(1286 Cressouicy z or., 1326 Cressowicz, 1335 Crzessovicz, 1337 Crzescheuicz, 1351 Grussovicz, 1354 Crzessow, 1357 Scrzessocicz, 1364 Crzeszouicze, 1373 Crzissouice, 1388 Crzeschouicz, 1395 Krzezouicz, 1407 Krzeszouice, 1409 Czeszouicze, 1410 Krzeszów, 1427 Crzyszow, 1439 Krzeschouicze alias Zawada, 1470-80 Crzyesszowicze) 16 km na E od Chrzanowa.

1. 1490 n., 1530, 1581 pow. krak. (RP k. 3; ŹD s. 32, 433); 1326 n. par. własna; 1326-8 dek. Zator; 1335-58, 1373-4 n. dek. Nowa Góra (MV 1 s. 131, 202, 301; 2, 9 → p. 5a).

2. 1407, 1439, 1470-80 w K. młyn → p. 4; 1413 morgi czyli niwy sołtysa k. granicy czyli k. ról kmiecia Zdzicha, mała łąka, łąka k. karczmy zw. Zawada, niwa k. łąk Nawoja z Tęczyna → p. 4; 1438 na krańcu K. leży folwark → Charbielów [na W k. Krzeszowic ku Filipowicom] z karczmami i zagrodami zw. Zawady, należącymi do Tęczyńskich (SP 2, 2760); 1444 bp krak. Zbigniew [Oleśnicki] i wwda krak. Jan z Tęczyna porozumiewają się co do ustalenia granic między wsią bpa K. a wsiami Tęczyńskiego → Charbielów i Zawada oraz umawiają się w sprawie prawa do wskazania granic (powodstwo) w ten sposób: obie strony postawią rozjemców i w terminie do 15 X będą losować; kto wyciągnie los, ten będzie miał ww. prawo. Jeśli zaś wylosowana strona nie będzie mogła z różnych przyczyn wykonać powództwa, przez posłańca w ciągu ośmiu dni powiadomi o tym drugą stronę, która wówczas przejmie wyznaczenie terminu rozgraniczenia (SP 2, 3209); 1447 niwy i łąki w → Czatkowicach przed K.¹W haśle → Czatkowice błędnie niwy i łąki przed dziedziną Czatkowice; 1470-80 K. w pobliżu Tęczyna (DLb. 1 s. 38); 1577 spór o granice między → Czatkowicami a K., Miękinią i Czyrmną.

3A. Własn. bpa krak., od 1555 szlach. -a. Sprawy własnościowe. 1286, 1364 → p. 4; 1373 Dymitr z Łady [i Goraja, woj. lub.], niegdyś podskarbi Kazimierza W., sprzedaje za 100 grz. archidiak. krak. i pkancl. Królestwa Zawiszy [z Kurozwęk], za pośrednictwem jego br. Krzesława z Chodowa, cz. dziedz. w K., którą otrzymał od tego króla za służbę (KK 2, 287)²Ta część K., podobnie jak przejęta w 1364 r. przez bpa krak. Bodzętę cz. sołectwa krzeszowickiego, została włączona do dóbr stołowych bpa krak., zapewne w l. 1380-2, gdy biskupem był Zawisza z Kurozwęk. Nie ma podstaw do przypuszczenia, że przeszła ona na Tęczyńskich drogą układów rodzinnych, jak sądzi F. Kiryk (Początki wsi, s. 13); 1470-80 K. własn. bpa krak. (DLb. 1 s. 38-9; 2 s. 64); 1529 K. własn. bpa krak., który pobiera tu 9 grz., 13 gr i [cyfra obcięta przy oprawie rpsu] den. czynszu wieczystego oraz 2 grz. i 10 gr czynszu świętojańskiego (LR s. 5-6); 1555 bp krak. Andrzej Zebrzydowski za zgodą kapituły daje Stan. Tęczyńskiemu wwdzie sand. cz. K. należącą do jego dóbr stołowych w zamian za cz. Luszowic z olborą z kopalni ołowiu w sąsiedztwie zamku Sławków (AKapKrak., Liber privilegiorum 3 k. 335v-337; MS 5, 7139 - potwierdzenie król.).

