KOBIERNICE

(1445 Cobirniky, an der Coberniker grenitcz, 1470-80 Kobyernycza, 1493 z Kobiernic, 1529 Cobyernycze) 3,5 km na SW od Kęt.

1. 1445 po podziale ks. ośw. na ośw., toszeckie i zator. wsie K. i Porąbka zostają włączone do ks. zator. (GrünMark. 2 s. 590); 1470-80 dystr. Kęty (DLb. 1 s. 84-5); 1493 ks. zator. (Heck s. 35); 1581 pow. śl. (ŹD s. 102); 1470-80 n., 1598 par. Kęty (DLb. 1 s. 85; WR k. 34v).

2. Na terenie wsi K. zbudowano zamek → Wołek, zniszczony w końcu XV w. 1525 → p. 3; 1549 przy opisie wsi K. podano inwentarz „Na twirdzii” [czyli zamku Wołek] (In. O 1/2 k. 89).

1445 granice ks. ośw. [→ p. 1] dochodzą do granic dóbr K. i Porąbka [par. Kęty], rz. Soły i m. Kęty (GrünMark. 2 s. 590); 1493 odgraniczenie K. od → Kęt; 1508 w K. 11 stawów - 5 zarybionych i 6 pustych: Podgrodny, Skotniczny, Młyński, Łabętny, Nowy; Plebani, Zamłyński, Mieszczyński, Gadowy, Wazowy i Lipka. Młyn (In. O 1/1 k. 9); 1525 w K. Pogórski Staw; łąka położona od strony Kęt (In. O 1/1 k. 130v, 132v); pstar. ośw. zapłacili 28 gr i 9 den. kmieciowi z K. za naprawę jazów na rz. [Sole] we wsi K. celem doprowadzenia i przepływu wody do stawu Kościelecki Staw [k. Oświęcimia]. Młyn w K. (In. O 1/1 k. 117v, 139); 1549 staw płodowy - tarlisko k. K. → Bagiennik, stawki Płodowe k. K. na miejscu Siedleckie (In. O 1/1 k. 93, 119v); 1564 młyn i piła na przekopie od rz. Soły, pan Nycz [z Czańca] odejmuje poddanym z K. sztukę roli. Rz. Soła zmienia koryto od strony Kęt, żeby wpadła w przekopę, która idzie do stawów ośw. Powoduje to szkody i z tego powodu [w 1504 r.] na szlach. wieś K. [i inne] zostało zamienione m. Osiek, aby lepiej wykorzystać rz. Sołę dla pożytku stawów, młynów i folwarków król. W K. są stawy - 9 odroślisk i 4 tarliska na tej samej wodzie, która płynie z przekopy młyńskiej do rz. Soły. 10 stawów ma własne nazwy: Nowy i Pogórski - najlepsze, Łabętny, Mieszczyński, Lipka, Młyński - te też są niemałe, Zamostny, 2 Gadowe, Skotniczny (LK 1 s. 246-7); 1574 granice między Czańcem Wielkim i Małym przechodzą rz. Sołę i dochodzą do ściany K. (ZK 407 s. 366).

