LANCKORONA

(1359 Landiscoronese castrum z odpisu z XIX w., 1366 in Lanczkoronensi [castro], pozostałe odmiany nazwy → Lanckorona miasto), zamek i tenuta.

1. 1581 pow. szczyrz. (ŹD s. 47); [par. Lanckorona]

2. 1359 lokacja wsi Skawinki w lesie król. przy L. c. k. rz. Skawinki (Pol. 3, 122); 1470, 1472 → p. 3a; 1572 zamek L. położony na wysokiej skale (Świętoslawa Orzelskiego bezkrólewia ksiąg ośmioro 1572-1576, wyd. E. Kuntze, Scriptores rerum Polo nicarum, 12, Kr. 1917, s. 680); 1593 położenie zamku → Lanckorona miasto p. 2; pozostałe informacje → Lanckorona, miasto.

3. Własn. król., ośrodek tenuty, zw. też starostwem. Treść punktu: -a. Tenutariuszc i skład klucza; -b. Sądownictwo tenutariusza; -c. Zarząd klucza i klientela zamkowa; -d. Zamek jako ośrodek administracji klucza, folw., czynsze, obowiązki, pobór.

3a. Tenutariusze i skład klucza, [przed 1359] Kazimierz W. wznosi zamek L. (MPH 2 s. 625; DH 3 s. 324)¹W MPH błędna interpretacja wydawcy zmieniła sens informacji dotyczącej L. Na podstawie analizy informacji z → 1564 (p. 3c) o obowiązkach ziemian z Leńcz względem zamku L. Perzanowski, Lanckorona → p. 7 s. 161-3, datuje wzniesienie [pierwszego?] gródka w L. i obciążenia posługami rycerzy służebnych z Leńcz na okres przed 1179 lub do ok. 1227-34; 1359 → p. 2, 6; 1366-91 tenutą zarządza w imieniu króla burgrabia → p. 3b-c; 1391 Władysław Jag. zastawia za 600 grz. Mik. Straszowi zamek L. z przyległościami (Mp. 4, 1010; RI s. 197).

1391-7 Mikołaj Strasz [h. Odrowąż] tenut. L. z wsiami (Mp. 4, 1010; ZK 2 s. 146, 286, 380, 510); 1392 wypłacono 3 gr z kasy miej. krak. posłańcowi króla do L. do Mik. Strasza (KRK 2 s. 239); 1394 tenże Strasz zastawia za 75 grz. Spytkowi [burgr. w L.] wieś Rudnik swej tenuty [L.] (ZK 2 s. 152); 1394-6 w procesie przeciwko Stanisławowi wójtowi z Bochni o wwiązanie się gwałtem do Sulikowic [dziś Sułkowice] Mik. Strasz z L. ma okazać dok. król. i stawić kapelana Jakuba z L. (ZK 2 s. 141, 152, 285, 366, 371, 421; SP 8, 5708: nie stawił się z dok. król.); 1396-7 tenże Strasz i [i jego ż.] pani Straszowa mają m. in. stawić wikarego z Rudawy w procesie z Filipem z Brzezin łącznie o 160 grz., w tym 60 poręki i 100 kary (ZK 2 s. 490, 502, 508-9, 516, 523).

[Po 1397-9], zm. 1399 Spytek z Melsztyna wwda krak. 1381 99, star. krak. 1390-8, pan na Podolu, tenut. L.; 1399-1407 Elżbieta wd. po tymże Spytku, 2v° ż. Jana ks. ziębickiego, zapewne po zawarciu tego małżeństwa musiała zrezygnować z tenuty (UM s. 345; W. Dworzaczek, Leliwici Tarnowscy, W. 1971, wg ind. A. Strzelecka, Melsztyński Spytek, PSB 20 s. 412-5; ZDM 6, 1742).

1407-25, zm. 1425 Zbigniew z → Brzezia, h. Zadora, tenut. L. z wsiami, marszałek Królestwa 1394, 1399 1425, wielki łożny 1406, star. lel. 1407-25, krak. 1409-10, dobrzyński 1410 (UC s. 160; UM s. 324; A. Strzelecka, Lanckoroński Zbigniew, PSB 16, 1971, s. 457-8; Bon. 10 s. 332-3; J. Kurtyka, O ,,sumach sadłowskich” i rzekomym mariażu Lanckorońskich i Tęczyńskich w początkach XV w., w: Honorabiles, nobiles et honesti. Studia z dziejów społeczeństwa polskiego w średniowieczu, w druku; KSN 1953, 2339; GK 1 s. 737; SP 2, 1999); 1407 → Budzów p. 4: sołtys okazać ma dok. marszałka Zbigniewa; 1408 → Lanckorona m. p. 4d; 1410 Władysław Jag. Zbigniewowi z Brzezia marszałkowi dworu do 200 grz. gr pras., za które ten wykupił zamek i m. L. z rąk Elżbiety wd. po Spytku z Melsztyna wwdzie krak., obecnie ż. Jana ks. ziembickiego (de Monsterberg), dopisuje 730 grz. wysługi i 70 grz., które Zbigniew [w imieniu króla) wypłacił Pakoszowi z Bystrzanowic za odstąpienie pewnej wsi. Łącznie 1000 grz., które ubezpiecza mu na zamku i m. L. (ZDM 6, 1742); 1422 Mikołaj Marszałkowie z L. [s. Zbigniewa] pozwany o konia przez mieszczan ze Słomnik i przez Stanisława kmiecia z Marszowic (GK 1 s. 737)²Pisał się z L., choć formalnie nie był jeszcze tenutariuszem. [1425] 1429-61, zm. 1462 Mikołaj Zbigniewowicz → Brzezia, zw. Marszałkowicem, h. Zadora, br. Jana, miles regius, współtenut. L. z wsiami, samodzielny tenut. od 1443, marszałek nadworny 1432-4, podstoli krak. 1435-40, star. sądec. 1436-9, nowokorczyński 1436-40, marszałek kor. 1440-61, uczestnik konfederacji nowokorczyńskiej Spytka z Melsztyna 1439, tenut. dobczycki 1439, z L. pisał się od 1422 (F. Kiryk, Lanckoroński Mikołaj, PSB 16, 1971, s. 446; UC s. 160; UM s. 323; Bon. 10 s. 333; GK 3 s. 346; 6 s. 28, 367, 378: subdapifer alias podstoli krak.; 10 s. 129, 661; ZK 11 s. 203, 212; 12 s. 404b; 14 s. 19-20, 80; 146 s. 482; 312 s. 497; ZB 1 s. 36: capitaneus de L. 1437; OK 5 k. 84v, 88v, 148; SP 2, 2463, 2931; CE 2, 255); 1429 Maciej kmieć z Sulikowic i jego pan Mikołaj tenut. z L. procesują się z Wiernkiem z → Krzyszkowic [par. Siepraw] (GK 3 s. 346); Piotr ze Świeborowic [dziś Sieborowice] pozyskuje na Mikołaju z L. 3 1/2 grz. za utracony pancerz, 2 grz. za 2 kusze -jedną złamaną, drugą zniszczoną, 1 kopę gr za pogięte 2 siodła, 1/2 grz. za połamane włócznie i 10 grz. kary, oraz dodatkowo 30 grz. kary za niedotrzymanie umowy (ZK 9 s. 75).

