KARNIOWICE

(1286 Karnowicze w kopii z XVI/XVII w., 1377 de Karnowicz, 1400 Karnow [!], 1406 Carncow [!], Karniowyce, 1421 Carnyeuicze, 1440 Czarnowicze [!], 1485 Carnkowicze) 7 km na SW od Ojcowa.

1. 1286 kasztelania krak. (ZDM 8, 2527); 1474 n. pow. krak. (GK 19 s. 868); 1581 pow. krak.-prosz. (ŹD s. 29); 1470-80 n. par. Bolechowice (DLb. 1 s. 41; 2 s. 30).

2. 1399 łąki w Modlnicy kupione dla K. (SP 8, 9133); 1406 K. w pobliżu Bolechowie (ZDK 1, 171); 1435 granica między → Będkowicami i Kobylanami zaczyna się od strumienia → Bórynia k. K., między skałkami zw. Nadłączkami i Ciasnymi Skałami [dziś Karniowskie Skały; UN 1 s. 27]; 1467 łąka zw. Klin w Modlnicy przy granicy K. (GK 18 s. 159); 1470-80 K. graniczą doliną, dąbrową i polami z wsią Kobylany, graniczą też z wsią Więckowice. Łan zw. Poświętny (DLb. 1 s. 8, 41, 101); 1504 → p. 3; 1509 Jakub z Siekluki [dziś Sieklówka, pow. pilzn.] kaszt. wojnicki i Jan Tomicki archidiakon krak. zawierają ugodę w sprawie drogi publicznej, przy której kapituła krak. może zbudować karczmę, między K. i Więckowicami, k. ogrodów w tychże Więckowicach, dając ww. Jakubowi zamiast tejże drogi inną drogę publiczną zw. Lipka [dziś część Więckowic zwie się Lipka; UN 1 s. 27] „alias ocolo Lipki”1Ob. DLb. 1 s. 7: karczma Lipka za wsią Kobylany, należąca do dziekana kat. krak, ciągnącą się do wsi Kobylany i Więckowice (ZK 154 s. 532); 1598 rozgraniczenie między wsią K. a Będkowicami poczyna się od usypania kopców narożnych przy Będkowicach, K. i Bęble w miejscach i zaroślach zw.: Pająkowa Skała, Mokrzesy [nazwy nie zachowane] i Osiczanka [dziś Osiczanki -skała, tzw. ostaniec, na terenie wsi Będkowice; Ojcowski Park Narodowy. Mapa turystyczna 1 : 22500] k. starej drogi z Bębła do K. i Bolechowie. Granice idą dalej na S i E, między zaroślami i skręcają do ww. drogi na prawo, na SW, od wąwozu (a alveo) zw. Pod Sasinem, k. dębu i starej drogi. Po przekroczeniu niżej wąwozu kopce sypane są koło niego i k. starej drogi ciągnącej się do Tobołek [nie zid., nazwa nie zachowana]. Następnie granice przechodzą na lewą stronę drogi, wiodą wielkim wąwozem (alveo magno) zw. Pod Wilczą Jamą, czyli przez Tobołki. Tenże wąwóz od dawnych czasów rozgraniczał K. od Będkowic [tzw. Dolina Kobylańska; wyżej cytowana Mapa turystyczna]. Granica dochodzi teraz do starej drogi idącej do stoku zw. → Borynia na S, z przeciwnej strony potoku zw. Borynia i dalej starą drogą k. lipy. Z tego potoku, czyli stoku, winni zgodnie korzystać mieszkańcy K. i Będkowic. Granica przechodzi na S, na prawą stronę tego potoku, kopce są sypane po jego obu brzegach i na krańcu roli zw. Strugalińska, należącej do Będkowic, i dalej po obu brzegach ww. potoku i do Granicznej Skały. Tu granice zamykają się. Usypane zostają kopce narożne: 1) na W nad brzegiem potoku Borynia, niedaleko Granicznej Skały; 2) przy wsi K. pod ww. Graniczną Skałą; 3) przy wsi Kobylany (ZK 410 s. 101-4).

3A. Własn. kustosza kol. Ś. Idziego w Krakowie. 1458 cz. K. należąca do kustosza nie zapłaciła poradlnego (GK 14 s. 63); 1470-80 ww. kustosz ma tu folwark z rolami i łąkami wydzierżawiony, który płaci za czynsz i dzies. 6 grz. Łan zw. Poświętny (DLb 1 s. 601); 1471 cz. kustosza skazana na karę XIV za niezapłacenie wiardunku (GK 19 s. 392); 1529 własn. jw. Wieś płaci kolegiacie 4 1/2 grz. czynszu (LR s. 49).

