(1220 Irzandze, z dok. interpolowanego po r. 1382 znanego z kopii z XV w.¹→ Częstochowa Stara przyp. 1, 1250 de Yrenc, 1325 de Izdrancz, 1326 Idzranza, 1327 de Irzadz, 1328 de Irzandz, de Irzandrz, 1334 de Irsand, Irzandesch, 1346 de Yrzancz, 1374 de Irzancz, 1376 de Irancz, 1393 Irzadze, 1394 Hyrzancze, Girzanszij, 1395 Irzandzy, 1397 Irzandi, 1398 Irzandzi, de Irzanz, 1401 de Irzacz, 1403 Irzanzy, Jrzandzy, 1405 Jirzandze, 1408 Rzandze, 1412 Irandze, 1413 Irzancze, 1418 Irancze, 1425 Irszasa, 1430 Gyrzandza, 1463 Irzandcze, 1476 Irzando) 8 km na SE od Lelowa.

1. 1459 n., 1581 pow. lel. (ZK 15 s. 27; ŹD s. 70); 1325 n. par. własna; dekanat (MV 1 s. 295); 1334 n. dek. Lelów (MV 1 s. 372); 1350-1 dekanat (MV 2 s. 339); 1470-80 dek. Irządze obecnie Lelów (DLb. 2 s. 206); 1529 dek. Lelów (LR s. 257).

2. 1389 Jankowa z Zawady i Zawadki pozywa Szczepana z I. pkom. sier. o wbicie 80 palów w jej dziedzinę (SP 8 uw. 161/28, 178/60); 1398 [Katarzyna] niegdyś [wojewodzina] sier. pozywa kmieci z Witowa [pow. Nakło] o wycięcie gajów na szkodę 20 grz. i o wypasanie w jej dobrach [w I.] (ZK 2 s. 338); 1395-6 Klemens z Kwiliny [h. Lis] podczaszy [królowej] z Szczepanem z I. pkom. [sier.] o rzekę [Krztynię lub → Białą] i o wodę; por. 1400 p. 3 (ZK 1c s. 417, 421, 442, 455, 459, 461, 468); 1399, 1400, 1403 dziedzina lub pole zw. Poświętne (Poswanthne) → p. 5 (ZK 3b s. 76; SP 2, 1001; 8, 10 094-5, 10 645); 1431, 1434 łąka przed wsią I. (ZK 9 s. 260; 312 s. 464-5); 1471 Szczepan [Świętopełk] z I. chorąży przemyski pozywa swego br. Stanisława z Zawady o przepędzenie ludzi pracujących przy zakładaniu stawu zw. Święchowski oraz grobli w części należącej z działu do I. i wyrządzenie szkody na sumę 200 grz. Szczepan oświadcza, że staw jest w jego posiadaniu od 16 lat (in possessione mea a tribus et decem, et XVI annis), co jest gotów udowodnić świadkami i aktami podziału dóbr ojczystych i macierzystych. Pełnomocnik Stanisława oświadcza, że spór jest częścią toczącego się sporu o granice między I. i Zawadą i prosi o włączenie sprawy stawu do procesu o granice (SP 2, 1056); ww. zawierają ugodę, na mocy której Szczepan ustępuje bratu staw zw. Święchowski w zamian za łąkę zw. Niedarza. Szczepan ma dopłacić Stanisławowi 60 grz., co gwarantuje ewentualnym wwiązaniem we wieś Mikołajowice (ZK 152 s. 254, 263); ww. zawierają ugodę, na mocy której Szczepan ustępuje Stanisławowi las świerkowy zw. Niedarza. Szczepan ma dopłacić Stanisławowi 60 grz., pod gwarancją jw. Sąd ziemski krak. wyznacza też komisarzy do rozgraniczenia dóbr obu braci (OK 44 s. 293-4); 1499 dwie sadzawki w I.: pod górą Stronia i na rz. Krztyni (OK 121 s. 1127- 8).

