KOZY MAŁE I WIELKIE

(1326 de Duabuscapris seu Siffridivilla, 1348 de Dwekoz, 1378 Dwiekozy, 1405 in Dwie Kozye, 1448 „kw” Dwema Kozama, 1454 de Dwye Koze, 1516 Dwie Kozie Malle y Welkye, 1523 Dve Kozia, na Kozach, 1524 Kozy) 7,5 km na SW od Kęt.

1. 1457 ks. ośw. (GrünMark. 2 s. 609); 1470-80 dystr. kęcki (DLb. 1 s. 84-5); 1523 ziemia ośw. (SKO s. 144); 1581 pow. śl. (ŹD s. 101); 1326 n. par. własna, dek. Oświęcim (MV 1 s. 150).

2. 1493, 1548 → Kęty p. 2; 1523 rybniki; 1550 grunt Młyńska Góra (Mlynska Hora) → p. 3; 1564 → Bujaków p. 2; 1567 komisarze król. wyznaczają granice między Bujakowem stwa ośw. a K. burgr. krak. Jakuba Gierałtowskiego od kopców narożnych m. Kęt, Bujakowa i K., usypanych w r. 1548 [→ Kęty p. 2] nad potokiem Anzidl alias Leśna Woda [dziś Leśna, lewy dopływ Soły - HW 17] k. Kęt, stąd per campum alias przesz polko do suchego potoczka i wzdłuż niego usypano 18 kopców. Dalej granice odchodzą od tego potoczka w prawą stronę i poprowadzono je blisko lasu aż do następnego lasu zw. „Schniholcz”, nim do wierzchołka góry w tym lesie i przez nią między polami Bujakowa i K. do granicy lipnickiej [wsi Lipnik]; 1569 Zygmunt August zatwierdza ten dok. (APKr. dok. własne 28); 1598 łan plebana pod Bujakowem (WRk. 10v).