3B. Własn. książęca, od 1286 szlach. 1286 Leszek Cz. nadaje Sułkowi [z Niedźwiedzia, h. Stary Koń] kaszt. krak. wieś książęcą K. w kasztelanii krak. w dziedziczne wieczyste posiadanie. Wieś otrzymuje zwolnienie od: stróży, stanu, krowy, owcy, powozu i od wszelkich innych ciężarów, z wyjątkiem przewodu ryc. W wypadku zatrzymania się księcia w K. wieś jest obow. dawnym zwyczajem dać mu stację, wóz i stróża. W sprawie między mieszkańcami o zabójstwo winni mają być sądzeni nie inaczej, jak w obecności księcia, z tym, że kara za głowę należeć będzie do Sułka. Książę nadaje też Sułkowi pr. sądzenia mieszkańców i wyrokowania, jeśli zajdzie konieczność, przy pomocy pojedynku2W ZDM 8, zapewne za błędem kopii „ad bellum” zamiast „duellum”. Por. Słownik staropolski, Wr. 1960-2, 3, s. 277 – hasło „kij” zw. po polsku kije (ZDM 8, 2527); 1398 własn. Mikołaja [Białuchy, h. Róża czyli Poraj] z Michałowa [i Kurozwęk w pow. wiśl.] (SP 8, 6315); 1399 Małgorzata wd. po Krzesławie [z Kurozwęk, kasztelanie sand., matka ww. Mikołaja] oddala prawem roszczenia Stanisława i dwóch Świętosławów [h. Stary Koń] z Modlnicy do łąk w Modlnicy kupionych dla K. (SP 8, 9133); ww. Mikołaj s. [Krzesława] kaszt. sand. gwarantuje Wilczkowi z Zakrzowa [par. Skalbmierz] zwrot 86 grz. ewentualnym wwiązaniem w K., poręczając, iż matka i bracia nie będą wwiązaniu przeszkadzać (SP 8, 8386-7); 1400 Małgorzata wd. po Krzesławie z Michałowa i K. (SP 8 uw. 349/5); ww. Wilczek poręcza Stanisławowi Żydówce z Racławic za Mikołaja z Michałowa kaszt. wojnickiego zwrot 120 grz. ewentualnym wwiązaniem w wieś K. należącą do ww. Mikołaja, z wyłączeniem wwiązania w bydło i w trzodę (SP 8, 10 977); 1404 Michał Ząbek kmieć z Będkowic pozywa Mikołaja włodarza z K. o rabunek i zabranie 2 koni (ZK 3b s. 389, 394, 431); 1406 własn. Mikołaja z Kurozwęk [i Michałowa] kaszt. wojnickiego; role folw.; → p. 5 (ZDK 1, 171); 1418 Stanisław Głód [kmieć] z K. (ZK 194 s. 162); 1421-5 Paweł włodarz w K. (wg ind. WAP); 1423 Władysław Jag. zaświadcza, że Mikołaj z Michałowa wwda sand. i star. krak. zapisał swej ż. Katarzynie [c. Spytka z Melsztyna, wd. po Januszu ks. maz.] 4000 grz. wiana i posagu m. in. na K. (ZDM 7, 1942); 1425 → p. 5; 1426 Jan włodarz w K. (wg ind. WAP): 1428-9 Stanek zw. Konieczek lub Konczek kmieć z K. procesuje się z Wojciechem pleb. z Bolechowic (GK 3 s. 154, 157; 4 s. 95, 115, 171, 196, 211); 1431 kmiecie z K.: Pilcza, Junak, Piotr Mróz i Klemens włodarz (GK 4 s. 308); 1435 własn. Mikołaja [z Michałowa] kaszt. i star. krak. (Mp 4, 1319); 1440 własn. Katarzyny z Melsztyna wd. po Mikołaju Białusze z Michałowa; → p. 4 (ZDM 2, 372); 1441 Mikołaj kmieć z K. (ZK 11 s. 558); 1456 ww. Katarzyna Białuszyna pozywa przez swego pełnomocnika szl. Barczkowskiego przed sąd grodzki krak. Świętosława Skwarę karczmarza w Giebołtowie [par. własna] o podpalenie winnicy i sadu w K. na szkodę 100 grz. Świętosław domaga się odesłania pozwu przed sąd leński w Giebołtowie. Katarzyna replikuje, że właściwą instancją dla sprawy o podpalenie jest sąd grodzki. Świętosław winien oczyścić się z zarzutu przysięgą 6 godnych wiary kmieci (SP 2, 3575-6).