3Ab. Kmiecie i karczmarze z K.: 1405 Maciej Gnadkowic kmieć (ZK 3b s. 530); 1413 Zdzich kmieć; 1414 karczmarz bez imienia → p. 4; 1423 kmiecie: Wojciech, Stanisław, Jan, Marcin Świątek, Marcin Burnog, Szczepan, Mikołaj, Wojciech, Piotr, Maciej, Jan Tłuk, Maszek i Wawrzyniec (GK 2 s. 134); 1433 włodarz bpa krak. ma rozsądzić sprawę Mikołaja ze Żbika z kmieciami z K. Klichem i Grzegorzem (GK 4 s. 843); 1439, 1445 Maciej Groman karczmarz → p. 4 i OK 6 s. 814; 1440 Świętosław Gromanowic karczmarz; 1441 Świątek Galiska karczmarz → p. 4; 1446 Piotr z Dobromirza alias z Czatkowic zobowiązuje się zapłacić 20 grz. kmieciowi z K. Andrzejowi (ZK 13 s. 24, 29 - zapłacił); 1449 Jan ze Żbika s. Klemensa zobowiązuje się pod karą XV zapłacić 12 grz. temuż Andrzejowi w ciągu 3 lat; Stanisław ze Żbika zobowiązuje się pod karą XV zapłacić 12 grz. temuż Andrzejowi w ciągu 3 lat (ZK 146 s. 542); 1466 kmiecie → p. 6; 1467 kmiecie w K.: Stan. Synowiec, Piotr Bandurek, Jan Chadała, Piotr Drzyska, Marcin Kas[...], Jakub, Pabian, Marcin Burnog, Maciej Łojek, Jakub Reg[...], Jandro, Sobek, Miczek, Bie[...], Stan. Stano, Święch, Jadwiga, Maciejkowa, Wojciech Bedlka, Jan Donat, Bernard i Grzegorz Cz[...] (ZK 16 s. 437, 462, karty uszkodzone); 1470 Piotr alias Maksa karczmarz z K. bierze w zastaw za 2 wiard. od Katarzyny ż. Stanisława ze Żbika 2 role „alias dwa lanczk leżące nad ,,przeschliczą” w Żbiku (GK 19 s. 130); 1471 Piotr kmieć z K. dzierżawił rolę w Żbiku (GK 19 s. 557); 1497 zachodźca kard. [bpa krak. Fryderyka Jag.] Łukasz Zebrzydowski pozywa kmiecia Mik. Lisa z Siedlca, który kupiwszy dom i rolę w K., nie przybył z narzędziami i rzeczami. Kmieć twierdzi, że jest osiadły u kardynała. Sąd przysądził kardynałowi kmiecia i wszystkie jego rzeczy (GK 26 s. 693); 1507 prac. Szymon z K. → p. 5b.

3Ac. Areał, folwark, pobór. 1462 K. bpa krak. skazane na karę 14 grz. za niezapłacenie łanowego (SP 2, 3664); 1470-80 15 ł. kmiec., folwark i role plebańskie, młyn z rolami (DLb. 2 s. 64); 1489 n. pobór: 1489-98 z 14 ł.; 1499-1501, 1508 z 14 ł., 1 ł. opust. (ŹD s. 433; RP k. 2r, 32r, 64r, 103r, 131r, 157v, 171v, 187v, 201v, 221v, 269r, 333r); 1530 z 14 i ¾ ł. oraz od 1 komor. (RP k. 3). 1526 4ł. orne pleb. w K. → p. 5a; przed 1529, 1529, 1553 folwark → p. 4.

3Ad. Papiernia, pierwotnie na gruncie sołectwa. Przed 1541 wwda sand. Jan Tęczyński [zm. przed 1541] dokonuje zapisu na rzecz papiernika Prokopa; 1556 wwda krak. Stan. Tęczyński potwierdza czynsz 11 grz. oraz sumę 92 grz. zapisaną Prokopowi, mistrzowi papierni w K. przez swego stryja [stryjecznego] wwdę sand. Jana Tęczyńskiego (Katalog UJ nr 514)³Tęczyńscy założyli papiernię na gruntach sołectwa w K., ponieważ wieś nabyli od bpa krak. dopiero w r. 1555 → wyżej p. 3a. Oprócz niej posiadali jeszcze papiernię w Tęczynie, znaną od 1538 r. Jedna z tych papierni, może w K., działała najpóźniej w 1537 r., jak wskazuje data na papierze z h. Topór. Zadaniem niektórych badaczy, papier znaczony h. Topór, odkryty w drukach H. Wietora z l. 1521-30 wskazuje, że papiernia w dobrach Tęczyńskich mogła działać już w 1 ćw. XVI w. (J. Kurtyka, Tęczyńscy h. Topór, cz. 2, rozdz. 8).

3B. Cz. Tęczyńskich h. Topór po wykupie sołectwa przed r. 1494 od dziedz. sołtysów z K. → p. 4.

