GRABOSZYCE

(1253 Gradissice w kop., 1326 de Grabssicz, 1340 de Grambovicz, 1348 de Grambissicz, 1402 de Grabischicz, 1441 Grabiszicze, 1445 de Grabossicz, 1447 Gramboszicze, 1452 de Grabeschycz, 1469 Graboschouicze, 1504 Grabussycze, 1529 Grabishice, Grabischicza) 6 km na S od Zatora.

1. 1470-80 dystr. zator. (DLb. 1 s. 81); 1497 ziemia krak. (MS 2, 1070); 1581 pow. śl. (ŹD s. 98); 1326 n. par własna, dek. Zator (MV 1 s. 129); 1470-80 par. Tłuczań (DLb. 2 s. 233); 1529, 1598 par. własna, dek. Zator (LR s. 114; WR k. 150v).

2. 1497 młyn → p. 3; 1556 granice między G. a Bachowicami zaczynają się od kopca narożnego Woźnik k. rz. Czarncza i biegną przez łąki zw. Łęg, kórych część z lewej strony należy do G., a z prawej strony do Bachowic, dalej przez zarośla, łąki, role i „per semitam nuncupatam chodnik” do starego potoku zw. Rzeczysko Młyńskie, czyli Przekopa, płynącego od młyna Aleksandra Brandysa dz. G. Brzegi tego potoku wytyczają granice G. i Bachowic aż do rz. Skawy. Tu przechodzą rz. Skawę i dochodzą do kopców narożnych G. i Grodziska, od których zaczynają się granice tych wsi. Stąd i od jazu należącego do Bachowic i Grodziska granice biegną przez pola i role zw. Podzagrodzie na E do grobli stawu zw. Podwieśny, należącego do Brandysa. Role po prawej stronie należą do Grodziska, a po lewej stronie do G. Stąd poprowadzono granice pod groblami stawów Dulowiec i Jabłonnik do zniszczonej grobli stawu Jabłonnik i przez nią pod groblą stawu Olszownik, należącego do Brandysa, do którego stawów woda będzie dopływać bez przeszkód, i przez jezioro zw. Zadulowskim Kątem do ściany Trzebienic i tu blisko drogi z G. do Zatora usypano kopce narożne G. i Grodziska (ZK 36 s. 1305-15); 1571 spór o granice między G. i Trzebienicami rozpatrywano k. łąk należących do G., dalej na odcinku do rz. Wieprzówki i nad jej starym korytem w górę. Rz. Wieprzówka, czyli jej stare koryto, rozgranicza wsie G. i Rudze. Sporne łąki zostają przysądzone do G. (ZK 44 s. 19); 1598 w G. role plebana: nad rz. Skawą, w Łęgu nad Skawą [dziś pole o tej nazwie – UN 12 s. 58], w Bukowcu, u jazu za Młyńczyskiem, Krzywa Niwa za Skawą [wg Metryki Józefińskiej k. niwy Kościelny Kąt, graniczącej z Woźnikami] (WR k. 150v-1).