1469 K. wieś [Dobiesława Kmity z Wiśnicza] kaszt. lubelskiego3Dobiesław Kmita z Wiśnicza był wnukiem po kądzieli Mikołaja Białuchy, synem Małgorzaty Kmitowej c. Białuchy z jego pierwszego małżeństwa z Katarzyną Mężykówną. Drugie małżeństwo Białuchy z Katarzyną Melsztyńską (zm. 1464) było bezdzietne (A. Kamiński, Mikołaj z Michałowa, PSB 21, s. 125; Dworzaczek, tabl. 100) skazana na karę XIV za niezapłacenie wiardunku (GK 18 s. 789); ww. Dobiesław gwarantuje Absalonowi z Balic zwrot 250 grz. ewentualnym wwiązaniem w swoją wieś K. (GK 18 s. 869-70); 1470 tenże Dobiesław zamienia z Jakubem z Koniecpola prep. kol. Ś. Floriana na Kleparzu wieś K. z dopłatą 1300 fl. węg. za wsie w ziemi przemyskiej: Rządczyna [nie zid.], Tuligłowy i Zagórze (SP 2, 3997; AGZ 19, 34); Piotr i Imram Salomonowie z Krakowa, poręczając za swą matkę Annę, oświadczają, że ustąpili Janowi z Tęczyna kaszt. krak. na podstawie jego pr. bliższości wieś K., którą kupili za 1000 fl. u Jakuba z Koniecpola prep. kol. Ś. Floriana i star. sier. (SP 2, 3999).

[1470] własn. Jana z Tęczyna kaszt. krak. i jego synów. Folwark (DLb. 1 s. 254); 1470-80 dz. Andrzej z Tęczyna h. Topór i jego bracia [ss. ww. zm. w 1470 r. Jana kaszt. krak.; Dworzaczek, tabl. 94]. 6 ł. kmiec., karczma z rolami, 6 zagrodników z rolami, folwark (DLb. 1 s. 41); 1474 Jan z Tęczyna, czyli z Łętkowic (s. ww. Jana kaszt.] zastawia za 300 fl. węg. Marcinowi Frykaczowi z Mnikowa swoją wieś K. (GK 19 s. 868); 1485 własn. Zbigniewa z Tęczyna pkom. krak. [s. ww. Jana kaszt. krak.] (MS 1, 1790; BJ or. 323); Jan [Rzeszowski] bp krak. poświadcza, że ww. Zbigniew sprzedaje za 390 fl. węg. altarii Wniebowzięcia PM w kościele par. w Bytomiu 12 grz. czynszu z pr. odkupu na swoich wsiach K. i Polekarcice (Mp. 5 P 35); 1489-94, 1496 pobór z 3 ł. (ŹD s. 434; RP s. 132, 158, 173, 189, 203, 67); 1497-1500, 1508 pobór z 2 ł. (RP s. 106, 34, 4, 242, 335); 1490 tenże Zbigniew z Tęczyna za zgodą króla sprzedaje ww. czynsz z pr. odkupu na K. i Polekarcicach ww. altarii (MS 1, 2112); 1504 Jan z Tęczyna [s. ww. Zbigniewa] sprzedaje za 1000 fl. Agnieszce [Beacie, swej siostrze stryjecznej, c. Stanisława] ż. Jakuba z Siekluki kaszt. i star. biec. całą swoją wieś dziedz. K. z łąkami leżącymi w Modlnicy. Br. Jana Andrzej wyraża zgodę na tę sprzedaż (ZK 23 s. 206-7).

