^*

2. Zamki¹Wzm. w raporcie krzyż. z 1443 o zaprowiantowaniu przez margrabiego brand. zamku Samter (Reg. 1/1 nr 8334) dot. na pewno →Santoka. Urzędnicy zamkowi: 1402 Jan starszy →Szamotuły, p. 3A; 1429 Jan z Przecławia burgr. w S., pełnomocnik Dobrogosta z S. (PZ 11, 16v); 1435 Jan Czołnochowski burgr. w S. (PZ 13 k. 59v, 87); 1499-1500 Mik. Pierwoszewski burgr. w S. (AC 2 nr 1544; ACC 78, 6v); 1522-38 Dobrogost Jezierski burgr. w S. [zamku Górków²W 1538 Dobrogost był podwojewodzim pozn. (PG 17, 182), a wdą był wtedy Łukasz Górka. W 1538 wd. po Dobrogoście dała Łukaszowi Górce wsie Kołaczkowo, Wszeborz i opust. Łagiewniki w pow. pyzdr. (PG 17, 214v-216), być może w ramach rozliczeń z długoletniego piastowania urzędu burgrabiego w S], zm. 1538 (PG 15, 453; PG 16 k. 83v, 91, 109, 237v, 238v, 273, 341, 358v, 472v, 566; PG 17 k. 182, 216); 1569 burgrabiowie w S.: Stan. Wojnowski z ramienia Łukasza Górki, Walenty Redkowski z ramienia Jana Świdwy³Stan. Wojnowski występuje potem w KsŁawn. częściej jako burgr. Górki (a potem jego braci) do 1573 (nr 539). Natomiast Redkowski wspominany jest jako człowiek działający z ramienia Jan Świdwy, ale nie jest już nazywany burgrabią (nr 315, 547; →przyp. 65) (KsŁawn. nr 1).

1445 dwór z fortalicjum w S. →p. 3: Dobrogost; 1473 komnata wielka w nowym domu dworu Piotra z S. (AE II 377); 1506 w komnacie domu murowanego Winc. Świdwy pod S. ogłasza swój testament Katarzyna ż. Mik. Kościeleckiego (AC 2 nr 1642); 1570 zamek →p. 3: Jan Świdwa; 1579 zamek →p. 3: Rokossowski.

[Uważany często za pierwotną siedzibę dziedziców S. gródek na tzw. Osówce to najpewniej fortalicjum w Gałowie, nal. do Sędziwoja Świdwy (→p. 6). Wykopaliska 1973 potwierdziły funkcjonowanie tam wieży obronnej w II poł. XIV i na pocz. XV w. (Hensel 6, 324-327). Właściwy zamek Szamotulskich stał na S od miasta. Przeważnie uważa się, że to późniejszy kl. reformatów. Inny pogląd reprezentował Gałka s. 5-30, który zamek zlokalizował nieco bardziej na S, sugerując się położeniem nowożytnego folw. Świdwin. Pomysł ten nie jest jednak przekonujący, zakłada bowiem, że zamek stał kilkaset metrów od wody. Dok. fundacyjny kl. reformatów z 1675 mówi zresztą wyraźnie, że fundator Jan Korzbok Łącki dał na urządzenie kościoła klaszt. swój murowany zamek zw. Zamkiem Świdwińskim wraz z sadem, fosami, stawem i bagnem (Łopiński 1, 9; PG 51, 384-386v). Przy zamku istniał most, od którego ul. Grodzka prowadziła do miasta (1570: KsŁawn. nr 318; 1641: AV 10, 215). W XV w. w związku z podziałami majątkowymi powstała druga rezydencja na N od miasta. Badania architektoniczne wskazują ogólnie na zbudowanie jej w XV w., raczej po połowie tego stulecia (T. Jakimowicz, Wyniki wstępnych prac badawczych na zamku w Szamotułach, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 18, 1973, z. 2, s. 167-176; tejże, Dwór murowany w Polsce w wieku XVI, Warszawa-Poznań 1979, s. 91-95, 199-200; E. Krause, Badania archeologiczne na Zamku Górków w Szamotułach w latach 1973 oraz 1981-1983, w: Badania archeologiczne na ziemi szamotulskiej, cz. 1, Poznań 2002, s. 253-281). Potwierdzają to wzmianki w źródłach pisanych. Jeszcze w 1445 w działach rodzinnych mowa jest o jednym tylko zamku w S. (i chodzi tu niewątpliwie o zamek południowy). Nie istniała zresztą potrzeba budowy drugiej rezydencji, bowiem w S. rezydował Dobrogost Świdwa, a jego brat Wincenty (zm. 1444) ostatnie lata życia spędził na Rusi i Węgrzech. Po Dobrogoście (który wycofał się z aktywnej działalności w 1450) pozostał syn Piotr i wnuki po drugim synu Janie, co mogło stanowić przesłankę do zbudowania nowego zamku. W 1473 mowa jest o „nowym domu” we dworze Piotra. Wydaje się jednak, że Piotr (zm. 1473) sam kontrolował całe S., a bratankowie być może nawet tu nie rezydowali (Jan Świdwa zapisał w 1473 żonie oprawę na Kaźmierzu). Najpewniej dopiero po śmierci Piotra (1473) nastąpiły właściwe działy, w ramach których stary zamek dostał Jan Świdwa. Andrzej (syn Piotra) podjąć musiał budowę nowej rezydencji na N od miasta. Być może jednak do tego nowego zamku odnieść można wzmiankę z 1461 o budowie przez Piotra fortalicjum w dobrach ciotki Anny (→niżej). Nie do utrzymania wydaje się datowanie budowy zamku północnego na pocz. XV w. Po śmierci Andrzeja zamek przejęli dziedziczący po nim Górkowie i dokonywali dalszej jego rozbudowy. Na zachowanej tablicy fundacyjnej z herbami Łodzia (Górków) i Nałęcz (Szamotulskich), umieszczonej pierwotnie na wieży bramnej, widnieje imię Łukasza Górki kaszt. pozn. i star. gen. Wlkp., a była tam też data (1518 wg Raczyńskiego Wspomnienia 1, 172, ale jego odpis nie jest dokładny; →Kohte 3, 57; KZSz. V z. 23, s. 29). W 1545 Andrzej Górka pozwał Jana Czetterwana muratora z Poznania, który nie wywiązał się ze zleconych mu prac nad przebudową pewnych pomieszczeń na zamku w S., które w związku z tym nie nadawały się do użytku (M Poznań I 16, 130-131). Choć sąd radziecki w Poznaniu nakazał Janowi dokończenie robót, odwołał się on do króla i uzyskał od niego list żelazny (tamże 152)].

3. Własn. rycerska.

Dziedzice z rodu Nałęczów⁴Ich genealogię do końca XIV w. zestawił J. Pakulski, Nałęcze wielkopolscy w średniowieczu, Warszawa 1982, ale jego ustalenia zawierają dużą liczbę błędów. Najważniejsze z nich prostowała już K. Górska-Gołaska, Dobra Nałęczów w średniowieczu, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 15, 1984, z. 2 (30), s. 177-218. W dalszym ciągu hasła nie sygnalizujemy już wszystkich pomyłek i nieścisłości J. Pakulskiego. .

1231 Wincenty z S. śwd. w dok. ks. Władysława [Lask.] dla kl. w Obrze (Wp. 1 nr 131; Krasoń 167-168; o jego autentyczności →Obra, przyp. 8); 1232-33 [tenże?] kaszt. zbąsz. (UDR 1/1, 70; Wp. 1 nr 136, 147); 1241 [tenże?] Wincenty i Tomasz śwd. (Wp. 1 nr 231).