4. Sołectwo dziedz. 1286 bp krak. Paweł [z Przemankowa] powierza niej. Fryczkowi, wójtowi z Bytomia [Śląsk], lokację wsi K. na pr. niem. na jakim lokowany jest Kraków. Fryczek ma wymierzyć ziemię pod uprawę w łanach frank. oraz sprowadzić osadników. Sołtys dostaje co 6 ł. wolny, i może mieć 2 karczmy, kuźnię, jatkę mięsną i ławę szewską, jeśli zaś zbuduje dla siebie na rzece młyny i sadzawki, to także będą wolne. Sołtys ma prawo sądzić mieszkańców i pobierać kary sądowe. Osadnicy uzyskują 16 lat wolnizny, a po jej upływie sołtys i mieszkańcy będą płacić 6 sk. srebra czynszu z każdego łanu, wyjąwszy łany wolne (KK 1, 87); 1364 wicekustosz kat. krak. Piotr kupuje za 87 grz. od sołtysów z K. Marcina i Jana ich sołectwo, które następnie daje bpowi [krak.] Bodzęcie w zamian za dzies. z Rzeplina dla ołtarza Ś. Leonarda w kat. krak. (KK 1, 233; DLb. 1 s. 237).

1388-95 Maciej Polak [sołtys] z K., ż. Katarzyna c. Jakusza z Ujazdu w par. Bolechowice (SP 8, 4955, uw. 159/57; ZK 2 s. 241); 1388 taż Katarzyna ż. Polaka z K. zeznaje, że nie posiada żadnych dok. na swoje dziedzictwo w Ujeździe, ale gdyby takie dok. istniały, nie miałyby mocy prawnej. Katarzyna została spłacona z posagu (SP 1, 169; SP 8, 4955); 1389 Wojciech z Ujazdu oddala dowodem ze świadków roszczenia tejże Katarzyny o 10 grz. (SP 8, 5171); → Buszczyce; 1395 Maciej Polak [sołtys] z K. z Maciejem [sołtysem] z K. „pro privilegio” wart. 100 grz. (ZK 2 s. 241).

1395-1419 Maciej, Maciek sołtys w K. s. Macieja i Katarzyny (ZK 2 s. 241; 3b s. 476, 491, 494, 509; Teut. 1a s. 17, 131; KSN 2630, 3465, 3484, 3515, 3519, 3610).

1401-24 szl. Piotr, Piotrasz Krzeszowski z Łuczyc sołtys w K., br. Macieja, od 1425 ongiś sołtys z K. → p. 6 (ZK 3 s. 320; 4 s. 57; 5 s. 214, 334; Teut. 1a s. 120, 131, 134; GK 1 s. 480); 1401 Maciej i Piotr z K. są winni 20 grz. z racji posagu swej matce Katarzynie i ojczymowi Adamowi z Janikowic [sołtysowi w Smarzowej, pow. pilzn.] i zobowiązują się pod karą XV płacić od tej sumy 2 1/2 grz. procentu do jej zapłacenia (ZK 3 s. 320); Mikołaj z Dulowej przeciw br. Jaszkowi i Wojtkowi z Ujazdu, Andrzejowi Opaszkowicowi z Będkowic i Maciejowi sołtysowi z K. o 15 grz. poręki i tyleż szkody (ZK 3a s. 332, 340, 359, 385, 422); 1403 ww. strony mają stawić przed sądem po dwóch rozjemców, pierwszy Mikołaja zw. Maciejowic i Wyszka z Będkowic, a pozostali Miczka Starego z Modlnicy i sołtysa z Przegini Marcina, którzy zeznają warunki ugody między stronami (ZK 3b s. 163-4); Adam ze Smarzowej alias z Janikowic procesuje się z [pasierbami] Piotraszem i Maciejem sołtysami z K. o 2 1/2 grz. procentu (płatu) [od 20 grz. długu] i karę XV (ZK 3b s. 47, 62, 218, 228); 1404 Piotr z K. → Dziewięczyce p. 3; 1407 br. Mikołaj i Grzegorz z Ujazdu poręczają kaszt. wojn. Mikołajowi [z Michałowa] spłatę 13 grz. za Macieja sołtysa z K., w przeciwnym razie oprócz tej sumy zapłacą jeszcze jej trzecią część; Maciej sołtys z K. i Mikołaj z Paczółtowic zobowiązują się zapłacić 13 grz. ww. braciom, w przeciwnym razie Maciej wwiąże ich do połowy młyna i do 2 zagrodników w K., a Mikołaj do kmiecia i karczmy w Paczółtowicach (ZK 5 s. 11-2).

