 1581 pow. biec. (ZB 2s. 94-5; ŹD s. 117); 1373 n. par. własna (ZDM 1, 141); prawdopodobnie już ok. połowy XV w. utraciła prawa parafialne na rzecz kościoła w m. Dukli (A. Kamiński, → p. 7, s. 419).

2. 1373 rz. Jasiołka i Dukiełka, łąka Lipowica [później wieś o tej nazwie] → p. 4; 1441 Mik. Uchacz z Woli Adama ma termin z Anną wd. po Januszu z Kobylan i jej ss. Piotrem, Jakubem i Janem, ponieważ pozywał zm. Janusza o granice między Iwlą a Hyrową i S. m. Dukli (SP 2, 2909); 1503 S. D. rozciąga się od granic m. Dukli do potoku Lipka i od wsi Lipowicy do granic Hyrowej, prout ab exitu alias od wygyasdu końcowego Iwli do kopców Łysej Góry (ZB 4 s. 84-5); 1570 droga na Węgry przez Głośce, Górne Przedmieście Dukielskie, gdzie droga zła, „stawy się ścisnęła”, przez Dolne Przedmieście i m. Duklę (LDK s. 45).

3. Własn. szlach., w części mieszczan dukielskich. Ok. 1355 lub 1357 → p. 4 r. 1373 i Uw. 1; 1366 Kazimierz W. poświadcza, że Janusz doktor dekretów i kanclerz krak. darował swoim bratankom Wilczkowi, Piotrowi, Mikołajowi, Mroczkowi i Janowi oraz ich potomkom wyłącznie w linii męskiej dobra nabyte prawnie tak, jak są w swych granicach, tj. → Kobylany i m. in. D. (AGZ 3, 16); 1373 → p. 4; 1377 Jakusz, Mikołaj i Piotr ss. pana Cztana, dziedzice Strzelec [pow. wiśl.] dzielą się dobrami. Jakuszowi przypadają → Kobylany i m. in. D.; 1385 kr. Jadwiga potwierdza ten podział na prośbę Janusza, Przecława, Jakusza i Domarata ss. zm. Jakusza Cztana dz. Strzelec (AGZ 24, 37); 1499 S. → m. Dukla p. 3: Stosunki własnościowe.

1503 Hieronim z Kobylan kaszt. rospierski ustępuje Stan. Cikowskiemu i jego ż. Ewie 11 ł. we wsi Dukli, które posiadał od dawna (Mp. 5 T 131); → m. Dukla p. 3: Stosunki własnościowe; 1504 Stan. Cikowski z Mikluszowic wnosi protestację przeciw Hieronimowi z Kobylan kaszt. rospierskiemu o kasację oprawy jego ż. Katarzyny na łanach we wsi D. (Mp. 5 T 134); Ewa c. ur. Jana Dukielskiego ze Zwoli [nie zid.] ustępuje mężowi Stan. Cikowskiemu w 600 fl. węg. S. D. I. i S. D. S. villa A. D. (ZK 373 s. 303-5); 1505 S. D., wieś A. D. → m. Dukla p. 3: Stosunki własnościowe; 1508-9 w S. D. pobór z 9 ł. (RP s. 426, 460); 1512 Katarzyna ż. Hieron. Kobyleńskiego ustępuje Ewie ż. Stan. Cikowskiego z zapisu posagowego, wyznaczonego jej przez męża na Przedmieściu D. (ZB 4 s. 264); 1523 Zygmunt Stary zezwala Ewie Dukielskiej z D. wd. po Stan. Cikowskim z Wojsławic na sprzedaż na 10 lat z pr. odkupu za 800 fl. komukolwiek [czynszu] na wsiach dziedz. Iwla, Hyrowa [dziś Chyrowa], Mszana, Tylawa, na A. S. w m. Dukli i na sołectwie w Zboiskach w pow. biec. (MS 4, 4256); taż Ewa darowuje swemu bratankowi dworzaninowi król. Mik. Kobyleńskiemu z Kobylan wieś Iwlę, S. A. D. oraz wsie: Mszanę, Hyrową, Tylawę, Zyndramową [dziś Zyndranowa], Trzcianę w pow. biec. (MS 4, 4296); 1524 Przedmieście Niższe Dukielskie, Przedmieście Wyższe → m. Dukla p. 3: Stosunki własnościowe.

1530 prac. Jakub Czelej kmieć z S. D. (ZB 3 s. 259); dwa Suburbia Ducle płacą pobór z 9 ł. (RP k. 48); 1536 w 2 Przedmieściach pobór z 9 ł. (RP); 1539 Erazm Gromnicki kwituje Stan. Gniadego i jego ż. Dorotę z D. z sumy 800 fl. zapisanej mu na dobrach Glinnik i na S. D. (MS 4, 6704); 1541 ława dukielska pozywa 20 mieszkańców S. [Wyższego], którzy nie stanęli przed sądem pomimo zagrożenia karami (A. Kamiński, → p. 7, s. 412); 1564 Mikołaj sługa i kucharz Oktawiana Gucciego kupuje dom na Przedmieściu D., niedaleko kościoła Ś. Marcina (F. Kiryk, → p. 7); 1581 Przedmieście Wyższe, pobór z 9 ł. kmiec., od zagrodników bez roli i 1 komornika z bydłem; Przedmieście Niższe, pobór z 9 ł. kmiec., od 1 komornika z bydłem, 2 komorników bez bydła i od 1 balwierza (ŹD s. 117).