3. Własn. szlach. 3a. Dziedzice. 1379 Żegota Dwiekojski (ZDM 4, 1053); 1405 Jan ks. ośw. poświadcza, że Przeszek dz. D. K. zapisał kl. dominikanów w Oświęcimiu 1 grz. czynszu w tej wsi (J. N. Gątkowski, Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego, Lwów 1867, s. 114 - reg. dok.); 1448 Birowo zgłasza bliższość po bracie „kw” D. K. (SKO s. 55); 1454-75 Mikołaj Słop zw. Marszałkiem z Dubowca [Śląsk Cieszyński] i D. K. h. Kornicz, kaszt. ośw. 1464-75 (GrünMark. 2 s. 601); DLb. 1 s. 84; 2 s. 291; UM s. 328); 1457 w akcie sprzedaży ks. ośw. przez ks. Janusza Kazimierzowi Jag. wymieniono wieś szlach. D. K. (GrünMark. 2 s. 609); 1516 Baltazar z Dubowca i Sośniszowic [Śląsk Cieszyński] zastawia i sprzedaje z pr. wykupu za 1000 fl. węg. i 300 fl. monety śl. Bartoszowi z Brzezowic i Kozłowa [Śląsk] D. K. Małe i Wielkie z lasem hałcnowskim. Jeśli Baltazar nie wykupi tej wsi w zwyczajowym terminie, Bartosz dopłaci mu 400 fl. węg. i obejmie ją na własność (APKr. dok. własne 20); 1523 komisarze król. wydają wyrok w sprawie między Janem Detmarowskim a pełnomocnikami i matką [Barbarą Kozłowską] dziecka [Anny] zm. Bartosza Kozłowskiego. Ponieważ pełnomocnicy nie wywiązali się z obowiązków, opiekunem dziecka i pozostawionego przez ojca majątku w ziemi ośw. czyli D. K. zostaje stryj dziecka Detmarowski. Jeśli Barbara udowodni przed sądem prawo, które ma na K., Detmarowski powinien go respektować. Z tytułu opieki corocznie będzie się rozliczał przed sądem z czynszów i rybników oraz składał te pieniądze, a sąd będzie pilnował, aby były obracane na pożytek dziecka, w zamian będzie użytkował folwark, wybierał sep i daninę kurzą (slepice), a także korzystał z robocizny poddanych i dochodów z tej wsi (SKO s. 144); 1524 tenże sąd wydaje wyrok w sporze między Barbarą Kozłowską a Janem Detmarowskim o to, że jako opiekun [jej c. Anny] nie respektował jej dok. wiennego, o co wielokrotnie się upominała. Sąd orzeka: Barbara ma pr. do oprawy i wiana na K., zgodnie z zapisem zm. męża [Bartosza], Jeśli jednak chce korzystać z tych pieniędzy, ma dać porękę szlachciców z ziemi ośw., że na najbliższych rokach postawi dziecko [jej i zm. Bartosza], ponieważ ma ono w ziemi ośw. ojcowiznę i osiadłość. Dopóki nie będzie mieć rękojmi, ma przekazać dziecko Janowi. Co do 150 zł wiana musi poręczyć, że po jej śmierci przejdzie ono na dziecko lub jego potomstwo. Gdyby do tej sumy nie mogła mieć rękojmi w ziemi ośw., pieniądze te winny być zostawione w tej ziemi albo komuś poruczone do czasu uzyskania lat sprawnych przez dziecko, względnie do czasu uzyskania rękojmi, a weźmie 250 zł, kiedy postawi dziecko przed urzędem sędziowskim. Barbara występuje też przeciw Janowi o 100 zł, które wyłożyła mężowi na dopłatę do [kupowanych] D. K, powołując się na świadectwo wiarygodnych ludzi. Ponieważ nie okazała dok. w tej sprawie, wydanego w ziemi ośw., ani wiarygodnych świadków z tejże ziemi, sprawa ta nie będzie należeć do kompetencji tego sądu. Ona wie gdzie i na kim ma tego dochodzić. Jan domagał się od niej dok. wiennego matki Balcera z zapisem na D. K. [najpewniej chodziło tu o matkę Baltazara z → Kobiernic, potomka Mikołaja Słopa z Dubowca], twierdzi ona jednak, iż tego dok. nie ma i o nim nic nie wie. W tej sprawie przy odbieraniu wiennych pieniędzy złożyła przysięgę, że to co twierdzi jest zgodne z prawdą. Jeśli Barbara dopełni wszystkich powyższych warunków, będzie korzystać z wiennych pieniędzy, wg rozporządzenia sądu. Ma też przekazać wszystkie dok. dotyczące K, gdyby je miała. Detmarowski występuje o zabranie pieniędzy, pereł, pieczęci i innych klejnotów, które nie należą do wiana Barbary, może jednak tego dochodzić przed sądem tej ziemi, w której ma ona osiadłość (SKO s. 144-5); 1526 na polecenie sądu ziemskiego ośw. Jan Detmarowski zapłacił 10 zł Janowi Bludowskiemu długu zm. swego br. Bartosza Detmarowskiego a słudze Sówce, który u niego służył, 1 zł i ort (SKO s. 108); 1527 wyrokiem sądu ziemskiego ośw. Anna c. zm. Bartosza Detmarowskiego nie będzie oddana stryjowi Janowi Detmarowskiemu, ponieważ jako jej opiekun nic rozliczał się każdego roku przed sądem z dochodów z jej dóbr. Jeśli rozliczy się, zgodnie ze zobowiązaniami, sierotka wróci pod jego opiekę (SKO s. 143-4); 1529 6 zagr. → p. 5; 1536 Jan z Dubowca dz. na Orawie sprzedaje za 2000 fl. węg. Mik. Szaszowskiemu z Gierałtowic i Wieprza dziedzictwo w D. (APKr. dok. własne 23).

1548-51 Anna Gierałtowska z Krużlowej dz. K. (Heck s. 44-7; SKO s. 150-1); 1550-69 Jakub Gierałtowski, Szaszowski dz. Gierałtowic, Głębowic i K. (APKr. dok. własne 26 i 28; SKO s. 158-9); 1550 Matys Czarnota poddany Mik. Bibersteina Bojszowskiego ze Starej Wsi sprzedaje za 30 fl. pol. br. Maciejowi i Jakubowi Gierałtowskim z Głębowic i K. grunt Młyńską Górę w K. (APKr. dok. własne 26); 1551 panna Kuna z Dubowca pr. bliższości pozywa Annę Gierałtowską z Krużlowej „na grunt kuozki”, „statek kuozki” (SKO S. 150-1).