1409-11 Mikołaj, Miczek Polak [sołtys] z K. (KSN 2433, 2439, 2781, 2788, 2800); 1410-11 Stanisław sołtys z Paczółkowic i Filipowic [par. Nowa Góra] procesuje Maćka, Macieja sołtysa z K. o 2 grz. niezapłaconej poręki (KSN 2592, 2630, 2649, 2654 - błędnie Miczko, 2718); 1410 Piotrasz z K. zastawia za 30 grz. Janowi z Danielowic [Śląsk] całą swą cz. dziedz. w K. Jeśli jej nie wykupi w terminie, Jan dopłaci mu 10 grz. i obejmie te dobra w posiadanie (ZK 5 s. 214); 1411 siostry Katarzyna z Kleparza ż. Mikołaja z [przedmieścia Krakowa] Biskupiego cieśli wielkorządcy Krak. i Ożanna wd. po Stanisławie z Karniowic pozywają Mikołaja sołtysa z K. o 2 ł. czyli dziedzinę [czyli cz. dziedz. sołectwa] w Grodźcu [par. Regulice]. Mikołaj z K. ma stawić swego zachodźcę czyli Nawojkę ż. Marka sołtysa z Karniowic. Ożanna przekazuje swoją sprawę swemu szwagrowi. Marcin sołtys z Karniowic zachodzcą Mikołaja z K. (KSN 2770, 2781, 2788, 2800); 1413 Maciej sołtys z K. sprzedaje za 70 grz. Piotrowi sołtysowi z → Filipowic [par. Nowa Góra] połowę sołectwa w K. i zobowiązuje się w ciągu 3 lat zgodnie z pr. niem. zastępować go [w sądzie] i bronić od przeszkód w jego posiadaniu oraz wydobyć od bpa krak. i uwolnić dok. fundacyjny sołectwa. Jeśli tego nie uczyni przed upływem 3 lat, zwróci Piotrowi 70 grz. a ten odda mu sołectwo z zastrzeżeniem, że jeśli Piotr wyda cokolwiek na jego ulepszenie, Maciej dołoży mu tę sumę; Maciej z K. w sporze z siostrami (KSN 3126, 3241); Maciej sołtys połowy sołectwa w K. zastawia za 9 grz. Piotrowi niegdyś sołtysowi w Paczółtowicach 2 morgi czyli niwy k. granic czyli k. ról kmiecia Zdzicha, wielką niwę pośrodku pola sołtysów k. końca małej łąki, 3 niwy na swoim łanie z łąką k. karczmy zw. Zawada oraz niwę czyli pole obok łąk Nawoja z Tęczyna z zastrzeżeniem, że gdyby ktokolwiek chciał pr. bliższości odkupić od Piotra tę połowę sołectwa, powinien mu zwrócić pieniądze (KSN 3356); Piotrasz z Łuczyc zobowiązuje się wydobyć od bpa krak. Wojciecha [Jastrzębca] lub jego następców dok. na sołectwo w K. i dać go Piotrowi sołtysowi z Paczółtowic. W przeciwnym razie po upływie 3 lat zwróci Piotrowi 55 grz. półgr i 15 grz. szer. gr. Jednocześnie poręczy za br. Macieja (ZK 5 s. 334); 1414 Maciej sołtys z K. zeznaje, że jest winien Piotraszowi [sołtysowi] z K. po korcu żyta i owsa, 5 gr pożyczki oraz 1 grz. i 12 gr poręki za swego karczmarza (KSN 3491); Wojtek z Ujazdu pr. bliższości pozyskał na Piotrze z K. połowę sołectwa w K. Winien je wykupić za 80 grz. lub odstąpić od swego prawa; tenże Piotr składa protest, ponieważ Wojtek nie wyłożył mu 80 grz. za sołectwo w K. (ZK 5 s. 407, 408); wyrokiem sądu Grzymka ze Żbika winna zapłacić 80 grz. Piotrowi sołtysowi z Paczółtowic za sołectwo w K. i objąć je pr. bliższości. W przeciwnym razie utraci to prawo; jeśli Piotr z Łuczyc da 70 grz. ww. Piotrowi za połowę sołectwa w K. do najbliższych roków jak to jest w dok., obejmie je pr. bliższości. Gdyby odstąpił od swego prawa, zwróci dokumenty i zapłaci 15 grz. szer. gr (ZK 5 s. 420a, 432); Piotr sołtys z Paczółtowic zeznaje, że nie posiada żadnych dokumentów i pisemnych potwierdzeń na połowę sołectwa w K., które pozyskał na nim pr. bliższości Piotr z Łuczyc, z wyjątkiem dok. zastawnego sądu wyższego pr. niem. na zamku krak. na 9 grz., a inne dok. u niego w sprawie połowy tego sołectwa stracą moc prawną (ZK 5 s. 438); 1415 Maciej sołtys z K., zgodnie z wyrokiem wójta i ławników, winien zapłacić 9 1/2 grz. Piotrowi niegdyś sołtysowi z Paczółtowic w ciągu 14 dni, a wówczas Piotr ustąpi mu zasiewy zimowe i zrezygnuje z dalszych pretensji zgodnie z dokumentem zapisu, który zatrzyma u siebie aż do spłaty tej sumy; tenże Maciej winien złożyć przysięgi przeciwko Piotrowi niegdyś sołtysowi z Filipowic, obecnie mieszcz. krak., że go nie poszkodował na 10 grz. wydanych przez Piotra na ulepszenie sołectwa w K. i na 5 grz. szkody z powodu pozwania go przed sąd ziemski, zamiast przed sąd pr. niem. (KSN 3599, 3603); tenże Maciej zgłosił niestawiennictwo w sprawie z Piotrem z Krakowa, któremu nie spłacił długu; tenże zobowiązuje się zapłacić 9 1/2 grz. Małgorzacie wd. po zm. Piotrze z Krakowa i jego dzieciom, odstępując od zasiewów jarych w dobrach zastawnych. Jeśli nie zwróci tej sumy w terminie, dług wzrośnie do 12 grz. pod karą król. (KSN 3619, 3639); Maciek z K. nie stawił się przeciwko Andrzejowi z Będkowic o 20 grz. szkody (ZK 6 s. 122).