3. Własn. szlach., od 1504 król. w stwie ośw., klucz Kęty. 1470-93 Melchior, Melchar z Dubowca [Śląsk Cieszyński] i K. h. Kornicz (DLb. 1 s. 85-6; 2 s. 226; Heck s. 36); 1470-80 w K. łany kmiece (DLb. 1 s. 85-6; 2 s. 226); 1502-7 Baltazar, Balczar z K. s. Melchiora, po 1504 powinien się pisać ongiś z K. (SKO s. 80-1, 139; ZZ 12 s. 99; 13 s. 85, 149; BJ rps 5935 s. 37, 110, 145; Mp. 5 0 1971Dok. ten wystawił wielkorządca krak. i star. ośw. Jan Jordan z Zakliczyna i sędzia ośw. Piotr Porębski, a ma on datę 1480. Z uwagi na pierwszego wystawcę dok. mógł być spisany w 1502 r. lub w pierwszej połowie następnego roku. Datę 1480 należy uznać za błędną, gdyż nic nie wskazuje, że odnosi się ona do czynności prawnej → Czaniec - mąż Maruszy poświadczony dopiero od 1502 r); 1504 Aleksander Jag. dla poprawienia stanu gospodarczego m. Kęt przynależnego do zamku ośw. daje Baltazarowi dz. K. wieś Osiek z lasem zw. → Kęcką Olszyną i 700 fl. węg. w zamian za jego wsie K., Bujaków i Porąbkę [par. Kęty] (Mp. 5 T 116 - tekst dok.; MS 3, 19152W MS 3 przy imieniu Baltazara dodano w nawiasie: Melchior. W tym samym roku pod wcześniejszą datą dzienną podano wiadomość, że Paweł Czarny dopłacił w imieniu króla Melchiorowi (Malcharowi) 700 grz. za owe trzy wsie. Baltazar był s. Melchiora, miał też br. Melchiora, sam jednak zamieniał dobra z królem, a zatem imię Melchior należy uznać za błąd. Baltazar nie używał drugiego imienia; BJ rps 5935 s. 147-8 - reg.); tenże król zapisuje pewne sumy na dobrach stwa ośw. m.in. na K., Bujakowie i Porąbce, gdyż dał on za te wsie 700 fl. Melchiorowi [= Baltazarowi]3→ przyp. 2, → wyżej (MS 3, 1834-5).

1508 15 kmieci płaci nierówne czynsze: Klimek, Król, Przybyło, Łukasz. Nosal, Kucharz, Błażek, Jakub Czuk, Maciek, Maciek Wojtków, Pignos - uprawia też pustą rolę, Jantka, Czopulek, Jakub Sroth, Tomaczek. Jurek i Szewc są zagrodnikami. Kmiecie płacą krowne, czynsz i stróżne, dają po 2 koguty, dostarczają rz. Sołą po izbicy drzewa z dziesiątką szczepu [drewno łupane] dla zamku ośw., odrabiają po 3 dni przy życie, a po dniu przy owsie, lnie, sianokosach i wywożeniu gnoju, chodzą na polowania i wypasają dworskie świnie. Jeśli kmieć jedzie, gdzie mu się każe, płaci tylko krowne i stróżne. Na folwarku wysiewa się 6 małdrat (In. O 1/1 k. 9, 26v-7).

