(1363 Harthlowa Wolya, Harthlowa Volia, 1373 Herclova, 1374 Herclava, 1383 Hartlowa, 1394 Harclowa, 1396 Harthlowa, 1398 Herthlowa, 1405 Chartlowa, Chorthlowa, 1441 Harthloua, 1468 Harthlyowa, 1537 Artlowa) 6 km na SE od Biecza.

1. 1363 n., 1581 pow. biec. (ZDM 1, 103; ŹD s. 118); 1373 n., 1596 par. własna (Rejestr Świętop. k. 10, 33; WR k. 128; → p. 4, 1363 r.); 1373-4 dek. Klecie (Rejestr Świętop. k. 10, 33); 1529 dek. Biecz (LR s. 87).

2. 1363 → p. 4; 1416, 1462, 1470-80 młyn → p. 3, 4; 1529 dwa młyny, → p. 5; 1530 młyn, → p. 3; 1570 przez H. droga z Biecza przez Bedlną, Głęboką i dalej przez Dębowiec i Żmigród na Węgry (LDK s. 44).

3. Własn. król. w stwie biec. 1363, 1395 → p. 4; 1396 królowa Jadwiga zapisuje Janowi z Konina¹Jan Boruta z Konina h. Łabędź, znany z l. 1396-1437, kuchmistrz królowej 1411-37, podsędek ziemski sand. 1434, tenut. H. i Głębokiej, prawdopodobnie protoplasta rodziny Miszopadów h. Łabędź (Fed. s. 198, 252, 257; Mp. 4 wg ind.; M. Friedberg, Ród Łabędziów w wiekach średnich, Kr. 1925, s. 52, 98 tabl. V- odbitka z RTH 7; → p. 4, 1413, 1420 r.). Jego synem był zapewne Stan. Ćwikła z Konina podstar. krak. 1439 [dziś Kunin, pow. sand.] 100 kop gr na wsi H. w pow. biec. (ZDM 1, 215); 1398 → p. 4; 1405 Mikołaj kmieć z Ch. (ZK 3b s. 517, 531, 545, 554, 562); 1415 Henryk sołtys z Głębokiej zastawia za 1 grz. Fałkowi kmieciowi z H. niwę w Głębokiej (GB 2 s. 53); 1416 Piotr młynarz z H. (ZB 1a s. 85); 1441 Władysław [Warn.] zapisuje rycerzowi Stanisławowi Ćwikle z Konina 300 grz. na swoich wsiach H. i Głęboka w pow. biec., zastrzegając sobie stację w tych wsiach (ZDM 2, 578; → też przyp. 1); 1473 H. wśród wsi skazanych przez Jakuba z Dębna kanclerza i star. krak. na karę XIV za niezapłacenie stacji (pro non datis stacionibus regalibus; ZK 152 s. 356); 1470-80 we wsi król. H. łany kmiece, młyn z rolami, karczmy, zagrody, folwark²Nie można rozstrzygnąć, czy był to osobny folw. tenutariusza, czy też folw. sołtysi (→ p. 4, 1476, 1478 n., po 1538-przed 1558) (DLb. 1 s. 496); 1506 Aleksander Jag. na prośby Jakuba Siekluckiego kaszt. wojnickiego i star. biec. zezwala Stan. Lisowskiemu na wykupienie z rąk br. Mikołaja kaszt. czechowskiego i Pawła Miszopadów z Konina wsi H. i Głęboka (MS 3, 2760); 1508 połowa czynszu płatna na ś. Marcina [11 XI] z 3 ł. w H. w wysokości 21 gr (RB s. 509); 1508-10 regalia ze wsi H. z 1 ł. i 4 prętów wart. 2 gr i 12 den. (RB s. 432, 470); 1508-10 stacja w sianie (statio quod vulgo vocat feni) z 3 ł. w H. płatna na ś. Bartłomieja [24 VIII] po 4 gr z łanu, wart. 12 gr (RB s. 529, 445); 1509-10 stacja płatna na Zielone Świątki z 3 ł. w H. po 7 gr z łanu, wart. 21 gr (RB s. 392, 439); 1509-10 z 3 ł. w H. połowa czynszu płatna na ś. Marcina po 6 gr z łanu, wart. 18 gr (RB s. 491, 475); 1510 stacja płatna na ś. Marcina z 3 ł. w H. po 6 gr z łanu, razem 18 gr (RB s. 451).

