LANCKORONA

(1361, 1366 Lanczkoruna, 1371 Landzcorona, 1375 Landiscrone, Lantscrone, 1388 Landiscorona, Landscron, 1391 Lanczkorona, 1392 Landiskoruna, 1393 Lanczcorona, 1400 Landskorona, 1420 Lanczcrone, 1421 Lanczkrona, 1432 Landskoron, 1439 Lanskoruna, 1463 Lanszkoruna, 1466 Lanskorona, 1474 Lanszkorana, 1481 Laczcrona, 1482 Landczkorona, 1484 Lanckoruna, 1502 Lantzkorona, 1523 Landzkurona) miasto od 1366.

1. 1512 pow. krak. [szczyrz.] (MS 4, 1799); 1373-4 i nast. par. własna; 1373-4 dek. Kosocice (MV 9 s. 2, 22)1W spisach świętop. i dzies. pap. z l. 1326-1358 wymieniana była villa Hartmanni alias villa Hermani w dek. Zator (MV 1 s. 127, 198, 300, 371, 380, 393; 2 s. 175, 192, 201, 211, 230, 239, 248, 257, 265, 272, 280, 288, 295, 392, 409, 428). Wedle Z. Perzanowskiego, Lanckorona → p. 7 s. 159-60: „ponieważ później w jej miejsce wymieniana jest Lanckorona, można te dwie nazwy identyfikować jako dotyczące jednej i tej samej miejscowości. Hipotezę tę potwierdza fakt identyczności godła na pieczęci proboszcza wsi Ilartmanna z r. 1345 [Mog. s. 51-3] z godłem używanej do dziś pieczęci parafialnej probostwa w Lanckoronie” [baranek z chorągiewką]. Identyfikacja ta jest błędna. Baranek paschalny z chorągiewką był symbolem bardzo popularnym - np. znajdował się na dwóch [!] pieczęciach przywieszonych do dokumentu z 1345 r. (Mog. s. 52 3), a zatem fakt umieszczenia go na nowożytnych czy współczesnych pieczęciach parafii nic może być podstawą jakichkolwiek wniosków. Villa Hartmanni (Hermani) jest wymieniana nie tylko w spisach z l. 1326-58 (MV 1-2, jw.), lecz także w spisach z l. 1373-4 (MV 9 s. 4, 24: nadal w dek. Zator), z tą samą co w l. 1326-58 taksą 3 sk. W tychże spisach z l. 1373-4 figuruje L. w dek. Kosocice z taksą 6 sk. (MV 9 s. 2, 22), a zatem obie wsie na pewno nie mogą być identyfikowane. Spisy z l. 1326-58 nie wymieniają L. w dek. Szczyrzyc (vel Niegowić alias Kosocice). Parafia w L. musiała więc powstać pomiędzy 1358 a 1373 r. Z kolei Villa Hartmanni z l. 1326-74 to z pewnością Przeciszów, wymieniany w spisach świętop. jeszcze 1551 z niezmienną taksą 3 sk. (Gromnicki Świętop. s. 318 9; por. też. GrünMark II s. 579; ZDM 1, 74, 110; 4, 885; ZDK 1, 74); 1529-97 dek. Skawina (LR s. 187; WR).

2a. Topografia, przedmieścia. 1369 → Budzów k. L.: 1402 ogrody przed m. L. w kierunku → Jastrzębi; 1443 m. L. z dwoma przedmieściami i dwoma młynami → Lanckorona zamek i tenuta p. 3a; 1444 młyn w L. (OK 6 s. 765); 1470-80 łąki k. Kobierzyna i Skotnik przy drodze publicznej z Krakowa do Ł. (DLb. 1 s. 540, 544); L. graniczy z Wolą Brunaczowską [dziś Wola Radziszowska] (DLb. 3 s. 193); 1470, 1472 wieś Rudnik pod L. (ZK 152 s. 303; 18 s. 93); 1510 droga z L. do Krakowa (AGAD rps 253 k. 97); 1542 taż droga → Krzęcin p. 2; [1548-64] młyn zamkowy zw. Przytulińskim w L. → p. 3 (LK 1 s. 200; 2 s. 155); 1552, 1564 przyrobki miejskie przyłączone do folw. (LK 1 s. 201); 1554, 1557, 1562, 1585 L. zaznaczona na Mapie Wacława Grodeckiego, Mapie Ducatus Oswieczimensis et Zatoriensis descriptio Stanisława Porębskiego i na Mapach Gerarda Merkatora (K. Buczek, Dzieje kartografii polskiej od XV do XVIII wieku, W. 1963, s. 32-8, tabl. XIV, XV); 1564 wieś Grzechynia pomiędzy górami zaLŁ. (LK 1 s. 36); 3 młyny na rz. Skawince: wójtowski i 2 zamkowe zwane Przytuliński i Łasiński, każdy o jednym kole korzecznym; przedmieścia Jastrzębia i Łaśnica, skotnica miejska; brak gościńca czyli szlaku komunikacyjno -handlowego (LK 1 s. 200-l)2Droga publiczna była zapewne zaniedbana i rzadko używana, lecz istniała, skoro została odnotowana w → 1470-80, 1592-9, też → 1569-83 p. 2b, zaś z 1610 r. pochodzi wiadomość o rozgraniczeniu wsi Krzęcin, Sosnowice, Mikołajowice alias Grabie i Filipowice leżących przy gościńcu z Krakowa do L. (ZK 410 s. 637).