1416-20 Przedwój sołtys w K. (Teut. 1a s. 23, 28, 120, 131, 134); 1417 Marcisz z Łuczyc zobowiązuje się pod karą XV zapłacić 9 grz. Piotrowi z [Łuczyc i] K. (ZK 6 s. 322); 1418 Klemens z Będkowic z ż. Małgorzatą zobowiązują się zapłacić 21 grz. temuż Piotrowi, w przeciwnym razie ustąpią mu z zakupionej przez siebie cz. w Żbiku (ZK 6 s. 408); 1419 Mikołaj i Szymek z Dulowej zobowiązują się zapłacić 10 grz. Piotrowi dz. z K. pod rygorem podwojenia długu (ZK 6 s. 502, 621); Jachna z Łuczyc ma zapłacić karę XV sądowi i Piotrowi z K., ponieważ nie zapłaciła pieniędzy zapisanych Piotrowi przez męża; tenże Piotr dz. w Niegoszowicach → Brzoskwinia p. 3.

1420 Wojtek i jego s. Stanisław z Ujazdu zastawiają za 41 1/2 grz. temuż Piotrowi całą ich cz. dz. w Ujeździe. Jeśli jej nie wykupią w terminie, przejdzie ona na własność Piotra (ZK 7 s. 4-5); 1420-1 Grzymka ze Żbika zeznaje, że Piotr z K. ma 20 grz. na jej cz. w Żbiku (ZK 7 s. 107, 127); 1421 Mikołaj z Łuczyc zobowiązuje się pod karą XV zwrócić 20 grz. Piotrowi z K.; tenże Piotr uwalnia Stanisława z Młodziejowic ze sprawy o 9 grz., które ma na dziedzinie Marcina w Łuczycach (ZK 1 s. 135); 1423 Mikołaj z Czajowic winien zapłacić podwójne kary XV Piotrowi z K. i sądowi, ponieważ nie zapłacił mu 9 grz. (ZK 1 s. 232); 1424 Grzegorz z Morawicy winien pod karą XV zapłacić 3 grz. temuż Piotrowi; Maciej z Olelina [dziś Olewin] winien zapłacić 13 grz. temuż Piotrowi, w przeciwnym razie pod karą XV da mu w zastaw 2 kmieci w Olelinie płacących 1 1/2 grz. czynszu; Przedbor s. Jakuba z Koniecpola wwdy sier. zastawia za 40 grz. temuż Piotrowi 1 1/2 ł. osiadłego w Brzeziu [par. Bolechowice]. Jeśli w terminie nie wykupi kmieci na tej 1 1/2 ł., doda mu do tego zastawu kmiecia w Popowicach (ZK 7 s. 310, 391, 408); tenże Piotr sołtys krzeszowski zastawia sołectwo w K. za 50 grz. Piotrowi z Radwanowic. Wojtek z Ujazdu, zgłaszając błiższość do tego sołectwa, wstrzymał zastaw (Teut. 1a s. 220).

