JUGOWICE

(1360 Jugowicze [z DLb.], 1371 Vgouicz, 1372 Ugouicz, 1373 Hugouicz, 1377 Ugouicze, Hugouicze, 1387 Iugowicz, 1399 Hugowicz, 1424 Jugowicze, 1442 Jugowice, 1462 Langowice) 6 km na S od centrum Krakowa.

1. 1530, 1581 pow. szczyrz. (RP k. 35; ŹD s. 40); 1470-80 par. Droginia (DLb. 2 s. 26, 183-4; 3 s. 32-3; 1599 par. Ś. Jakuba na Kazimierzu (Cz. Skowron, → p. 7, s. 148).

2. 1387 zarośla w → Swoszowicach [rozciągające się] od łąki [należącej do] młyna aż do granic wsi zw. potocznie I. (KK 2, 342); 1424 → p. 3; 1470-80 J. graniczą z Borkiem [Fałęckim], Kurdwanowem, Swoszowicami i Opatkowicami (DLb. 1 s. 169, 241; 3 s. 142, 194); 1599 J. graniczą z wsiami: Borek, Łagiewniki i Swoszowice (Cz. Skowron, → p. 7, s. 137).

3. Własn. mieszczan krak., od 1386 r. kl. Bożogr. w Miechowie, a następnie kl. Ś. Jadwigi na Stradomiu. 1360 Kazimierz W. odebrał kl. miech. wyszczególnione imiennie wsie, w tym J. i nadał je nowo ufundowanemu kl. Ś. Jadwigi na Stradomiu. Po śmierci króla [1370] kl. miech. odzyskał utracone wsie, ale po pewnym czasie zwrócił kl. Ś. Jadwigi wieś J. (DLb. 3 s. 30)1Należy się zastanowić, czy informacje podane przez DLb. są oparte na solidnych przekazach źródłowych, czy też są tylko konstrukcją myślową dziejopisa. Skoro w 1354 r. w imiennym wykazie posiadłości klasztoru miech. brak J. (Mp. 1, 704) wypada sądzić, iż też w 1360 r. wieś ta nie należała jeszcze do klasztoru miech., ale stanowiła własność mieszczaństwa krak., co poświadczają źródła z lat siedemdziesiątych XIV w. Można więc zakwestionować stwierdzenie Długosza o przyznaniu przez króla Kazimierza wsi J. nowo fundowanemu klasztorowi Ś. Jadwigi. Wiadomość Długosza o odebraniu przez kl. miech. Jugowic klasztorowi Ś. Jadwigi po śmierci króla w 1370 r., i przyznaniu temuż nowemu kl. na powrót Jugowic, stoi w wyraźnej sprzeczności z danymi informującymi o kupnie Jugowic od mieszczan przez kl. miech, w l. 1386-94. Nie jest przecież możliwe, aby klasztor miech. pozbywał się wsi, a jednocześnie skupywał ją dla siebie, chyba że przedmiotem nadania króla w 1360 r. dla k. Ś. Jadwigi była niewielka cząstka J., i ona to została rewindykowana przez kl. miech., a następnie przekazana wraz z innymi częściami zakupionymi od mieszczan na powrót temuż klasztorowi. Być może rację ma Z. Pęckowski ( → p. 7, s. 315), który pisze, iż „po śmierci Kazimierza W. w 1370 r. kl. miech. odebrał zatrzymane posiadłości, a sprawę fundacji stradomskiej załatwił z siostrą zm. króla królową węgierska Elżbietą, kupując dla swej nowej placówki wieś Jugowice”; 1371 uczciwy Szczepan z V. zastawia na 5 lat za 12 grz. Franczkowi mieszcz. krak. zw. z