1593 komisarze król. wzywają radę i obywateli m. L. do udziału w rozgraniczeniu, w którym weźmie też udział Jan Firlej w zastępstwie tenut. Mik. Zebrzydowskiego (BCzart. Katalog 2, 1139); rozgraniczenie dóbr Brody Mik. Zebrzydowskiego wwdy lub. od posiadłości król. zamku, miasta i wójtostwa L. oraz wsi Izdebnik i Leńcze w tenucie tegoż Zebrzydowskiego, którego w imieniu króla zastępuje Jan Firlej z Dąbrowicy (na podstawie mandatu król. z 1592), rozpoczyna się w rejonie ujścia rzeczki Zimny Potok [dziś zapewne Bugajka lewy dopływ Cedronu, czyli dolnego biegu Skawinki] płynącej od W na E i uchodzącej do rz. Skawinki [Cedronu w dolnym biegu], oraz w pobliżu innej rzeczki płynącej z E na W u podnóża góry pod zamkiem Lanckorona [na Mapie Obrębów bezimienny potok płynący od przysiółka Okularówka pod Górą Zamkową w L., prawy dopływ rz. Cedronu - Skawinki, uchodzący do niej na wysokości ujścia Bugajki], k. nowych kopców narożnych wyznaczających granicę Leśnicy i Stronia w tenucie Jana Komorowskiego. W tym miejscu, k. ujścia Zimnego Potoku do Skawinki. usypano 3 kopce narożne: pierwszy z tej strony rz. Skawicy [= Skawinki = Cedronu, na jej zachodnim brzegu] od Leśnicy i Stronia, następny z drugiej strony rz. Skawicy [= Skawinki, na jej wschodnim brzegu] usypany ku N z lewej strony rzeczki [ww. dopływu Skawinki] od podzamcza [zamku] Lanckorony i oznaczający granicę wsi Brody, wreszcie trzeci z tej strony rz. Skawicy [= Skawinki] ku S na prawym brzegu ww. rzeczki [patrząc w kierunku jej ujścia] płynącej spod góry [zamkowej] Lanckorońskiej od podzamcza L. i rozgraniczającej dobra L. od Brodów w ten sposób, iż [w tym miejscu określono strony z punktu widzenia osoby stojącej na drugim brzegu Cedronu] dobra Brody pozostają po jej lewej, a dobra lanckorońskie po jej prawej stronie. Granica, wyznaczona przez 9 kopców, nie przekracza tej rzeczki aż do jej źródeł i bieży na E do drogi z m. L. do wsi Radwanitów Zebrzydowice (ad villam Radvanicam Zebrzidowicze)3Charakterystyczne określanie wsi w rejonie rozgraniczenia (Radwanica Zebrzidowicze, Radwanica Brody) oraz wykorzystywanie w trakcie rozgraniczenia dok. Bolesława Wstydliwego dla Radwanitów z 1274 r., sugerują ich zaliczenie do trzebolskiej enklawy Radwanitów, która po przekazaniu w 1274 r. obszarów nad Skawą księciu ośw. Władysławowi pozostała nadal w składzie ziemi krakowskiej (zob. też niżej oraz O. Halecki, Powołanie księcia Władysława Opolskiego na tron krakowski w r. 1273, KH 27, 1913, s. 283 315) przekroczywszy zaś tę drogę podąża do czarnego lasu zw. Solca [dziś duże pasmo leśne ciągnące się ku N od przysiółka Okularówka po Zarzecze wzdłuż rzeki Solczanki, z usytuowaną w części środkowej Górą Na Solcy, z osadami śródleśnymi Pierwsza Solca i Druga Solca oraz lasami zw. Brzezina, Barlica i Solca] (Mapa Obrębów) powyżej źródła bezimiennego strumienia. Powyżej ww. źródła usypano 1 kopiec, od którego granica skręca w lewo i bieży od S na N wzdłuż 7 kopców po obu stronach ww. strumienia przez czarny las, aż do jej ujścia [do] innej rzeczki zw. Brodzki [Potok, na Mapie Obrębów bezimienny potok płynący do wsi Brody], po czym od ww. ujścia granica skręca w prawo na E do zbocza góry granicznej (in latus montis vicini) [dziś zapewne Capia Góra lub Łysa Góra, Mapa Obrębów], gdzie usypano ponad potokiem Brodzkim 7 kopców od wsi Brody, wyznaczających granicę aż do granicy wsi Zebrzydowice, oraz 3 kopce narożne w pobliżu tegoż potoku ,,alias Broczkie rzeczky” oznaczające granice Zebrzydowic, Brodów i Izdebnika. Komisarze graniczni poświadczają też dok. graniczny Zygmunta Augusta [zm. 1572] w sprawie granicy między wsiami Radwanitów Brody nad rz. Solcą a inną wsią Radwanitów Zebrzydowice, (Radwanicze, Brody... et alia contingua bona similiter Radwanica, videlicat Zebrzidowicze), ciągnącej się do drogi publicznej z Krakowa do L., w pobliżu rz. Solcy i lasu zw. Solca [dziś las Solca w Brodach, Mapa Obrębów], od którego granica podąża do granicy zamku Lanckorońskiego. Dodatkowo wpisują do aktu rozgraniczenia transumpt Kazimierza W. z 1356 r. dokumentu księcia Bolesława Wstydl. dla Radwanitów z 1278 [1274], mocą którego ich wsie zw. Trzebol [→ Brzezinka par. Pobiedr p. 3 i przyp. 1] zostały wyłączone z obszarów nad Skawą przekazanych księciu ośw. Władysławowi. W dok. tym wymieniono obiekty wyznaczające granice obszarów leśnych, po obu stronach rz. Skawiny [Skawinki = Cedronu], w których jego odbiorcy mogli polować: granice Węgier, górę Pcznsew [nie zid.], rz. Mogilnicę [płynącą pomiędzy Radziszowem i Jurczycamik. Skawiny, dopływ Skawinki –ZDM 2, 393] wieś Leńcze po rz. Solcę i aż do góry Żar [k. późniejszej Kalwarii Zebrzydowskiej - Pol. 1 s. 107, o czym świadczy do dziś nazwa pasma leśnego Las Żarek: Mapa Obrębów] i do góry Vpik [nie zid.]. Powyższe obszary leśne wymienione w dok. z 1274 częściowo pokrywały się z obszarem rozgraniczenia 1593, co stało się powodem przeczytania przez komisarzy i przytoczenia treści ww. dok. w akcie rozgr.; 1597 Zygmunt III zatwierdza akt rozgraniczenia Brodów Mik. Zebrzydowskiego marszałka kor. i star. krak. od król. Lanckorony, Izdebnika i Leńcz, przeprowadzonego przez Mik. Firleja z Dąbrowicy (GK 529 [Rel. 24] s. 1014-45); 1598 zagrody pomiędzy rz. Leśnica i Jastrząbka i na Księżej Górze [w kierunku wsi Brody] (WR: AMetr., Acta visitationis capituli 17 k. 211v; 33 s. 6); 1599 droga publiczna z Krakowa do L. (Akta wizytacji dekanatu krakowskiego 1599, wyd. Cz. Skowron, Lublin 1965, s. 7-8).