1515 Zygmunt Stary na prośby Mik. Miszopada z Konina kaszt. czechowskiego potwierdza dok. królowej Jadwigi z r. 1396 i Władysława [Warn.] z r. 1441, dotyczące zapisów na H. i Głębokiej (MS 4, 10 704; RI s. 222); 1519 tenże król potwierdza temuż Mikołajowi dok. Władysława Jag. z 1430 r. dotyczący wójtostwa wiślickiego wydany wówczas Imbramowi z Sowiny [pow. pilzn.] oraz zapisuje mu 430 grz. na tym wójtostwie, oszacowanym na tę sumę, oraz 475 grz. za odstąpienie wsi H. i Głęboka w pow. biec. (MS 4, 3000); 1529 w H. karczma, 2 młyny, zagrodnicy, → p. 5; 1530 w H. pobór z 6 ł. i 10 prętów, oraz z młyna o 1 kole (RP k. 49); 1536 w H. pobór z 6 5/6 ł., karczmy dziedz., młyna dziedz. o 1 kole i od 2 komor. (RP); po 1538 – przed 1558, 1558, → p. 4; 1558 kmiecie z H. i Głębokiej skarżą się Zygmuntowi Augustowi, że są pociągani do robocizn ponad wymiar dni od dawna ustalony, obciążani czynszami w zbożu, przymuszani do służby transportowej na dalekie odległości i zobowiązywani do nie obowiązującego ich stróżowania, podczas gdy od dawna w miejsce stróży każdy z nich płaci 12 gr oraz w ustalonym czasie oddają staroście biec. razem dwa woły, kapłony i po 2 miary owsa. Król po rozpatrzeniu sprawy zakazuje Stan. Bonerowi star. biec. zwiększania wymiaru świadczeń i robocizn kmieci z ww. wsi, ściągania przez jego zarządców opłat pieniężnych, robocizn i świadczeń w wymiarze większym niż ten, do którego kmiecie są zobowiązani, a także nakazuje Bonerowi zwrócić im niesłusznie zabrane ryby i inne rzeczy oraz zabrania więzić kmieci, gdy udają się ze skargami do króla (AKP, 9, 72); 1559 kmiecie Jakub Szmorowic z H. i Wojciech Chelpa z Głębokiej w imieniu swych wsi oblatują mandat król. do Stan. Bonera star. biec. z r. 1558 w grodzie sądeckim (AKP 9 s. 84; GS 8 s. 169-70); 1581 pobór m. in. z 1/2 karczmy (ŹD s. 118).