1439-46, zm. przed 1449 szl. Klemens Prosko sołtys w K., ż. Katarzyna (ZK 147 s. 57, 88, 104; GK 6 s. 244, 253; 10 s. 964); 1439 szl. Klemens dz. [ = sołtys dziedz.] z K. wyznacza 1 grz. 8 gr na własnym czynszu z młyna w K. Stanisławowi sołtysowi z Młoszowej, który będzie wybierał do czasu spłacenia tej sumy (GK 6 s. 244); tenże sołtys z Młoszowej pozywa Macieja Gromana karczmarza z K. alias z Zawady (GK 6 s. 232, 244)⁴Karczmy i zagrody zw. Zawady wraz z folwarkiem → Charbielów należały do Tęczyńskich i stanowiły odrębną jednostkę osadniczą, graniczącą z sołectwem krzeszowickim ,,in fine Crzesschowicze”. Zawadą nazwano po raz pierwszy karczmę, założoną zapewne przez Nawoja z Tęczyna przed r. 1413 przy drodze z K. do Trzebini. W 1422 r. wzmiankowana jest ona jako karczma „super Zawada”. W 1438 r. wymieniano już karczmy i zagrody zw. Zawady, należące do folwarku Charbielów na krańcu K. Na podstawie przytoczonej zapiski z 1439 r. można przypuszczać, że cz. Zawady, może zagrody, znalazła się w obrębie sołectwa krzeszowickiego (dziś cz. K. nosi nazwę Zagrody UN 4 s. 22). W → 1444 r. doszło do rozgraniczenia K. i posiadłości Tęczyńskich, gdzie Charbielów i Zawadę określano jako wsie (duas villas Charbielouicze et Zawada). Jest to ostatnia wzmianka o Zawadzie. Nie ma racji F. Kiryk (Początki wsi, s. 14) pisząc, że Charbielów i Zawada zostały wchłonięte w XVI w. przez K. Folwark Charbielów od końca XV w. wymieniany jest w działach majątkowych Tęczyńskich obok sołectwa (od 1504/27 folwarku) krzeszowickiego. W 1553 r. istniały tu już tylko pole i stawki Charbielów, a w 1563 r. odnotowano karczmę [dawną Zawadę?] pod lasem. W XVIII w. trakt z Krakowa przez K. na Śląsk przecinał w Filipowicach pole zw. Charbielów. Z tego wynika, że Charbielów, karczma i zagrody zw. Zawada zostały przed 1553 r. wchłonięte przez Filipowice (dziś cz. tej wsi nosi nazwę Zagroda UN 4 s. 45), kiedy to wymieniono Filipowice z folwarkiem oraz pole i stawki Charbielów. W XV w. w Filipowicach z pewnością nie było folwarku. Folwark filipowski czyli charbielowski na przełomie XVI i XVII w. przekształcił się w osobną osadę (przys. Filipowic?) zw. Wola (dziś Wola Filipowska). Zob. J. Kurtyka, Tęczyńscy h. Topór, cz. 2, rozdz. 8.

1440-6 szl. Piotr Młosz sołtys w K. (ZK 147 s. 57, 88, 104; GK 7 s. 218, 247; 10 s. 964); 1440 Świętosław Gromanowic z karczmy w K. nie stawił się przeciwko Piotrowi sołtysowi z K. (GK 7 s. 131); 1441 Świątek Galiska karczmarz w K. przeciwko Piotrowi sołtysowi z K. o wpis do ksiąg; Klemens z K. przeciwko temuż Piotrowi sołtysowi z K. o odbicie ciąży (GK 7 s. 218, 247); 1443-6 Klemens Prosko i Piotr Młosz sołtysi z K. oraz bp krak. Zbigniew [Oleśnicki, dz. K.] procesują się z wwdą krak. Janem z Tęczyna (ZK 147 s. 57, 88, 104); 1443 Stanisław ze Żbika zobowiązuje się zapłacić 20 grz. w ciągu 4 lat Andrzejowi [sołtysowi] z K., ponadto będzie mu płacił pod karą XV każdego roku od tych pieniędzy 2 grz. procentu (redditus seu solarii). Andrzej zastawia Stanisławowi całą cz. w Żbiku, którą ten już wcześniej trzymał w zastawie (SP 2, 3129).

1449-53 szl. Jan sołtys w K., s. Piotra Młosza (GK 10 s. 964; ZK 14 s. 104); 1449 Jan ze Żbika z ż. Katarzyną poręczają szl. Janowi sołtysowi z K. s. zm. Piotra sołtysa z K. za dzieci zm. Klemensa Proski z K.: Helenę, Jana, Agnieszkę, Marcina, Dorotę i Elżbietę oraz ich matkę Katarzynę, że nie będą mu przeszkadzać w posiadaniu cz. sołectwa w K., na którą ich ojciec Klemens wyłożył pieniądze (GK 10 s. 964); 1453 Żegota [z Czernichowa] i jego bratanek Jan z [Czernichowa i] Siedlca [par. Czernichów, dziś nie istn.] zobowiązują się zapłacić 20 grz. Janowi sołtysowi z K. (ZK 14 s. 104).

1467-72 szl. Zbigniew sołtys w K. (GK 18 s. 55; Ep 3 s. 72); 1467 Jan z Ujazdu i Zbigniew [sołtys] z K. poręczają pod zakładem 30 grz. za Jana z Czatkowic, że będzie żył w pokoju z Wojciechem ze Żbika (GK 18 s. 55); 1470-80 w K. sołectwo z 2 ł., karczmą, zagrodą i młynem z rolami (DLb. 1 s. 39; 2 s. 64 - tu błędnie scuola, zamiast scultetia); 1472 szl. Wojciech [sołtys] w K. (Ep. 3 s. 72).