2b. Zabudowa miejska. 1497 dom mieszczański z polem i 2 ogrodami; 1498 dom przy rynku; 1506 dom k. rynku „circa forum alias przy tarku” [targu] (BJ rps 5376, t. 3 s. 56; Kiryk, Rozwój → p. 7 s. 240, 272); 1567 domek w ogrodzie Barwierskim przy łaźni (APKr. rps dep. 429 k. 2); 1567-71 zawale i wał dookoła miasta (tamże k. 25, 42; Perzanowski, Lanckorona → p. 7 s. 166); 1569-83 ogród przy ulicy prowadzącej do [kaplicy] Ś. Krzyża [na przedmieściu Jastrzębie], w tym ogrodzie stodoły i sąsieki; stodoła przy końcu ogrodu k. drogi do Palczy; plac pod budowę stodoły na roli k. drogi do Palczy; droga z L. do Krakowa przez przedmieście Jastrzębie; droga z L. do Palczy biegnie przez Łęg [nie zid.] do młynów; droga laśnicka przez przedmieście Łaśnica. k. posiadłości wójtowskich; stodoła k. drogi łaśnickiej [do przedmieścia Łaśnicy] (APKr. rps dep. 429 k. 20, 30, 39, 68, 69v, 156; Perzanowski, Lanckorona → p. 7 s. 166); 1571 dom drewn. rajcy Szymona Szednickiego przy rynku, idąc ku kościołowi (APKr. rps dep. 429 k. 44); 1582 pozwy sądowe przed sąd ławniczy są ogłaszane u krzyża na rynku m. L. (APKr. rps dep. 429 k. 127).

3. Własn. król., miasto, gospodarka miejska. 1361 lokacja miasta → p. 4a; 1366 w przywileju nadającym pr. magd. [→ p. 4a] Kazimierz W. ustanawia targ tygodniowy co czwartek, zezwala mieszczanom z L. na handel suknem i innymi artykułami w Krakowie i innych miastach Królestwa, godzi się na to. by mieszczanie mogli wycinać drzewa poniżej granic miasta na potrzeby budowlane oraz zezwala na urządzenie postrzygalni sukna (cameram pro rasura panni), wagi miej. dla ważenia metali (pensam cuiuslibet metallis) oraz na przewóz piwa czyli srotyn [pr. utrzymywania i odpłatnego użyczania wozu z beczkami do transportu piwa] (Mp. 1, 285).

1371 i n. → p. 6b-d; 1373 Hanek z L. kupuje od Magdaleny Jeszkowej jej dom w Krakowie przy ul. Garncarskiej [dziś ul. Gołębia], przyległy do domu Wacława (Krzyż. 1134; S. Tomkowicz, Ulice i place Krakowa w ciągu dziejów, Kr. 1926. s. 139-40); 1393 król rozważa możliwość podróży z Krakowa do L. (RD s. 161); Mikołaj krawiec z L. (RD s. 163).

1400 Paszek z L. procesuje się z Marciszem i Przybkiem z → Grodziny (SP 8 uw. 321/38-9); 1402 Jan Wrona mieszcz. z L. sprzedaje za 1 kopę gr miastu L., to jest rajcom, ławnikom i pospólstwu, ogrody przed miastem w kierunku → Jastrzębi, z których opłacany jest czynsz 6 gr, co poświadczają rajcy oraz mieszczanie Piotr zw. Puchinka, Adam zw. Pleskot i Szawel zw. Gawłem, mieszczanie z L. → p. 4 (Proch. 17); 1407 Jan i Dorota z L. pozywają kmieci z Zakrzowa o napaść i złupienie na drodze publicznej oraz o 8 ran tłuczonych zadanych Dorocie (GK 1b s. 865. księga zaginiona, odpis w APKr. s. 148): Mikołaj kmieć z Radziszowa stawia przeciwko Bartkowi kmieciowi z Kobierzyna świadków: swych wujów Mikołaja włodarza z Jastrzębi i Wawrzyńca z L., wuja Jana Pieniążka ze Skawiny, oraz Miczka Gawła [kmiecia] z Radziszowa i Maczka Benandę młynarza z Woli [Radziszowskiej], którzy przysięgają, iż ww. Mikołaj z Radziszowa jest brałem Grzegorza, zabitego przez ww. Grzegorza zw. Bartkiem [z Kobierzyna] (GK 1b s. 879, odpis w APKr. s. 150); 1410 → Lanckorona zamek i tenuta p. 3a; Piotr Wójcik (Voyczik) [mieszcz.] z L. → p. 5; 1413 Święch w imieniu ż. Święcimy Adamówny z Lipnika sołtyski z → Jawornika procesuje się z Jakuszem sołtysem w Jaworniku i jego ż. Ożanna m. in. o 12 prętów roli sołtysiej w Jaworniku, kupionych za dom w L. przez jej ojca Adama sołtysa w Jaworniku i po jego śmierci bezprawnie zajętych i sprzedanych za 16 grz. przez ww. Jakusza (KSN 3274, 3358).