4. Sołectwo dziedz. – własn. mieszcz., potem szlach³H. stanowiła własn. krol., zaś status dziedz. sołtysa ukształtował się analogicznie jak w → Gromniku (Uw.). Sołtysom w H. nie udało się jednak usamodzielnić całkowicie i doprowadzić do pełnego dziedziczenia sołectwa. Ich status w XVI w. przypominał pozycję tenutariuszy wsi (lub raczej cz. wsi – sołectwa), co z pewnością prowadziło do sporów z właściwymi tenutariuszami i spowodowało interpolację dokumentu lokacyjnego. 1363 Kazimierz W. powierza opatrznemu Mikołajowi Czocznerowi osadzenie na 40 ł., przez wykarczowanie lasów nad rz. Ropą, wsi król. H. W. na pr. magd. oraz nadaje mu sołectwo dziedz. z 4 ł. wolnymi, z których 2 zostaną przeznaczone na role sołtysa, 1 dla mającego powstać kościoła, a 1 na wspólne pastwiska. Sołtys może zbudować karczmę i młyn nad rz. Ropą w granicach wsi, na którymkolwiek z jej brzegów, a także urządzić staw. Sołtys dostaje trzeci denar z opłat sądowych i szósty denar z czynszu, pozostałe zaś części tych opłat ma oddawać do skarbu król. Sołtys będzie odpowiadał przed sądem wyższym pr. niem. na zamku w Bieczu, kmiecie zaś przed sołtysem [stojącym na czele sądu wiejskiego], który ma prawo sądzenia także spraw kryminalnych i gardłowych wg pr. niem. Wolnizna 16 lat. Po jej upływie kmiecie mają płacić królowi na ś. Marcina czynsz po 8 sk. z łanu oras po wiardunku dzies. [na rzecz kościoła]. Sołtys obow. do wyprawy wojennej z 1 kuszą (ZDM 1, 103)⁴Być może przed 1343 r. istniała obok osadzonej w 1363 r. H. W. wieś nie lokowana na pr. magd., wchłonięta później przez H. Wskazują na to następujące dane: posłużenie się w 1363 r. nazwą H. W.; pobieranie dzies. z H. przez kol. Ś. Floriana na Kleparzu, co sugeruje, że wieś, z której ściągano tę opłatę, istniała przed 1343 r. (→ p. 5, 1470-80, 1515 r.; → Grodna); 1383 sąd wyższy prawa niem. w Bieczu poświadcza, że szl. Jakusz dz. Kunowej i sołtys w H. daje s. Klemensowi sołectwo w H., zastrzegając sobie wraz z ż. Wojsławą dożywocie na tym sołectwie. Jeśli po śmierci Jakusza Klemens wypłaci 16 grz. swej macosze Wojsławie, zwróci mu ona wówczas przywilej na sołectwo w H. i ustąpi z sołectwa (GB 1 s. 38; AGZ 1, 7; MBiecza 10); 1383-95 Jakusz z Kunowej sołtys w. H. (GB 1 s. 12, 38, 55); 1383-99 Klemens z Kunowej s. Jakusza, sołtys w H. (GB 1 s. 38, 55, 61, 76, 77; ZDM 1, 226); 1395 Jakusz sołtys w H. na wypadek śmierci daje s. Klemensowi karczmę wraz z prawami do czynszu w H. oraz prawo do sołectwa w H. (GB 1 s. 55); 1398 królowa Jadwiga na prośby Klemensa sołtysa w H. transumuje dok. swego dziada Kazimierza [W.; z r. → 1363]. Przed potwierdzeniem tego dok. na polecenie królowej Jan z Tęczyna kaszt. krak. i ochmistrz dworu oraz Jakusz z Boturzyna star. biec., pkom. i kuchmistrz królowej zbadali przedstawiony przez Klemensa dok. z pieczęcią majestatyczną króla [Kazimierza W.] i uznali go za autentyczny (ZDM 1, 226); 1399 Klemens z H. sprzedaje za 70 grz. szl. Wojtkowi ze Skołyszyna sołectwo w H. (GB 1 s. 77; → 1484 r.); 1413 Paweł sołtys z H. (GB 2 s. 27); tenże Paweł ongiś sołtys w H. sprzedaje za 115 grz. Janowi z Konina kuchmistrzowi królowej sołectwo w H. (GB 2 s. 30; → przyp. 1); 1417 Jan z Łęgorza [i Kunowej] gwarantuje Pawłowi z Lisowa spłatę 40 grz. wwiązaniem do sołectwa w H. (ZB 1a s. 103, 129); 1420 Jan Boruta z Konina oświadcza, że Jan Długi [Longus, z Kunowej] zapłacił mu 130 grz. za sołectwo w H. (GB 2 s. 109; → przyp. 1); szl. Jan z Kunowej otrzymał od Mikołaja z Kiełkowa [pow. pilzn.], ojca swej ż. Heleny, 300 grz. z racji posagu i z tej sumy za 130 grz. kupił sołectwo w H., 84 grz. dał za zastaw w Kunowej niegdyś Świętosława, a za 50 grz. wykupił inne cz. dziedz. w Kunowej (ZB 1a s. 213); 1443 → p. 5.