1494 K. wieś [czyli sołectwo] dziedz. Andrzeja z Tęczyna kaszt. wojn. (GK 24 s. 542); 1496 tenże przekazuje z tytułu 1/3 dóbr Zbigniewowi z Tęczyna pkom. krak. zamek Tęczyn z wsiami lub cz. wsi, w tym sołectwo w K. (ZK 153 s. 125-6); 1504 Jan i Andrzej z Tęczyna ss. zm. [1498] Zbigniewa czynią dział dóbr po ojcu i zm. [1502] stryju Andrzeju. Andrzejowi przypada zamek Tęczyn z wsiami, w tym folwark w → Charbielowie i sołectwo w K. (SP 2, 4547); 1527 Andrzej z Tęczyna wwda sand. zastawia za 3000 fl. Wincentemu Świdwie z Szamotuł [woj. pozn.] kaszt. gnieźn. zamek Tęczyn z m. → Góra Nowa i wsiami, m. in. z K. w ziemi krak.; tenże Wincenty wydzierżawia za 100 grz. na rok temuż Andrzejowi ww. dobra; 1528 tenże Wincenty kwituje tegoż Andrzeja z sumy 3000 fl. na ww. dobrach, m. in. na K. w pow. krak. (MS 4, 15000, 15004, 15401); przed 1529 Andrzej Tęczyński likwiduje sołectwo w K., a na jego rolach zakłada folwark⁵Sołectwo w K. zostało zlikwidowane pomiędzy r. 1504 a 1527, ponieważ w dziale dóbr Tęczyńskich z 1504 wymienione zostało jeszcze sołectwo, w 1527 nazwane już wsią. O tym, że na jego rolach założono folwark, świadczy uposażenie plebana, w latach 1470-80 wybierającego dzies. z ról sołtysich, a w 1529 w takiej wysokości z ról folw. → też F. Kiryk, Początki wsi, s. 14; 1529 folwark [na rolach sołectwa] w K. (LR s. 55); 1552 Zofia ż. Stan. Ostroroga i Katarzyna Tęczyńskie cc. zm. Jana Tęczyńskiego wwdy sand. przekazują Andrzejowi Tęczyńskiemu wwdzie lub. i jego bratankowi Stanisławowi kaszt. lwowskiemu swe prawa do dóbr tęczyńskich tj. zamku Tęczyn z wsiami, m. in. z [cz.] K. (BJag. rps 6 s. 104-8); 1553 ww. Andrzej i Stanisław Tęczyńscy dzielą dobra. Stanisławowi przypada m.in połowa zamku Tęczyn i [cz.] K. z folwarkiem i młynem (ZK 191 s. 168-74); 1555 → p. 3a.

5a. Kościół i jego uposażenie. 1326-7, 1350-1, 1354-5 dochody plebana w K. ocenione na 4 grz. (MV 1 s. 131, 202; 2 s. 331, 393, 409); 1328 świętop. 8 1/2 sk. (MV 1 s. 301); 1335-7, 1346-7, 1348-58, 1373-4 świętop. 9 sk. (MV 1 s. 371, 384, 395; 2 s. 195, 204, 213, 223, 233, 242, 251, 259, 267, 275, 283, 290, 297; 9 s. 10, 30); 1470-80 drewn. kościół par. Ś. Marcina, pr. patr. należy do bpa krak. Uposażenie pleb.: własny folwark z rolami, dzies. snop. wart. do 3 grz. z 2 ł. sołtysich i należących do sołectwa: karczmy, zagrody i młyna z rolami oraz meszne w K. - z łanu po 1 ćw. żyta i owsa, a także dzies. snop. i kon. wart. do 7 grz. z Czatkowic i snop. wart. 3 do 5 grz. ze Żbika; dzies. snop. i kon. z 15 ł. kmiec. w K. wart. do 17 grz. preb. krzeszowskiej w kat. krak.; w par.: K., Czatkowice i Żbik (DLb. 1 s. 38-9; 2 s. 64; 3 s. 69-70); 1526 do pleb. Wawrzyńca z Tarnowa należą 4 ł. orne, których sam nie uprawia, lecz wydzierżawia szl. Janowi Niegoszowskiemu (F. Kiryk, Początki wsi, s. 18); 1529 uposażenie kościoła par. w K.: dzies. snop. wart. 4 grz. z Czatkowic, z ról dworskich w K. wart. 2 grz. i ze Żbika z ról szlach. wart. 3 grz., meszne w K. - 15 ćw. żyta i tyleż owsa miary krak., mniej 1 1/2 korca, wart. 3 1/2 grz., konopne 12 gr, kolęda 9 gr. Wart. uposażenia 13 grz.; dzies. snop. wart. 11 grz. ww. prebendzie (LR s. 5, 6, 55).