1248-96 Tomisław z S. (WSB 768), syn Tomasza⁵Kasztelana pozn. Tomisława należy identyfikować z wcześniejszym cześnikiem, bowiem kasztelan prawdop. piastował wcześniej jakiś niższy urząd. Cześnik (znany dokumentom od 1256) był synem kaszt. pozn. Tomasza, z którym razem był 1248-49 więziony przez ks. Przemysła I. Relacje o tym wydarzeniu nie są całkiem jasne. Rocznik kapituły pozn. mówi o uwięzieniu Tomasza z synem Tomisławem cześnikiem oraz o uwolnieniu Tomasza z ss. Janem i Sędziwojem (MPHn. 6 s. 24-25, 27). Natomiast Kronika wielkopolska mówi o uwięzieniu Tomasza, Tomisława i jego syna Sędziwoja cześnika oraz o uwolnieniu Tomasza z synami (MPHn. 8 s. 93, 95). Obie relacje opierały się na wspólnym źródle, jakim był zaginiony dziś rocznik pozn. Trzeba je więc uzgodnić w tym sensie, że Tomasz miał ss. Tomisława, Jana i Sędziwoja. Tomasz występuje od 1211 (Wp. 1 nr 73), był kaszt. wiel. 1216, kaszt. pozn. 1243-48 i być może potem kaszt. czarnk. 1256 (UDR 1/1 s. 34, 57, 68). Tomasz był najpewniej bratem Wincentego z S. (bo S. dziedziczył po nim Tomisław). Ich ojcem mógł być Dobrogost. W 1237 występuje Tomisław [= Tomasz?] syn Dobrogosta (Wp. 1 nr 202), a w podejrzanej autentyczności i wątpliwej daty dok. z 1198 pojawiają się Mikołaj, Wincenty i Tomasz ss. Dobrogosta (Pommerellisches Urkundenbuch, Danzig 1882, nr 9). Dobrogosta utożsamiać należy z wdą ks. Władysława Lask. znanym od 1208 i poległym pod Ujściem w 1226 (Wp. 1 nr 63, 87; DA lib. V-VI 243-245), brat Jana⁶J. Pakulski, Nałęcze, op. cit., s. 57-60, utożsamił tego Jana z bpem pozn. 1286-97, którego tradycja uważała za przedstawiciela Nałęczów. J. Bieniak, Rozmaitość kryteriów badawczych w polskiej genealogii średniowiecznej, przedruk w: tegoż, Polskie rycerstwo średniowieczne, Kraków 2002, s. 51-53, wykazał jednak, że bp Jan należał do rodu Leszczyców. Jana syna Tomasza można natomiast ostrożnie utożsamiać z podsędkiem pozn. 1287, kaszt. gieckim 1288 i śrem. 1293-96 (UDR 1/1 s. 35, 60, 67), choć wobec popularności imienia Jan identyfikacja taka musi pozostać dość dowolną hipotezą i Sędziwoja⁷J. Pakulski, Nałęcze, op. cit., s. 60-61, identyfikuje Sędziwoja z marszałkiem Bolesława Pob. 1271, kaszt. międz. 1275-79 i drużyńskim 1291-92 (UDR 1/1 s. 28-29, 34, 53). Mógł też być potem kaszt. lądz. 1294-95 (UDR 1/1, 52). Wszystkie te identyfikacje pozostają niepewne, gdyż imię Sędziwój było popularne, cześnik pozn. 1248-71, kaszt. pozn. 1279-84, wda pozn. 1287-93, kaszt. i sędzia gnieźn. 1293-96 (UDR 1/1 s. 37, 39, 56, 57, 63): 1284 ks. Przemysł II nadaje temuż z S. imm. dla jego dóbr S. z wsiami Piotrkowo, Gaj, Biezdrowo, Chojno, Pakawie z drugiej strony jez. Gać, Otorowo, Otusz, Pomorzany, →Kiszewo, Nojewo i Krężoły; może je lokować na pr. niem.; w dobrach tych wykonywać ma samodzielnie pełne sądownictwo także w zakresie wieszania, ścinania, ćwiartowania, stosowania pojedynków sąd. oraz prób wody i ognia; otrzymywać ma całość kar nałożonych za zabicie jego poddanych; poddani z tych dóbr mają być wolni od ceł i opłat targowych; w S. książę zatwierdza targ, jaki pozwolił założyć temuż Tomisławowi już zm. ojciec księcia, ks. Przemysł [zm. 1257]; wszelkie dochody z tego targu mają przypadać Tomisławowi i jego potomkom (Wp. 1 nr 546).

1262-98 Wincenty [z S.], Wielenia, syn Tomisława (Wp. 1 nr 475, 603; Wp. 6 nr 31), cześnik pozn. 1272, kaszt. sant. 1280-81, kaszt. wieleński 1298 (UDR 1/1 s. 56, 65, 69): 1298 tenże kaszt. wieleński otrzymuje od ks. Władysława Łok. gród Wieleń z miastem Wronki i cłem tamże oraz wsiami Drawsko, Niedźwiedzica, Rosko, Bielawy i Biała (Wp. 2 nr 786).

1286-1307 Kiełcz [z S.]⁸BieniakWlkp. 170-171, przypuszczał, że Kiełcz otrzymał od Łokietka Przywieczerzyn na Kujawach i że od niego pochodziła siedząca tu potem rodzina Nałęczów (używająca imienia Kiełcz). Hipoteza ta okazała się jednak błędna, bo Przywieczerscy wywodzą się z Mazowsza (J. Bieniak, Elita ziemi dobrzyńskiej w późnym średniowieczu i jej majątki, przedruk w: tegoż, Polskie rycerstwo średniowieczne, Kraków 2002, s. 152-153). Imię Kiełcz pojawia się natomiast później także u Nałęczów z Otorowa i Pakawia, które to wsie należały w 1284 do Tomisława z S. Ich dziedzice mogli być zatem potomkami naszego Kiełcza syn Tomisława, miecznik gnieźn. 1286, kaszt. sant. 1294, kaszt. zbąsz. 1295-96, kaszt. gnieźn. 1297-99, wda pozn. ks. Władysława Łok.⁹Kiełcz poparł wracającego z wygnania Władysława Łok., choć większość Wlkp. opanował 1306 Henryk ks. głog. Kiełcz opuścił więc rodzinne dobra (w zimie 1306/07 wraz z bratem Mikołajem towarzyszył Łokietkowi na Pomorzu: Pommerellisches Urkundenbuch, Danzig 1882, nr 650, 652). Łokietek z dzielnicy pozn. zajął wtedy tylko Nakielszczyznę i do tego obszaru ograniczać się musiała władza wdy Kiełcza. Własnego wdę pozn. mianował natomiast ks. Henryk, w osobie in. Nałęcza, Dobrogosta ze Zwanowa. Henrykowi głog. służył też m. in. brat Kiełcza, Dobrogost z S 1306-07 (PSB 12, 410; UDR 1/1 s. 37, 38, 63, 66, 71).

1296-1314 Dobrogost z S., zw. Małym, syn Tomisława, stolnik ks. Władysława Łok. 1298, kaszt. gnieźn. 1314 (UDR 1/1 s. 40, 102; BieniakWlkp. 196197): 1296 tenże brat Kiełcza (Wp. 2 nr 743); 1308 tenże syn wdy Tomisława daje bpowi pozn. Andrzejowi [Zarembie] wieś Gradowice, którą dostał za wierne służby od ks. głog. i wlkp. Henryka, a w zamian otrzymuje wieś Popowo k. S. (Wp. 2 nr 915); 1310 tenże zw. Małym →p. 6.

1296 – 1313/14 Mikołaj z S., syn Tomisława, duchowny: 1296 – 1313/14 kariera duchowna →p. 6; [1300-06] tenże ręczy w układzie między kl. w Łeknie a Boguchwałem Odolkowicem (Wp. 3 nr 2039; o dacie →Szamotuły, przyp. 7); 1304 tenże kan. pozn., syn zm. wdy Tomisława nadaje klasztorowi w Paradyżu wieś Lansis [niezident.], którą kupił od swego szwagra (gener) Beniamina¹⁰Wynika stąd, że Beniamin był najpewniej mężem siostry Mikołaja, a więc c. Tomisława z S.; Beniamin Zaremba (PSB 1, 435; WSB 47) występuje 1246-96, był wdą pozn. (przed i po Tomisławie) (Wp. 2 nr 883); [1313/14] tenże Mik. Szamotuła archid. ginie podczas walk o Poznań (DA lib. IX 64).

