KOSÓW

(1381 Cossow, 1385 cives seu communitas de Quilina, Cosow, 1394 Kosszow, 1411 Cossowa, 1448 Cassow, 1449 Coschow, 1508 Kozow, 1529 Koshow, Kosshow) m., od XIX w. wieś (SG 4 s. 472).

1. 1555 ziemia krak. (MS 5, 7169); [pow. lel.]; 1392, 1470-80, 1529 par. własna (ZK 1c s. 278; DLb. 1 s. 20; LR s. 192-3); 1598 par. sprofanowana przez heretyków, nie funkcjonująca (WR k. 226); 1427 diec. krak. (Bullarium 4, 2045); 1470-80 diec. gnieźn.! (DLb. 1 s. 20)1W tekście oryg. DLb. przechowywanego w AKapKrak. dopisek ręką Długosza: In dioecesi Gneznensi. Tak też w egzemplarzu DLb. znajdującym się w Zakładzie Nauk Pomocniczych Historii i Archiwistyki UJ w Krakowie, skolacjonowanym przez J. Mitkowskiego; 1529 diec. krak., dek. jędrz. (LR s. 192-3).

2. 1406 granice między → Chyczą a Dąbiem [pow. chęc.] biegną od granic m. K. do granic wsi Rzeszówek [pow. chęc.] po obu brzegach rz. Nidy wzdłuż starych kopców (ZDM 5, 1191); 1474 na mocy ugody między Janem Długoszem z Bebelna dz. Krasowa [obie wsie w pow. chęc.] a br. Janem, Piotrem, Mik. i Klemensem Kwilińskimi z Kwiliny dziedzicami m. K., Kwilińskim przypadają te części między wsią Krasów a m. K., które odgraniczone są 13 kopcami, leżą przy błotach i ciągną się od rz. Nidy w kierunku K., natomiast Janowi Długoszowi przypada łąka przy tych kopcach od dawna koszona, rozciągająca się do młyna zw. Podłazie [dziś cz. wsi Dąbie - UN 35 s. 26]. Pastwiska na tych błotach po obu stronach kopców należą do wsi Krasów i m. K. Most na Nidzie ma należeć do obu stron i jeśli z niego będzie jakiś dochód, obie strony będą w nim uczestniczyć (Dobrzyński i Smolka, Długosz s. 330; ZK 260 s. 367); 1529 → p. 3; 1570 droga z Mstyczowa do m. K. (LDK s. 69).