3b. Kmiecie, pobór. 1470-80 łany kmiece, role i łąki plebana (DLb. 1 s. 85; 2 s. 291); 1537 kmiecie płacą po 2 gr rogowego od krowy lub od 2 jałowic, wg sztuk posiadanego bydła: Jakiel Hukasz 10 krów i 4 jałowice, Klimek Góra 10 i jałowicę, Lorenc Hankus 6 i jałowicę, Bartosz 8 i jałowicę, Piotr Herma 4 i 3 jałowice, Grygar 9 krów, Michał Herma 4, 2 jałowice i 16 owiec, Paweł Wajnar 4 krowy, Fołtyn 8, 6 jałowic i 32 owce, Fałta 8 i 3 jałowice, Urban 5, 2 jałowice i 15 owiec, Zyma 7 krów, Król 2 i jałowicę, Wajme 14 i 2 jałowice, karczmarz 8 i jałowicę, Stanczel Tenger 7 i jałowicę, Grygar 6 i 2 jałowice, Paweł Dyrg 4 i 2 jałowice, Grygar Fernis 6 i 2 jałowice, Piotr Hunkasz 14 krów i 22 owce, Jokiel Bajtner 13 krów, 3 jałowice i 15 owiec, Lorenc 6 i 3 jałowice, Kuns 3 i 2 jałowice, Grygar Sznajder 6 i 3 jałowice, Andrysz 9 krów, Menczlar 12, Greger 5 i jałowicę, Urban 4 i jałowicę, Mocz Herma 2 i jałowicę, Czenar 10 krów, Piotr Herma 8 i jałowicę, Hanusz Rygiel 4 i 2 jałowice, Markus Herma 12 i jałowicę, Błażek Czenar 6, 2 jałowice i 24 owce, Łyczek 1 krowę, Gurga 6 i jałowicę, Jakiel Hengberth 11, 3 jałowice i 17 owiec, Benesz 17 krów i 30 owiec, Gurga Czenar 7 krów i 2 jałowice, Klima Herma 10, 2 jałowice i 29 owiec, Merta 7 krów i 4 jałowice, Hausta 3 i 2 jałowice, Michał Góra 13 krów i 22 owce, Jakiel Hankesz 9 krów i 16 owiec, Merta 10 i 3 jałowice, Fołta 6 i jałowicę, syn Gurgny 14 krów, Urban 3 i 2 jałowice, Mocz Czenar 13 i 3 jałowice, Mocz Bytnar 6 i jałowicę, Benesz 8 krów (In. O 1/2 k. 20-1); 1550 → wyżej; 1581 własn. Gierałtowskiej, 20 i 1/2 ł. kmiec., 9 zagr. z rolą, 3 czynszowników, 2 zagr. bez roli, 21 komor. z bydłem i 1 bez bydła oraz 3 rzem. (ŹD s. 101).

4. 1537 stary sołtys płaci rogowe od 10 krów, jałowicy i 40 owiec, sołtys od 9 krów i 2 jałowic (In. O 1/2 k. 21).

5. 1326 kościół w D. czyli S. opust. (MV 1 s. 150); świętop. 2 1/2 sk. (MV 1 s. 307); 1327 pleb. Teodoryk, par. oceniona na 1 grz. i 11 sk. (MV 1 s. 224, 352); 1335-58, 1373-4 świętop. 3 1/2 sk. (MV 1 s. 375 i n. oraz 2 wg ind.; Rejestr. Świętop. k. 17, 40); 1378 Maciej pleb. z D. członkiem bractwa kapłańskiego ziemi ośw. (ZDK 1, 74); 1470-80 dzies. snop. z łanów kmiecych przez niedbalstwo scholastyków zamieniona na pien. wart. 5 wiard. lub 9 sk. scholasterii kat. krak.; w K. role i łąki plebana (DLb. 1 s. 84-5; 2 s. 291); 1529 pleb. Bartłomiej, zarządzający par. w Bogucicach [Śląsk]. Par. D. K. zarządza szl. Wojciech Borowski. Uposażenie: w D. meszne 3 małdraty i 2 ćw. żyta i tyleż owsa wart. 10 1/2 grz. i 9 gr oraz czynsz od 6 zagr. wart. 16 gr i 2 ternarów, w Bujakowie dzies. pien. z sołectwa wart. 3 gr i mensalia od 3 kmieci wart. 8 gr; dzies. pien. z ról wsi D. K. wart. kopy szer. gr scholasterii kat. krak. (LR s. 258, 293, 345); 1598 kościół ŚŚ. Szymona i Judy (WR k. 10v).