1460 w wyniku podziału dóbr pomiędzy ur. br. Janem Staroniem, Janem Oświęcimem i Janem Radwanem dz. Kunowej najmłodszemu bratu Janowi Radwanowi przypadła Kunowa, Sławęcin i sołectwa w H. i Głębokiej wraz z 50 grz. zastawu na Głębokiej i pr. patronatu kościoła w Sławęcinie. Jan Radwan ma dopłacić najstarszemu br. Janowi Staroniowi 80 grz. do jego działu we wsi Gorzejowa [pow. pilzn.] oraz br. średniemu Janowi Oświęcimowi 40 grz. do jego działu w Siedliskach (pow. pilzn.; ZB 1 s. 201); Jan Oświęcim i Jan Radwan z Kunowej oświadczają, że ich dobra Kunowa, Sławęcin, sołectwa [w H. i Głębokiej] i Siedliska uczynili wspólnymi i będą je posiadać jako br. nie podzieleni (ZB 1 s. 202); 1460-1478 Jan Radwan z Kunowej [h. Radwan], sołtys w H. [zapewne s. Jana Długiego], br. Jana Staronia i Jana Oświęcima, ojciec Jana, Janusza i Anny (ZB 1 s. 201-2, 222; GB 3 s. 589, 598, 674, 675, 701, 723-724); 1462 Jan Radwan z Kunowej zapisuje ż. Katarzynie c. [Jana] Niemsty z Olchowej [pow. pilzn.] 150 grz. posagu i tyleż wiana na połowie swych dóbr w Kunowej, na dominium i sołectwie w Głębokiej, na sołectwie w H. i na młynie (ZB 1 s. 222; por. ZP 34 s. 298); 1476 szl. Jan Kunowski Radwan dz. Kunowej i sołtys w H. zastawia za 10 grz. szl. Pawłowi Klęczańskiemu 2 kmieci sołtysich w H., tj. Jana Śmietankę i Andrzeja, którzy płacą czynsz 1 grz. 2 gr (GB 3 s. 674); 1478 Jan alias Radwan Kunowski sołtys w H. zastawia za 6 grz. Stanisławowi Miłoradowi ten. w Sławęcinie swego kmiecia Jakuba osiadłego k. [domu] plebana w H. (penes plebanum in H.; GB 3 s. 701).

1484 br. Jan i Janusz dz. Kunowej pożyczają 10 grz. od szl. Stanisława Miłorada, ubezpieczając mu tę sumę na 2 kmieciach osiadłych w H., tj. na Jakubie i Andrzeju Rokicie; szl. br. Jan i Janusz dz. Kunowej zeznali na rzecz szl. Stanisława Miłorada 6 grz. pozostałego po ich ojcu [Janie Radwanie z Kunowej, → 1478 r.] zastawu na kmieciu Jakubie osiadłym w H. k. [domu] plebana (penes plebanum), który to zastaw uczynił Wojciech (quod debitum fecit Albertus; GB 3 s. 723-4); 1484-1537 Jan dz. Kunowej i sołtys w H. [h. Radwan], s. Jana Radwana, brat Jana alias Janusza i Anny (GB 3 s. 723-4, 770; ZB 2 s. 137; MS 4, 18 346); 1484-1537 Jan alias Janusz dz. Kunowej i sołtys w H. [h. Radwan], s. Jana Radwana, brat Jana i Anny (MS 4, 18 346; GB 3 s. 723-4, 770; ZB 4 s. 99); 1485 Jan z Kunowej zapisuje swej ż. Katarzynie c. Stan. Staszkowskiego 100 grz. posagu i tyleż wiana na połowie swych dóbr w Kunowej, Głębokiej i H. (ZB 2 s. 137); 1490 szl. Anna ż. Piotra Ujeskiego z Chodakówki [ziemia przem.] oświadcza, że jej br. Jan i Janusz z Kunowej zaspokoili jej pretensje do ojcowizny w sołectwach w Głębokiej i H. (GB 3 s. 770); 1503 Jan alias Janusz z Kunowej zapisuje swej ż. Dorocie c. zm. Abrahama z Chotowej [pow. pilzn.] 100 grz. posagu i tyleż wiana na połowie swoich dóbr w Kunowej, H., i Głębokiej (ZB 4 s. 99); 1525 Zygmunt Stary na prośby Janusza Świerczowskiego kaszt. wiśl. zezwala Stan. Winiarskiemu na wykupienie z rąk obecnych posesorów sołectw (advocatias) we wsiach H. i „Glemkowa” [Głęboka!] należących do stwa biec. (MS 4, 14 170); 1529 sołtys, → p. 5.