3a. Własn. szlach. 1382-5 Mściwoj z K. i → Kwiliny 1384-5, Różnicy 1384-5, Siedliszowic 1340 i Giebołtowa par. Książ Mały 1352, s. Mściwoja z Krzelowa wwdy sand. 1331-44, łowczy krak. 1347-63, pkom. krak. 1363-82, star. bydgoski 1362-8 (B. Wyrozumska, Mściwoj z Kwiliny h. Lis, PSB 22 s. 233-4; UM s. 76, 91-2, 331; też SP 8, 1705, 2213, 2287, 2382, 3697); 1388-9 Jakusz z K. (SP 8 uw. 136/6; ZK 1c s. 192); 1395-1400 Klemens z K. i → Kwiliny 1373-1400, Charsznicy 1384-1400, Kluczyc 1385-94, podczaszy królowej 1387-1400 (ZK 1c s. 411; SP 8 uw. 326/6, 29; UC s. 32 - tu błędnie, że pełnił urząd do 1399 r.); 1400-23 Jan dz. K. i → Kwiliny 1388-1423 s. Klemensa z K. mąż. Jadwigi (SP 8, 10357-9; ZK 3 s. 271; 195 s. 209; Cracovia artificum suppl. 63); 1401 z podziału dóbr między Janem z → Kwiliny a Elżbietą wd. po Klemensie z Kwiliny i jej dziećmi: Mściwojem, Mikołajem, Pietraszem, Świętopełką, Dorotą i Jadwigą. Janowi przypada m.in. wieś Kwilina i m. K. wraz z połową pr. palr. kościoła tamże (ZK 3 s. 271); 1401 Mściwoj z K. i → Kwiliny 1401-12 oraz Różnicy do 1415, s. Klemensa z K. i Kwiliny oraz Elżbiety (ZK 3a s. 252; 3 s. 271, 467-8; 5 s. 198; 193 s. 99-100); 1449-59 Mikołaj dz. K. i → Kwiliny 1430-59 s. Jana z K. i Kwiliny oraz Jadwigi, brat Prachny, mąż Barbary c. Piotra z Marszowic (ZK 13 s. 329-30; 258 s. 75, 191-2); 1449 Mikołaj z Kwiliny, odstępując od swego pow. [lel.], zobowiązuje się zapłacić do następnego Bożego Narodzenia Wisławowi ze Straszowa [pow. opocz.] burgr. z Pilczy [dziś Pilica]2Był burgr. w l. 1447-59 (Fed. s. 137, ZK 13 s. 252; 151 s. 173; 258 s. 147, 191-2; GK 12 s. 187) 130 grz. pod gwarancją wwiązania go do m. K. i do Kwilmy (ZK 13 s. 329-30); Tomasz z Wojsławic odstępuje Janowi z K. 2 ł., na których siedzi 2 kmieci (ZK 314 s. 1a); 1453 Mikołaj z Kwiliny zobowiązuje się zapłacić Wyszkowi [Wisławowi] ze Straszowa burgr. z Pilczy 143 grz. na Nowy Rok pod gwarancją wwiązania go do Kwiliny i m. K. (ZK 258 s. 75); 1459 tenże Mik. Kwiliński z Kwiliny daje wwiązanie temuż Wyszkowi do dóbr dziedz. Kwilina i K. (ZK 258 s. 191-2); 1468 Piotr Płaza z K. (OK 12 s. 903); 1470-1508 Jan Kwiliński h. Lis dz. K., Kwiliny 1469-1508 i → Charsznicy 1472-1500, s. Mikołaja z K. i Kwiliny oraz Barbary, br. Piotra, Mikołaja i Klemensa z Kwiliny (DLb. 1 s. 20; Dobrzyński i Smolka, Długosz s. 330; ZK 260 s. 367; ZB 2 s. 173; MS 4, 398); 1470-80 → p. 3b; 1474 → p. 2; 1487 z podziału dóbr między br. Janem i Piotrem z → Kwiliny Janowi przypada m. K. oraz wsie Kwilina i Charsznica (ZB 2 s. 173); 1508 dobra Jana Kwilińskiego z K. zagrożone konfiskatą na rzecz Jana Królewskiego z Królewic [pow. wiśl.] z powodu nie obesłania przez Kwilińskiego wyprawy wojennej (MS 4, 398); 1517 br. nie podzieleni Jan i Stan. Kwilińscy dziedzice Kwiliny i K. (ZK 266 s. 187-8); 1520 Stan. Kwiliński sprzedaje za 850 fl. pol. Andrzejowi Rzeszowskiemu z Rzeszowa m. K. i wieś Kwilinę. Andrzej zapłacił w 1521 całą sumę (ZK 267 s. 66-7); 1520-7 Andrzej Rzeszowski dz. K. i Kwiliny (ZK 267 s. 66, 501, 503, 505-6; 162 s. 397); 1527 ur. Andrzej Rzeszowski dz. Kwiliny i K. zapisuje swoje dobra ż. Katarzynie (ZK 162 s. 397-8); 1529 Katarzyna wd. po Pawle młynarzu z K. siostra szl. Jana Guszka (Guschka, Suschka, ZK 317 s. 422); 1530 Katarzyna wd. po Andrzeju Rzeszowskim trzyma dobra Kwilinę i K. jako oprawę posagu i wiana (ZK 268 s. 214-5); 1555 → p. 3b.