1434 Tomasz szewc z L. i jego ż. Elżbieta z Brodów (OK 5 k. 67); 1441 Piotr [mieszcz.] z L. (Cracovia artificum 374); 1444 Jan Jasz młynarz z L. (OK 6 s. 765); 1443, 1444 → Lanckorona zamek; 1448 za poręką m. in. Jakuba „Obsoyti” i Jana mieszczan z L. Maciej Obłaj karczmarz ze Stanisława zostaje zwolniony z wieży na zamku krak. (OK 10 s. 483); 1453 Stan. Mleczko z L. (OK i s. 501, 518, 628, 632); 1458 Grzegorz [mieszcz.] z L. (OK 10 s. 325); 1459 Małgorzata [mieszczka] z L. z Bartkiem kmieciem z Woli Starej o napad na drodze publicznej, poranienie i kradzież 10 gr (GK 14 s. 214); 1467 Dorota [mieszczka] „mulier” z L. (OK 12 s. 755); 1474 Jerzy szewc z L. (OK 2 s. 27).

1482 L. wśród miast skazanych na karę król. XIV za nie uiszczenie podatku (GK 21 s. 668: exactio civilis).

1493-1509 Stanisław rajca i podwójci w L., kowal zamkowy z L. (Kiryk, Rozwój → p. 7 s. 239, 272); 1493-1509 w L. 5 kowali. 3 kuśnierzy, 3 bednarzy, 2 szklarzy, 2 krawców, tkacz, szewc, piekarz, łaziebnik, 2 browarnicy; łaźnia miejska i 2 browary (AG rps 253 s. 1-4. 9, 11-3, 15, 17, 21, 28, 45, 57, 61, 63, 68, 73, 79, 95); 1494 Maciej z Barwałdu procesuje się z kuśnierzem z L. (AG rps 253 s. 3, 8); 1494 Prokop i Jurga mieszczanie i rajcy z L. oraz reprezentowani przez nich kmiecie Jan Prasoł i Maciej ..Saczalycz” z Herbortowic. Mikołaj Głąb i Komorowski z Sulikowic [dziś Sułkowice], Świętek Kozik, Jan Głąb sołtys z Rudnika, Jan Bandura sołtys z Biertołtowic, Jan Mołdawa ze Skawinki oraz Michał sołtys z Trzebuni wraz z karczmarzami z tych wsi zostali pozwani o nie zapłacenie czopowego (GK 24 s. 930).

1509 Jadwiga mieszczka i właścicielka domu w L., ż. Mikołaja muratora z Wiślicy (Kiryk, Rozwój → p. 7 s. 239, 272; AG rps 253 s. 2, 91); 1511, 1512, 1515, 1522, 1523 → Lanckorona zamek p. 3a; 1528 Krzysztof Kwiatkowski malarz z L. (Kiryk, Rozwój → p. 7 s. 239-9); 1537 na prośby tenut. Mik. Wolskiego kaszt. sand. Zygmunt I ustanawia w mieście król. L. jarmarki na ś. Jana Chrzciciela [24 VI] i ś. Bartłomieja [24 VJJI] oraz przesuwa targ tygodniowy z czwartku na niedzielę (MS 4, 18491); 1552 przyrobki miejskie [grunty przyrobione z karczowisk] zostają zabrane miastu i przyłączone do folw. zamkowego tenutariusza (LK 1 s. 201; → Lanckorona zamek i tenuta).

1564 targi się nie odbywają, gdyż miasto nie leży przy szlaku komunikacyjno-handlowym czyli nie ma gościńca; z miasta do zamku płatne: czynsze łanowe, domowe, ogrodowe i stodolne wart. 17 grz. 35 gr rocznie, od komorników, z dwóch przedmieść Łaśnicy i Jastrzębi, ze skotnicy miejskiej, szos płatny na ś. Jakuba [22 VI] wart. 5 grz. 41 gr 1 den., opłata od 3 garnców gorzałczanych [gorzelni] na każde Suche Dni wart. 1 grz. 42 gr, arenda z zamkowych młynów Łasińskiego i Przytulińskiego łącznie 6 grz. 12 gr oraz z nich i z młyna wójtowskiego miara słodowa w wysokości 33 ćw. kazimierskich rocznie wart. 22 grz. 33 gr Brak dochodów z targowego, gdyż targi się nie odbywają, oraz dochodów z kar sądowych, gdyż „prze ubóstwo zbytki rzadkie przeto nie masz co sądzić”. Łączna wart. intraty z miasta 54 grz. 19 gr 1 den. (LK 1 s. 200-1, 214).

1567 balwierz, łaźnia (APKr. rps dep. k. 2, 169v); 1567-70 mieszcz. z L.: czapnik Wojciech, tkacze Mikołaj i Wojciech, szewc Hieronim ławnik miejski (APKr. rps dep. 429 k. 2, 7, 22, 35, 42); 1567-8 browar, 2 słodownie: miejska i pańska [starościńska, dawniej wójtowska] (APKr. rps dep. 429 k. 4-5, 14); 1571 Maciej Knap mieszcz. z L. (APKr. rps dep. 429 k. 35); 1575 szewcy → p. 5.

1581 w m. L. szos 12 fl. 24 gr z 3 łanów miejskich, od 3 rzeźników, 3 szewców i 3 kowalów (ŹD s. 15); Żyd Marko ma jatkę rzeźniczą trzecią idąc od łaźni (APKr. rps dep. 429 k. 123); tkacz Amroży; cechmistrzowie Jarosz i Wojciech Szymaszkowic (APKr. rps dep. 429 k. 119, 124); 1585-7 rzeźnik Florian Frankiewic landwójt z Ł. → p. 4d.

4. Treść punktu: -a. Przywileje pr. niem.; -b. Wójtowie i sąd wójtowski; -c. Rada, ława i sąd ławniczy; -d. Sąd leński (sołtysi) dla dóbr tenuty w L.