Pragi cząstkę swej dziedziny, którą ma w V., z tym że corocznie Franczek będzie zobowiązany płacić 2 grz. z dochodów tej posiadłości z tytułu jej użytkowania. Po upływie 5 lat i po wypłaceniu przez Szczepana 2 grz. Franczkowi tę cząstkę dziedziny otrzyma Szczepan, który będzie zobowiązany zwrócić Franczkowi wszystkie wydatki za wzniesione tam budynki. Gdyby tego nie zrobił, Franczek będzie użytkował budynki wedle swej woli. W razie ogłoszenia wyprawy wojennej ma wziąć w niej udział Szczepan (DSZ 7); 1372 sąd ziemski krak. zaświadcza, że uczciwi i sławetni mężowie Jan zw. Łatka (Ladka, Latka) i Jakub Edingis dziedzice z V. sprzedali za 46 grz. gr pras. Jakuszowi protonotariuszowi generalnemu ziemi krak. i biec. ich części dziedzin w V. (Mp. 3, 846); sąd ziemski krak. poświadcza, że uczciwy Szczepan s. Piotra dz. z U. sprzedał za 32 1/2 grz. gr pras. Jakubowi protonotariuszowi generalnemu krak. całą cz. swej dziedziny w U. Jan zw. Łatka z U. zobowiązuje się w sprawie dziedziny w U., iż nie będzie szkodził temuż Jakubowi pod karą 10 grz. gr pras. (Mp. 3, 850); 1373 sąd ziemski krak. potwierdza, że uczciwi Grzegorz wraz z dziećmi Sułkiem, Mikołajem, Stanisławem i Katarzyną dziedzice z Koźmic sprzedali za 40 grz. szer. gr pras. Jakuszowi s. Tomisława dz. z Gawronów [zapewne pow. opocz. par. Kunice] ich cz. dziedziny w U. (Mp. 3, 851)2W dok. królowej Elżbiety potwierdzającym tę sprzedaż nazwa wsi brzmi Hugouicz (Mp. 3, 851); królowa Elżbieta transumuje i potwierdza na prośbę Jakuba pisarza generalnego ziemi krak. wspomniane wyżej 3 dok. (Mp. 3, 854); 1375 Jakub dz. z V. pisarz ziemi krak. (Mog. 72); 1384 sąd ziemski krak. wydaje wyrok w sprawie między Gieczem mieszcz. krak. a Małgorzatą wd. po Jakuszu mieszcz. krak. i dziedzicu H. o 202 grz. należne mieszczanom toruńskim i nakazuje Małgorzacie zapłacenie długu. Do czasu aż Małgorzata nie zwróci tych pieniędzy, Giecz będzie trzymał w zastawie dziedzinę H. (Mp. 3, 936 or.); 1386 sąd ziemski krak. poświadcza, że Giecz mieszcz. krak. przekazał tytułem zastawu za 202 grz. gr pras. klasztorowi miech. swoją wieś H. leżącą k. Krakowa i zastawioną mu za taką samą sumę przez Małgorzatę wd. po Jakuszu dz. w H. z racji długu jej zm. męża, i za jej zgodą przekazał tę wieś klasztorowi miech. w wieczyste posiadanie (DSZ 28; Mp. 4, 973); a. 28 I 1395 Stanisław Stojek z Książa prepozyt miech. w czasie 12 lat sprawowania swego urzędu zakupił dla kl. miech, wsie: Pstroszyce, Brzuchania i H. (Rocznik miechowski, wyd. Z. Budkowa, „Studia Źródłoznawcze”, 5, 1960 s. 127-8; Z. Pęckowski, Miechów, p. 7, s. 464); 1399 Szczepan (Czepan) z H. (Chm. s. 487).