1434-43 stren. Jan Zbigniewic Lanckoroński z → Brzezia, Włodzisławia [dziś Włodzisław] i L., zw. Marszałkowicem, h. Zadora, br. Mikołaja, marszałek nadworny 1441, 1448-50, współtenut. L. do 1443, pomimo ustąpienia z tenuty po 1443 nadal pisał się Lanckorońskim i z L., przodek Włodzisławskich, zm. 1451 (UC s. 160; Bon. 10 s. 341; OK 5 k. 47v: heres de L., 103, 109v, 112v, 184v, 189v, 192v, 328v; ZK 10 s. 220, 334; 11 s. 101, 108-9, 173, 500; 150 s. 253; 257 s. 310; GK 5 s. 12, 220, 318; 6 s. 41, 55-6, 78, 321; 7 s. 211, 553, 731, 737, 764; 8 s. 1086, 1088; 9 s. 160, 182; Cracovia artificum suppl. 1433-1440, 31: heres de L.; tamże 1441-1450, 285, 340).

1434-48 Magdalena c. Abrahama z Goszyc [h. Gryf], wd. po Hinczy z Rogowa, ż. Jana Marszałkowica Lanckorońskicgo z Brzezia (GK 6 s. 41, 55 6, 78, 321; → Goszyce p. 3); 1434 Abraham z Goszyc zastawia tę wieś i dom przy rynku krak. za zgodą zięcia Jana z L. (GK 5 s. 12); 1436 Jan z L. gwarantuje Piotrowi z Gabania zwrot 47 grz. pod rygorem wwiązania do Rudnika [w tenucie L.] (ZK 11 s. 101).

1436-89, zm. 1489 Stanisław Lanckoroński z L., Dobczyc i → Brzezia, zwany Marszałkowicem, s. Mikołaja, brat nie podzielony Jana, kuchmistrz król. 1475, marszałek nadworny 1479-89 współtenut. L. z wsiami (F. Kiryk, Lanckoroński Stanisław, PSB 10, 1971, s. 450-1; Fed. s. 240; UC s. 160; Bon. 10 s. 334; Prochaska 180; MS 1, 734, 1184, 1747; Al. 1 s. 240; CE 3, 308; Tyn. 267; SP 2, 4347-8; Wypisy 1440-1500,106; KMK 3, 473; GK 5 s. 668; 15 s. 386-7; 16 s. 93-4, 734; 17 s. 51, 126, 501, 593, 619, 635, 643-4; 21 s. 371, 421, 709, 713, 714, 837, 845, 1028, 1030; 22 s. 302, 337, 626, 665; ZK 18 s. 73, 381; 19 s. 197, 259, 270, 279, 286, 292, 307; 20 s. 33, 128, 145, 215, 267-8, 304-5, 423; 152 s. 127, 129; 153 s. 20; 367 s. 719; 372 s. 520; Teut.9 s. 117; SP 2, 2683, 3653, 4055, 4347 8; Mp. 5 M 76; OK 3 s. 401; BJ rps 5348 II s. 131; APKr., Archiwum Lanckorońskich perg. 34).

1443 br. Mikołaj marszałek kor. i Jan z Brzezia dzielą dobra. Mikołajowi przypadają dobra dziedz. → Brzezie z wsiami oraz zamek i m. L. z obydwoma przedmieściami i dwoma młynami oraz przynależnymi wsiami: Izdebnik, Biertołtowice, Rudnik, Sulikowice, Jasienica, Herbortowice, Trzebunia, Palcza, Skawinki, Zachełmna, Budzów, Maków, Juszczyn, Kojszówka, Jachowka i Bieńkówka. Jan otrzymuje dobra dziedz. m. → Włodzisław z wsiami i dobra król., tj. m. i zamek → Dobczyce z wsiami. Tenutę dobczycką będzie jednak dzierżył Mikołaj i dopiero po śmierci ich macochy Anny [z Sadłowa w ziemi dobrzyńskiej i Zakrzewca na Kujawach] przekaże ją Janowi (SP 2, 3126b; ZK 12 s. 81; GK 8 s. 164-7)³W haśle Brzezie błędna identyfikacja Anny → J. Kurtyka, O sumach sadłowskich, pass; Zebrzydowice i Rudnik [w tenucie L.] → p. 3c; 1444 w wyniku ponownego podziału dóbr pomiędzy ww. braćmi Mikołaj otrzymuje w dziale zamki i miasta L. i → Dobczyce wraz z wsiami oraz dobra dziedz. → Brzezie z wsiami, zachowuje też połowę sum zapisanych przez króla na Koszycach Węgierskich [Słowacja] (SP 2, 3197).

1444 Władysław [Warn.] zapisuje Mikołajowi z Brzezia marszałkowi kor. 1000 grz. na zamku i m. L. z wsiami (Mp. 4, 1454; Rl s. 205); 1446 ww. Mikołaj oprawia na L. z wsiami 1000 grz. posagu ż. Felicji → Herbortowice⁴Wśród wsi przynależnych do L. wymieniona dodatkowo wieś Baczyn; 1448 → p. 3c; 1451 → Herbortowice.

1460-93 Jan Lanckoroński z → Brzezia, Dobczyc i L., zw. Marszałkowicem, s. Mikołaja, brat nie podzielony Stanisława, marszałek nadworny 1489, współtenutariusz L. z wsiami (SP 2, 3653, 4055, 4347-8; MS 1, 1184, 1904, 2002; Wypisy 1440-1500, 106; KMK 3, 473; GK 14 s. 418; 16 s. 93-4; 17 s. 51, 126; 21 s. 371, 421, 714, 845; 23 s. 347-8, 872 -3, 931; ZK 16 s. 162; 17 s. 208, 593, 619, 643-4; 19 s. 197; 20 s. 33, 128, 215, 267-8, 304-5; 146 s. 698; 152 s. 127, 129; 153 s. 20; 367 s. 719; OK 3 s. 364, 401; Mp. 5 M 76; BJ rps 5348 II s. 131; APKr., Archiwum Lanckorońskich perg. 34).

1461 → Herbortowice; 1464 Rafał ze Skawiny prep. kielecki i kan. krak. pozywa Jana Marszałkowica z Brzezia i tenut. L. o zajęcie (pro abactum alias o zayathe) 86 świń wart. 86 grz. (GK 17 s. 455, 464); 1467 Stanisław z L. s. zm. marszałka [Mikołaja] gwarantuje Mik. Radwanowi z Poniebyla zwrot 30 grz. długu ojca Mikołaja marszałka kor. (ZK 17 s. 446); Piotr, Dobiesław, Stan., Krzesław, Jan i Mik. Kurozweccy ss. kaszt. lub. Krzesława z Kurozwęk [pow. wiśl.] siostrze Annie ż. Stanisława z L. dają wwiązanie do zapisanych jej przez ojca połowy wsi: Rogów, Wyszogród, Kobiela, Kęsów [pow. wiśl.] (ZK 152 s. 127).

1467 - zm. przed 1489 panna Felicja z L. i Brzezia mieszkająca na zamku krak. [c. Mik. Zbigniewica] siostra Stanisława i Jana (OK 12 s. 800; Wypisy 1440-1500, 71; Mp. 5 Q 163); 1468 → Bieńkowice, par. Dziekanowice; 1469 → Brzezie; 1469-70 Katarzyna ż. Piotra z Marcinowic, c. zm. Mikołaja z Brzezia, kwituje swych br. Stan. i Jana Lanckorońskich z Brzezia (ZK 17 s. 642; 152 s. 199; BJ rps 5348 II s. 134); 1470 Stan. Lanckoroński z Brzezia poręcza szl. Andrzejowi Kręglowi z Bieńkowic za Stan. Kmitę z Bieńkowic, że będzie zachodźcą Andrzeja w związku z kłopotami w posiadaniu kupionej od Kmity cz. w Bieńkowicach; Stanisław i Jan Lanckorońscy z Brzezia zobowiązują się wypłacić w ciągu 2 lat 200 fl. węg. Mik. Strzale z Sosnowic pod warunkiem wwiązania go do Rudnika pod L. (ZK 18 s. 73, 93); 1471 → Brzezie p. 4; 1471-2 Jan z Łysokań s. zm. Wawrzyńca wyraża zgodę na sprzedaż przez jego siostrę Barbarę, ż. Wojciecha z Wieliczki, ich części ojczystej w Łysokaniach br. Stan. i Janowi z Brzezia i L. za 110 grz. (ZK 151 s. 238: 152 s. 296a; Mp. 5 N 264; por. ZK 17 s. 643 4); 1472 Mik. Strzała z Sosnowic ma w zastawie od Stanisława i Jana z Brzezia za 200 fl. Rudnik pod L. (ZK 152 s. 303); 1477 Jakub i Andrzej z Mnina [pow. chęc.] i Ko rabników sprzedają za 500 grz. Stanisławowi i Janowi z L. i Brzezia wieś → Korabniki (ZK 18 s. 294-5).