3. Własn. szlach. 1220 → p. 5; 1374-90, zm. 1392/3 Przybek, Przybysław z I. [h. Szreniawa)]²Przybysław z rodu Szreniawitów, pierwszy udokumentowany źródłowo właśc. I., wszedł w posiadanie cz. tej wsi przez małżeństwo z Katarzyną c. Świętopełka h. Lis kaszt. 1359-69, a później 1370 – 90 wwdy sier. Były więc I. w posiadaniu Lisów zapewne od połowy XIV w. – a może i wcześniej – brak jednak wyraźnych informacji źródłowych o ich własności w I. Por.: J. Bieniak, Wielkopolska, Kujawy, ziemie łęczycka i sieradzka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300 -1306, Toruń 1969, s. 105 – 9; UŁS wg indeksu pod: Irządze; B. Śliwiński, Przybysfaw z Irządz, PSB 29, (1986), s. 134 br. Grzegorza z Topoli [wieś nie istnieje, dziś nazwę tę noszą pola w Witowicach; UN 7 s. 44], kaszt. rospierski przed 1386, wwda sier. 1390 (SP 8, 9, 65, 3185, 4711, 4734, 4807, 5135, 5258, 5260, uw. 96/18, 160/24, 178/17, 54, 205/10, 213/7, 216/10; ZDM 8, 2540; UŁS s. 97, 128; B. Śliwiński, Przybysław z Irządz, PSB 29 (1986) s. 133-5); 1376 Machna wd. [po Wilczku kaszt.] sand. z Wojciechem z I. [bratankiem marszałka Przedbora z Brzezia] o miarę (SP 8, 188); 1385 tenże Wojciech z I. pozyskuje na swoim stryju marszałku [por. wyżej] prawo wykupu wsi Przechody [dziś Przychody] na sumę 100 grz. (SP 8, 3517); 1388-98 Szczepan z I. [i Bechcic w ziemi sier., h. Lis] pkom. sier. 1388, zm. 1398 (SP 8, 4660, 4745, 5260, uw. 96/18, 125/5, 178/60, 229/71, 242/28; ZK 2 s. 286; UŁS s. 116); 1388 Marek i Mikołaj z Wilgoszczy sprzedają za 30 grz. Szczepanowi z I. cz. w Wilgoszczy (SP 8 uw. 94/13); Piotr ze Szczekocin przeciw Przybkowi [z I.] kaszt. rozpierskiemu (SP uw. 95/29); Piechna wd. po Andrzeju Lazno z Wilgoszczy zastawia za 60 grz. Szczepanowi z I. pkom. sier. całą swoją cz. posagową we Wilgoszczy (SP 8 uw. 125/5); 24 kmieci z Rokitna przeciw Szczepanowi z I. o przejście 3 granic, o 60 sosen, 30 nie oddanych zastawów (SP 8, 4660, 4745, 4745a); Spytek Rogiński kustosz kurzelowski z [Katarzyną] ż. Przybka [kaszt.] rospierskiego o usunięcie go z Sadowia (SP 8 uw. 145/9); 1388-9 tenże Spytek z Rogienic³W wyd. błędnie: Boginik, Boginicz [pow. chęc.] z Przybkiem z I. o zaoranie ról gwałtem, zranienie kmiecia i uprowadzenie przez granice bydła (SP 8, 4734, 4807, uw. 90/11, 103/26, 161/21); 1388-97 Piotr ze Szczekocin przeciw Szczepanowi z I. (SP 8 uw. 95/35, 229/71, 242/84); 1389 ww. Spytek kustosz procesuje się z [Katarzyną] ż. Przybka z I. (SP 8 uw. 161/21); Piotr ze Szczekocin przeciw Szczepanowi i Przybkowi z I. o 400 grz. (SP 8, 5260); 1392 [Szczepan] pkom. sier. z wd. po Świętopełku z I. o 300 grz. i o pr. bliższości [jej dzieci] (ZK 1c s. 70).