4a. Przywileje pr. niem. 1361 Kazimierz W. zezwala na lokację miasta L. i wydaje przywilej dla wójta - zasadźcy, uposażając go 2 ł. frank., połową dochodu z jatek mięsnych, piekarni, kramów sukienniczych i szewskich oraz łaźnią i młynem. Wójt będzie miał ponadto pr. do trzeciej cz. opłat sądowych i szóstej cz. czynszu z łanów miej. Wójt obow. stawać na wyprawę wojenną z włócznią, w pancerzu i na koniu wart. 6 grz. (M. Baliński, T. Lipiński, Starożytna Polska, 2, W. 1844, s. 234; AG, ASK LVIII nr 24 k. 294; przywilej zaginiony, por. też uwagi A. Berdeckiej, Lokacje → p. 7 s. 35 i Perzanowskiego, Lanckorona → p. 7 s. 163-5); 1366 Kazimierz W. nadaje pr. magd. i wolności z jakich korzysta m. Kraków swemu m. L. niedawno lokowanemu w ziemi krak. Imm. sąd. Władza sądowa w sprawach cywilnych w kompetencji wójta, który z kolei sam może odpowiadać wedle pr. magd. przed królem lub przed król. sądem [wyższym] pr. niem. [w Krakowie]. Sprawy kryminalne mają być rozpatrywane przed sądem wójtowskim wedle pr. magd. Pozostałe postanowienia → p. 3 (Mp. 1, 285).

1564 burmistrz i rajcy z L. przedkładają lustratorom przywilej Kazimierza W. w sprawie lokacji m. L. na pr. magd. i wójtostwa; skotnica i łany miej. (LK 1 s. 200-l); → p. 3.

4b. Wójtowie, wójtostwo dziedziczne i sąd wójtowski. 1361, 1366 → p. 3; 1375 Orzeszek wójt w L., jednocześnie burgr. zamku L. 1366- 5 → Lanckorona - zamek i tenuta p. 3c; Jan Swop podzastawia za 42 grz. Orzeszkowi wójtowi w L. dom w Krakowie, wcześniej zastawiony mu przez kucharza Stenona za tę sumę (Krzyż. 1155).

1398-1402 Piotr, Pietrasz wójt w L.; 1398 ww. Pietrasz procesuje się o wójtostwo ze stryjną (patrua) Zofią ż. Wawrzyńca (KSN 933); 1402 ww. Piotr wraz z rajcami i ławnikami z L. potwierdza osobnym dokumentem transakcję pomiędzy Janem Wroną mieszcz. z L. a miastem L. → p. 3, zawartą przed sądem ławniczym w L. (Proch. 17).

1428 Piotr wójt w L. [posiadacz cz. wójtostwa] h. Grabie (SP 2, 2168; 7/2, 1089); → p. 6; Mikołaj wójt w L. [posiadacz cz. wójtostwa] h. Grabie ojciec Bernarda z Zagórzan (SP 2, 2168; 7/2, 548, 550-2, 1089; ZK 146 s. 109-10, 112; GK 18 s. 491); → p. 6; 1441 →p. 5; 1451 Stanisław wójt z L. (GK 11 s. 591); 1466 Maciej wójt z L.; Maciej wójt z L. i Jan Wilczkowski z Leńcz składają protest przeciwko Jak. Świeborowskiemu, który wbrew zapisowi w księdze nie zwrócił im pieniędzy (ZK 17 s. 348); 1493-1509 → p. 4c.

1494 Stanisław wójt w L.; 1494-1519 Maciej wójt w L. (BJ rps 5939 t. 2, s. 65; AG rps 253 k. 2, 3, 28, 103, 119; Kiryk, Rozwój → p. 7 s. 238, 272; MS 4, 12029); 1509 ww. Maciej sprzedaje Mikołajowi [tenut.] Lanckorońskiemu wójtostwo w L. za 100 fl. (Kiryk, Rozwój → p. 7 s. 238, 272 - tu źródła); 1515 Spytek z Jarosławia [ziemia przem.] tenut. w L. wykupuje dwa wójtostwa [wójtostwo dziedziczne w posiadaniu dwóch wójtów] w L. i ceduje prawa do nich królowi (MS 4, 10736); 1519 konsens król. dla Wawrzyńca Milanowskiego na wykup wójtostwa w L. z rąk Macieja (MS 4, 12029); 1523 Mik. Wolski kaszt. sochaczewski, ochmistrz dworu królowej, star. san. i lanckoroński wykupuje za 100 fl. wójtostwo w L. (MS 4, 4879, 8276); 1529 role wójtowskie w L. (LR s. 188).

1564 w skład starodawnego uposażenia wójtowskiego wchodzą jatki rzeźnicze, piekarnia, warsztat szewski, łaźnia i młyn na rz. Skawince o kole korzecznym; dokument Kazimierza W. w sprawie lokacji m. L. i wójtostwa w posiadaniu burmistrza i rady (LK 1 s. 200-1, 214); 1592-3 wójtostwo w L. (GK 529, Relationes 24 s. 1018).

4c. Rada, ława i sąd ławniczy. 1402 rajcy i ławnicy z L., sąd ławniczy w L. → p. 4b, rajcy Mikołaj Kosełko, Paweł zw. Sikorka, Piotr zw. Mroczkowic, Jan zw. Sikora (Proch. 17); 1493-1509 Stanisław rajca i podwójci w L., kowal zamkowy (Kiryk, Rozwój → p. 7 s. 239, 272); 1494 rajcy Prokop i Jurga (GK 24 s. 930); 1513 ławnicy z L. → p. 6d; 1564 burmistrz i rajcy → p. 4a; brak dochodów z kar sądowych → p. 3; 1569-85 posiedzenia sądu odbywają się w obecności pstarościego na zamku → Lanckorona lub w domu burmistrza w L. (Perzanowski, Lanckorona → p. 7 s. 170; APKr. rps dep. 429 k. 145v, 147-8v, 150); 1582, 1593 → p. 2.

Zachowały się dwie księgi miejskie radziecko-ławnicze z l. 1493-1509 (AG rps 253) i 1567-1864 (APKr. rps dep. 429).