1479 Jan Lanckoroński z Brzezia h. Zadora, s. Stanisława marszałka nadwornego, br. Mikołaja, Stanisława i Przecsława z Brzezia i Ł., student Ak. Krak. 1479 (Ind. s. 154, 162, 231; Al. 1 s. 240).

1479-1515, zm. 1520 Mikołaj Lanckoroński z → Brzezia i L. h. Zadora, s. Stanisława marszałka nadwornego, brat Jana studenta Ak. Krak. → 1479, Stan. Lanckorońskiego z Brzezia i Przecsława z Brzezia i L., stud. Ak. Krak. 1479, podczaszy sand. 1494-7, dworzanin król., szafarz poborów skarbowych 1503-6, poborca ceł w ziemi krak. 1504 5, sand. 1507-8 i lwów. 1508, 1511-5, dzierżawca ceł bełskich 1516; poseł na sejmy 1504, 1506, burgr. krak. 1510-7 [po rezygnacji 1517 nazwany burgrabią jeszcze 1518 i 1523], star. radłowski w dobrach bpa krak., bachmistrz 1517, komornik górniczy Królestwa (camerarius montanus, monetarie et montium regni Polonie magister generalis, także: auri, cupri et aliarum minerarum moncium regni Poloniae magister generalis oraz montium regni magister generalis) 1514-20, żupnik olkuski 1517, współtenut. L. z wsiami i dobczycki, przedsiębiorca górniczy → p. 6 (Fed. s. 204; I. Kaniewska, Lanckoroński Mikołaj, PSB 16, s. 446-8; Bon. 10 s. 335; UM s. 323-4; UK s. 235; K. Pieradzka, Przedsiębiorstwa kopalniane mieszczan krakowskich w Olkuszu od XV do początków XVII w., Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, nr 16, Seria Nauki Społeczne. Historia, z. 3, Kr. 1958, s. 53; Ind. s. 154, 162, 231; Al. 1 s. 240; AGZ 5 s. 102; 15, 2545; 19 s. 657-79; IB 3020; KMK 1, 231; Wypisy 1501-1515, 146, 147, 151, 212 i s. 123: tu w przyp. zestawienie źródeł z AMetr.; Wypisy 1516-1525, 10, 63; MS 2, 682: przekazuje 1497 podczaszostwo sand. bratu Stanisławowi, 740, 1044, 1104, 1161, 1208, 1330, 1340, 1517; MS 3, 1271, 1376, 1404, 1408, 1581, 1803, 1847, 1869-70, 1948, 2229-31, 2674, 2756, 2859, 2874-5, 2877; 4, 53, 93, 331, 339, 1045, 1143, 1228, 1469, 1539, 1700, 2644, 3259, 3868, 3886, 4301, 8325: dz. Wróblowic w ziemi przem., 8482, 8580, 8606, 8723, 8732, 8735-6: dz. ww. Wróblowic, 8922, 8937, 9476, 9514-5, 9667, 9784, 9968, 10018, 10208, 10680, 10852, 10865, 11120, 11123, 11271, 11560, 11575, 11608, 12371, 12392, 12452, 13590, Suppl. 1290; AGZ 17, nr 3988, 4117, uw. 1376, 1394; 18, nr 3443; 19, nr 3110-6, uw. 871; GK 24 s. 732, 1025; 25 s. 72, 131, 205, 415, 436, 589, 591, 798, 807, 914, 968, 998, 1003, 1086; 26 s. 8, 21, 34, 74, 252, 293, 700, 748, 763, 792, 967; 27 s. 45, 54, 178, 193; 28 s. 588, 1393; 29 s. 811-2; ZK 21 s. 343, 401: br. niepodzielony Stanisława 1498; 25 s. 19-22; 263 s. 351; 416a s. 6, 108, 115; APKr., Archiwum Lanckorońskich perg. 52-3; BCzart. perg. 645, 672, 712; BPAN perg. 87; BCzart. Katalog 1, 709, 734, 779; BPAN Katalog 1, 128; MBiecza 123).

1480-4 br. marszałek nadworny Stan. i Jan Lanckorońscy z Brzezia, [tenut.] L., Dobczyc, [dz.] Łysokań i Prokocimia (ZK 18 s. 381; 20 s. 215, 267-8, 304-5; Wypisy 1440-1500, 106; KMK 3, 473); 1487 Barbara wd. po sław. Mikołaju kuśnierzu z Kazimierza, ż. Macieja Klahurta z Dobczyc, sprzedaje za 22 grz marszałkowi kor. Stanisławowi z L. cz. w Zborczycach (ZK 20 s. 423); 1489 → Brzezie p. 6; zgromadzenie wikariuszy katedry krak. przyjmuje od Jana z Brzezia rezydującego w L. zapis jego siostry zm. Felicji jednego działu zw. Skałka w kopalni [soli] w Wieliczce, wraz z przynależnym do tego działu parobkiem Poganem. W zamian wikariusze zobowiązują się do wieczystego odprawiania 30 mszy rocznie za duszę donatorki i jej rodziny (BCzart.Katalog 1, 683); 1493 Jan z L. sprzedaje za 30 grz. królowej Elżbiecie dom na zamku krak., leżący pod wieżą k. szkoły (SP 2, 4410).

1493 Jan Olbr. zobowiązuje się, pod rygorem wwiązania do m. Warty w ziemi sier., do zwrotu Abrahamowi Czechowi ze Sčekny [Czechy] osobiście, albo na ręce podkanclerzego Grzegorza Lubrańskiego lub Piotra Gniadego z Zabierzowa, 1300 fl. węg. długu Kazimierza Jag., zabezpieczonego na zamku L. (MS 1, 136); 1494 → Lanckorona m.; 1495 ur. Mik. Lanckoroński z Brzezia podcza szy sand. jako opiekun Adama, Abrahama i Jakuba, ss. zm. Zbigniewa z Włodzisławia, oraz Katarzyna wd. po ww. Zbigniewie dokonują tymczasowego podziału dóbr, w ramach którego Mikołaj obejmuje zarząd zamku Ojcowa z wymienionymi wsiami, zaś Katarzynie przypada m. Włodzisław z wymienionymi wsiami (ZK 263 s. 351); 1496 Jan Olbr. potwierdza dokonany przez Mikołaja z Brzezia podczaszego sand. zapis oprawy 1500 fl. posagu i wiana na połowie wszystkich dóbr [m. in. tenuty L.] na rzecz ż. Katarzyny ze Żmigrodu [c. Mik. Stadnickiego wwdy bełskiego h. Szreniawa] (MS 2, 602; Bon. 13 s. 335).