1535 Zygmunt Stary zezwala Stan. Winiarskiemu na wykupienie m. in. sołectw (advocatias) we wsiach H. i Głęboka w pow. biec. z rąk posesorów Jana i Stanisława Kunowskich (MS 4, 17 856); 1537 tenże król zezwala Marcinowi, Janowi i Piotrowi Kolbuszom na wykupienie sołectw w H. i Głębokiej w pow. biec. z rąk szl. Jana Kunowskiego i jego bratanków Stanisława i Jana Kunowskich (MS 4, 18 346); tenże król zezwala Sewerynowi Bonerowi kaszt. biec. na wykupienie sołectw we wsiach H. i Głęboka z rąk córki zm. Jana Kunowskiego (MS 4, 18 907); po 1538 – przed 1558 interpolacja przywileju lokacyjnego z → 1363 r., którego datę wystawienia F. Piekosiński poprawia, na podstawie niepewnych przesłanek, na 1365 r. Interpolowane dane oddają uprawnienia egzekwowane przez sołtysa w połowie XVI w. Sołtys otrzymuje [rzekomo od Kazimierza W.] m. in. 6 ł., z tego 4 na role dla siebie, 1 ł. dla kościoła i 1 ł. na pastwisko. Karczma, którą może zbudować, będzie jedyną we wsi; może też założyć tyle stawów, ile tylko będzie potrafił. Oprócz 1/6 czynszów i 1/3 opłat sądowych sołtysowi przysługuje szósta miara owsa i szósty kogut z czynszu oraz świadczenia (honores) zw. gody dwa razy w roku. Otrzymuje on też nawsie z prawem osadzania zagrodników i komorników na swój użytek (pro usu dicti sculteti). Sołtys otrzymuje ponadto od króla prawo polowania na zające i lisy oraz wszystkie gatunki ptaków. Wszyscy kmiecie z H. W. mają obowiązek odpracowywać 5 dni zw. tłoki w roku na rzecz sołtysa, zaś tenutariusze H. W. nie mogą im w tym przeszkadzać. Pozostałe uprawnienia i obowiązki sołtysa podano jak w dok. z 1363 r., brak tylko stwierdzenia, że sołtys odpowiada przed sądem wyższym prawa niem. na zamku w Bieczu (Mp. 3, 783 i uwagi wydawcy na s. 189; ZDM 1, s. 134)⁵Dok. interpolowano przed r. 1558, a po r. 1538, gdyż w tym roku szl. Katarzyna c. zm. Jana Kunowskiego postarała się o wpisanie do GB i GK oryginalnego przywileju z 1363 r. (wraz z dok. Jadwigi z 1398 r. i aktem lokacyjnym Głębokiej z 1369 r.; ZDM 1 s. 134, 166, 282; GB 9 s. 656-7; GK 54 s. 194-6); 1545 Piotr Gamrat abp gnieźn. i bp krak. zapisuje 5000 fl. Zofii z Marszowic, wd. po Janie Gamracie wwdzie i namiestniku król. (vicesgerentis) na Mazowszu, na swoich dobrach dziedz. Sławęcin, Bączal, Pusta Wola, Siedliska, Żółków, Kunowa i królewszczyznach: Trzcienica wraz z sołectwem, Targów [Tarchów], Jaroniówka, Grądki [Gądki] oraz sołectwach w H. i Głębokiej w pow. biec. (MS 4, 7331); 1547 taż Zofia, obecnie ż. Jana Ocieskiego