1393-1403 Katarzyna wd. po Przybku z I. i Łachowa [pow. chęc.] wwdzie sier. c. Świętopełka z I. wwdy sier. (ZK 1c s. 298-9; SP 7/2, 26; 8, 5598, 5608, 5612, 5614, 5623, 5639, 5641, 5645-6, 5650-1, 5654, 5664, 5671, 6041, 6057, 7229, 7522, 7538-9, 7633, 7660, 7669, 8227, 8231, 8275, 8743, 8802, 9703, 9733, 10 094, 10 147, 10 645, uw. 220/68, 223/17, 229/60, 242/53,82, 252/38, 289/24, 295/32, 325/70, 353/24, 355/16; ZK 2 s. 173; 3b s. 6; B. Śliwiński, Przybysław z Irządz, PSB 29 s. 134; wg ind. WAP); 1393 Filip z Mysłowic [w par. Irządze, dziś nie istnieją, nazwa zachowana w polach Mysłowiec na terenie wsi Pradła; UN 211 s. 22] procesuje się z Janem z I.; Bienik i Tomasz z Topoli z ww. Katarzyną o podział dóbr: Łękińsko, Pukarzów, Kamieńsk, Cielętniki, Maluszyn, Ruszczyn [wszystkie w ziemi sier.], I., Zawada, Sadowie, Wilgoszcza, Lgota [par. Szreniawa], Mietniów, Koźmice, Witkowice [par. Wieliczka], Topola i Przybysławice [par. Giebołtów] oraz o 100 grz., 9 świń 166 macior, o konia, 2 woły i 100 kóz (ZK 1c s. 296, 298-9); 1394 Klemens [z Kwiliny] podczaszy królowej z [Katarzyną] wd. po Przybku [z I.] i jej dziećmi o źreb w I. i źreb w Zawadzie; tenże z Czadrem z Prochny [pow. pilzn., dziś nie istnieje] o 2 ł. w Zawadzie i I. (ZK 2 s. 38, 160); Paszek z Bodziejowic z [Katarzyną] wd. po Przybku z I. o zastaw w Sadowiu (ZK 1c s. 331); Grzegorz z Topoli [br. zm. Przybka] z ww. Katarzyną i jej ss. Mikołajem, Przybkiem i Niemierzą o role i wydzielenie trzeciej cz. dziedzictwa; taż Katarzyna w sprawie z ww. Grzegorzem Makowskim [z Topoli] o niwę zw. Zawodna winna przysiąc, że niwę tę dzierżyła za zgodą „domini” [zm. Przybka?]; taż Katarzyna zawiera wieczystą umowę z swoim szwagrem ww. Grzegorzem, przyrzekając, że nigdy nie ruszy jego i jego dzieci z ww. niwy (SP 8, 5612, 5646, 5664); 1394-1403 Przybek z I. s. Przybka i Katarzyny br. Mikołaja i Niemierzy (SP 8, 5608; ZK 3b s. 191); 1394-1424 Niemierza z I. br. ww. (SP 2, 1439, 1848; 8, 5608; KUJ 1, 39; ZDS 128; ZK 378 s. 51-2; wg ind. WAP); 1394-1434 Mikołaj z I. [i Pukarzowa] br. ww. zm. przed 1435 (SP 2, 888; 8, 5608; ZK 3b s. 6, 191, 404, 413, 636; 312 s. 464-5; KUJ 1, 39; ZDS 128; wg ind. WAP); 1395 Bernard z I. procesuje się ze [Szczepanem z I.] pkom. sier.; Piecz z Przełubska [dziś Przyłubsko] procesuje się z tymże Szczepanem (ZK 1c s. 382, 400); → p. 2; 1395-6 → p. 2.