1497-1515, zm. 1535 Stanisław Lanckoroński z → Brzezia i L., h. Zadora, s. Stanisława marszałka nadwornego, brat Jana, Mikołaja i Przecsława z Brzezia i L., podczaszy sand. 1497-1530 (często zw. też cześnikiem), dworzanin król. od 1498, student Ak. Krak. 1500; poborca podatków ziemi sand. 1505-6, wicesgerens wwdy sand. Jana z Tarnowa 1509, wwda podolski 1530-33, wwda sand. 1533-5, star. kamieniecki i generalny podolski 1510-35, star. skalski 1515-35, strażnik kor. 1511-20. współtenut. L. i dobczycki, od 1515 za zezwoleniem króla rozpoczął wykup szeregu królewszczyzn na Podolu (MS 2, 682, 1044, 1340, 1517; MS 3, 843, 966, 997, 2455, 2285, 2455, 2710, i wg ind.; MS 4, 53, 93, 402, 457, 528, 798, 938, 1037, 1278, 1491, 1537, 1545, 1554, 1891, 2057, 2064, 2155-6, 2189, 2214, 2464, 2527, 2704, 2980, 3319, 3390, 3611, 3888, 4129, 4189, 4245, 4301, 5211, 5243, 5533, 5719, 5752, 8487, 8564, 8735, 9373, 9609, 9613, 10235, 10849, 10944, 11121, 11352-3, 11385, 11445, 11468, 11500, 11560, 11575, 11584, 11586, 12141, 12260, 12270-1, 12559, 12941, 12948, 13045, 13051, 13056, 13060, 13215, 13358, 13847, 13871, 13887, 13953, 13957, 14238, 15317, 15339, 15371, 15782, 16405, 16633, 16900-1, 17182, 17924, 19094-5, 22013, 23144, 23154, 23162, 23164-5, 23335, Suppl. 1332 i wg ind.; UM s. 324; Urzędnicy województwa podolskiego XV-XVIII wieku. Spisy, opr. K. Przyboś, Kr. 1994, s. 187-8, z błędami; H. Kowalska, Lanckoroński Stanisław, PSB 16 s. 451-2; Fed. s. 204; Bon. 13 s. 334; AGZ 1 s. 30; 15, s. 417 uw. 1136; AA s. 287, 313; KMK 1, 227, 229, 330; Prochaska 255; Wypisy 1501-1515, 18, 225, 261; Wypisy 1515-1525, 255; Proch. 223; OK 48 s. 82; GK 29 s. 811-2; ZK 22 s. 143; 23 s. 211, 260).

1498 → p. 6; 1502 br. nie podzieleni Mikołaj i Stanisław z L. zostają zwolnieni na okres jednego roku z obowiązku obsyłania wyprawy wojennej (MS 3, 453); Jan Płaza z Mstyczowa aresztuje u Mik. Lanckorońskiego z Brzezia dok. dotyczący łącznie 400 grz. oprawy Zofii c. zm. Jana z Włodzisławia, ż. zm. Stanisława Płazy. Lanckoroński zobowiązał się zwrócić ten dok. (GK 28 s. 588); 1504 tenże Lanckoroński opiekunem Adama s. zm. Zbigniewa z Włodzisławia (ZK 23 s. 225); Aleksander Jag. zezwala br. Mikołajowi i Stanisławowi z Brzezia, tenutariuszom dóbr król. Ł., na ponowną lokację wsi Trzebuni po obu brzegach rzeczki Trzebuńki (MS 3, 1806); ww. król Mikołajowi z Brzezia tenut. L. nadaje za zasługi wieś król. Wróblowice w ziemi przem. na prawie dziedz. (MS 3, 1803); w obecności licznych dostojników tenże król gwarantuje swemu dworzaninowi Mik. Lanckorońskiemu, z racji zasług poniesionych przy okazji wypraw zaciężnych, nadanie kasztelanii albo jakiegokolwiek innego urzędu, jeśli tylko zawakuje w ziemiach krak., sand. i rad. (MS 3, 1621).

1505 Jan Wierzbięta z Raciborzan na wypadek swej śmierci powierza opiekę nad dziećmi i dobrami ż. Barbarze oraz Stan. Lanckorońskicmu z Brzezia, Mik. Jordanowi z Myślenic celnikowi krak. i Janowi Pieniążkowi z Krużlowej (ZK 23 s. 235); Bieniasz Pogórski ustanawia Stan. Lanckorońskiego z Brzezia podczaszego sand. opiekunem swych dzieci, oraz dóbr i tenut (ZK 23 s. 260); konsens dla Mikołaja z Brzezia tenut. L. na wykupienie położonych w pow. drohobyckim ziemi przem. wsi Solec z rąk Jana Kramarza, Barbary c. zm. Stanczela i Jana niegdyś mieszczan drohobyckich oraz Izdebnik z rąk szl. Rytarowskiego z żoną, Romowskiego z żoną i spadkobierców Janusza Maleczkowskiego (MS 3, 2233-4).

1506 Zebrzydowice i Brody w kluczu L. → p. 3d; 1507 → p. 6; dom pana Lanckorońskiego w Krakowie podległy pr. miej. (KMK 4, s. 756); 1507 → p. 6; br. nie podzieleni Mik. i San. Lanckorońscy z Brzezia kupują od Wawrzyńca Peratora mieszcz. krak. dom drewniany w Krakowie położony m. in. k. domu Mikołaja Jordana (MS 4, 8559); 1509-10 Piotr Prusinowski sprzedaje za 500 fl. węg. Stan. Lanckorońskiemu z Brzezia tenut. z L. cześnikowi [podczaszemu] sand. wieś Białoboki w pow. przeworskim [ziemia przem.] (MS 4, 8960, 9380).

1511-5, zm. 1531 Przecsław Lanckoroński z → Brzezia i L., s. Stanisława marszałka nadwornego, brat Mikołaja, Jana i Stanisława, dworzanin król., starosta chmielnicki od 1520, rotmistrz król. na Podolu, rycerz jerozolimski, tenut. L. (H. Kotarski, Lanckoroński Przecsław [Krzesław], PSB 16, 1971, s. 449-50; GK 31 s. 323-4; MS 4, 2755, 2779, 3485, 3628, 3696, 4189, 4753, 5689, 11560, 11575, 13045, 13107).

11511 ww. Przecsław wydzierżawia na 5 lat Mik. Jordanowi z Zakliczyna za 200 zł. pol., płatnych w ratach po 50 rocznie, zamek i m. L. oraz wsie: Biertołtowice, Izdebnik, Kojszówka, Juszczyn, Maków, Cichonin, Budzów, Zachełmna, Jachówka, Skawinka, Rudnik, Sulikowice, Palcza, Trzebunia, Herbortowice, Jasienica i Leńcze (GK 31 s. 323-4); 1512 → p. 6; 1512-20 Jan Łaski arcbp gnieźn. i Mik. Lanckoroński z Brzezia burgr. krak., opiekunowie Anny c. zm. Adama z Kurozwęk, w 1512 mają sprawę o zarząd dóbr z jej stryjem Hieronimem (MS 4, 1467, 3259); król zezwala temuż Lanckorońskiemu na zastawienie tenuty Winiary w pow. krak. Annie Krezowej za 300 fl. i dóbr Krzynka [dziś Skrzynka w pow. wiśl] Andrzejowi Krezie za 200 fl. (MS 4, 1359-61); → Kobielnik.

1512 Zygmunt I zezwala Spytkowi z Jarosławia [ziemia przem.] kaszt. krak. na wykup z rąk Krzesława [Przecsława] Lanckorońskiego z Brzezia zamku i m. L. z wsiami w pow. krak., wraz z gwarancją dożywotniego jej posiadania, oraz udziela zwolnienia od obowiązku obesłania wyprawy wojennej wszystkim ziemianom [z Leńcz] przynależnym do zamku L. [z racji obowiązku stróżowania → 1564] i trzem wójtom z Myślenic w dobrach urzędu kasztelana krak. (RI s. 221; MS 4, 1799); na prośby Mik. i Krzesława [Przecsława] Lanckorońskich z Brzezia król odnawia dok. zapisu króla Władysława Jag. ich przodkowi marszałkowi nadwornemu Zbigniewowi z Brzezia 1000 grz. na m. i zamku L. z 1410 (MS 4, 1856; RI s. 221).