kaszt. zawichojskiego i pkom. krak., darowuje swemu aktualnemu mężowi sumę 5000 fl., które zm. [w 1545] Piotr Gamrat abp gnieźn. i bp krak. zapisał jej z racji pewnego długu na wsiach dziedz. i królewszczyznach [wymienione pod r. 1545], m. in. na sołectwach król. w H. i Głębokiej w pow. biec., oraz dodaje wszystkie swoje dobra, które jej przypadły za zgodą jej krewnych (amici) po mieczu (ex linea paterna), tj. Stanisława i Mikołaja Zabawskich (MS 4, 22 675); 1558 Zygmunt August na prośby Jana z Ocieszyna Ocieskiego kanclerza Królestwa potwierdza [interpolowany] dokument Kazimierza W. z → 1363 r., dotyczący sołectwa we wsi H. V. w pow. biec. (MS 5, 8494)⁶Interpolowany dok. z 1363 r. wydano w Mp. 3, 783 na podstawie tego wpisu do MK Interpolację można przypisywać kanclerzowi Ocieskiemu, który dysponował zarówno potrzebnymi do tego umiejętnościami praktycznymi, jak i możliwościami z racji pełnionego urzędu. Zapewne więc została ona dokonana w l. 1547-1558; 1558 → p. 3; 1581 pobór z łanu sołtysiego w H. (ŹD s. 118).

5. 1363 → p. 4; 1373-4 par. H. wydzielona z par. Sławęcin, nie płaci świętop. (Rejestr Świętop. k. 10, 33); 1440 Mirosław pleban w H. (OK 6 s. 58); 1443 Jan dz. Kunowej [i sołtys w H.] procesuje się z Mirosławem plebanem w H. o dzies. z Głębokiej (OK 6 s. 547); 1470-80 w H. kościół par.; z łanów kmiecych i z młyna z rolami dzies. snop. wart. 1 wiard. IV prebendzie zw. Niegłowicką w kol. Ś. Floriana na Kleparzu (DLb. 1 s. 496); 1478, 1484 pleban w H. (GB 3 s. 701, 723, → p. 4); 1515 dzies. z H. kanonikom kol. Ś. Floriana na Kleparzu (BJ rps 6035 III k. 33v); 1529 dzies. pien. z H. wart. 1 grz. 34 gr 12 den. bpowi krak.; pleb. w H. Pawłowi z Grybowa przysługuje: z H. i Głębokiej meszne 37 korcy miary biec. żyta i tyleż owsa wart. 10 grz. 19 gr, od sołtysa w H. dzies. pien. wart. 18 gr, mensalia w H. z karczmy, 2 młynów i od 2 zagr. wart. 5 gr, od kmieci w H. klerykatura wart. 1 kopy, razem 12 grz. 6 gr; z całej wsi H. dzies. snop. wart 2 grz. 12 gr plebanowi w Sławęcinie (LR s. 37, 87-8, 235-6)⁷→ Grodna p. 5; 1581, 1596 do par. Ś. Doroty w H. należą: H. i Głęboka. Patronat król. (ŹD s. 118; WR k. 128); 1598 Jerzy Radziwiłł kardynał i administrator diec. krak., na podstawie informacji z wizytacji par. w Bieczu, organizuje na nowo mansjonarzy, czyli wikariuszów przy kościele par. w Bieczu, dodając im do ich uposażenia z własnych dochodów dzies. snop., m. in. ze wsi król. H. (MBiecza 355; → Grodna).

7. W. Sarna, Opis powiatu jasielskiego, Jasło 1908, s. 420-2.