1396 Klemens z Kwiliny pozywa Więcława kmiecia z I. o zbiegnięcie; Więcław [Broda] z Marcinowic [par. Uniejów; dziś Marcinkowice] z [Katarzyną] wd. po Przybku z I. (ZK 1c s. 461, 474, 484); 1397 Piotr zw. Piecz i jego matka Piechna sprzedają za 40 grz. [Katarzynie] z I. całą swoją cz. w Wilgoszczy⁴W rpisie błędnie: Bidcoscza (ZK 1c s. 554); 1397 Klemens z Kwiliny z Szczepanem z I. (SP 8 uw. 229/70); 1398 [Katarzyna] wd. po wwdzie z I. z Szczepanem z I. o 1100 grz. (SP 8 uw. 242/82); → Bliżyce p. 4; Elżbieta wd. po [Szczepanie] pkom. sier. i jej dzieci przeciw ww. Katarzynie o 1000 grz. (SP 8, 7538-9); Piotr Piecz z Przełubska stwierdza, że sprzedał za 60 grz. Katarzynie z I. całą swoją cz. w Wilgoszczy z niwą w dziedzinie Sadowskiej [tj. w Sadowiu] (SP 8, 7660); → Górka Kościelnicka; 1398-9 Miczek Kobiałka kmieć z I. (SP 8, 7827, 8040, 8389); 1398-1407 Elżbieta [dz. Biskupic w ziemi sier.], wd. po Szczepanie z I. pkom. sier. i jej dzieci (SP 2, 888, 1001; 8, 7538, 8785, 10 094, 10 645; ZK 3b s. 672; wg ind. WAP); 1399 Pietrasz ze Słupowa przeciw ww. Katarzynie o cz. karczmy w Topoli; taż Katarzyna i jej s. Przybek gwarantują Wierzchosławowi z Siedlisk [par. Nakło] zwrot 41 grz. ewentualnym i wwiązaniem do swoich części w Koźmicach i Witkowicach [par. Wieliczka] (SP 8, 8231, 8743); taż Katarzyna z Stanisławem z Raciborska o łąkę w Raciborsku (SP 8, i 8802, uw. 296/69); → p. 5; 1399-1400 taż przeciw Klemensowi z Kwiliny (SP 8 uw. 290/84, 311/5); 1400 → p. 5; taż z tymże Klemensem o 2 kmieci w Zawadzie; Jan s. Klemensa z Kwiliny z ww. Katarzyną i jej dziećmi o źreby: 1 w Zawadzie i 1 w I.; Wilhelm prep. kl. w Mstowie z Katarzyną z I. i jej dziećmi o pole zw. Zaduszne [→ Zaduszniki i niżej przyp. 7] (SP 8 uw. 311/5,6,8); taż z Paszkiem i Miczkiem ze Słupowa o kmiecia w Lgocie i o cz. karczmy w Topoli (SP 8, 9733, uw. 344/26); Stachna c. Macieja z Ulesia⁵W wyd. błędnie: Blesye zamiast Vlesye [ziem. sier.] z ww. Katarzyną o połowę dziedziny zw. Dzikowska w Wilgoszczy i 30 grz. szkody (SP 8, 311/27); Pietrasz z [Słupowa] i Mąkowa [par. Szreniawa] zastawia za 10 grz. tejże Katarzynie całą swoją cz. młyna w Topoli (SP 8, 10 147); 1402 → p. 6; Mikołaj z Sokolnik w imieniu swej ż. Krystyny i matki Sławki mieszczanki lelowskiej ustępuje ww. Katarzynie i jej dzieciom z sołectwa w Zadusznikach (KSN 1108, 1206); 1403 → p. 5.

1408 Jan z Kwiliny zastawia za 100 grz. Mikołajowi i Niemierzy z I. wszystkie swoje cz. dóbr w I. i Zawadzie; 1409 tenże Jan sprzedaje tymże za 200 grz. wymienione i powyżej części dóbr (ZK 5 s. 67, 178); 1413 ciż Mikołaj i Niemierza z I. dzielą dobra, Mikołajowi przypadają dziedziny w: Koźmicach, Mietniowie, Gorzkowie [par. Wieliczka] i Witkowicach. Niemierza otrzymuje dobra: Przybysławice [par. Minoga], Topola, Szarkówka, I., i Sadowie, Wilgoszcza, Wygiełzów i Zawada. Niemierza winien w ciągu 3 lat zapłacić Mikołajowi 100 grz. gwarantując to ewentualnym zastawieniem Mikołajowi Szarkówki i Przybysławic. Ponadto Niemierza ustępuje Mikołajowi wieczyście z wszystkich dóbr w ziemi sier. i (ZK 312 s. 30-1); 1415 tenże Niemierza z I. zastawia za 47 grz. Marciszowi z Trzebienic całą swoją cz. w Przybysławicach (ZK 193 s. 260); 1416 Świętopełk z Zawady zapisuje swej ż. Jadwidze 100 grz. posagu i 200 grz. wiana na cz. swego dziedzictwa w I. (ZK 6 