1525 w K. 16 kmieci i 3 zagr. Kmiecie z tytułu stróży zniszczonego zamku Wołek płacą rocznie 4 fl. Stwo ośw. sprzedało za 4 fl. młyn w K. Na folwarku w K. dworka Małgorzata, służące Petronela i Dorota, sługa Jan i służka (clientulus) Jerzy. Kmiecie z K. i Brzezinki skosili odpłatnie łąkę Skarcz i zawieźli siano do zamku ośw. (In. O 1/1 k. 111, 117v, 126, 130v); 1535 Janowi z K. wypłacono 14 fl. za cz. drewna na budowę młyna w Proszowicach (Rachunki budowy zamku krakowskiego 1535, s. 93); 1537 kmiecie z K. płacą rogowe po 2 gr od krowy lub 2 jałowic: Jan Drabik od 4 krów, Piszczek od 4, Matys od 9 i 2 jałowic, Uliach od 7 krów, Grzegorz od 2, Janta od 6, Wawrzek od 12, Maciek od 6, Gninka od 10, Indrzych od 7, młynarz od 2, Jan od 5 i 2 jałowic, Zagródka od 6, Król od 12 i jałowicy, Wludarz od 8 i jałowicy, Luka [Łukasz?] od 4 i 2 jałowic, Przybyło od 5 i jałowicy, Jakub Kucharz od 6 i 2 jałowic, Urban od 5 i 2 jałowic, Błażek od 13 i 3 jałowic, Maciek od 12 i 2 jałowic, Bartek od 8 i 2 jałowic; Włodarz od 8 (In O 12 k. 17, 26); 1549 na folwarku w K. wysiewa się: żyto, jęczmień, groch, pszenice, konopie i len. Łąki. W oborze: 28 krów, 8 cielców, 11 jałowic, 2 junaki, 14 cieląt, 42 świnie, 91 kur, 12 gęsi i 13 kaczek. Młyn o 2 kołach (In. O 1/2 k. 89); 1564 we wsi K. stwa ośw. 16 kmieci osiadłych na niepomierzonych rolach, 1 kmieć nic nie płaci, gdyż dogląda i opatruje stawy. Karczmarz płaci czynsz z roli 1 fl. i od wyszynku 2 fl., a ponadto pilnuje i opatruje stawy. Sajdak płaci z pustej roli i za robociznę 2 fl., Nosal i Zagródka podobnie 3 fl., Grzegorz z pustej roli płaci 1 fl. i odrabia pieszo, Janda z pustej roli i za robociznę płaci 1/6 fl., a Król 20 gr. We wsi 6 nowych zagr. w nowych domkach, 3 zagr., z których 2 płacą po 4 gr, a trzeci 8 gr. Wszyscy płacą krowne i strażne do zamku ośw. Kmieci i 3 zagr. dają po 2 koguty i po półtorej kopy jaj. Żyrowe od wypasu świń w lesie na bukwi płacą w zależności od urodzaju. Od wyrębów na drzewo w lasach król. płacą od każdego płtu i od półizby po 32 gr, tj. 16 od wrębu i tyleż cła - w tym roku spuścili 17 płtów i 2 półizby. Do zamku powinni wyrąbać i spuścić izbę drzewa, a na nim dziesiątek szczepu. Obow. do prac w czasie budowy zamku ośw. Młyn zakupny na przekopie od Soły o 2 kołach mącznych, z którego młynarz płaci 24 fl. i karmi 2 wieprze dla zamku ośw. Na tej przekopie jest także piła pracująca na potrzeby zamku, a poddani z K., Porąbki [par. Kęty] i Bujakowa dowożą po 4 tramy. Folwark w K. ma 3 pola i dawne role różnej wielkości oraz łąki. Wysiewa się: pszenicę, żyto, owies, jęczmień, groch, tatarkę, proso, len i konopie. Na folwarku urzędnik z żoną i 3 kucharki. W oborze 14 krów mlecznych i 4 jałowe, bydła pospolitego 24 sztuk, 2 wieprze tuczne, tylko 15 świń, gdyż część pozdychała, 30 gęsi i 100 kur. Poddani z K. pracują na folwarku, wypasają świnie dworskie, chodzą na łowy wg potrzeby, wożą ryby [narybek] do stawów i drzewo na potrzeby folwarku. W K. odrabiają pańszczynę poddani z Porąbki i Międzybrodzia (LK 1 s. 244-7); 1581 w K. 9 ł. kmiec., 15 zagr. z rolą, 12 komor. z bydłem, 7 bez bydła, 4 rzem., 3 chałupników (ŹD s. 102).

5. 1470-80 w K. dzies. snop. zamieniona - na skutek niedbalstwa posesora - na pien. wart. 3 grz. scholasterii krak., pleban z Kęt wybiera w K. żyto i owies (DLb. 1 s. 85-6; 2 s. 226); 1529 dzies. pien. wart. 6 grz. i 12 gr ww. scholasterii, meszne w K. wybiera pleban z Kęt (LR s. 53, 293).

7. → Babice p. 6.

1 Dok. ten wystawił wielkorządca krak. i star. ośw. Jan Jordan z Zakliczyna i sędzia ośw. Piotr Porębski, a ma on datę 1480. Z uwagi na pierwszego wystawcę dok. mógł być spisany w 1502 r. lub w pierwszej połowie następnego roku. Datę 1480 należy uznać za błędną, gdyż nic nie wskazuje, że odnosi się ona do czynności prawnej → Czaniec - mąż Maruszy poświadczony dopiero od 1502 r.

2 W MS 3 przy imieniu Baltazara dodano w nawiasie: Melchior. W tym samym roku pod wcześniejszą datą dzienną podano wiadomość, że Paweł Czarny dopłacił w imieniu króla Melchiorowi (Malcharowi) 700 grz. za owe trzy wsie. Baltazar był s. Melchiora, miał też br. Melchiora, sam jednak zamieniał dobra z królem, a zatem imię Melchior należy uznać za błąd. Baltazar nie używał drugiego imienia.

3 → przyp. 2.