4d. Sąd wyższy pr. niem., leński (sołtysi) w L. dla dóbr tenuty. 1407 → Budzów p. 4; 1408 pełnomocnik Zbigniewa marszałka [Królestwa] i starosty in L. [→ Lanckorona - zamek i tenuta] obow. w ciągu 14 dni przedłożyć sądowi wyższemu pr. magd. na zamku krak. dokument, którym ma dowieść, iż sołtysi zasiadający w sądzie w L. nie są obowiązani odpowiadać przed ww. sądem wyższym w Krakowie (KSN 2339); 1408 w procesie z Gertrudą ż. Filipa ze Skawiny [Skawinki] sołtysi (sculteti, iurati) z L. nie stawili się w sądzie wyższym pr. magd. w Krakowie, ani nie dostarczyli przywileju zwalniającego ich od stawania w tym sądzie (KSN 2362, 2387).

1585-7 rzeźnik Florian Frankiewic wójt, landwójt lanckoroński (APKr. rps dep. 429 k. 145v, 150, 158).

Wyroki sądu wyższego pr. magd. w Krakowie w sprawach odesłanych [z sądu leńskiego] z L. (sentencia de L.): 1459 w sprawie pomiędzy Janem sołtysem z Trzebuni a Stanisławem Targoszą; 1470 w sprawie dziedziczenia ogrodu po dziadzie; 1472 w sprawie pr. sołtysiego (sentencia de L. de iure scoltetorum) pomiędzy Janem Maciejowicem Bandurą a Maciejem Sosną (Decreta iuris supremi Magdeburgensis castri Cracoviensis. Die Rechtssprüche des Oberhofs des deutschen Rechts auf der Burg zu Krakau 1456-1481, hrsg. L. Łysiak, K. Nehlsen-v. Stryk, Frankfurt am Main 1995, 225, 1131, 1222; por. też L. Łysiak, Sąd wyższy prawa niemieckiego na zamku krakowskim a inne sądy wyższe z terenu Małopolski, Sobótka 48, 1993, 2-3, s. 115-6).

5. 1373-4 świętop. 6 sk. (MV 9 s. 2, 22)4Wiadomość o rzekomej erekcji kościoła w L. w 1336 r. (Schematismus cleri dioec. Tarnoviensis 1879, s. 230) komentuje Perzanowski, Lanckorona → p. 1 s. 159; 1394 Jakub kapelan z L. Strasza [tenut.] z L. (ZK 2 s. 141, 146); 1397 Mikołaj wikary z L., kapelan Spytka burgr. z L. (ZK 2 s. 495); 1410-1 Jakub pleban z L. przeciwko Piotrowi Wójcikowi z L. o 3 wiard. dzies. i zboże ozime w L. za rok ubiegły (OK 4 s. 58, 119, 145).

1434-41 Jan z Suchoraby Suchorabski pleban w L., br. Mikołaja z Suchoraby pisarza żupnego wielickiego (OK 5 k. 110v, 120, 123, 170, 171v, 173v, 174v, 180v, 184v, 189v, 191 2, 217v, 230, 232, 255; 6 s. 136; 8 s. 128; Cracovia artificum Suppl. 1433-1440, 147; Cracovia artificum Suppl. 1441-1450, 5; SP 7/2, 834, 840-1; GK 1 s. 209, 241-2, 261, 300, 309, 325, 327, 342, 347, 362, 402); 1434 Marcin wikary z L. (OK 5 k. 94v); 1436 Piotr kleryk z Pobiedra pozywa Jana plebana z L. o zapłatę 1 1/2 grz. bez 4 gr tytułem służby u niego w kościele w L., o 8 gr za czuwanie, o 8 gr za modlitwę (pro offertorio), o skórę wart. 1/2 grz. oraz o obiecane nagolenniki (Cracovia artificum Suppl. 1433-1440, 147); Jan pleban z L. pozywa kmiecia Sobka (de ibidem - przekreślone) o ucieczkę bez zezwolenia i zwolnienia (GK 1 s. 325); 1437 Maciej wikary z L. (OK 5 k. 217v, 230, 257: były wikary 1438); 1441 za zgodą bpa krak. Jan z Suchoraby zamienia z Janem Pierzchała dzierżone przez siebie beneficjum i plebanię kościoła par. w L. na jego wikarię w tymże kościele. Suchorabski dodatkowo będzie winien Pierzchale 4 miary żyta z Suchoraby, które ten mam sam sobie wybrać, oraz wyznacza mu do wybrania z Jastrzębi 2 kopy pszenicy i 1 1/2 mendla [snopów] owsa. Suchorabski na 2 lata pozostawia sobie dzies. od wójta z L. oraz zobowiązuje się wyrównać Pierzchale różnicę w dochodach ze swych beneficjów krak. (OK 8 s. 128).

1441-55 Jan Pierzchała pleban w L. (Cracovia artificum Suppl. 1441-1450, 52; GK 7 s. 600, 602; OK 1 s. 490, 495, 567, 577, 603-4; 6 s. 739; 8 s. 128, 268; 9 s. 878); 1455 Jan wikary w L. (OK 9 s. 878).

1470-80 L. - nie wypełniony formularz (DLb. 2 s. 308).

1508 szkoła par., kościół Ś. Krzyża [na przedmieściu Jastrzębie] (AG rps 253 k. 79; Perzanowski, Lanckorona → p. 7 s. 166); 1510 Jakub de Bonycze [nie zid.] kleryk i jego uczeń Jan pozywają o zbyt surową karę oraz o nienormalne i występne pobicie Jakuba wikarego i rektora szkoły w L., odrzucając twierdzenie Jakuba, iż pobił scholara nie wykraczając poza zwyczajowe normy szkolne (Urban, Regesty → p. 7 nr 837); 1528 Wawrzyniec z Myślenic wikary w L. (Wypisy 1526-1529, 246); 1529 Paweł z Zabłocia pleban w L.; plebanowi w L. dzies. pien. z m. L. wart. 8 grz. 4 gr i dzies. snop. z roli wójtowskich w L. wart. 1 grz., klerykatura 2 1/2 grz., oraz taczmo [meszne] 5 miar pszenicy i tyleż owsa ze Skawinki i Jastrzębia wart. 1 grz. 19 gr wart. prebendy 13 grz. [12 grz. 47 gr] (LR s. 187-8). 1534 Marcin rektor szkoły w L.; 1541 przezorny Jan niegdyś rektor szkoły w L. procesuje się z Pawłem plebanem w L. o 15 gr za kolędowanie i o 4 fl. za obiady świąteczne. Pleban twierdzi, iż za kolędowanie za poprzedni rok j uż Janowi zapłacił, zaś obiady rektorzy dostawali tylko z łaski plebana (Urban, Regesty → p. 7 nr 838-9); 1569 → p. b; 1575 bractwo szewskie przy kościele (APKr. rps dep. 429 k. 76); 1598 mur. kościół parafialny Ś. Jana Chrzciciela w L., drewn. budynki szkoły par.i szpitala ubogich, kaplica Ś. Krzyża [na przedmieściu Jastrzębie], kościół filialny w Izdebniku; skład parafii: Lanckorona, Skawinki, Jastrzębia, Zachełmna, Baczyn (WR: AMetr., Acta Visitationis capituli 17 k. 211v-212; 33 s.6; 65 k. 441-2; Perzanowski, Lanckorona → p. 7 s. 164-5).