s. 169); 1416 Niemierza z I. z Włodkiem z Przybysławic dokonują zamiany dóbr. Włodek daje Niemierzy całe swoje cz. dóbr w Lgocie i Topoli i cz. łąki w Przybysławicach otrzymując w zamian Stoczek [dziś cz. Przybysławic zwie się Stoczki; UN 1 s. 61] poniżej młyna w Przybysławicach i połowę całej wsi Przybysławice (ZK 193 s. 346); 1416-47 Świętopełk [h. Lis] z I., → Zawady i Bechcic [ziemia sier.], podczaszy krak. 1438 (CE 2, 255; ZDK 2, 216, 397, 405; DH V s. 40; SP 2, 1848; OK 6 s. 12; ZK 313 s. 159, 162-3; Fed. 88, 91; wg ind. WAP); 1418 Andrzej archidiakon kurzelowski oddala prawem roszczenia kmieci Niemierzy z I. o dobra kmieci niegdyś z Kurzelowa (ZK 194 s. 153); 1419 Niemierza z I. zastawia za 20 grz. Marciszowi z Trzebienic 2 swoich kmieci w Nowej Wsi [par. Minoga] (ZK 194 s. 269); 1421 Stanisław z I.; Klemens z I. (wg ind. WAP); 1422 sąd grodzki krak. zarządza wizję lokalną w I. z powodu pozwania Niemierzy przez Świętopełka o bezprawne przesunięcie ogrodzenia na niekorzyść Świętopełka (GK 1 s. 716); 1423 Klemens kmieć z I.; Bądek, Mikołaj i Stanisław kmiecie Niemierzy w I.; Maciej włodarz w I. (wg ind. WAP); Niemierza z I. gwarantuje Zaklice z Białej [par. Irządze] zwrot 100 grz. ewentualnym zastawem za 200 grz. swojej cz. w I. (ZK 312 s. 222-3; 378 s. 59).

1425-9 Wydżga włodarz z I.; 1427 Wojciech kmieć z I.; 1428-30 Andrzej kmieć z I.; 1429-30 Mikołaj kmieć z I.; 1429-30 Stanisław kmieć z I.; 1430 [inny] Stanisław kmieć z I.; Piotr kmieć z I. (wg ind. WAP); Mikołaj z Pukarzowa winien dać Janowi Kożuszkowi niegdyś z Mnikowa wwiązanie w całą swoją cz. w I.; tenże Mikołaj skazany na karę LXX sądowi i XV ww. Kożuszkowi za niedopuszczenie do przysądzonego wwiązania (GK 4 s. 52, 64); 1431 Mikołaj z Pukarzowa podczaszy sier. gwarantuje Krzychnie wd. po Piotrze niegdyś z Makowa, sołtysie z Poręby [Zdzieszyca, dziś Poręba Dzierżna] zwrot 100 grz. ewentualnym wwiązaniem w całą swoją wieś Zawada i w połowę łąki leżącej przed wsią I. (ZK 9 s. 260); 1434 Mikołaj z I. gwarantuje tejże Krzychnie zwrot 100 grz. ewentualnym zastawem w całą Zawadę Małą z łąką leżącą przed wsią I., po lewej stronie, gdy idzie się z I. (ZK 312 s. 464-5); 1435 Elżbieta wd. po Mik. Pukarzowskim z Pukarzowa, dziedziczka Pukarzowa i ról folw. w I. i Sadowiu (OK 5 s. 134v); 1441 Katarzyna c. Świętopełka z 1. i Zawady podczaszego krak., ż. Jana z Białej [par. Irządze] (ZK 313 s. 159, 162-3); 1443 Więcław kmieć z I. sprzedaje klasztorowi mstow. swoją cz. sołectwa w Kobyłczycach (ZK 313 s. 246); 1452 → p. 5; Jan Pukarzowski dz. I. [s. Mikołaja] (SP 2, 3488); 1459-69 Stanisław z I. i Zawady br. Szczepana [Świętopełka] z I. (ZK 5 s. 27; 314 s. 243); 1464- 1503 Szczepan Świętopełk z I., Bolestraszyc i Knihynic [ziemia przem.], dz. Białego Kościoła, Mikołajewic, Zawady i cz. Kuczkowa, chorąży przem. 1467 (SP 2, 4056, 4145, 4289, 4452, 4475; Fed. s. 200-1; ZK 146 s. 716; 151 s. 16; 152 s. 176-7, 179, 235, 242, 249, 298; 153 s. 170, 179, 234, 265; 314 s. 243, 256, 285; 315 s. 33; GK 23 s. 235-6; OK 121 s. 1127-8); 1466 Andrzej Pukarzowski z I. (SP 2, 3848-9); 1469 ww. Szczepan Świętopełk z I. kupuje za 80 grz. i za 2 konie wart. 20 grz. od Marcina z Kuczkowa cz. Kuczkowa; 1470 tenże Szczepan zastawia za 60 grz. Barbarze ż. Jana Bielskiego swoje sołectwo w Sokolnikach (ZK 314 s. 243, 263).