1513 → Herbortowice p. 4; 1514 → p. 6; → Kurnatka; konsens dla Krzesława [Przecsława] Lanckorońskiego z Brzezia na wykup wsi Serock i Leszkowice w ziemi lub. z rąk Andrzeja i Prokopa Ossolińskich oraz ich braci (MS 4, 2221); 1515-21 Anna Lanckorońska z Brzezia c. Stanisława marszałka nadwornego, wd. po Feliksie Podlodowskim z Zakrzowa i Przytyka [pow. rad.], siostra Mikołaja burgr. krak., Stanisława cześnika [podczaszego] sand. i star. kamienieckiego i Przecsława, ż. Marcina Grodowskiego 1521 (MS 4, 10517, 10525, 3696: testament).

1515 Spytek z Jarosławia kaszt. krak. zeznaje, iż wykupił własnym sumptem dla Zygmunta I tenutę L. z wsiami z rąk Przecsława z Brzezia i wieś Pierzchowiec z rąk Feliksa Lubomirskiego oraz zobowiązuje się wydać wszystkie dokumenty dotyczące tych dóbr (ZK 105 s. 107 - oblata w 1599 r.); tenże Spytek otrzymuje od króla nadanie pr. dziedzicznym wsi Chotyniec i połowy wsi Hruszowice w ziemi przem. za to, iż darował królowi 4600 fl. zabezpieczonych mu na m. L., 70 grz. za wykupione tamże dwa wójtostwa [dziedz. wójtostwo w posiadaniu dwóch wójtów] oraz 400 grz. i 120 fl. węg. zapisanych na wsi Pierzchowiec; ww. Spytek uzyskuje pr. dożywotniego posiadania zamku L. z wsiami i wsi Pierzchowiec (MS 4, 10736, 10739; akt nadania Chotyńca i Hruszowic w prywatnym posiadaniu rodziny Wiktorów).

Po 1515, mimo utraty tenuty L., panowie z Brzezia h. Zadora nadal pisali się konsekwentnie Lanckorońskimi → p. 6 (oraz PSB 16 s. 437-57; Bon. 13 s. 331-49); 1516 → Kobielnik; 1517; 1518; 1519-20 → p. 6.

1520 Zygmunt l sprzedaje z pr. odkupu za 5000 fl. Jadwidze [z Warzyszyna w ziemi bełskiej] wd. po Spytku z Jarosławia kaszt. krak. [zm. 1519] zamek L. z wsiami: Leśnica [dziś Łaśnica], Palcza, Budzów, Maków, Kojszówka, Cichonin, Juszczyn, Herbortowice, Sulikowice, Rudnik, Izdebnik, Biertołtowice, Jasienica, Trzebunia, Bieńkówka, Skawinka i obie wsie Leńcze (MS 4, 12482; MK 35 k. 47; W. Dworzaczek, Leliwici, s. 273-6); 1521 konsens król. dla Mik. Wolskiego kaszt. sochaczowskiego i ochmistrza dworu królowej na wykup z rąk ww. Jadwigi zamku L. z wsiami (MS 4, 13067); 1522 ww. kasztelanowa wdowa Jadwiga z Warzyszyna odstępuje pod zakładem 5000 fl. swej c. Annie z Jarosławia, wd. po Mik. Jordanie z Zakliczyna kaszt. wojn., wszystkie swoje zapisy na m. i zamku L. z wsiami, wymienionymi jak → 1520 (dodatkowo Zachełmna, brak Łaśnicy, Cichonina i Leńcz); Anna wydzierżawia matce ww. dobra; zapis Jadwigi zostaje potwierdzony przez króla (ZK 26 s. 429-30, 438-9; MS 4, 13211; → Herbortowice); konsens król. dla Mik. Wolskiego kaszt. sochaczowskiego i ochmistrza królowej na wykup m. L. z wsiami z rąk Jadwigi z Warzyszyna kasztelanowej krak. lub z rąk Anny z Jarosławia kasztelanowej wojn., której Jadwiga dobra te zapisała (MS 4, 13236); konsens król. dla ww. Mik. Wolskiego na zapisanie za 1000 fl. dowolnemu beneficjum kościelnemu czynszu 50 fl. z m. L. i wsi: Izdebnik, Biertołtowice, Rudnik, Jasienica, Trzebunia, Sulikowice, Herbortowice, Bieńkówka, Kojszówka, Juszczyn, Maków, Budzów, Zachełmna, Skawinka i Palcza (KUJ 4, 365; MS 4, 13339); → p. 3d.

1522-48, zm. 1548 Mikołaj Wolski h. Półkozic, kaszt. sochaczowski 1513-32, ochmistrz dworu królowej Bony 1521-48, kaszt. wojn. 1532-5, kaszt. sand. 1535-48, star. san. 1523-48, wiznenski 1526-48, łomżyński 1528 -48, tenut. L. (US s. 222; UK; MS 4, 4432, 4879, 8276, 13362, 13582-3, 16631, 18491; KUJ 4, 365; Mog. 165; AGZ 2, 125).

1523 ww. Mik. Wolski zapisuje ż. Annie, c. Jakuba Glinki tenut. wizneńskiego i Anny Łaskiej wojewodziny brzeskiej, 3000 fl. węg. posagu na połowie zamku i m. L. z wsiami w ziemi krak. oraz na wsiach Orzyszów, Miedniewice i młyn Kołaczek w ziemi sochaczowskiej (MS 4, 4280); 1524 → p. 3d; ww. Anna ż. Mik. Wolskiego tenut. z L., kwituje dziada macierzystego Jana Łaskiego arcbpa gnieźn. (MS 4, 4432); 1526 Zygmunt I utrzymuje ww. Mik. Wolskiego i jego ż. Annę w dożywotnim posiadaniu L. z wsiami (GK Inscr. 91 s. 883 - oblata z 1567).

1530 jako przynależne do zamku L. wymieniono wsie: Izdebnik, Juszczyn, Skawinka, Budzów, Zachełmna, Herbortowice, Jasienica, Faleza, Trzebunia, Bieńkówka, Maków, Biertołtowice (RP k. 38); 1532 konsens dla Mik. Wolskiego kaszt. wojn., ochmistrza królowej, star. lanckorońskiego i łomżyńskiego, na zastawienie za 400 fl. Janowi Kościeleckiemu pkom. krak. wsi Sulikowice w pow. krak. [!] przynależnej do zamku L. (MS 4, 16631); 1536 konsens dla ww. Mik. Wolskiego kaszt. sand. na wykup wsi Jastrzębia w ziemi krak. [u granic L.] z rąk Hieronima [Mikołajowica] Lanckorońskiego [→ p. 6] (MS 4, 18051); 1545 ww. Mik. Wolski z racji rozmaitych zasług, m. in. odnowienia własnym sumptem zamku L., dostaje w dożywocie starostwo san. (MS 4, 7522); [1548-64] Zygmunt August potwierdza nadanie przez Annę z Glinek [Mazowsze] kasztelanową sand. [wd. po Mik. Wolskim] zamkowego młyna Przytulińskiego w L. (LK 1 s. 200; 2 s. 155: błędnie Glinik, zamiast Glinki).