5b. Plebani i wikarzy w K.: 1326-7 Marcin pleb. (MV 1 s. 131, 202); 1337 Herman pleb. (KK 1, 161); 1410 Wojciech pleb. (OK 4 k. 9r); 1440 wikary Wojciech i pleb. Andrzej z K. odpowiadają Janowi z Niegoszowic [na zarzuty], że będąc pozwanymi winni stawić zachodźcę Jana z K. przeciwko Andrzejowi Krezie o 3 krowy (GK 6 s. 375); 1478 Jan z Olkusza ongiś pleb. (OK 2 s. 692); 1478-82 Stanisław obecny pleb. w sporze z tymże Janem (OK 2 s. 692, 768, 776; Ep. 3 k. 202r, 203r, 206r, 209v); 1490-1510 Marcin pleb.; 1507 Marcin pleban w K. na wniosek prac. Szymona z K. pozywa prac. Jana Mydlarza z Krakowa; 1526-9 pleb. Wawrzyniec z Tarnowa (F. Kiryk, Początki wsi, s. 18, 32; Ep. 5 k. 72; B. Przybyszewski, Marcin Czarny - późnogotycki malarz krakowski, w: Studia renesansowe, 3, Wr. 1963, s. 259 przyp. 53; LR s. 55); 1530 Felicja malarka z Krakowa, wd. [po malarzu Joachimie z Drossen] winna jest bak. teol. i pleb. w K. Wawrzyńcowi z Kołomyi [Pokucie] 1 grz. za kupione u niego owoce z ogrodu (Wypisy 1530-33 nr 486).

5c. Szkoła par. 1513, 1527, 1539 w K. nauczyciel (S. Wiśniowski, Materiały do stanu liczebnego duchowieństwa i służby kościelnej w diecezji krakowskiej w 1 poł. XVI w., ABMK, 18, 1969 s. 253).

6. 1397 Marek z K. z Janem Borkiem z Bronowic i Krakowa o 62 owce za służbę (SP uw. 222/14, 223/31, 226/28); 1409 Miczek alias Polak [sołtys] z K. skarży Jakusza sołtysa z Paczółtowic, że naubliżał mu na drodze publicznej nazywając go wiarołomnym, czym go zniesławił, i chce to udowodnić zeznaniami ludzi, którzy z nim byli. Jakusz odpowiada przez swego zachodźcę, że Miczek może go skarżyć, ale ściśle wg prawa. Stąd postanawia, że Miczek winien się stawić z trzema świadkami. Miczek przełożył termin z powodu choroby, czemu Jakusz nie wierzy (KSN 2433, 2439); 1440 Stanisław s. Macieja [sołtysa] z K. studentem Ak. Krak. (Ind. s. 285).

1425-39 zm. przed 1440 szl. Piotr, Piotrasz Krzeszowski z Łuczyc, ongiś sołtys (od 1401) z K. → p. 4., alias z Brzezia, z Ujazdu alias z K. (GK 2 s. 538, 546, 552, 689; 4 s. 1040; 5 s. 655; 6 s. 46, 54-5; ZK 7 s. 71, 93-4; 8 s. 94, 136, 140, 147, 154, 171-2, 214, 217-8, 247, 259-60, 288, 316, 357-8, 379, 406; 9 s. 57; 10 s. 59, 183-4, 194; 11 s. 288, 373, 430-1, 440, 516-7, 711-2; 146 s. 348; DSZK 175; SP 2, 2063); 1434 Stanisław ongiś z K., ż. Anna c. Marcina ze Żbika i Katarzyny (ZK 10 s. 259); 1466 Piechna ż. Macieja z Nielepic nie stawiła się przeciw kmieciom z K. o rany, pohańbienie i rozdarcie sukni (GK 17 s. 894-5, 914). Przyjęci do pr. miej. w Krakowie z K.: 1414 Piotr; 1415 Jan Dulicz; Jakub; 1440 Grzegorz s. Klemensa; 1511 Mikołaj sadownik (Kacz. 2648, 2755, 2760, 5052; Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1507 -1572, wyd. A. Kiełbicka, Z. Wojas, Kr. 1993 nr 245).

7. F. Kiryk, Początki wsi i jej rozwój na prawie czynszowym, w: tenże, U. Kryszałowicz, Rzemiosło krzeszowickie na tle dziejów wsi i miasta, Krzeszowice 1986; J. Kurtyka, Tęczyńscy h. Topór. Studium z dziejów możnowładztwa małopolskiego w średniowieczu, Kraków 1994 (mps u autora).

8. Relikwiarz gotycki z 2 poł. lub końca XV w. (KatZab. 1, s. 114).