[1300-06] Jan brat Mikołaja [a więc syn Tomisława] →wyżej; 1314 tenże z Pomorzan [pow. gnieźn.] śwd.¹¹Pomorzany w 1284 należały do Tomisława z S., a ze wsi tej pisał się także Wincenty z S. Być może od Jana pochodzili późniejsi Nałęcze z →Kiszewa i Krężoł, które to wsie należały w 1284 do Tomisława (Wp. 6 nr 85).

1319-32 Wincenty z S., Wielenia i Pomorzan (→przyp. 79), [zapewne syn Wincentego¹²Filiacja taka wynika z faktu dziedziczenia Wielenia], ojciec Sędziwoja z →Czarnkowa¹³Sędziwój występuje 1336-65, od 1352 jako kaszt. nak. (PSB 36, 393-394; WSB 128; J. Pakulski, Nałęcze, op. cit., s. 65). W l. 1331-36 musiał zatem zostać przeprowadzony podział dóbr między nim a stryjami, w którym jemu przypadł Czarnków, im zaś – S. (o losach Wronek i Wielenia →przyp. 23). Wedle podejrzanego dok. z 1362 (Wp. 6 nr 199) Sędziwój miał też jako dobra dziedz. 1/2 m. →Człopa na N od Noteci, na obszarze ówczesnej Nowej Marchii. E. Rymar, Przynależność polityczna wielkopolskich ziem zanoteckich między Drawą i dolną Gwdą oraz Wielenia, Czarnkowa i Ujścia w latach 1296-1368, RH 50, 1984, zwłaszcza s. 42-45, 49-51, broni tezy, iż zanoteckie majątki Nałęcze posiadali co najmniej od XIII w., a może już i w XII w., co nie znajduje jednak potwierdzenia w żadnych wiarogodnych źródłach. Najwcześniejszy możliwy do zaakceptowania przekaz stanowi układ Wincentego z Brandenburczykami z 1331, →p. 6 i przyp. 68-69. Wujem Sędziwoja nazwany został wda kal. Beniamin z rodu Zarembów (Wp. 3 nr 1510). Żoną Wincentego musiała być zatem siostra Beniamina, a więc c. Sędziwoja z Jarocina (BieniakKrąg 127-128). Od Sędziwoja z Czarnkowa wywodzili się Czarnkowscy h. Nałęcz (→Czarnków) (WSB 823-824), kaszt. przem. 1326, wda pozn. 1329-31, star. Wlkp. 1329-31 (UDR 1/1 s. 155, 158, 170): 1319 tenże z Wielenia śwd. (Wp. 2 nr 1005); 1329, 1331, 1332 tenże z S. i Pomorzan, brat Dobrogosta i Tomisława, panowie Wielenia i Czarnkowa →p. 6; 1332 ok. 24 VI tenże ginie „niespodziewanie” od strzały¹⁴Przyjmowano często, że Wincenty zginął w boju z Krzyżakami, ale ok. 24 VI 1332 nie toczono żadnych walk (najazd krzyż. na Kujawy miał miejsce w IV, a pol. wyprawa odwetowa dopiero w VIII 1332). Ponieważ w cytowanej relacji współczesnego rocznikarza brak wzm. o wrogu zewnętrznym, a podkreśla się za to, że śmierć nastąpiła „niespodziewanie”, wydaje się, że chodziło raczej o nieszczęśliwy wypadek (na polowaniu?) (MPH 2, 857; MPH 3, 196; DA lib. IX 177).

1331-67 Dobrogost z S., brat Wincentego, ojciec Mikołaja z →Jastrowia i Janka¹⁵Synowie Dobrogosta i jego brata Tomisława nie posiadali już S., które przejął przedstawiciel innej linii Nałęczów, Sędziwój Świdwa, prawdop. mąż c. Tomisława lub Dobrogosta (→niżej). Przejście dóbr szamotulskich w nowe ręce nie obyło się chyba bez ostrych sporów. Mikołaj z Jastrowia i Janek w czasie wojny domowej 1382-84 jako jedyni z Nałęczów stanęli przeciwko własnym współrodowcom, którym przewodził wtedy Sędziwój Świdwa. W 1384 Mikołaj i Janek porwali nawet Marcina ze Zwanowa, brata Sędziwoja (MPH 2, 753). Żoną Mikołaja z Jastrowia była Małgorzata c. Beniamina Zaremby z Kołdrąbia (BieniakKrąg 107-108). J. Pakulski, Nałęcze, op. cit., s. 63, przypuszczał, że potomkami Dobrogosta z S. byli Nałęcze dziedziczący w →Kamionnej, ale brak ku temu pewniejszych przesłanek (MPH 2, 753), być może stolnik pozn. 1326, cześnik kal. 1339-44¹⁶J. Pakulski, Nałęcze, op. cit., s. 30-31, cześnika identyfikuje z Dobrogostem z Marcinkowa (k. Żnina), ale nie ma na rzecz takiej hipotezy poważnych argumentów. Na rzecz utożsamienia cześnika z Szamotulskim świadczą natomiast następujące wskazówki: 1) cześnik był pasowanym rycerzem (tak przedstawił się w zeznaniach w procesie pol.-krzyż.), tak samo jak Dobrogost z S. (→p. 6); 2) dziwne byłoby, gdyby Dobrogost z S., przedstawiciel możnej rodziny, pozostawał bez jakiegokolwiek urzędu, tym bardziej, że jego młodszy brat Tomisław sprawował od 1335 godności kasztelańskie; 3) w dok. król. z 1344 cześnik występuje wraz z Tomisławem [z S.] kaszt. pozn., znanym skądinąd jako brat Dobrogosta z S. (Wp. 6 nr 136), kaszt. czarnk. 1367 (UDR 1/1 s. 101, 109, 153): 1331 tenże rycerz →p. 6; 1338 tenże z S.¹⁷W średniowiecznej kop.: Santzkowe, co wydawca Wp. próbował emendować na: Sierakowo. O identyfikacji z S. →BieniakKrąg 112 szwagier (sororius) Betkina von der Osten¹⁸Jako żona Betkina znana jest Małgorzata (O. Grotefend, Geschichte des Geschlechtes von der Osten. Urkundenbuch, t. 1, Stettin 1914, nr 469, 480, 537; J. Pakulski, Nałęcze, op. cit., s. 65) i to ona zapewne była siostrą Wincentego, Dobrogosta i Tomisława. Inna ich siostra wydana została najpewniej za Zbyluta z Danaborza kaszt. gnieźn. (J. Bieniak, Krąg rodzinny biskupa kujawskiego Macieja Pałuki, przedruk w: tegoż, Polskie rycerstwo średniowieczne. Suplement, Kraków 2005, s. 22) otrzymuje wraz z nim od margrabiego brand. Ludwika 40 ł. w Goszkowie [w Nowej Marchii] oraz wieś Buchholtz [zaginione] k. Bernstein [w Nowej Marchii, dziś Pełczyce] (Wp. 2 nr 1186); 1339 tenże →p. 6; 1345 na prośbę tegoż z S. i Betkina von der Osten margrabia brand. Ludwik nadaje joannitom wsie Buchholtz i Chwarszczany z takimi samymi prawami, jak posiadali je wcześniej Betkin i Dobrogost (Wp. 2 nr 1248); 1360 tenże z S. śwd. w dok. króla Kazimierza Wlk. (Wp. 3 nr 1420).

1331-46 Tomisław [z S.], brat Wincentego¹⁹Synem Tomisława mógł być Sędziwój z Wir kaszt. bnin. 1370/71 – 1379 (PSB 36, 416-417), nazwany przez Janka z Czarnkowa (MPH 2, 685) stryjem Jana z Czarnkowa (to syn Sędziwoja, a wnuk Wincentego z S.). W Wirach po Sędziwoju dziedziczyli ss. Tomisława z Gołańczy, którego matka była najpewniej siostrą Tomisława z S. (→przyp. 18), zapewne kaszt. biech. 1335?, kaszt. gnieźn. 1343, kaszt. pozn. 1344-46 (UDR 1/1 s. 99, 103, 141): 1331 tenże giermek, 1343 tenże h. Nałęcz →p. 6.