1564-81 stwo lanckorońskie obejmuje m. i zamek L. oraz 22 wsie i wole: Izdebnik, Biertołtowice, Rudnik, Sulikowice, Jachówka, Herbortowice, Budzów, Zachełmna, Palcza, Baczyn Nowy lokowany przed 10 laty, Miłoszów Nowy [dziś Sidzina] osadzony na surowym korzeniu 1562, Skawinka, Jasienica, Osiedlecnowo lokowany, Kojszówka, Juszczyn, Biała nowo osadzona. Maków, Trzebunia, Leńcze, Zebrzydowice i Brody, z których dwie ostatnie obecnie są poza tenutą (LK 1 s. 200 16; ŹD s. 46 7); 1564 → 3c-d; 1567 Zygmunt August nakazuje staroście sądec. nie wpisywać do ksiąg wyroku sądu sejmowego z sejmu lub., a już wpisane wymazać, w sprawie dożywocia na L. pani [kasztelanowej] sandomierskiej. Król oświadcza, iż pamięta o posiadaniu przez kasztelankę sand. [sic!] Annę z Glinek dożywocia na L., a wdowie po kaszt. sand. Stan. Wolskim [1565-6] nie można wzbraniać zgłaszania roszczeń do L. (GS 11 s. 384-5).

3b. Sądownictwo tenutariusza. 1442 Stanisław z Krakowa przekłada termin z Przedborem z Krakowa w sądzie grodzkim krak., gdyż ma termin większej sprawy o 40 grz. z Janem ze Stanisława przed panem Janem [tenut.] z L. (GK 7 s. 1043); 1451 Barbara wd. po Janie z Więcławic przekłada termin grodzki w Krakowie ze Stanisławem z Więcławic z powodu większej sprawy jaką ma ze Stanisławem wójtem z L. przed burgrabią w L. (GK 11 s. 591); 1463 szl. Stan. Żydówka w sprawie ze Zbigniewem z Janowic przekłada termin grodzki w Krakowie z powodu większej sprawy jaka ma w L. przed [tenut.] Janem Marszałkowicem [Brzezia] (GK 16 s. 722); 1464 szl. Peregryn z Rudna Nadolnego, pozwany przez prac. Piotra Sowę kmiecia z Rudna Wielkiego, przekłada termin grodzki w Krakowie z powodu większej sprawy jaką ma w Lanckoronie przed Stanisławem dz. [tenut] z L., synem zm. marszałka [Mikołaja z Brzezia i L.] o 20 grz. z Mikołajem sołtysem z Palczowic (GK 17 s. 218); przed 1564 poddani należącej w r. 1506 [→ p. d] do tenuty wsi Brody stawali przed pstarościm lanckorońskim zapisywali swoje sprawy do rejestru akt stwa (LK s. 215).

3c. Urzędnicy tenutariusza i klientela zamkowa.

Burgrabiowie i podstarostowie zamku L. (zarządcy klucza). 1366-75 Orzeszek burgr. (1366), kasztelan, wójt w L. (Mp. 1, 285; Krzyż. 1026, 1155); 1375 Orzeszek castellanus in L. ma dom w Krakowie przy ul. Poselskiej (Krzyż. 1026).

1394-7 Spytek burgr. w L. (ZK 2 s. 152, 495, 510).

1408-9 Stanisław, Stanek, Stanieć burgr. w L. (GK 1a k. 33, 57v, 59, 109v, 112v); 1408 wwda [łęcz. Jan] Ligęza pozywa na termin do Krakowa tegoż Stańca o uwięzionych przezeń kmieci (GK 1a k. 33); 1408 9 ww. Stanek burgr. z L. z Andrzejem kmieciem z Bysinki o 20 (w innym miejscu 24) kop pszenicy i przeciwko Mikołajowi z Koźmie burgr. z Myślenic o gwałt (GK 1a k. 57v, 59, 109v, 112v).

1423-5 Dziersław [Zadora?] rządca pana marszałka [Zbigniewa] z Brzezia [i L.] (GK 1 s. 8; 2 s. 127, 136, 148, 217, 251, 275, 318).

1425-7 Zadora [Dziersław Zadora?] z Siadczy burgr. z L., rządca Mikołaja z Brzezia, zapewne identyczny z burgr. dobezyckim 1449-52 (ZK 8 s. 21, 51, 133, 139, 152, 205, 206; GK 2 s. 695, 710; OK 5 k. 173v, 174v, 180v; jako burgr. dobczycki: ZK 13 s. 291; GK 10 s. 908. 923; 11 s. 890).

1440-3 Michał z Zebrzydowic burgr. w L. (GK 7 s. 157; 8 s. 604, 606; ZK 150 s. 138); 1440 tenże Michał nie stawił na termin grodzki poddanych Piotrka i Koniora, twierdząc, że zbiegli (GK 7 s. 157); 1443 tenże Michał pozywa Mikołaja z Brzezia marszałka kor. [tenut. L.]. od którego nie otrzymał pieniędzy za zastawiony Rudnik (GK 8 s. 604, 606).

1448 NN burgr. w L.; woźny Andrzej Grysz relacjonuje przebieg wwiązania Marka Tudenara mieszcz. krak. w wieś → Jachówka [w tenucie L.] zastawionej za 146 grz. przez marszałka Mikołaja z Brzezia [tenut. L.]: udał się do zamku L., gdzie tamtejszy burgrabia przydzielił mu Jana z Leńcz [→ 1564!] jako przedstawiciela marszałka i swojego, i wraz z jeszcze jednym sługą osobiście wyznaczonym przez marszałka wszyscy trzej przeprowadzili wwiązanie (GK 10 s. 661).

1450 Mikołaj Gomółka burgr. [w L. lub Dobczycach] pana marszałka [Mikołaja z Brzezia] (GK 11 s. 142, 153, 172); 1451 NN burgr. z L. (GK 11 s. 591; → p. 3b).

1519 Wawrzyniec Milanowski pstar. w L., dz. Zebrzydowic i Brodów, później pstar. zator. (ZK 26 s. 137-8);

1545 Jerzy Lasota pstar. lanckoroński, poprzednio pstar. nowokorczyński z nominacji Krzysztofa Szydłowieckiego (MS 4, 21888).

1546 NN pstar. [zarządca klucza]. NN burgr. [dowódca załogi zamkowej] (LK 1 s. 214-6); 1569, 1585 NN pstar. → p. d.

Klientela i załoga zamkowa. 1407 Mikołaj włodarz z Jastrzębi (GK 1b s. 879); 1434 umorzenie sprawy Jakuba plebana w Czulicach przeciwko Janowi pisarzowi Jana Lanckorońskicgo dz. [!] z L. o kielich zabrany z kościoła w Czulicach (Cracovia artificum suppl. 1433-1440, 31; OK 5 k. 47v): 1456 do popisu piechoty zamki w L. i Dobczycach wystawiają łącznie kopię z 4 jezdnymi, 12 pieszymi, 1 wóz i 2 puszki [działa] (M. Kuntze, Przyczynek do badań nad historią wojskowości w Polsce, KH 44: 1930, s. 49); 1456/7 z zamków L. i Dobczyce do popisu ma stanąć 8 jezdnych i łuczników (Jus Polonicum, wyd. J. V. Bandtkie, W. 1831, s. 303); 1498-9 Wacław kapelan i pisarz ur. Jana Lanckorońskicgo (GK 21 s. 166, 714); 1509 Jakub kapelan pana Lanckorońskiego (AG rps 253 k. 91); 1512-18 Stanisław Miszewski, Miszowski pisarz Mik. Lanckorońskiego (Wypisy 1501-1515, 147; ib. 1516-1525, 63); 1520 → p. 3a.