3b. Sprawy miejskie. 1385 wszyscy mieszczanie czyli społeczność z Kwiliny3W zapisce na określenie miasta użyto nazwy wsi, na gruncie której m. K. powstało. skazani na karę LXX za zabójstwo woźnego sąd. Wojciecha. Sędzia pobrał pieniądze z tytułu kary (SP 8, 3683); Mikołaj kmieć z K. (SP 8, 3682, 3726); 1389 Janek [włodarz] z Tarnawy [pow. ksiąs., par. własna] przeciwko Staszkowi [kmieciowi] z K. (ZK 1c s. 196); Bolek kmieć z K. sługa sędziego przeciwko Janowi z Tarnawy włodarzowi pana Niemierzy [z Krzelowa] o 3 grz. i o karczmę (SP 8 uw. 206/6; ZK 1c s. 200); 1399 Wawrzyniec [mieszcz.?] z K. (SP 8 uw. 307/9); 1470-80 łany mieszczan w K. (DLb. 1 s. 20); 1503 m. K. skazane na karę król. za nie zapłacenie podatku (GK 28 s. 1296); 1529 → p. 5; 1530 m. K. płaci 1 grz. 22 gr szosu (RP k. 65); 1555 Zygmunt August ustanawia w m. K. Jerzego Rzeszowskiego 3 jarmarki w roku, w dniu ś. Agnieszki [21 I], ś. Marka [24 IV] i ś. Wawrzyńca [10 VIII] oraz targ tygodniowy w środy (MS 5, 7169).

4. 1449 Śledziówka (Sledzowka) wójt w K. (ZK 314 s. 1b); 1499-1500 Barbara z Zakrzowa ż. sław. Grzegorza Warchoła wójta z K. (ZK 263 s. 482; 264 s. 10).

5. 1381 Hanek kapelan z K. (SP 8, 1085, 1121); 1392-5 Marcin pleb. z K. (ZK 1c s. 278, 290, 411); 1392-4 Maciej kapelan, scholastyk z K. (ZK 1c s. 270, 278; 2 s. 163); 1395 → p. 6; 1400 → Koziegłowy p. 5a Kościół pod wezw. Bożego Ciała; 1411 Jan z Kwiliny na polecenie Jana [Rzeszowskiego] z Tempoczowa prep. kol. Ś. Michała [na Wawelu] i wikariusza generalnego bpstwa krak. ma postawić przed sądem oficjała krak. swego włodarza z Kwiliny Kwiatonia w sprawie o zadanie ran Erykowi wikaremu z K. (Cracovia artificum suppl. 63); 1427 na prośby Macieja z Chlewic kapłana diec. krak. pap. Marcin V uwalnia go od ekskomuniki kościelnej, wyroków skazujących i kar nałożonych nań w związku z oskarżeniami Żegoty s. Wawrzyńca kleryka diec. krak. Maciej uzyskał na mocy decyzji Zbigniewa [Oleśnickiego] bpa krak. plebanię w K. wakującą po rezygnacji Mikołaja z Secemina [pow. chęc.], ale został oskarżony przez Żegotę o okupację i ogołocenie kościoła w K., który na domiar był już splądrowany przez jego poprzednika Mikołaja z Secemina. Maciej został na mocy wyroku audytora papieskiego i bpów rzymskich pozbawiony plebanii na rzecz Żegoty i ekskomunikowany. Żegota złożył jednak rezygnację z plebanii na rzecz bpa Zbigniewa [Oleśnickiego] (Bullarium 4, 2045); 1439 Paszek z Gniewięcina w sprawie z Dominikiem pleb. z K. o dzies. (GK 6 s. 241, 250); 1448-50 Dominik pleb. z K. (GK 10 s. 560; OK 1 s. 98); 1470-80 w K. kościół drewn., do pleb. należy wieś Pączów, uposażenie plebana: dzies. snop. z folw. szlach. w Kwilinie, z pewnych ról w Przełaju4W DLb. 2 s. 91: de aliquibus agris, w DLb. 3 s. 327: de uno campo i z 2 ł. kmiec. w Nowej Wsi; dzies. snop. i kon. z łanów mieszczan w K. prepozytowi w kat. krak.; do par. K. należy m. K., Kwilina i Pączów (DLb. 1 s. 20, 22-3; 2 s. 91-2; 3 s. 327); 1484 → p. 6; 1527 nauczyciel (minister) w K. (ABMK 18 s. 240-1); 1529 Wojciech pleb. z K.; uposażenie plebana: dzies. snop. z całej wsi K. wart. 5 grz.5W szczegółowym wykazie wsi uiszczających w 1529 r. dzies. prepozytowi krak. (LR s. 237-8) brakuje m. K. Można więc sądzić, iż dzies. snop. z K. została w l. 1481-1528 odstąpiona przez prep. krak. plebanowi w K. W LR K. został przez pisarza błędnie określony jako wieś, z ról folw. w: Kwilinie wart. 2 grz., Siedliszowicach wart. 1 grz., Różnicy wart. 3 gr, Przełaju wart. 4 grz., Bolminie wart. 10 gr oraz 6 gr czynszu od 1 mieszcz. w m. K. (LR s. 192-3).