1470-80 właśc. ww. Szczepan Świętopełk. 4 l. kmiece, 2 folwarki: tegoż [Szczepana] Świętopełka i Jana Pukarzowskiego⁶W wyd. błędnie: Pukarsky. Długosz {DLb. 3 s. 334) popełnia omyłkę informując, że I. graniczą z Mykanowem w ziemi wieluńskiej (DLb. 2 s. 206-7); 1471 → p. 2; 1473 → Goleniowy p. 3; 1475 → p. 6; 1476 Świętopełk [h. Lis] ze Słupi sprzedaje za 100 grz. Szczepanowi Świętopełkowi z I. całą połowę wsi Lgota [Błotna w par. Staromieście] (ZK 314 s. 317); 1486 Barbara c. Stanisława z Korzkwi sprzedaje za 600 grz. ww. Szczepanowi Świętopełkowi wsie: Korzkiew, Biały Kościół, Grębynice i Maszyce (GK 22 s. 465); 1495 → niżej 1496; 1496 Jan Cielec z Kuczkowa bratanek [zm.] Marcina z Kuczkowa przedkłada dok. z r. 1495, w którym Szczepan [Świętopełk] z I. ustępuje z Kuczkowa i Wolicy Kuczkowskiej; → Kuczków (SP 2, 4452; Bon. 13 s. 104); 1497 → Biały Kościół p. 3; 1499 → p. 5; 1501 Andrzej z Pukarzowa i I. (ZK 23 s. 26); 1518 → p. 4; Zygmunt Stary zezwala Mikołajowi [Pukarzowskiemu] z Bolestraszyc zapisać czynsz roczny jakiejkolwiek osobie duchownej na dobrach: I., Mikołajewice i Poręba [Górna] (MS 4, 11 829); 1529 karczma (LR s. 257).

4. [1386-1434] przywilej [lokacyjny?] Władysława Jag. m. in. na wieś I.; 1518 Andrzej Pukarzowski dz. Cielętnik odnawia tenże spalony przyw. (MS 4, 11 760).

5. 1220 bp krak. Iwo [Odrowąż] potwierdza posiadanie dzies. z wsi ryc. I. klasztorowi w → Mstowie, który ma też cz. tej wsi (Mp. 2, 385; DLb. 3 s. 157-8)⁷Informacja o tej dzies. dotyczy nie istniejącej dziś wsi → Zaduszniki, która prawdopodobnie już z początkiem XV w. weszła w skład wsi I. W sprawie wątpliwości, czy dok. nie został interpolowany → Częstochowa Stara przyp. 1. Interpolacja została dokonana po r. 1382, a najpewniej z pocz. XV w. i wówczas nazwa I. mogła być wstawiona na miejsce nazwy nie istniejących już w tym czasie Zadusznik. Niżej przytoczona bulla Innocentego IV z r. 1250 znana jest również tylko z dwóch kopii z 1. połowy XV w. DLb. 3 s. 151, 154 odnotowuje zamianę tej dziesięciny z kościołem w I. w zamian za dziesięcinę z Kobyłczyc; 1250 pap. Innocenty [IV] potwierdza uposażenie kl. na Piasku we Wrocławiu [kl. w Mstowie był jego filią] m. in. dzies. z I. (W. Haeusler, Urkundensammlung zur Geschichte des Fürstenthums Oels 51); 1325 Paweł dziekan irządzki; 1326-7 pleb. Ulryk. Par. oszacowana na 6 grz.; 1335-6,1346-58 świętop. 