1564 do posług na rzecz zamku, tj. do pilnowania murów i sprawdzania znaków granicznych w lasach, zobowiązani są ziemianie z → Leńcz. „Owa są jako bojare putni albo slużkowie litewscy” (LK 1 s. 213; → 1448!); urzędnicy zamkowi i służba: 17 osób, w tym pstarości, burgr., pisarz, klucznik, kucharz, słodownik, piwowar, piekarz, wrotny, 2 strażników, puszkarz, 2 woźniców, 4 służebników pstarościego. Szl. Jan Ruszkowski posesor młyna Przytulińskiego, stary sługa zm. Stan. Maciejowskiego kaszt. sand. i rezydent zamkowy w służbie Anny z Glinek kasztelanowej sand. Stajnia zamkowa z obrokiem: łącznie 16 koni, w tym 6 w dyspozycji pstarościego i po 1 w dyspozycji burgrabiego i pisarza, służących im głównie do objeżdżania majątku tenuty. oraz 2 konie cugowe używane do wożenia tramów do 3 traczów. Koszt utrzymiania ludzi 228 fl. 10 gr, obroku dla koni 980 korcy rocznie, obrok kuchenny i piwniczny (szczegółowo zestawiony). Uzbrojenie zamku: 6 dział, 6 hakownic, 2 rusznice, 9 halabard w bramie zamkowej, 6 staroświeckich pawęży (LK 1 s. 200, 214-6); 1569-85 pstarości → p. 3d.

3d. Zamek jako ośrodek administracyjny klucza [też → p. c], folwark, obiekty gospodarcze, czynsze, obow., pobór.

1474 wsie panów z L. skazane na karę król. XIV za nie zapłacenie poboru 4 i 2 gr (GK 19 s. 964: por. T. Szulc, Uchwały podatkowe ze szlacheckich dóbr ziemskich za pierwszych Jagiellonów (1386-1501), Łódź 1991, s. 100-3); 1482, 1494 → Lanckorona m.

1506 rejestr zamku L., sporządzony przez Aleksego notariusza publicznego, wymieniający w składzie tenuty [obok innych wsi] Zebrzydowice [tu własn. król. w cz. wsi poświadczona 1487 - GK 22 s. 914] i → Brody (LK 1 s. 215); 1522 → p. 3a; 1522-3 za zgodą króla Mik. Wolski kaszt. sochaczowski i ochmistrz dworu królowej [tenut. L.] sprzedaje za 600 fl. kapitule krak. czynsz 24 fl. z dóbr L. z wsiami (MS 4, 13362, 13583); 1522-3 za zgodą króla ww. Mik. Wolski?. żoną Anną z Glinek, posesor zamku L. z przyległymi wsiami król., sprzedaje za 1000 fl. Michałowi z Lublina drowi dekretów (iuris pontitici doctori) czynsz 50 fl. z dóbr L. z wsiami (KUJ 4, 365: MS 4, 13339, 13582; Katalog UJ 452).

1524 Stan. Tarło kan. krak. i sekretarz król. sporządza inwentarz zamku L. i przynależnych doń folwarków [w związku ze zmianą tenutariusza → p. 3a] (MS 4, 4880; MK 38 s. 605); 1535 → Herbortowice p. 3.

1552 przyrobki miejskie [grunty ,,przyrobione” z karczowisk] zabrane miastu i przyłączone do folw. zamkowego (LK 1 s. 201); 1564 rejestr czynszów płatnych do zamku prowadzi pstarości; 2 młyny zamkowe na rz. Skawince, każdy o 1 kole korzecznym, zw. Przytuliński i Łasiński, z nich arenda płatna do zamku odpowiednio 8 fl. i 2 fl., razem rocznie 6 grz. 12 gr. Z nadania Anny z Glinek kasztelanowej sand. młyn Przytuliński dzierży szl. Jan Ruszkowski rezydent zamkowy. Z młynów do zamku miara słodowa. Trzeci młyn zamkowy z piłą w Budzowie (LK 1 s. 200-1, 206); folw. zamkowy obejmuje od czasów starodawnych 3 ćwierci roli pomiędzy rolami miej. oraz zabrane miastu przed 12 laty przyrobki, z niego dochód 12 grz. 36 gr 9 den.; do zamku odprowadzane czynsze i daniny z miasta → Lanckorona, arenda z młynów zamkowych Przytulińskiego i Łasińskiego, miara chmielowa z nich i z młyna wójtowskiego, czynsze i robocizny z 22 wsi i woli: → p. 3a. Intrata z całego starostwa, z miasta i wsi łącznie wynosi 846 grz. 2 gr 5 1/2 den. (LK 1 s. 200-16).

1564 wspomn. stary rejestr zamku L. z → 1506, wedle którego Zebrzydowice i Brody wchodzą w skład tenuty, co potwierdzają też dok. przechowywane w zamku i księgi sądowe (regesta actorum), do których poddani z tych wsi stawali przed pstarościm lanckorońskim (LK 1 s. 215); rewizorowie rozpatrują spór o granice pomiędzy tenutą lanckorońską i dobrami myślenickimi urzędu kasztelana krak. a dobrami dziedz. wwdy krak. Spytka Jordana (m. in. → Bieńkówką). począwszy od węgielników wsi Trzebunia [tenuty] lanckorońskiej. Krzczonowa i Tokarni, i od potoku Więcierzy. Pstarości lanckoroński oświadcza, że nie ma rozkazu od swych panów tenutariuszy L. stawania przed rewizorami, ale deklaruje gotowość przedstawienia dokumentów potwierdzających granice dóbr stwa lanckorońskiego (LK 1 s. 215-6); wyderkaf [z czynszu] płatny z tenuty lanckorońskiej do kolegium krakowskiego [kolegiaty Ś. Anny →1522, 1535] w wysokości 50 fl. corocznie na ś. Marcina (LK 1 s. 214); 1569-85 pstarości lanckoroński obecny podczas posiedzeń rady miasta Lanckorony i sądu ławniczego, odbywanych na zamku L. lub w m. → Lanckorona (Perzanowski, Lanckorona → p. 7 s. 170); 1599 wspomn. czynsz wyderkafowy 50 fl. z dóbr L. należący do kapituły kol. Ś. Anny, kupiony za 1000 fl. przez egzekutorów testamentu Michała z Lublina od Mik. Wolskiego [→ 1522-3], przeniesiony na Petlikowice na Rusi [woj. ruskie] (Akta wizytacji dekanatu krakowskiego 1599, wyd. Cz. Skowron, Lublin 1965, s. 70).

6. 1359 Kazimierz W. wystawia dok. w L. c. (Pol. 3, 122); 1393 król rozważa możliwość podróży z Krakowa do L. (RD s. 161); 1436 Stanisław [tenut.] z L. oczyszcza się przysięgą z zarzutu fałszowania monety (SP 2, 2683); 1479 Mikołaj i Jan ss. Stan. Lanckorońskiego marszałka nadwornego studentami Ak. Krak. (Al. 1 s. 240); 1489 → Brzezie p. 6; → p. 3a; 1498 konsens król. dla Mik. Lanckorońskiego z Brzezia dworzanina król. i jego wspólników Jana i Mikołaja z Zakliczyna, Jakuba z Lubomierza, Mik. Kępanowskiego i Piotra Lipskiego z zezwoleniem na poszukiwanie złóż rud metali w ziemi i pow. krak. (MS 2, 1208); 1500 Stanisław s. marszałka Stanisława [tenut.] z L. studentem Ak. Krak. (Al. 2 s. 58).

1505 br. Mik. i Stan. Lanckorońscy z Brzezia płacą 60 grz. główszczyzny za Marcisza Jankowskiego, zabitego przez ich poddanych, na ręce jego braci Mikołaja i Jana Jankowskich (GK 29 s. 811-2); 1507 konsens król. dla Mik. Lanckorońskiego z Brzezia i jego wspólników (sociis) z zezwoleniem na prowadzenie poszukiwań złóż rud metali na obszarze Królestwa, zwłaszcza na terenach gór zw. Tatry powyżej m. król. Nowy Targ i zamku Szaflary (MS 4, 8556); król zezwala Andrzejowi z Tęczyna, Mikołajowi i Stanisławowi z Brzezia tenutariuszom L., Janowi z Szamotuł [woj. pozn.] magistrowi sztuk wyzwolonych i Jakubowi z Gór [nie zid.] na poszukiwania złóż rud metali na tych prawach jakimi cieszą się górnicy węgierscy i czescy (MS 1, 53; → 1514); 1512 wikariusze katedry krak. otrzymują powtórne nadanie prawa górniczego (opus montanum) w komorze Strzałka [w żupie wielickiej] wraz z pachołkiem Poganem w starej kopalni leżącej koło szybu Kąkolowskiego, dzierżone dotychczas na podstawie nadanie zm. Jana z Brzezia tenut. w L., pierwsze nadanie zostało bowiem dokonane [w 1489 → p. 3a] bez zgody króla, co potwierdza osobnym zeznaniem żupnik i podskarbi Andrzej Kościelecki (MS 4, 1770).