Rodzina Świdwów Szamotulskich h. Nałęcz:

1381-1403 Sędziwój Świdwa [z S.²⁰Sędziwój pochodził z in. linii Nałęczów, wywodzącej się ze Zwanowa [dziś Dzwonowo] w pow. gnieźn. Jego bratem był Marcin ze Zwanowa (MPH 2, 753; KP nr 1093) miecznik pozn. 1390-1412 (UDR 1/1, 143). Ich ojcem był zatem najpewniej Dzierżek Świdwa (występujący w 1352 wraz z synem Dobrogostem na akcie konfederacji Maćka Borkowica: Wp. 3 nr 1313), niewątpliwie tożsamy z występującym 1321-48 Dzierżykrajem ze Zwanowa, synem wdy pozn. Dobrogosta ze Zwanowa (Wp. 2 nr 1023, 1269). Dziedzicznymi dobrami Sędziwoja mogły też być Kaźmierz i Gałowo. Sędziwój Świdwa, choć już w 1383 na pewno był posiadaczem S., nigdy się stąd nie pisał. J. Bieniak (BieniakKrąg 107-108; Problemy metodyczne średniowiecznej genealogii w Polsce, w: Polskie rycerstwo średniowieczne, Kraków 2002, s. 26), a za nim W. Brzeziński (Majątek i małżeństwo. Z problematyki polityki małżeńskiej wielkopolskich rodzin możnowładczych w późnym średniowieczu, w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 9, Warszawa 2001, s. 265), przyjęli, że wynikało to z faktu, że S. były dobrami żony Sędziwoja. Znajduje to potwierdzenie w fakcie, że już za życia Sędziwoja długi żydowskie ciążące na S. zapisywano na jego synów. Synowie ci konsekwentnie już używali nazwiska Szamotulski. Żona Sędziwoja musiała być zatem córką i dziedziczką jednego z poprzednich posiadaczy S., Dobrogosta lub Tomisława. J. Bieniak i W. Brzeziński uważają ją za córkę Tomisława. Jej filiacja od Dobrogosta wydaje się im nie do przyjęcia, gdyż zostawił on synów, a więc c. nie powinna dziedziczyć głównych dóbr. Syna mógł mieć jednak chyba także Tomisław (→przyp. 19), a zdawać też trzeba sobie sprawę z faktu, że przejęcie dóbr przez Sędziwoja nie odbyło się całkowicie zgodnie z prawem (na co wskazuje jego konflikt z ss. Dobrogosta). Ewentualna filiacja żony Sędziwoja od Dobrogosta znajduje potwierdzenie w fakcie, że imię to nosił najstarszy syn Sędziwoja, zaś imię Tomisław nigdy nie pojawiło się wśród jego potomków. S. Szybkowski, Kujawska szlachta urzędnicza w poźnym średniowieczu (1370-1501), Gdańsk 2006, s. 546, sugerował, że żona Sędziwoja mogła być córką Hektora z Pakości (h. Laska), jako że ss. Sędziwoja w procesie o Sempelbork (dziś Sępólno Krajeńskie) z Pakoskimi powoływali się na pr. bliższości po matce (→niżej: Wincenty, pod 1429-30). Badacz ten nie ustosunkował się jednak w ogóle do tezy Bieniaka i Brzezińskiego, która wydaje się trudna do zakwestionowania, a pr. do Sempelborka wynikały widocznie z dalszego pokrewieństwa], →Kaźmierza, →Gałowa i Żydowa (WSB 728; Lek. 1-2, KP wg indeksu; WR 1 nr 448, 529; MHP 287; Wp. 5 nr 2, 4, 29; Wp. 6 nr 287, 386, 387; Wp. 7 nr 432, 435, 522; Wp. 11 nr 1775; DKM 272; Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej ś. Wacława, t. 1, Kraków 1883, nr 393)²¹I. Sułkowska-Kurasiowa, Doradcy Władysława Jagiełły, w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. 2, Warszawa 1982, s. 214, zna 20 jego wystąpień w testacjach dokumentów król, kaszt. nak. 1381-86, kaszt. gnieźn. 1387-92, wda pozn. 1393-1403 (UDR 1/1 s. 104, 137-138, 156): 1382 tenże z Gałowa, 1383 tenże z Żydowa²²Zapewne chodzi o Żydowo k. Obornik, gdzie znamy Niemierzę (zm. 1386) ojca Mikołaja i Dzierżka (Lek. 1 nr 8, 42, 76, 84). Charakterystyczne imiona (w rodzinie tej pojawiają się też Sędziwój, Dobrogost i Wincenty) wskazują, że pochodzili oni z rodu Nałęczów, 1383-84 tenże dz. S., Kaźmierza i Gałowa, a zapewne też Wronek²³Tak zdaje się wynikać z relacji Janka z Czarnkowa o tym, jak przeciwnicy Sędziwoja pustoszyli Wronki i okolice. Wronki i Wieleń znajdowały się potem w ręku obydwóch ss. Sędziwoja, traktowane jednak jako oddane im w dzierżawę dobra król. (G.Star. 68). W 1298 komes Wincenty z S. dostał wszakże Wieleń i Wronki na własn.. Jeszcze w 1331 Wieleń znajdował się dowodnie w ręku jego synów, natomiast w l. 1361-79 siedzieli tam już król. burgrabiowie (Wp. 11 nr 1739, 1758). Wydaje się prawdop., że Wieleń z Wronkami w działach 1331-36 przypadły Sędziwojowi z Czarnkowa (→przyp. 13), zostały mu potem skonfiskowane przez króla Kazimierza Wlk. (o odebraniu mu dóbr: J. Pakulski, Nałęcze, op. cit., s. 133-134; PSB 36, 392), a potem przekazane przez króla Ludwika w dzierżenie Sędziwojowi Świdwie. Nie znamy jednak zasług, które uzasadniałyby tak hojny zapis na jego rzecz. Epitafium jego syna Wincentego wspomina, że Sędziwój poskromił Brandenburczyków (→przyp. 26) →p. 6; 1388 tenże pozwany przez Piotrka Suczkę o 700 grz. z tytułu poręki (Lek. 1 nr 364, 365, 417); 1388 tenże pozywa Tomisławę ze Srocka, za którą ręczył Mik. Dobieszewskiemu (Lek. 1 nr 468); 1394 tenże pozywa Tomasza Stoszowica ze Śródki o dobra swych kmieci wartości 100 grz. (Lek. 1 nr 1711); 1394-98 tenże toczy proces z Winc. Czarnkowskim o [porękę za] długi u Żydów (Lek. 1 nr 1883, 2700); 1394 tenże poręcza za Heinczka Wezenborga [z Gostynia], jego braci i bratową, wd. po Bartoszu Wezenborgu, na sumę 300 grz. i czynsz narastający od 12 lat po 30 grz. rocznie (Lek. 2 nr 1668); 1395 tenże toczy proces ze Szczepanem Skórą [z Gaju] o „wezbranie młyna” w Kaźmierzu (Lek. 1 nr 1987); 1395 Maciej oraz Nakielski twierdzą, że są ludźmi [tegoż] wdy pozn. (Lek. 1 nr 2072); 1393 tenże →niżej: Dobrogost; 1397 tenże nagania szlachectwo Jana z Wielżyna (Lek. 1 nr 2322); 1397 tegoż kmieć Maciej z Gorszewic toczy proces z komandorem joan. pozn. (Lek. 1 nr 2333); 1397 tenże pozwany przez Winc. Czarnkowskiego i jego ss. o zrabowanie mieszczanom z Człopy na drodze król. dóbr wartości 52 grz., o zniszczenie „drogi celnej” (via theolonei), co spowodowało 200 grz. szkody, oraz o niewysłuchanie świadków wójta z Czarnkowa, przez co ten poniósł 50 grz. szkody (Lek. 1 nr 2335, 2336); 1397 tenże toczy proces z Domaratem [z Pierzchna] kaszt. pozn. o cło targowe [płatne w S.?]; tenże ustanawia swym pełnomocnikiem Wawrz. Łódzkiego czyli Przyborowskiego (Lek. 1 nr 2374, 2405); 1397 tenże pozwany przez komandora joan. pozn. o to, że zabrał przemocą 3 kmieci z Żukowa, a jeden z kmieci spalił stodołę i owczarnię, czyniąc 60 grz. szkody (Lek. 1 nr 2381); 1398 tenże toczy proces z Małg. Bnińską, której sąd przyznaje pr. wykupienia od tegoż Sędziwoja wsi Brzeźno za 50 grz. (Lek. 2 nr 1159); 1399 tegoż kmieć Marcin z Gorszewic toczy proces z Mroczkiem z Konina (Lek. 1 nr 2025, 3031); 1400 tegoż kmieć z Gorszewic (Kowalewicz nr 24); 1400 tenże przejmuje sprawę Wojciecha [Bogatego?] mieszcz. pozn. z Wacławem i jego synem Janem o 200 grz. za Gołaszyn (KP nr 39); 1400 tenże toczy proces z Trojanem ze Żdżaru i Niemierzą z Bliżyc [jako dziedzicami Kiszewa] o rozgraniczenie Kiszewa i Stobnicy (KP nr 127); 1400-01 tenże toczy proces z Wojc. Niegolewskim, który obraził go, mówiąc: „łżesz jak pies” (KP nr 142, 182, 381, 661, 697); 1400 tenże pozywa Piotrulę sługę Winc. Sierakowskiego, który podczas składania przysięgi przy kościele Dominikanów w Poznaniu podniósł na niego miecz (KP nr 183); 1400 tenże →Szamotuły, p. 2; 1400 tenże toczy proces z Wojc. Barklińskim o 200 grz. (KP nr 194, 378); 1400 temuż ma Sędziwój z Objezierza odstąpić 1/2 Bądlina (KP nr 328); 1401 tenże śwd. z h. ojcowskiego w wywodzie szlachectwa Jana ze Szczukocic [w woj. sier.] h. Nałęcz przeprowadzanym przed sądem w Szadku (Zapiski herbowe z dawnych ksiąg ziemskich przechowywanych w archiwach radomskiem i warszawskiem, wyd. K. Potkański, w: Archiwum Komisji Historycznej AU, t. 3, Kraków 1886, nr 16); 1401-03 tenże pozwany przez Kiełcza Radeckiego [ze wsi Redecz w pow. gnieźn., dziś Recz] z braćmi o 200 grz. posagu jego [Sędziwoja] siostry [a matki Kiełcza?]; Sędziwój ma postawić poręczyciela (KP nr 608, 1129); 1402 temuż Mikosz Szczebiot winien jest 14 1/2 grz. i jeśli nie zapłaci tej sumy, ma wejść w załogę w karczmie w S. (KP nr 818); 1402 tenże toczy proces z Winc. z Obrzycka o ujazdy (rozgraniczenia); dobra król., jakie posiada Sędziwój, mają pozostać nienaruszone (KP nr 1032); 1402 tenże wraz z bratem Marcinem [ze Zwanowa] mają rozgraniczyć Wiry Kusza i Wierzbięty z Gołańczy [ss. Tomisława z Gołańczy] oraz Puszczykowo kapituły pozn. (KP nr 1093); 1403 tenże i jego ż. Saska (Szaszka?, Zofka?, Heszka?) otrzymują od papieża zezwolenie na słuchanie mszy w miejscach objętych interdyktem i używania ołtarza przenośnego (BulPol. 3 nr 906-907); 1403 tenże toczy proces z Wincentym [z Granowa kaszt.] nak. o 300 grz. (KP nr 1175); 1403 tenże pozywa Winc. Obrzyckiego o zranienie człowieka ze Stobnicy pomimo istnienia między nimi zakładu 4000 grz. (KP nr 1187); 1403 tenże pozywa Arnolda Wałdowskiego o zatrzymanie w Nakle jego ludzi [z S.?] w celu wymuszenia od nich cła (KP nr 1193); 1405 tenże wspomn. jako zm.²⁴Dok. wzmiankujący zm. Sędziwoja pochodzi z 25 III 1405 (Wp. 5 nr 72). Niejasna pozostaje zapiska z 21 X 1404 (KP nr 2019), ale i tam chodzi najpewniej o zm. Sędziwoja. Jako żyjący Świdwa wystąpił po raz ostatni 31 V 1403 (KP nr 1399). Nie żył zapewne już 18 XII 1403, kiedy to jego ss. toczyli samodzielnie proces z Winc. Obrzyckim, z którym wcześniej procesował się on sam (KP nr 1649) →niżej: Dobrogost.