8 sk. (MV 1 s. 138, 210, 295, 372, 383; 2 wg indeksu): 1376 Piotr kapelan w I.; 1385 Biedrzych kapelan w I. (SP 8, 65, 3875); 1389-90 Dobiesław scholastyk krak. z Przybkiem z I. o zabranie gwałtem dziesięciny (SP 8 uw. 205/10, 216/10); 1390 kościół w I. zostaje przebudowany przez Szczepana Świętopełka [!] h. Lis⁸Zmylone tu imię lub data: w r. 1390 żył Szczepan, natomiast Szczepan Świętopełk występował w l. 1464-1503, może winna być data 1490? Por. też niżej 1470-80 i 1499 (Wiśn. W. s. 54); 1392-5 Jan wikariusz z I. (ZK 1c s. 250, 385; 2 s. 106); 1397 Mikołaj wikariusz w I. (ZK 1c s. 487); 1399 Marcin wikariusz w I. (SP 8, 8232); na mocy wyroku sądu ziemskiego krak. Katarzyna wd. po Przybku z I. winna zadośćuczynić [Elżbiecie] wd. po Szczepanie pkom. sier. za dziedzinę Poświętne (ZK 3b s. 76 – wpis do ksiąg z datą 1399 dokonany w r. 1403); 1400 Piotr z Marcinowic [par. Mstyczów] i Krystyn [z Koziegłów] kaszt. sądec. poręczają za dzieci Szczepana pkom. i za Elżbietę wd. po nim, że w wypadku przegrania sprawy przeciw ww. Katarzynie o Poświętne zachowają wieczyste milczenie (SP 8, 10 094-5); świadkowie tejże Elżbiety i jej dzieci oraz Piotra pleb. w I. w sprawie przeciw ww. Katarzynie i jej dzieciom przysięgają, że pole zw. Poświętne w I. od 100 lat zawsze należało do kościoła w I., a Przybek dz. I., jeśli się [w nie] nie wwiązał, natychmiast pozywał Szczepana pkom. sier. (SP 8, 10 645); Piotr pleb. w I. (SP 8, 10 095, 10 645, uw. 311/57); 1403 król [Władysław Jag.] wzywa ww. Katarzynę do stawienia się w Krakowie w sprawie z wd. po Szczepanie o dziedzinę Poświętne (SP 2, 1001); 1417 bp Wojciech [Jastrzębiec] poleca plebanowi w Nakle wprowadzić w posiadanie beneficjum plebana z I. Pawła s. Jana z Wolbromia, prezentowanego przez Świętopełka dz. I. i Zawady (ZDK 2, 216 reg.); 1439 Świętopełk dz. Zawady [i I.] prosi bpa Zbigniewa [Oleśnickiego] o nadanie księdzu Krystynowi beneficjum pleb. w I. opróżnionego przez śmierć Pawła [z Wolbromia] (ZDK 2, 397 reg.); 1440 Paweł z Zatora dr dekretów i wikariusz generalny krak. na prośbę ww. dz. Zawady i I. poleca wikariuszom kościoła w I. wprowadzić Krystyna z Widuchowej [pow. wiś!.] na stanowisko plebana opróżnione po śmierci Pawła z Wolbromia (ZDK 2, 405 reg.); Świętopełk z Zawady [i I.] podczaszy krak. procesuje się z pleb. w I. (OK 6 s. 128); 1452 Andrzej z Sadowia dr dekretów, pleb. w I. i Jan Pukarzowski [dz. I.] powierzają pod wadium 2000 fl. Janowi z Czyżowa kaszt. i star. krak. oraz Janowi z Tęczyna wwdzie krak. rozstrzygnięcie sporu o dobra kościoła w I. Pozew Andrzeja do Kurii Rzymskiej przeciw Janowi i jego matce zostaje umorzony (SP 2, 3488); 1470-80 murowany kościół par. ufundowany przez Świętopełka h. Lis [występującego w l. 1416 – 47?, → p. 3]. Pleban pobiera: dzies.: z 2 folwarków w I., z łanów kmiec. w Mikołajewicach i Wilgoszczy, z połowy łanów kmiec. i z folwarku w Zawadzie, z połowy łanów kmiec. w Sadowiu i z folwarku w Woźnikach, dzies. z 5 ł. kmiec. w Zadusznikach uzyskaną przez pleb. drogą zamiany z kl. w