1514 Maciej iluminator ksiąg [mieszkający] we dworze Stan. Lanckorońskiego pod zamkiem krak., współuczestnik przedsięwzięć górniczych Mikołaja z Brzezia i L. (Wypisy 1501-1515, 212, 225, 261); w ramach warunków uwolnienia z więzienia biskupiego w Krakowie Marcin Zawisza z Drwalewic [Mazowsze] winien zwrócić 111 fl. wziętych od Mik. Lanckorońskiego, Stan. Brzezickiego oraz mieszczańskiego pochodzenia ww. Macieja iluminatora ksiąg i Jana de Saxo [mieszcz. krak.] ut edificatoribus modernis in montibus Tatri [→ 1507] oraz oddać ww. dictorum dominorum edificancium modernorum in montibus Tatri powierzone mu dokumenty pod pieczęcią ww. Mik. Lanckorońskiego (Wypisy 1501-1515, 212); 1517 przysięga tegoż Lanckorońskiego z Brzezia złożona przy okazji objęcia administracji żupy olkuskiej; król w liście do panów rady podaje warunki na jakich dla poprawy prac górniczych przekazał ww. Mikołajowi administrację żupy olkuskiej (MS 4, 11120, 11123).

1518 komisarze król. rozsądzają spory pomiędzy Stan. Lanckorońskim z Brzezia cześnikiem [podczaszym!] sand. i star. podolskim a szlachtą pow. kamienieckiego (MS 4, 2726); na prośby Mikołaja komornika górniczego Królestwa, Stanisława cześnika [podczaszego] sand., star. kamienieckiego i generalnego podolskiego oraz Krzesława [Przecsława] dworzanina król., braci Lanckorońskich z Brzezia, król nobilituje Stanisława Szklarza [mieszcz.] z Krakowa z ss. Michałem i Feliksem oraz Jana Stanisława Macińskiego z Macina [zapewne Machcina] w ziemi płockiej i godzi się na dopuszczenie przez nich nowo nobilitowanych do herbu Płomienie [Zadora], który panowie z Brzezia i ich ród (parentela) noszą od dawnych czasów (MS 4, 2755: tu szczegółowy opis tarczy herbowej, klejnotu i barwy, 2779); list żelazny (salvus conductus) wydany przez króla Krzysztofowi Lanckorońskiemu z zezwoleniem na przyjazd w 8 koni na sejm, ważny także przez 3 tygodnie po sejmie (MS 4, 11966); 1519-20 listy zapowiednie dla Krzysztofa Lanckorońskiego z zezwoleniem na zaciągnięcie 100 jezdnych ciężkozbrojnych (MS 4, 3102, 3246); 1519 przywilej król. dla Mik. Lanckorońskiego z Brzezia i 3 złotników krak. z zezwoleniem na budowę pieca hutniczego do wytapiania metali i oddzielania złota ze srebra i srebra ab aere (MS 4, 12371); 1521 wyrok król. w sprawie pomiędzy Lanckorońskimi: br. Stanisławem star. podolskim i Przecsławem star. chmielnickim oraz [ich bratankiem] Hieronimem [s. Mikołaja] a Bernardem arcbpem lwowskim o ekshumację ich brata i ojca zm. Mik. Lanckorońskiego z Brzezia (MS 4, 13045); testament Anny [z Lanckorońskich, c. Stan. Marszałkowica i Anny z Kurozwęk, lv° Podlodowskiej, 2v°] Grodowskiej, ż. Marcina Grodowskiego. Opiekunem testamentu wyznacza br. Przecsława Lanckorońskiego , a egzekutorami br. ciotecznego Stanisława ze Sprowy kaszt. żarn. [s. Eustachego i Urszuli z Kurozwęk], Stan. Ujejskiego i szwagra Jana Bąka Gradowskiego (MS 4, 3696, 3783, 3808); 1523 Jan Gradowski z Grodowic [pow. wiśl.] ż. Beacie, c. [zm.] Mik. Lanckorońskiego burgr. krak. i komornika górniczego Królestwa, oprawia 350 fl. posagu, przekazanych przez Stan. Lanckorońskiego cześnika [podczaszego] sand. i star. podolskiego, i inne 350 fl. na Grodowicach, na wypadek bezpotomnej śmierci Beaty zobowiązując się zwrócić 350 fl. posagu ww. Stanisławowi lub jego bratankowi Hieronimowi [bratu Beaty] (MS 4, 4301).

1522 Weronika Palowska poddana z dworu pana Lanckorońskiego w Krakowie (Wypisy 1515-1525, 255); 1523 w wywodzie szlachectwa Stan. Borka kanclerza i kanonika wrocławskiego uczestniczą Stanisław Lanckoroński cześnik sand. i Krzesław [Przecsław] z Brzezia star. chmielnicki h. Płomień [Zadora] (szczegółowy opis herbu; MS 4, 4189); 1524-42 dom Piekło za kl. Ś. Jadwigi, k. mostu król. nad Wisłą na Stradomiu, podległy pr. miejskiemu, należący do Stan. Lanckorońskiego z Brzezia podczaszego sand. i star. kamienieckiego (Wypisy 1515-1525, 255; MS 4, 13847, 13871, 13887; KMK 4 s. 756); 1524 Jan s. Adama Włodzisławskiego z Włodzisławia i jego stryj [nie rodzony] Stan. Lanckoroński z Brzezia star. kamieniecki (MS 4, 13957); 1535 dwór Stan. Lanckorońskiego wwdy sand. w Krakowie k. kościoła Ś. Idziego i młyna na Rudawce (MS 4, 17182); 1538 wieś Lanckoronice na Podolu założona przez Stan. Lanckorońskiego wwdę sand. i star. podolskiego (MS 4, 19094).

1533-69, zm. 1569 Hieronim Lanckoroński z Brzezia h. Zadora, s. Mikołaja, star. skalski (Bon. 13 s. 335; MS 4, 7816, 17094, 22100, 22431, 22825; Mog. s. 133; BCzart. Katalogi, 966, 979; BCzart. perg. 873, 883; ZK 407 s. 91).

7. S. Cynarski, Dzieje rodu Lanckorońskich z Brzezia od XIV do XVIII wieku, W. 1996; S. Gawęda, Początki i rola rodziny Lanckorońskich do końca średniowiecza, w: Studia z historii i historii sztuki, red. S. Cynarski, A. Małkiewicz, Kr. 1989, s. 53 65; Z. Perzanowski, Lanckorona. Powstanie miasta i dzieje jego rozwoju do końca XVI wieku, w: Ojczyzna bliższa i dalsza, Kr. 1993, s. 157-71.

8. Ruiny zamku na wysokiej górze na N od miasta → Lanckorona; zachowane fragmenty dwóch wież na planie kwadratu, połączonych murem, zachowane fragmenty pozostałych części zamku i bruku zamkowego (Guerquin s. 176; G. Leńczyk, Katalog grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski, Kr. 1983 s. 22-3; Informator 1968, 1969 s. 393, 1970 s. 368, 1971 s. 236-7).