1424 Marcin prepozyt klasztoru Ś. Jadwigi na Stradomiu zezwala opatrznemu Stanisławowi zw. Pudełko na zbudowanie karczmy przed wsią tegoż kl. J. k. drogi publicznej w granicach tej wsi i nadaje mu role leżące po prawej i lewej stronie idąc od Łagiewnik [w stronę J.] k. tejże drogi publicznej i k. jego domu wraz z pastwiskami k. wspomnianej karczmy. Ponadto nadaje jemu jedną łąkę po tej stronie rz. Wilgi, gdzie leżą Opatkowice po lewej ręce i jedno małe pole oraz pr. łowienia ryb w rzece klaszt. tamże w J. za pomocą sieci potocznie zw. włok i szak [sak] w środy, piątki i soboty. Z racji budowy karczmy uzyskuje 3 lata wolnizny, po których ma płacić klasztorowi czynsz roczny 3 grz. na Ś. Marcina [11 XI] (ZDM 2, 371; DLb. 3 s. 34-5); 1432 Wawrzyniec i Szczepan kmiecie z Łagiewnik występują przeciwko Jakuszowi włodarzowi z H. o bezprawne zabranie 7 koni i zatrzymanie ich w oborze (GK 4 s. 700); 1464 Piotr Tenturus dzierżawca w J. (ZK 16 s. 200, 220, 243, 264); 1470-80 J. własn. kl. Ś. Jadwigi na Stradomiu. We wsi jest 7 zagród z rolami płacących po 3 wiard. czynszu rocznie, oraz folwark klaszt., na którym zagrodnicy pracują po 6 dni w roku własnym wozem lub pługiem. Jedno pole czyli niwa w J. ciągnie się w stronę Borka [Fałęckiego]. Nie ma we wsi łanów kmiec. z powodu braku ziemi i ciasnoty dziedzin, nie ma też młyna i sadzawki. Zagrodnicy nie płacą spy, ani nie odrabiają powab (DLb. 3 s. 32-3; 2 s. 26); w J. łany kmiece, karczma, zagrodnicy, folwark klaszt. (DLb. 2 s. 183-4; 3 s. 442)3Wiadomości w DLb. są sprzeczne, jeśli chodzi o istnienie w J. łanów kmiecych. Wydaje się, iż prawdziwe dane zawarte są w tym fragmencie DLb., który mówi o braku łanów kmiecych w J., z uwagi na dokładność opisu wsi J. i świadczeń jej mieszkańców; k. J., Kurdwanowa i Łagiewnik znajduje się łąka należąca do kl. Ś. Jakuba na Kazimierzu (DLb. 2 s. 22-3); 1529 czynsz w wysokości 6 grz. z 6 zagród w J. po 3 wiard. z każdej zagrody i z racji obowiązkowych prac po 1 wiard. oraz w wysokości 3 grz. z karczmy w J. dla prepozytury szpitalnej Ś. Jadwigi na Stradomiu (LR s. 343); 1530 w J. pobór z 10 prętów i 1 karczmy dorocznej (RP k. 35); 1532 Jan Skarbnik prepozyt szpitala Ś. Jadwigi na Stradomiu posesor wsi J. (ZK 48 s. 517); 1599 J. własn. prepozytury szpitalnej Ś. Jadwigi na Stradomiu. We wsi folwark z rolami i łąkami, 3 kmieci, 3 zagrodników, 2 małe sadzawki, 1 karczma płacąca 60 fl.; do mansjonarzy kościoła Ś. Jakuba na Kazimierzu należy m.in. łąka w granicach wsi J. między łąkami kl. Ś. Jadwigi (Cz. Skowron, → p. 7, s. 137, 146).

5. 1377 na mocy układu między kl. szczyrz. mającym pr. patr. kościoła w Drogini i jego pleb. Jakubem a Jakuszem pisarzem ziemskim generalnym krak. dz. H., dzies. z H. ma za zgodą Jakusza nadal podlegać plebanowi w Drogini, a Jakusz będzie mieć pr. patr. kościoła tamże wspólnie z kl. szczyrz. (Mp. 3, 891 or.); 1442 Rafał ze Skawiny oficjał generalny krak. przysądza dziesięciny ze wszystkich ról folw. i kmiec. we wsi J. Maciejowi Ząbrowi z Myślenic plebanowi w Drogini przeciwko Jakubowi prep. klasztoru Ś. Jadwigi na Stradomiu. Klasztor ten jest właścicielem wsi J. (ZDK 2, 436); 1443 bp krak. Zbigniew [Oleśnicki] rozsądza ten sam spór powtórnie na korzyść Macieja Ząbra pleb. w Drogini (ZDK 2, 458); 1462 dzies. snop. z cz. Ł. należy do mansjonarzy kościoła Ś. Jakuba na Kazimierzu (Mp. 5 L 35); 1470-80 dzies. snop. od zagrodników w J. i z folwarku klaszt. w J. dla plebana w Drogini; dzies. snop. z pola w J. ciągnącego się w stronę Borka [Fałęckiego] dla mansjonarzy Ś. Jakuba na Kazimierzu (DLb. 3 s. 32-3; 2 s. 26); dzies. snop. i kon. z łanów kmiec., karczmy, zagrodników i folwarku w J. dla plebana w Drogini (DLb. 2 s. 183-4; 3 s. 442)3Wiadomości w DLb. są sprzeczne, jeśli chodzi o istnienie w J. łanów kmiecych. Wydaje się, iż prawdziwe dane zawarte są w tym fragmencie DLb., który mówi o braku łanów kmiecych w J., z uwagi na dokładność opisu wsi J. i świadczeń jej mieszkańców; 1529 dzies. snop. z całej wsi J. wart. 3 grz. pleb. w Drogini (LR s. 239).