Córki Sędziwoja Świdwy: [Katarzyna] ż. Mościca ze Stęszewa →niżej: Dobrogost (pod 1405) oraz przyp. 47; [córką Sędziwoja mogła być też Krystyna znana 1428-48 jako opatka w →Owieńskach (tak Brzeziński 189-190; w haśle →Owieńska, przyp. 12, sugerowaliśmy, że to być może c. Winc. Świdwy, ale względy chronologiczne każą jednak upatrywać w niej jego siostry)].

1391-1444 Winc. Szamotulski z S., Świdwicz, syn Sędziwoja Świdwy, ojciec Małgorzaty (WSB 728-729; Górczak 362-374; Lek. 1 nr 1332; WR 1 nr 1405; SBP s. 182 nr 512; KoścZ 4 k. 102, 175; KoścZ 9 k. 141, 196v, 203, 244v; PZ 10, 134; Wp. 5 nr 221, 342, 397, 411, 419, 640, 641; Wp. 7 nr 731; Wp. 8 nr 1033, 1038, 1048; Wp. 9 nr 1266; Wp. 10 nr 1548; Pol. 1 nr 176; Mp. 4 nr 1402, 1406, 1409, 1445; AGZ 2 nr 46; Akta unii Polski z Litwą, Kraków 1932, nr 60, 65; Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji wileńskiej, t. 1, Kraków 1932-1948, nr 110; CE 2 nr 250; AGZ 5 nr 55 [tu pieczęć z h. Nałęcz], 94; AGZ 7 nr 37 [tu Świdwicz])²⁵I. Sułkowska-Kurasiowa, Doradcy, op. cit., s. 218, zna 9 jego wystąpień w testacjach dokumentów króla Władysława Jag, podczaszy kal. 1414-23, kaszt. międz. 1423-44, star. wsch. 1424-27, star. ruski 1431-39, star. łucki 1438 (UDR 1/1 s. 115, 135-136, 176; UDR 3/1, 150; UDR 3/5, 95), zm. 21 X 1444²⁶Po śmierci Wincentego jego pamięć uczcił Marcin ze Słupcy wierszowanym epitafium. Mowa tam, że Wincenty służył królowi (trzymał mu strzemię, a potem zasiadał w radzie), zyskał pasowanie rycerskie w Hiszpanii („pasowany hiszpańskim złotem”), gdy „szkodziła mu niechęć i złość Niemiec”, walczył z Tatarami, w nagrodę dostał od króla Tyśmienicę, że nosił kędzierzawe włosy i miał długie rzęsy, że jego ojciec Świdwa pokonał Brandenburczyków, że miał brata, dwóch bratanków i żonę Annę, a z nią córkę wydaną za ks. Kazimierza [bełskiego] (A. Brückner, Średniowieczna poezja łacińska w Polsce, „Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział Historyczno-Filozoficzny” 16, 1892, s. 328-331). Epitafium to podaje też (s. 330), aczkolwiek w niezbyt jasny sposób, datę dzienną śmierci Wincentego. Pogrzeb Wincentego odbył się zapewne w S. ok. 1 II 1445. Tego dnia w S. dokonywano wobec starosty Wojc. Malskiego szeregu transakcji między Szamotulskimi z udziałem Małgorzaty c. Wincentego i jej drugiego męża ks. Wacława raciborskiego, którzy przybyć musieli ze Śląska. Ponieważ Wincenty zm. podczas wyprawy warneńskiej, jego ciało sprowadzono pewnie do kraju:

1391 od tegoż Żydówka [pozn.] Jordanowa uzyskuje 20 grz. na S. (Lek. 1 nr 940); 1391 tenże śwd. (WR 1 nr 268); 1392-93 tenże toczy proces z Żydem [pozn.] Abrahamem (Lek. 1 nr 1339, 1417); 1404, 1406, 1407, 1409 tenże brat Dobrogosta, 1413 tenże syn Sędziwoja →niżej; 1414 tenże winien jest 100 grz. Bartłomiejowi synowi Michała Storkitela z Poznania (Wp. 5 nr 232); 1417 tenże →p. 6; 1419, 1420 tenże →niżej: Dobrogost; 1422 tenże star. w Wieleniu (Reg. 1/1 nr 3715); 1423 tenże →p. 6, →Szamotuły, p. 5Aa; 1424 tenże →p. 6; 1425 tenże toczy proces z Piotrem Korzbokiem o 3 kmieci, których Piotr kazał aresztować w Poznaniu jako morderców i złodziei (SBP s. 144-145 nr 421); 1426 tenże z ż. Anną²⁷S. Gawęda, Możnowładztwo małopolskie w XIV i w pierwszej połowie XV wieku, Kraków 1966, s. 96, przypisał (opierając się tylko na danych z późniejszych herbarzy) Wincentemu małżeństwo z c. Jana z Oleśnicy sędziego krak., co nie znajduje żadnego potwierdzenia źródłowego (Brzeziński 190). Brzeziński 192-202 dowodzi, że Anna pochodziła z tej samej rodziny, co Dorota ż. Piotra z Wałdowa, co zresztą niewiele wyjaśnia. Uznaje też (s. 191-192) Annę za drugą żonę Wincentego. Pierwszej upatruje natomiast w Agnieszce z S., która w 1397 miała się zrzec roszczeń do wsi Linie i Konin na rzecz Mroczka z Iwna (Lek. 1 nr 2419); w związku z tą sprawą Mroczek dowodził wtedy, że Dobrogost (brat Wincentego?) nie zmusił Konińskich do sprzedaży dóbr (WR 1 nr 350). J. Pakulski, Nałęcze, op. cit., s. 87, uznawał Agnieszkę za ż. Dobrogosta z S. (Świdwy?), co ostrożnie akceptował SzwedaGrzym 93-94. Sprawa jest niejasna i trudno wyrokować, czy Agnieszka ta to żona dziedzica S., czy – co wydaje się jednak bardziej prawdop. – tylko mieszczka w S., pochodząca z rodziny poprzednich posiadaczy Linii i Konina (których tytuły prawne skupował wtedy rzeczywiście Mroczek). Według W. Brzezińskiego córką Wincentego i Agnieszki miałaby być Agnieszka mniszka w Owieńskach, nazwana w 1433 bratanicą (nepotissa) opatki Krystyny, prawdop. siostry Wincentego (ACC 17, 18) otrzymują od papieża pr. uzyskania odpuszczenia grzechów w obliczu śmierci [przez dowolnego kapłana] oraz słuchania mszy w miejscach objętych interdyktem (BulPol. 4 nr 1714); 1428 tenże →p. 6; 1429-30 tenże z bratem Dobrogostem zgłaszają swe pr. bliższości po matce do dóbr Sempelbork [dziś Sępólno Krajeńskie] kupionych przez Sędziwoja z Ostroroga od panów Pakoskich; sąd oddala ich roszczenia (GZ 3 k. 1cv, 1w, dawniej k. 8v, 14; →przyp. 20); 1430 tenże przedstawia w sądzie dok. nabycia cz. Borowa i 1/2 Wielopola [niezident.]; reprezentuje go Nikel Borowski (KoścZ 9, 275); 1430 tegoż ludzie z Popówka (PZ 11, 41v); 1430 tenże rycerz pasowany (strenuus miles; KoścZ 9, 256); 1430 tenże →niżej: Dobrogost; 1432 tenże →p. 6; 1432 tenże z ż. Anną otrzymuje od papieża pr. uzyskania odpuszczenia wszystkich grzechów w obliczu śmierci oraz pr. używania ołtarza przenośnego (BulPol. 5 nr 179); 1437-40 tenże →p. 6; 1440 tenże h. Nałęcz, rycerz szlachetny i mężny, skłonny z natury do dowcipów i żartów, otrzymuje od króla Władysława III w zarząd Wiszegrad [na Węgrzech] (DA lib. XI-XII 240; MPH 6, 56); 1440 tenże kaszt. wiszegradzki (Katalog dokumentów pergaminowych ze zbiorów Tomasza Niewodniczańskiego w Bitburgu, Kraków 2004, nr 63); 1440 tenże asesor w sądzie ziemskim we Lwowie (AGZ 14 nr XXII); 1441 temuż król Władysław III za zasługi na Węgrzech, gdzie zaciągał i wyposażał zaciężnych kosztem 1500 fl., oraz za dary wartości 500 fl., jakie dał przybyłemu na Węgry ks. Świdrygielle, zapisuje 4000 fl. na dochodach z poradlnego w Wlkp. (Wp. 10 nr 1547); 1442 sumy zapisane temuż na Śremie wykupuje Michał Lasocki (Rykaczewski 283; G.Star. 64); 1443 temuż król Władysław III w uznaniu zasług na Węgrzech zapisuje [kolejne?] 4000 fl. oraz 2000 fl. na dochodach z poradlnego w Wlkp. (Wp. 10 nr 1618, 1623); 1444 tenże →niżej: Dobrogost, →p. 6; 1444 tenże dz. Bądlina (APP, Kr. 1 k. 57, 74v); [1434-44] tenże otrzymuje od króla [w zastaw] Jaworów na Rusi, [przed 1444] tenże tenut. Obroszyna, tenże dz. w Nowej Wsi →niżej: Piotr (pod 1456, 1458 i 1473); 1445 wd. po tymże Anna dz. w Turostowie w pow. gnieźn. →Szamotuły, p. 5Ab; 1445 taż wraz z c. Małgorzatą ks. raciborską sprzedają Dobrogostowi z S. wsie Grocholin i Gromadno w pow. kcyn. za 2000 grz.; za taką samą sumę Małgorzata z mężem Wacławem ks. raciborskim sprzedają Annie wsie Stare Miasto [→Szamotuły Stare], Baworowo, Piotrkowo i Radzyny w pow. pozn. (PG 2 k. 89, 90); 1445 Anna daje Mikołajowi z Oporowa Grocholin i Gromadno, a otrzymuje w zamian Modrzew w pow. piotrkowskim (PG 2, 104v); 1447 Anna →niżej: Dobrogost; 1448 Anna toczy proces z Piotrem Samsonem z Nowińca (PZ 16, 176); 1451 Anna zapisuje swej słudze Helenie czynsz ze wsi →Radzyny (PG 4, 37); 1461 Anna →niżej: Piotr.

