KUŹNICA KRZEMIENDA

(1450 fabrica, 1470-80 fabrica, 1530 minera Krzemijenda, 1531 officina mineraria Krzemyenda) kuźnica nad Czarną Przemszą, funkcjonująca do końca XVII w., później wieś, dziś cz. Poręby o nazwie Krzemienda w granicach Zawiercia, 5 km na NE od Siewierza.

1. 1530, 1581 pow. lel. (RP k. 61; ŹD s. 80); 1470-80, 1598 par. Ciągowice (DLb. 2 s. 188; WR k. 364; Akta wizytacji → Kuźnica, s. 42).

2. 1531 K. K. należąca do dziedziców z Pilicy graniczy z → K. Siekaczowską (Ep. 15 k. 83); 1553 K. K., położona przy stawie kuźniczym, graniczy z nowo lokowaną kuźnicą Jana Swanka (Noga, O osadnictwie → Kuźnica s. 241); 1599 granice między ks. siew. a woj. krak. dochodzą m. in. do drogi z K. K. do Kuźnicy Żelisławskiej i do drogi idącej przez K. K. do Siewierza (ZK 410 s. 192-210).

3. Własn. szlach. w kluczu pileckim. 1450 Jan dz. z Pilicy odstępuje Wacławowi ks. opolskiemu m. in. zamek → Pilicę z przynależnymi dobrami, m. in. z wsią Niwki z dwiema kuźnicami [w tym K. K.] (AGZ 13, 4276)1Wprawdzie obie te kuźnice są wymienione z nazwy, można jednak sądzić, iż chodzi o kuźnice położone najbliżej Niwek, czyli Kuźnicę Niwki i K. K., należące do Pileckich. Do klucza pileckiego należały też Kuźnica Poręba i Kuźnica Bilanowska, ale te znajdowały się w pewnym oddaleniu od Niwek. Na dodatek Poręba z określeniem Czarna jest poświadczona we wspomnianej zapisce tylko jako wieś. W kluczu pileckim była też Kuźnica Zawiercka, którą jednak wymieniono w zapisce osobno; 1470-80 3 kuźnice w par. Ciągowice [w tym K. K.] należące do Pileckich herbu Leliwa, płacące po 1 grz. plebanowi w Ciągowicach (DLb. 2 s. 188)2Te 3 kuźnice bez nazw identyfikuję z K. K. → Kuźnicą Niwki i → Kuźnicą Porębą, gdyż tylko one funkcjonowały w tym czasie w tej par; 1529 w Kuźnikach (in Cvznyky) od 2 kuźników [w tym od kuźnika z K. K.] 42 gr plebanowi w Ciągowicach (LR s.287)3W par. Ciągowice Pileccy mieli 3 kuźnice. W LR Kuźnica Niwki została wymieniona oddzielnie i z nazwą, a zatem informacja o 2 kuźnikach z kuźnic bez nazw odnosi się do K. K. i Kuźnicy Poręby. W LR „Cvznyky” niesłusznie uznano za jedną kuźnicę i identyfikowano jako Kuźnicę Maslońską Padniewskich, gdyż ta została poświadczona po raz pierwszy dopiero w r. 1576 (Rybarski → Kuźnica, s. 325); 1530 K. K. o 3 kołach (RP k. 61); 1531 → p. 2; 1563 w K. K. 3 koła i 14 robotników; 1575 3 koła i 12 robotników; 1576, 1577 3 koła i 10 robotników (Zientara → Kuźnica, s. 133; Rybarski → Kuźnica, s. 325); 1581 K. K. z 1/2 ł., 3 kołami i 10 robotnikami (ŹD s. 80).

Uw. K. K. lub Kuźnicy Poręby dotyczy wiadomość z 1535 r. o zezwoleniu Rafała Pileckiego dla Jana Kleszcza kuźnika z kopalni nad Czarną Przemszą na zbudowanie młyna w dziedzinie Niwki na sadzawkach przynależnych do jego kuźnicy (GK 39 s. 372-3).

1 Wprawdzie obie te kuźnice są wymienione z nazwy, można jednak sądzić, iż chodzi o kuźnice położone najbliżej Niwek, czyli Kuźnicę Niwki i K. K., należące do Pileckich. Do klucza pileckiego należały też Kuźnica Poręba i Kuźnica Bilanowska, ale te znajdowały się w pewnym oddaleniu od Niwek. Na dodatek Poręba z określeniem Czarna jest poświadczona we wspomnianej zapisce tylko jako wieś. W kluczu pileckim była też Kuźnica Zawiercka, którą jednak wymieniono w zapisce osobno.

2 Te 3 kuźnice bez nazw identyfikuję z K. K. → Kuźnicą Niwki i → Kuźnicą Porębą, gdyż tylko one funkcjonowały w tym czasie w tej par.

3 W par. Ciągowice Pileccy mieli 3 kuźnice. W LR Kuźnica Niwki została wymieniona oddzielnie i z nazwą, a zatem informacja o 2 kuźnikach z kuźnic bez nazw odnosi się do K. K. i Kuźnicy Poręby. W LR „Cvznyky” niesłusznie uznano za jedną kuźnicę i identyfikowano jako Kuźnicę Maslońską Padniewskich, gdyż ta została poświadczona po raz pierwszy dopiero w r. 1576 (Rybarski → Kuźnica, s. 325).