3. Własn. kl. Bened. w Staniątkach w r. 1253, później szlach. 1253 pap. Innocenty IV bierze pod opiekę kl. staniąt. i jego dobra, m. in. Smolice, Zator, G. i Lipową (Mp. 2, 441)1Bulla ta nie budzi żadnych wątpliwości (Stan. s. 38-9) B. Ulanowski błędnie jednak identyfikował G. z → Gościradzicami, których nie udało się zlokalizować, należącymi również do kl. staniąt. (Stan. s. 82). Brzmienie nazwy i kontekst, w jakim ta wieś została wymieniona (wszystkie wsie leżą k. Zatora), wskazują wyraźnie na przyjętą tu identyfikację; przed 1402 Świętoslaw z G. → p. 6; 1440-52 Konrad z G. (GrünMark. 2 s. 586; ZDM 2, 565; Mp. 5 A 71; OK 6 s. 856); 1447 Jan Węgrzyn włodarz w G. (GK 10 s. 45, 73); 1461 Mik. Gamrat Grabeszky (Mp. 5 H 4); 1465 Jan Strzesz z G., piszący się z Radoczy w l. 1441-77 (Mp. 5 L 111); 1469 Katarzyna z G. (ZK 16 s. 544, 553); 1470-80 własn. sędziego [zator. Jana] Strzesza [z Radoczy] h. Kiczka i Jana Rudzkiego h. Pilawa, łany kmiece (DLb. 1 s. 81; 2 s. 233; 1476 ks. ośw. Janusz poświadcza, że Zofia Konradowa (Cunrathowa) z G. za zgodą s. Mikołaja oddała zięciowi Janowi s. Matysa, swej c. Marusi i ich dzieciom 2 role z kmieciem Matysem w G. (Mp. 5 O 45); 1488-1505 Klemens Brandys z Radoczy, Brzezinki i G., star. chęc. 1492-4, krajczy król. Elżbiety, sędzia ziemski zator. 1505 (BJ rps 5377/2 k. 510; SKO s. 167; Mp. 5 Q 180; ZZ 12 s. 320; 14 s. 7; MS 1, 1673); 1488, 1492 → Brzezinka par. Oświęcim; 1497 Jan Olbr. przyrzeka oddać podczaszemu król. Mik. Cikowskiemu zagrożone konfiskatą za nieobesłanie wyprawy mołdawskiej dobra Filipa Burkarda w Kopytówce i młyn Marcisza w G. w ziemi krak. (MS 2, 1070); 1502 Aleksander Jag. nadaje w dożywocie Klemensowi Brandysowi z G. za jego służbę ze sługą u króla ekspensę w żupie wielickiej, a także futro z lisa albo 5 grz. na kupno innego, sukno mechelskie na jedną szatę, 3 na inne szaty i po 2 grz. na każde suche dni corocznie; 1504 tenże król wyznacza temuż za służby corocznie 12 grz. na żupach wielickich, futro lisie albo 5 grz. na szubę podbitą futrem, sukno mechelskie na jedną szatę „et tricense pro alia”; tenże król potwierdza rezygnację z urzędu oddźwiernego w żupie wielickiej przez tegoż Klemensa (MS 3, 486, 1172, 1807); 1518-56 Aleksander, Aleksy Brandys z G., pstar. ośw. i zator. w l. 1544-8 (Prochaska Reg. s. 181-3; SKO s. 204; AG perg. 4969; MH 3 s. 29; ZZ 12 s. 157, 177, 595, 602; 13 s. 116, 136); 1518 tenże wraz z Janem Tomickim z Tomic kupują od Adama Laskowskiego wieś Laskową (AG perg. 4963); 1522 Jan Tomicki i Aleksy Brandys pozywają Jana Trzecieskiego o kąty i łąki w Laskowej, zastawione mu przez dziedziców, a które oderwał od tej wsi (SKO s. 204); tenże Trzecieski sprzedaje tymże stawy w Laskowej (AG perg. 4967; Prochaska Reg. s. 182); 1529 łany kmiece, folwark, karczma (LR s. 114, 293); czynsz wykupny w G., Laskowej i Tomicach wart. 6 fl. altarii Ś. Krzyża w szpitalu przed m. Zatorem (LR s. 51); 1530 Jan Tomicki z Tomic i Aleksander Brandys z G. sprzedają za 1000 fl. pol. Zygmuntowi Staremu wieś Laskową (AG perg. 4969); 1544 tenże król ustanawia Aleksego Brandysa z G. zastępcą Seweryna Bonera na stwach ośw. i zator. [czyli nominacja na podstarościego] (MS 4, 21 676); 1581 w G. pobór z 5 ł. kmiec., od 1 czynszownika, 10 zagr. bez roli, 4 komor. z bydłem i 4 bez bydła (ŹD s. 98).

5. 1326-7 pleb. Andrzej, par. oceniona na 1 1/2 grz. (MV 1 s. 129, 200); 1326 świętop. 2 sk.,; 1334-5 5 gr; 1340-58 2 1/2 sk. (MV 1 s. 300, 354, 371; 2 wg ind.); 1373-4 świętop. 2 1/2 sk. (Rejestr świętop. s. 7, 30); 1470-80 dzies. pien. z łanów kmiec. wart. 14 sk. szer. gr scholasterii krak. (DLb. 1 s. 81; 2 s. 233); 1475 Mikołaj dz. G. patron kościoła tamże po ustąpieniu pleb. Piotra prezentuje na plebana Jana niegdyś pleb. w Frydrychowicach i Przybiradzu (OK 3 s. 1); 1529 prebendarz kościoła par. w G. Paweł z Zabłocia, w uposażeniu: meszne w G. 8 ćw. żyta i tyleż owsa miary zator. wart. 2 grz. i 12 gr, kopa gr czynszu z karczmy i dzies. snop. z folwarku w G. wart. 1 grz.; dzies. pien. wart. 1 kopy gr klasztorowi zwierzyn.; dzies. pien. [z łanów kmiec.] wart. 26 gr scholasterii krak. (LR s. 114, 205, 293); 1581, 1598 w par. tylko G. (ŹD s. 98; WR k. 150v).

6. 1402 pap. Bonifacy IX poleca Mikołaja s. Świętosława z G. na plebana połowy kościoła par. w Oświęcimiu, pozostającej pod patronatem świeckim, po śmierci Michała z Wojkowic (BPAN rps 8493).

8. Dwór obronny z elementami z 2. połowy XV w., później przebudowany (A. Gaczoł, Rewaloryzacja renesansowego dworu w Graboszycach, „Spotkania z Zabytkami”, 8, 1982, s. 29-32).

1 Bulla ta nie budzi żadnych wątpliwości (Stan. s. 38-9) B. Ulanowski błędnie jednak identyfikował G. z → Gościradzicami, których nie udało się zlokalizować, należącymi również do kl. staniąt. (Stan. s. 82). Brzmienie nazwy i kontekst, w jakim ta wieś została wymieniona (wszystkie wsie leżą k. Zatora), wskazują wyraźnie na przyjętą tu identyfikację.