1395-1464 Dobrogost Świdwa z S., syn Sędziwoja Świdwy, ojciec Jana i Piotra (WSB 726-727; Górczak 374-397; KP nr 1905, 1944, 1979, 2001, 2124, 2169, 2260, 2262, 2458, 2764, 2822; WR 1 nr 608, 645, 1098, 1254; ZSW po nr 1113, 1211, 1240, 1309, 1317, 1326; Koz. Nieznane nr 29; MHP s. 309, 319, 329, 331, 337, 340; Wp. 5 nr 100, 221, 397, 412, 458, 625, 637, 654, 723; Wp. 7 nr 551, 576, 608, 753; Wp. 8 nr 796, 934, 961, 970, 971, 982, 1032-1034, 1038, 1042, 1043; Wp. 9 nr 1103, 1104, 1123, 1138, 1208, 1246, 1301, 1328; Wp. 10 nr 1393, 1423, 1498, 1572; Wp. 11 nr 1956, 2019; Kodeks dyplomatyczny Małopolski, t. 4, Kraków 1905, 4 nr 1323, 1521; Pol. 1 nr 176; Pol. 2 nr 592; Pol. 3 nr 211; CE 2 nr 177, 251; Akta unii Polski z Litwą, Kraków 1932, nr 65; AGZ 5 nr 75; KPKM nr 99, 123, 136; MK 73, 158; MK 209, 573v; Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa, t. 1, Kraków 1879, nr 132; CDB A XVIII 172-173; Reg. 1/1 nr 3021, 3715, 6688; SBP s. 188 nr 529, s. 198 nr 552, s. 205 nr 572, s. 221 nr 611, s. 325 nr 23; AR nr 605; AC 1 nr 383; ACC 3 k. 27v, 34v; CP 3 nr 123; BR 628 nr 76, 85; PZ 10, 134; PZ 14, 42; KoścZ 9 k. 55v, 141; PG 1 k. 69v, 101v; PG 2, 66; APP, Kr. 1 k. 56, 58, 60v, 68, 70, 75v), podkom. kal. 1423-36, star. gen. Wlkp. 1430-32, kaszt. pozn. 1436-50 (zrezygnował na rzecz syna Piotra), opiekadlnik Wlkp. 1435, zm. 1464-65 (UDR 1/1 s. 117, 142, 173; GUrz. 65):