4. Ok. 1355 lub 1357 lokacja wsi D. na pr. niem. → 1373 (→ Uw. 1); przed 1373 Hanek z Jasiełki [Jaślisk] sołtys w D.; 1373 Jan doktor dekretów, kanclerz krak. i pan z Kobylan, pragnąc doprowadzić do końca lokację wsi D. na pr. magd. zaczętą przed 16 lub ok. 18 laty, potwierdza Janowi s. Marka i Stanisławowi s. Macieja kupno za jego zgodą sołectwa w tej wsi od Hanka sołtysa z Jasiełki. Sołtysi uzyskują prawo osadzania napływających kmieci po obu stronach potoku Dukielki na obszarze 60 ł., które będą osadnikom odpowiednio wymierzać. Sołtysi dostają 2 ł. na własne role oraz czynsz z co szóstego łanu. Wyznacza 1 ł. pod kościół i 1 ł. na skotnicę. Sołtysi uzyskują też trzeci denar z kar i opłat sądowych, prawo budowy: 2 młynów na Jasiołce i na Dukielce z jedną lub dwiema sadzawkami rybnymi, karczmy, jatki rzeźniczej i kramów: piekarskiego, szewskiego i kowalskiego. Jeśli ktoś będzie chciał założyć barcie, ma dawać rocznie kwartę miodu. Po wolniźnie sołtysi obow. do wypraw generalnych w pancerzu i z włócznią na koniu wart. 5 lub 6 grz. Imm. sądowy. Lokacja wsi D. przez złe rządy wielu sołtysów została zaniedbana od ok. 18 lat, dlatego kmiecie osadzani k. kościoła od prawego końca i lewego, jak się wieś rozciąga, oraz naprzeciw kościoła obustronnie w kierunku Głośc dostają 18 lat wolnizny, ci zaś, którzy od dawna są osadzeni najbliżej Jasiołki, uzyskują 8 lat wolnizny. Po jej upływie czynsz po 8 sk. gr czeskich. Gdyby obaj sołtysi lub ich potomkowie nie mogli się pogodzić, wówczas w przeciągu 3 miesięcy ma jeden od drugiego wykupić sołectwo lub też sprzedać je komuś obcemu, aby z powodu ich waśni ubodzy wieśniacy nie ponosili szkody. Sołtysi dostają łąkę zw. Lipowica [później wieś należąca do wójtostwa] (ZDM 1, 141); 1402 n. → m. Dukla p. 4; 1494 wójtostwo in Suburbio → m. Dukla p. 3: Stosunki własnościowe; 1504 → m. Dukla p. 4: Przywileje.

5. 1373 kościół → p. 4; 1503 kościół na P. → m. Dukla p. 3: Stosunki własnościowe; 1564 kościół Ś. Marcina → p. 3; 1529 dzies. pien. z Przedmieścia m. Dukli wart. 3 grz. bpowi krak. (LR s. 37); 1595 za miastem Duklą kaplica Ś. Marcina nie uposażona, która ongiś była kościołem par., lecz pr. par. zostało przeniesione na kościół w m. Dukli (WR k. 111; E. Świeykowski, Monografia Dukli, s. 66-7).

7. A. Kamiński, Nieznane karty z przeszłości miasteczka Dukli (1358-1540), [w:] Prace z dziejów Polski feudalnej, W. 1960, s. 401-430; → też m. Dukla p. 7.

8. Kościół Ś. Marcina → m. Dukla p. 8.

Uw. 1. W literaturze przyjmuje się, że lokacja D. miała miejsce ok. r. 1358, gdyż t.r. Kazimierz W. nadał pr. niem. Kobylanom z nie wymienionymi imiennie wsiami przynależnymi do Kobylan, „wśród nich niewątpliwie i Dukli” (por. A. Kamiński, → p. 7, s. 404). Nie da się tu wykluczyć, że już wcześniej został wydany przyw. pr. niem. dla samej D., lokowanej być może na surowym korzeniu, na co wskazują podane w dok. z r. 1373 nie sprecyzowane lata, jakie upłynęły od zaczęcia lokacji D. Wyglądałoby na to, że w r. 1355 Kazimierz W. zezwolił na lokację D., a w r. 1357 dziedzic lasu wystawił kontrakt lokacyjny.

Uw. 2. W pocz. XVI w. Przedmieście Dukielskie, czyli Dukla Stara, rozpadło się na Przedmieście Wyższe, czyli Górne, zwane dalej także Duklą Starą (późniejsza Teodorówka) i Przedmieście Niższe, czyli Dolne (późniejsze Nadole). Wg A. Kamińskiego, → p. 7, s. 415, prawdopodobnie „libertas villatorum” z r. 1503 na Przedmieściu Dukielskim dała początek Przedmieściu Dolnemu. Na tym właśnie Przedmieściu mieli swoje role mieszczanie dukielscy.