Mstowie za dzies. w Kobyłczycach. Pleb. pobiera też dzies. w Mysłowicach [w par. Irządze], która dawniej należała do kl. w Mstowie. Do par. należą wsie: I., Mikołajewice, Wilgoszcza, Wygiełzów, Zawadka, Zawada, Sadowie, Woźniki, Ołudza, Gołuchowice, Zaduszniki, Wilków, Mysłowice (DLb. 2 s. 206-7; 3 s. 151, 154, 324-5); 1471 zgodnie z zawartą ugodą br. Szczepan Świętopełk z I. i Stanisław z Zawady [por. p. 3] mają kolejno sprawować pr. patronatu kościoła w I. (OK 44 s. 294); 1499 Szczepan Świętopełk z I. chorąży przemyski nadaje Pawłowi w I. i jego następcom prawo połowu ryb w dwóch sadzawkach: pod górą Stronie i na rz. Krztynia (OK 121 s. 1127-8); 1529 pleb. Jan Czyrmiński kanonik sand. i prebendarz kol. Ś. Jerzego na zamku krak. Par. pobiera dzies. snop.: wart. 6 grz. z Wilgoszczy, 5 grz. z Mikołajowie, 21/2 grz. z ról folw. w Zawadzie, 2 grz. z ról folw. i 24 gr z ról folw. pani Pukarzowskiej – w Sadowiu, l ½ grz. z ról folw. w Bodziejowicach, 3 wiard. z ról folw. w Gołuchowicach. Ponadto pleban otrzymuje z karczmy w I. od każdej beczki piwa 4 den. czynszu zw. stawne o łącznej wart. 15 gr oraz 1 grz. 24 gr kolędy z całej parafii (LR s. 1257); 1598 par. pod wezw. Ś. Wacława (WR k. 340).

6. 1389 Sułek sędzia grodzki krak. uzyskał wyrok skazujący Przybka z I., lecz tenże – aresztowany – uszedł z Krakowa. Pod groźbą infamii winien stawić się na sądzie król. (SP 8, 5135); 1395 woźny Paweł Gęgno zeznaje na roczkach w Żarnowcu, że w święto Oczyszczenia PM [2 II] aresztował dziewczynę [puellam] siedzącą w I. na pieńku (ZK 1c s. 384); 1402 wszyscy kmiecie pani podkomorzyny [Elżbiety wd. po Szczepanie] z I. przeciw Mikołajowi s. Przybka z I. o gwałt dokonany w karczmie, wyłamanie dwojga drzwi i o wołanie „godło” [pro clamacione godło]⁹Godło – wołanie goniących przestępstwo lub hasło wzywające do gonienia. Por. Słownik Staropolski, 2 s. 443 (SP 2, 888); 1439 Świętopełk z Zawady i I. podczaszy krak. podpisuje akt konfederacji Spytka z Melsztyna (CE 2, 255); 1467 Szczepan Świętopełk z Bolestraszyc, Zawady [i I.) chorąży przem. jednym z gwarantów traktatu pokoju toruńskiego (A. Gąsiorowski, Polscy gwaranci traktatów z Krzyżakami XIV-XV w., Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1971, nr 2-3 s. 264); 1475 termin rozprawy Barbary z Dobrakowa pozywającej Szczepana [Świętopełka] z I. chorążego przem. zostaje przełożony ze względu na pielgrzymkę tegoż do Rzymu z okazji roku jubileuszowego (SP 2, 4145).

8. Kościół gotycki został spalony w 1657 r. i w 2. połowie XVII w. odbudowany i przekształcony. Pozostałość dawnego kościoła stanowi prezbiterium gotyckie, jednoprzęsłowe, zamknięte wielobocznie. W zakrystii lavabo gotyckie z XIV w. (KatZab. 3 s. 13).