6. Treść punktu: -a. Wydarzenia i incydenty lokalne; -b. Studenci z L.; -c. Osoby z L. aktywne poza miastem; -d. Przyjęci do pr. miejskiego poza L.

6a. Wydarzenia i incydenty lokalne. 1369 Kazimierz W. wystawia dok. w L. (ZDM 1, 129); 1428 Mikołaj wójt z L., naganiony przez Mikołaja ze Zbigniewa, oczyszcza swe szlachectwo przedstawiając dwóch świadków h. Grabie, m. in. Piotra [drugiego] wójta z L., dwóch h. Nowina ze strony matki i dwóch h. Ogniwo ze strony babki ojczystej, co osobnym dokumentem potwierdza sąd ziemski krak. (SP 2, 2168; 7/2, 1089; → 1468); ww. Mikołaj wójt z L. pozyskuje na Mikołaju ze Zbigniewa 20 grz. oraz kary sądowe za 2 rany krwawe i z racji [niesłusznego] naganienia szlachectwa (SP 7/2, 548, 550-2; ZK 146 s. 69-70, 109, 112); 1468 Bernard z Zagórzan przedkłada w sądzie grodzkim krak. dok. pod pieczęciami sędziego Pawła z Bogumiłowic [pow. pilzn.] sędziego i Jakuba z Boturzyna podsędka ziemskich krak. w sprawie wywodu szlachectwa jego ojca [→ 1428] Mikołaja wójta z L. h. Grabie (SP 7/2, 1089).

6b. Studenci z m. L.: 1420 Wojciech s. Jana; 1425 Paweł s. Macieja; 1459 Jan s. Andrzeja; 1484 Stanisław s. Michała (Al. 1 s. 47, 60, 158, 265).

6c. Osoby z L. aktywne poza miastem. 1385 Janek z L., krawiec z Kazimierza k. Krakowa, nie posiada własnego domu (Chm. s. 167); 1388 Mikołaj z L. oskarżony przez Jana o 2 rany (KRK cz. 2 s. 70); 1417 Jan z L. (de Lanckron) ławnik w Kazimierzu k. Krakowa (Mp. 4, 1162-3); 1422 Andrzej skryba przy katedrze krak. (Cracovia artificum Suppl. 1410-1412, 1421-1424, 176).

1455-68 Mikołaj Lanckoroński mieszcz. krak., jeden z 2 starszych cechu kołodziejów w Krakowie (Cracovia artificum 481, 500, 528, 531, 537, 574); 1523-39 Klemens Lanckoroński starszy cechu barchanników za bramą Ś. Mikołaja w Krakowie (BPAN Kr. perg. 115, 134; BPAN Katalog 1, 168, 195; MS 4, 4196); 1529 Jan z L. pleban w Kleczy (LR s. 78). 1530-4, zm. 1534 Maciej z L. trębacz w Krakowie (MS 4, 5597, 17552: tu też jego uposażenie); 1530 Zofia c. Jak. Kobyłowskiego wd. po Jak. Szolkowskim tenut. Bobienic w ziemi halickiej, ustępuje te dobra Janowi Lanckoronowi kupcowi krak., który wykupił ją z niewoli w Turcji, za sumę 180 fl., za jaką sama miała te dobra od Jak. Monasterskiego (MS 4, 15693); 1538 Klemens Lanckoroński mieszcz. krak. (Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1507-1572, wyd. A. Kiełbicka, Z. Wojas, Kr. 1993, 1979, 2000).

6d. Przyjęci do pr. miej. poza L. w Kazimierzu z L.: 1371 Andrzej kowal; 1373 Hanosz; 1376 Michał Lanckoroński, Lendiskroner, piekarz „de Homut” [nie zid.]; 1388 Maciej Zobelisi; 1389 Michał kowal; Michał [drugi]; 1392 Andrzej i Rudnika (Chm. s. 25, 49, 66, 209, 222, 223, 270).

Przyjęci do pr. miejskiego w Krakowie pochodzący z L.: 1393 Maczek, za dostarczenie dok. [dobrego urodzenia] ręczy jego br. Marcin; 1398 Hanosz; 1414 Wawrzek; 1421 Piotr; 1425 Mikołaj Feyerobind; 1432 Mikołaj stelmach; 1449 Jakub; 1481 Miklasz Chmiel; 1502 Paweł paśnik; 1510 Maciej Jurek; 1513 Jan Radwański czapnik, dostarczył dok. pana Lanckoronskiego z Szarowa i ławników [z L.]; 1516 Jan Pielgrzym stolarz; 1523 Jan Lindzowski kramarz; 1524 Kasper paśnik; Maciej Makowski łagiewnik; 1526 Maciej trębacz; Stanisław Gomółka olsternik (perator); 1542 Marcin iglarz (KRK cz. 2 s. 97, 189; Kacz. 89, 2642, 3443, 3833, 4441, 5829, 7960, 9177; Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1507-1572, wyd. A. Kiełbicka, Z. Wojas, Kr. 1993, 186, 384, 520, 941, 952, 975, 1148, 1211, 2138).