1509 → p. 2; 1529 role folw., role kmiece (LR s. 182, 196); 12 grz. czynszu z pr. odkupu z K. i Polekarcic należy do altarii PM w kościele PM w Krakowie, przeniesionej z kościoła par. w Bytomiu (LR s. 343); 6 grz. czynszu z pr. odkupu z K. i 6 grz. z Polekarcic należy do altarii Ś. Anny w kościele PM w Krakowie (LR s. 470); 1530 pobór z 1 1/2 ł. i z karczmy (RP k. 6); 1533 Barbara z Łącznej [ziemia lubelska] wojewodzina rawska [c. Stanisława Tęczyńskiego z Łącznej, wnuczka Jana kaszt. krak., ż. Piotra z Nowego Miasta na Mazowszu], Jan, Stanisław, Sebastian, Zawisza i Walery Mieleccy [dzieci Elżbiety Tęczyńskiej c. Stanisława, wnuczki ww. Jana kaszt. krak. i Stanisława Mieleckiego kaszt., zawichojskiego; Dworzaczek, tabl. 94; Z. Spieralski, Stanisław Mielecki, PSB 20 s. 768-9], dziedzice K. (ZK 30 s. 16); 1535 Dorota Ossolińska z Tęczyna [c. Stanisława Tęczyńskiego, wnuczka ww. Jana kaszt. krak.; Dworzaczek, tabl. 94] ż. zm. Prokopa z Ossolina, chorążego lubelskiego, darowuje wieczyście Stan. Czuryle z Wygnanowa star. niepołomickiemu trzecią cz. dóbr dziedz. w K. przypadłą jej po zm. [siostrze Agnieszce] Beacie z Tęczyna wd. po [drugim mężu] Janie z Tarnowa kaszt. sądec. (ZK 29 s. 126-8).

4. 1440 Władysław Warn. na prośbę Katarzyny z Melsztyna wd. po Mikołaju Biełusze z Michałowa przenosi na prawo niem. magd. jej wsie, m. in. K. (ZDM 2, 552).

5. 1406 Henryk [z Kurozwęk] pleb. w Radomsku [ziemia sier.] oraz Mikołaj z Kurozwęk [i Michałowa] kaszt. wojnicki i star. sier. s. Małgorzaty [i Krzesława z Kurozwęk kaszt. sand.] nadają altarii Oczyszczenia PM w kat. krak. dzies. w swoich wsiach: Kolosy [pow. wiśl.], K. k. Bolechowic i z łanów sołtysich w Luboczy (ZDK 1, 171); 1425 Mikołaj z Michałowa wwda sand. i star. krak. oraz jego ż. Katarzyna przyłączają do altarii Trzech Króli w swojej kaplicy [Różyców] w kat. krak. dzies. z ról dworskich we wsiach: Kolosy, K. i w Luboczy (ZDM, 2, 372); 1428-9 → p. 3; 1470-80 1) cz. szlach.: dzies. snop. i kon. wart. 10 grz. z łanów kmiec., z karczmy z rolami i od zagrodników należy do wikarii prebendy krzeszowskiej w kat. krak., dzies. snop. wart. 3 grz. z folwarku do altarii Oczyszczenia PM i Trzech Króli w kaplicy Rożyców w kat. krak., ufundowanych przez Mikołaja z Michałowa [→ wyżej 1406, 1425]. 2) cz. kustosza kol. Ś. Idziego: dzies. snop. z folwarku kustosza należy do tegoż kustosza (DLb. 1 s. 41, 254, 601); 1529 1) cz. kustosza kol. Ś. Idziego – dzies. snop. wart. 1 grz. należy do tegoż kustosza, 2) cz. szlach.: dzies. snop. wart. 3 grz. z ról folw. należy do altarii Trzech Króli w kat. krak., dzies. snop. wart. 5 grz. z ról kmiec. do wikarii ww. prebendy Krzeszowskiej (LR s. 49, 182, 196).

6. 1377 Grzegorz [kmieć] z K. pozwany przez Mikołaja de Scziwricz [Szczyrzyc?] o zabójstwo (KRK cz. 2 s. 45); 1404 → p. 3; 1418 Mikołaj Gołąbek z Proszowic pozywa Stanisława Głodka z K. o główszczyznę za swego ojca (ZK 194 s. 162); 1441 Mikołaj kmieć z K. pozywa Jana z Będkowic o 3 rany krwawe i 2 sine (ZK 11 s. 558).

1 Ob. DLb. 1 s. 7: karczma Lipka za wsią Kobylany, należąca do dziekana kat. krak.

2 W ZDM 8, zapewne za błędem kopii „ad bellum” zamiast „duellum”. Por. Słownik staropolski, Wr. 1960-2, 3, s. 277 – hasło „kij”.

3 Dobiesław Kmita z Wiśnicza był wnukiem po kądzieli Mikołaja Białuchy, synem Małgorzaty Kmitowej c. Białuchy z jego pierwszego małżeństwa z Katarzyną Mężykówną. Drugie małżeństwo Białuchy z Katarzyną Melsztyńską (zm. 1464) było bezdzietne (A. Kamiński, Mikołaj z Michałowa, PSB 21, s. 125; Dworzaczek, tabl. 100).