6. 1372-79 Jakub z J. s. Tomisława z Gawronów pisarz ziemi krak. (Mp. 3, 846, 850, 851, 854; Mog. 72; ZDM 1, 151, 156; Z. Perzanowski, Dokument i kancelaria, s. 47; UM maszynopis); 1477 Stanisław s. Piotra studentem Ak. Krak. (Ind. s. 288).

7. S. Tomkowicz, Klasztor szpitalny Św. Jadwigi, „Rocznik Krak.”, 22, 1929, s. 59-63; Akta wizytacji dekanatu krakowskiego 1599 przeprowadzonej z polecenia kardynała Jerzego Radziwiłła - cz. I, wyd. ks. Cz. Skowron, Lublin 1965; Z. Pęckowski, Miechów. Studia z dziejów miasta i ziemi miechowskiej do roku 1914, Kraków 1967, s. 314-5, 354.

1 Należy się zastanowić, czy informacje podane przez DLb. są oparte na solidnych przekazach źródłowych, czy też są tylko konstrukcją myślową dziejopisa. Skoro w 1354 r. w imiennym wykazie posiadłości klasztoru miech. brak J. (Mp. 1, 704) wypada sądzić, iż też w 1360 r. wieś ta nie należała jeszcze do klasztoru miech., ale stanowiła własność mieszczaństwa krak., co poświadczają źródła z lat siedemdziesiątych XIV w. Można więc zakwestionować stwierdzenie Długosza o przyznaniu przez króla Kazimierza wsi J. nowo fundowanemu klasztorowi Ś. Jadwigi. Wiadomość Długosza o odebraniu przez kl. miech. Jugowic klasztorowi Ś. Jadwigi po śmierci króla w 1370 r., i przyznaniu temuż nowemu kl. na powrót Jugowic, stoi w wyraźnej sprzeczności z danymi informującymi o kupnie Jugowic od mieszczan przez kl. miech, w l. 1386-94. Nie jest przecież możliwe, aby klasztor miech. pozbywał się wsi, a jednocześnie skupywał ją dla siebie, chyba że przedmiotem nadania króla w 1360 r. dla k. Ś. Jadwigi była niewielka cząstka J., i ona to została rewindykowana przez kl. miech., a następnie przekazana wraz z innymi częściami zakupionymi od mieszczan na powrót temuż klasztorowi. Być może rację ma Z. Pęckowski ( → p. 7, s. 315), który pisze, iż „po śmierci Kazimierza W. w 1370 r. kl. miech. odebrał zatrzymane posiadłości, a sprawę fundacji stradomskiej załatwił z siostrą zm. króla królową węgierska Elżbietą, kupując dla swej nowej placówki wieś Jugowice”.

2 W dok. królowej Elżbiety potwierdzającym tę sprzedaż nazwa wsi brzmi Hugouicz (Mp. 3, 851).

3 Wiadomości w DLb. są sprzeczne, jeśli chodzi o istnienie w J. łanów kmiecych. Wydaje się, iż prawdziwe dane zawarte są w tym fragmencie DLb., który mówi o braku łanów kmiecych w J., z uwagi na dokładność opisu wsi J. i świadczeń jej mieszkańców.