6. 1395 Klemens z Kwiliny podczaszy [królowej] w sprawie ze Stanisławem kmieciem z Chlewic o pobicie w Chlewicach i zadanie 8 ran otwartych Marcinowi pleb. z K. (ZK 1c s. 411); 1411 Maciej s. Marcina z K. studentem Ak. Krak. (Ind. s. 191); 1419 Piotr Kosarz (Cosserz) s. Mikołaja z K. kapłan z diec. gnieźn. (ZDM 5, 1313)6Nie można mieć całkowitej pewności, że Piotr pochodził z K. Mógł być bowiem synem mieszczanina z K. o imieniu Mikołaj, ale również mógł być synem Mikołaja dziedzica Kossowa w woj. sier. występującego pod koniec XIV w. (Zajączkowscy Materiały 1 s. 141-2); 1452 Stanisław s. Macieja z K. studentem Ak. Krak. (Ind. s. 285); 1484 Mikołaj z Raszkowa oskarża Macieja pleb. z K. o nie postawienie przed sądem Jadwigi kmiotki wd. po Marcinie z Raszkowa, która była zatrzymana przez woźnego tegoż plebana w K. (GK 21 s. 980); 1563 kapłan Trojan z K. lektor mszy drugiego ministerium ołtarza Ś.Ś. Dionizego, Wita, Fabiana i Sebastiana oraz Nawrócenia Ś. Pawła w kat. krak. (Inwentarz Katedry Wawelskiej z roku 1563, oprac. A. Bochnak, Kr. 1979, s. 177, 290).

7. Kościół pierwotny drewn., zamieniony na zbór kalwiński przed 1556 r., przejęty przez katolików w 1602 r. (KatZab. 3, z. 12 s. 23-4).

1 W tekście oryg. DLb. przechowywanego w AKapKrak. dopisek ręką Długosza: In dioecesi Gneznensi. Tak też w egzemplarzu DLb. znajdującym się w Zakładzie Nauk Pomocniczych Historii i Archiwistyki UJ w Krakowie, skolacjonowanym przez J. Mitkowskiego.

2 Był burgr. w l. 1447-59 (Fed. s. 137, ZK 13 s. 252; 151 s. 173; 258 s. 147, 191-2; GK 12 s. 187).

3 W zapisce na określenie miasta użyto nazwy wsi, na gruncie której m. K. powstało.

4 W DLb. 2 s. 91: de aliquibus agris, w DLb. 3 s. 327: de uno campo.

5 W szczegółowym wykazie wsi uiszczających w 1529 r. dzies. prepozytowi krak. (LR s. 237-8) brakuje m. K. Można więc sądzić, iż dzies. snop. z K. została w l. 1481-1528 odstąpiona przez prep. krak. plebanowi w K. W LR K. został przez pisarza błędnie określony jako wieś.

6 Nie można mieć całkowitej pewności, że Piotr pochodził z K. Mógł być bowiem synem mieszczanina z K. o imieniu Mikołaj, ale również mógł być synem Mikołaja dziedzica Kossowa w woj. sier. występującego pod koniec XIV w. (Zajączkowscy Materiały 1 s. 141-2).