7. Księgi miejskie → punkt 4c. Opracowania: A. Berdecka, Lokacje i rozgraniczenia miast królewskich w Małopolsce za Kazimierza Wielkiego (1333-1370),Wr. 1982, wg ind.; J. Bieniarzówna, Lanckorona, Podbeskidzie 1984, z. 15/16, s. 65-70; A. Grodnicki, Na Lanckoronie i stokach Żarku, Kalwaria Zebrzydowska 1995; F. Kiryk, Rozwój urbanizacji Małopolski XIII-XVI w., Kr. 1985, s. 237-41, 271-3; F. Lenczowski, Z dziejów Lanckorony, SH 16: 1973, s. 569-583; Miasta polskie. Dokumentacja archiwalna, W. 1981, s. 133-4; Z. Perzanowski, Lanckorona. Powstanie miasta i dzieje jego rozwoju do końca XVI wieku, w: Ojczyzna bliższa i dalsza, Kr. 1993, s. 157-71; W. Urban, Regesty do dziejów szkolnictwa parafialnego w pierwszej polowie XVI w. z Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, ABMK 66, 1996, s. 207- 390; L. Zarewicz, Lanckorona. Monografia historyczna, Kr. 1885.

8. W kościele par. dzwon 1550 r. (T. Szydłowski, Dzwony starodawne na obszarze b. Galicji, Kr. 1902, s. 67, nr 154).

Uw. Analiza spisów świętop. (→ przyp. 1) pozwala na wniosek, iż parafia L. powstała pomiędzy 1358 a 1373, z pewnością ok. 1358-1361, bowiem z 1361 pochodzi już informacja o lokacji m. L., z którą integralnie związana była erekcja parafii. Istnienie osady przedmiejskiej w L. w pobliżu zamku jest prawdopodobne, lecz trudne do źródłowego uzasadnienia. Berdecka, Lokacje → p. 7 s. 35, 96 przyjmuje istnienie takiej osady na podstawie analizy planu L. zakładając, iż usytuowanie kościoła parafialnego na uboczu rynku dowodzi jego związku z taką osadą. Jednak istnienie osady przedmiejskiej w L. nie może być uzasadnione położeniem kościoła, skoro parafia L. powstała ok. 1358-1361, a więc zapewne równocześnie z miastem. Nietypowa lokacja kościoła mogła mieć przyczyny terenowe, bowiem rynek w L. leży na stromiźnie (Bardecka, Lokacje → p. 7 s. 91).

1 W spisach świętop. i dzies. pap. z l. 1326-1358 wymieniana była villa Hartmanni alias villa Hermani w dek. Zator (MV 1 s. 127, 198, 300, 371, 380, 393; 2 s. 175, 192, 201, 211, 230, 239, 248, 257, 265, 272, 280, 288, 295, 392, 409, 428). Wedle Z. Perzanowskiego, Lanckorona → p. 7 s. 159-60: „ponieważ później w jej miejsce wymieniana jest Lanckorona, można te dwie nazwy identyfikować jako dotyczące jednej i tej samej miejscowości. Hipotezę tę potwierdza fakt identyczności godła na pieczęci proboszcza wsi Ilartmanna z r. 1345 [Mog. s. 51-3] z godłem używanej do dziś pieczęci parafialnej probostwa w Lanckoronie” [baranek z chorągiewką]. Identyfikacja ta jest błędna. Baranek paschalny z chorągiewką był symbolem bardzo popularnym - np. znajdował się na dwóch [!] pieczęciach przywieszonych do dokumentu z 1345 r. (Mog. s. 52 3), a zatem fakt umieszczenia go na nowożytnych czy współczesnych pieczęciach parafii nic może być podstawą jakichkolwiek wniosków. Villa Hartmanni (Hermani) jest wymieniana nie tylko w spisach z l. 1326-58 (MV 1-2, jw.), lecz także w spisach z l. 1373-4 (MV 9 s. 4, 24: nadal w dek. Zator), z tą samą co w l. 1326-58 taksą 3 sk. W tychże spisach z l. 1373-4 figuruje L. w dek. Kosocice z taksą 6 sk. (MV 9 s. 2, 22), a zatem obie wsie na pewno nie mogą być identyfikowane. Spisy z l. 1326-58 nie wymieniają L. w dek. Szczyrzyc (vel Niegowić alias Kosocice). Parafia w L. musiała więc powstać pomiędzy 1358 a 1373 r. Z kolei Villa Hartmanni z l. 1326-74 to z pewnością Przeciszów, wymieniany w spisach świętop. jeszcze 1551 z niezmienną taksą 3 sk. (Gromnicki Świętop. s. 318 9; por. też. GrünMark II s. 579; ZDM 1, 74, 110; 4, 885; ZDK 1, 74).

2 Droga publiczna była zapewne zaniedbana i rzadko używana, lecz istniała, skoro została odnotowana w → 1470-80, 1592-9, też → 1569-83 p. 2b, zaś z 1610 r. pochodzi wiadomość o rozgraniczeniu wsi Krzęcin, Sosnowice, Mikołajowice alias Grabie i Filipowice leżących przy gościńcu z Krakowa do L. (ZK 410 s. 637).

3 Charakterystyczne określanie wsi w rejonie rozgraniczenia (Radwanica Zebrzidowicze, Radwanica Brody) oraz wykorzystywanie w trakcie rozgraniczenia dok. Bolesława Wstydliwego dla Radwanitów z 1274 r., sugerują ich zaliczenie do trzebolskiej enklawy Radwanitów, która po przekazaniu w 1274 r. obszarów nad Skawą księciu ośw. Władysławowi pozostała nadal w składzie ziemi krakowskiej (zob. też niżej oraz O. Halecki, Powołanie księcia Władysława Opolskiego na tron krakowski w r. 1273, KH 27, 1913, s. 283 315).

4 Wiadomość o rzekomej erekcji kościoła w L. w 1336 r. (Schematismus cleri dioec. Tarnoviensis 1879, s. 230) komentuje Perzanowski, Lanckorona → p. 1 s. 159.