1395 tenże syn Sędziwoja Świdwy, kapłan²⁸Przyjęcie święceń kapłańskich zasadniczo uniemożliwiało powrót do stanu świeckiego i zawarcie małżeństwa. Możliwe jednak, że Dobrogost uzyskał dyspensę pap. albo że użycie określenia „kapłan” w cytowanym dok. nie było ścisłe, →W. Brzeziński, Majątek i małżeństwo, s. 265-266 uwolniony wraz z ojcem od kar kościelnych, pod jakie popadli z powodu szkód wyrządzonych kantorowi pozn. Jakubowi [z Korzkwi, od 1396 bp płocki] (BulPol. 3 nr 415); 1397 [tenże?] →Szamotuły, przyp. 27; 1399 tenże →p. 6; 1404 tenże wraz z bratem Wincentym toczą proces z Winc. Obrzyckim (KP nr 1649); 1404 tenże →p. 6; 1404-06 tenże toczy proces z Winc. Obrzyckim, Bieniakiem Sierakowskim i Mikoszem Szczebiotem z Pożarowa, którzy ręczyli za niego wobec Orlika [Ulryka von der Osten z Drezdenka] na 2000 kóp gr; Dobrogost ustanawia jako pełnomocników Pietrasza z Wojnowa i Arkembolda z Orla (KP nr 1851, 1907, 2040, 2296, 2359, 2667, 2670, 2703, 2707; WR 1 nr 588); 1404-05 tenże toczy procesy: 1404 z mieszcz. pozn. Andrkiem Poniczem o 12 grz., o 3 grz. za łyżki i 2 grz. za pancerz (KP nr 2043, 2063), 1404-05 z Żydem Bieniaszem o 10 i o 24 grz. (KP nr 2018, 2144, 2261, 2351), 1405 z Wojtkiem [Bogatym?] mieszcz. pozn. o ojcowski dług 12 grz. za sukno (KP nr 2149; WR 1 nr 767), 1405 z Żydami z Obornik o sprawy [długi] ojca i własne (KP nr 2291); 1405 tenże odpiera roszczenia Żyda pozn. Markla o 50 grz. (KP nr 2345); 1405 tenże zawiera układ z królem Władysławem Jag.; król dał kiedyś jego ojcu, zm. Sędziwojowi, za jego wierne służby wsie Dąbrówka k. Obornik i Krosna k. Mosiny w zastaw za 200 grz.; potem Sędziwój oddał Dąbrówkę, a król miał mu wypłacić 100 grz.; na poczet tej sumy król przejmuje teraz długi, jakie Sędziwój zostawił u Żyda pozn. Arona; Krosna ma zaś Dobrogost posiadać aż do spłaty pozostałych 100 grz. [zapewne już w 1419 →Krosna były w ręku in. posiadaczy] (Wp. 5 nr 72); 1405 bp pozn. oznajmia, że król uwolnił tegoż Dobrogosta od 100 grz. długu u Żyda Abrahama (KP nr 2355; por. ZSW nr 1123); 1405 król Władysław Jag. w układzie z Ulrykiem von der Osten zobowiązuje się doprowadzić do ugody między nim a Kuszem z Gołańczy i tymże Dobrogostem (Wp. 7 nr 551); 1405 tenże toczy proces z Mościcem ze Stęszewa, który dowodzi, że zawarł z ojcem Dobrogosta ugodę w sprawie posagu córki wdy [Sędziwoja, żony Mościca, najpewniej imieniem Katarzyna →przyp. 47] (KP nr 2358; WR 1 nr 775); 1406 tenże z bratem Wincentym kupują od Bodzęty z Sołacza jego cz. Sołacza i cz. wsi Dalekie za 100 grz. (Wp. 7 nr 567; Wp. 5 nr 93); 1406 tenże toczy proces z Niemierzą Kąsinowskim o Myszkowo (KP nr 2734); 1406 tenże →Szamotuły, p. 2; 1406 temuż w sporze z Filipem [z Cielczy] rozjemcy przyznają 1/9 →Piechinina²⁹W haśle →Piechinino wyraziliśmy domysł, że Dobrogost z S. był tożsamy z Dobrogostem Piechinińskim występującym już 1387. Ze względów chronologicznych identyfikację taką należy chyba odrzucić i Borowa (KP nr 2809); 1407 tenże wraz z bratem Wincentym posiadają cz. Czempinia, Piechinina i Borowa (Cieplucha 137); 1407 tenże zachowany przez sąd w pr. do dóbr po zm. Bieniaku Sierakowskim z wyjątkiem oprawy jego ż. (ZSW nr 1147-1148); 1407 tenże wwiązany w dobra Mikosza w Pożarowie (ZSW nr 1152); 1407 tenże dowodzi, że wraz z Arkemboldem [z Orla] zapłacili Winc. [Czarnocie] mieszcz. z S. 60 grz. poręki [za kogo?] (WR 1 nr 616); 1408 tenże toczy proces z Mik. Zwanowskim [swym bratem stryj.] o Piechinin, Borowo, Gołaszyn i Sobolewo (PZ 3, 110); 1408 tenże przegrywa proces z Niemierzą Bliżyckim o mł. Ossowski w Kiszewie (PZ 3, 125); 1409 tenże wraz z bratem Wincentym dziedzice w Pamiątkowie (ACC 2, 137v-138); 1410 tenże mąż Elżbiety; jej matka Beata, wd. po Dymitrze z Goraja, winna mu wypłacić 800 grz. posagu, za co ręczy Andrzej z Tęczyna [mąż drugiej c. Dymitra, Anny]³⁰W wystawionym 25 XI 1407 w Wyżnicy [k. Kraśnika] dok. córek Dymitra, Katarzyny, Anny i Elżbiety, jeszcze jako panien, jako świadkowie wystąpili Dobrogost, Andrzej z Tęczyna i Dobek z Oleśnicy, a więc przyszli mężowie tych sióstr (ZDM nr 1202). Zapewne było to towarzyskie spotkanie konkurentów do ręki tych panien z okazji imienin jednej z nich. Elżbieta, współdziedziczka olbrzymiej fortuny marszałka Królestwa Dymitra z Goraja, wniosła Dobrogostowi Turobin z 7 wsiami (w ziemi chełmskiej) oraz wsie Biała, Kocudza i Zwola k. Kraśnika (w woj. lubelskim). O rodzinie tej i jej majątku: F. Sikora, Krąg rodzinny Dymitra z Goraja i jego rola na Rusi, w: Genealogia – kręgi zawodowe i grupy interesu w Polsce średniowiecznej na tle porównawczym, Toruń 1989, s. 55-89; S. Kuraś, Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, Warszawa 1983, (Dzieje Lubelszczyzny, t. 3), s. 27, 77, 105, 289 (Zapiski sądowe województwa sandomierskiego, w: Archiwum Komisji Prawniczej, t. 8/1, Kraków 1907, nr 488); 1410 tenże →p. 6; 1411 tenże (przez pełnomocnika Arkembolda [z Orla]) zgłasza pr. bliższości do Piechinina i toczy o te dobra proces z Mościcem ze Stęszewa (KoścZ 3, 155); 1412 tegoż ż. Elżbieta z siostrami Katarzyną ż. Dobiesława z Oleśnicy i Anną wd. po Andrzeju z Tęczyna oraz matką Beatą z Bożegodaru (Zapiski sądowe województwa sandomierskiego, nr 554); 1413 tenże przedstawia w sądzie dok. nabycia Krzyszkowa, Jelitowa i 1/2 Boguszyc (PZ 4, 4v); 1413 tenże z bratem Wincentym, ss. Sędziwoja Świdwy, nadają dominikanom pozn. Sołacz; dominikanie mają za to w ciągu roku zbudować murowaną kaplicę i odprawiać w niej codziennie mszę za zmarłych; 1/4 dochodów z otrzymanej wsi ma być przeznaczona na studiujących braci z konwentu; 1 ćw. (mensura) mąki z młyna w Sołaczu ma otrzymywać szpital pod S. (Wp. 7 nr 717); 1415 tenże dz. w Cerekwicy (PZ 3, 120); 1418 tenże sprzedaje Jarosławowi z Jarogniewic wsie Orle, Głuchowo i Sieradowo za 1000 grz. (Wp. 8 nr 821); 1418 tenże przedstawia w sądzie dok. nabycia 1/2 wsi Starzyny; Luliński zgłasza pr. bliższości (PZ 5 k. 80, 87); 1418-19 tenże toczy proces z Maciejem z Krzestkowic o 600 grz. (PZ 5, 12, 128v); 1419 tegoż ż. Elżbieta toczy proces z Erazmem Naramowskim [mieszcz. pozn.] o dane mu na przechowanie pierścienie i perły wartości 600 grz. (PZ 5 k. 127, 128v); 1419 tenże zapisuje Mik. Peiserowi 14 grz. czynszu ze Szczuczyna i Gaju (ACC 4, 20v); 1419 tenże →Szamotuły, p. 5Ab; 1419 tenże z bratem Wincentym nabywają cz. Czempinia po zm. Arkemboldzie [z Orla] oraz kupują Tarnowo [Stare k. Czempinia] i 1/2 Borowa (Cieplucha 137); 1420 tenże →p. 6; 1420 tenże i Wincenty z S. skarżą się krzyż. wójtowi Nowej Marchii, że wójt z Drezdenka obrabował mieszczan z S. i Wronek (Neumark nr 440; Reg. 1/1 nr 3196); 1420 tegoż sługa (familiaris) Mikołaj (WR 1 nr 1063); 1420 tenże z ż. Elżbietą uzyskują od króla pozwolenie na lokację m. Turobina w pow. chełmskim (ZDM nr 1890); 1420 tenże →Szamotuły, p. 5B; 1421 tenże tenut. Wielenia (Wp. 8 nr 921); 1421 tenże →Szamotuły, p. 5Ab; 1422 tenże dz. części Bądlina (LBP 34); 1423 tenże dz. w Czernęcinie w diec. chełmskiej [na Rusi]³¹Już w 1422 plebanem był tam Dobrogost syn mieszcz. z S. →Szamotuły, p. 6Bb (BulPol. 4 nr 1095); 1423 tenże →Szamotuły, p. 5Aa; 1423, 1424 tenże →p. 6; 1424 tenże lokuje Turobin (Pergamentų katalogas sudare R. Jasas, Vilnius 1980, s. 29); 1425 tenże uzyskuje od papieża pr. używania ołtarza przenośnego i słuchania mszy w miejscach objętych interdyktem (BulPol. 4 nr 1481-1482); 1425, 1427 tenże →p. 6; 1428 tenże kolator kościoła w Kaźmierzu (ACC 11, 59); 1429 tenże przedstawia w sądzie dok. nabycia 1/2 Kamionny, 1/3 Skrzydlewa i 1/3 Gorzynia oraz 1/2 Witkowic, a nikt nie zgłasza roszczeń z tytułu pr. bliższości (PZ 11, 16v); 1429-30 tenże →wyżej: Wincenty; 1430 tenże wraz z [bratem] Wincentym przedstawiają dok. nabycia z zastrz. pr. odkupu Zajączkowa od Jaroniego z Otorowa (PZ 11, 60); 1430 tenże →p. 6; 1434 tenże kupuje Komorowo od Zachariasza Piaskowskiego za 1000 grz. (PG 1, 1); 1434 tenże sprzedaje czynsz ze Szczuczyna (Wp. 9 nr 1377; PG 1, 54v); 1434, 1435 tenże →p. 6; 1435 tenże sprzedaje Michałowi Lunakowi [z Kiekrza] i jego bratu Wojciechowi wieś Starzyny za 300 grz. (PG 1, 72); 1435 tenże kupuje od [Przedpełka] Mościca z Koźmina m. Opalenica z wsiami Rudniki, Michorzewo Mokre i Suche, Porażyn, Zimnawoda, Mylin, Kuślin, Kubaczyn oraz Drożyński Młyn (PG 1, 110); 1436 tenże wraz z Jarandem z Grabi wdą inowrocł. i Piotrem [Skórą z Gaju] podsędkiem pozn. ręczą za króla Władysława III, że uwolni on Hassona z Neuwedel [obecnie Drawno] i jego krewnych od odpowiedzialności za szkody wyrządzone w toku wojny (Wp. 5 nr 586); 1436 tenże kupuje od Wojciecha z Tuliszkowa wieś Kościelec w woj. krak. za 1400 grz. (Starodawne prawa polskiego pomniki, t. 2, nr 2674; Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, s. 36); 1436 tenże zamawia u Piotra ludwisarza w Poznaniu dzwon [dla kościoła w S.?] (AR nr 65); 1437 tenże dz. w Kaźmierzu i Nowej Wsi (PZ 14, 7v); 1438-40 tenże pozywa [Przedpełka] Mościca z Koźmina, który ręczył za Łukasza z Górki, iż oprawi on swej ż. Katarzynie c. tegoż Dobrogosta po 1000 grz. posagu i wiana, a dotychczas tego nie uczynił³²W 1443 Dobrogost pozwał w tej samej sprawie drugiego poręczyciela, Melchiora Kozłowskiego (KoścZ 12 s. 273, 317) (KoścZ 12 s. 44, 112, 196); 1437 temuż kapituła kat. pozn. darowuje dzies. z Pełczyna [pow. pyzdr.] (CP 28, 194v); 1438 tenże [w imieniu króla?] podejmuje 100 grz. ze skarbca m. Poznania (AR nr 127); 1439 tenże teść Spytka z Melsztyna →p. 6; 1440 temuż Piotr ludwisarz z Poznania ma wykonać dzwon dla m. S. (AR nr 155); 1440 tenże toczy proces z Łukaszem z Górki [zapewne o oprawę Katarzyny c. Dobrogosta, a żony Łukasza] (KoścZ 12, 224a); 1441-42 tenże dz. w Niepruszewie; bp przyznaje mu pr. patronatu kościoła w Niepruszewie (ACC 24, 158; ACC 25 k. 35v, 36v, 40v, 42v-43; AE I k. 41, 67v-68); 1442 tenże toczy proces z kan. pozn. Janem z Twardowa o dzies. z Brzeźna wsi tegoż Dobrogosta (CP 3 nr 128; reg: Wp. 5 nr 693); 1443 tenże płaci 10 grz. czynszu Naramowskim (PZ 14, 196v); 1444 tenże toczy proces z Magdaleną ż. [Przedpełka] Mościca z Koźmina (PyZ 9, 124v); 1444 tenże z bratem Wincentym uzyskują od [Przedpełka] Mościca z Koźmina 300 grz., na którą to sumę ręczyli za niego wobec mieszcz. pozn. Fafki (PyZ 9, 159v); 1444 tenże →p. 6; 1445 tenże →Szamotuły, p. 4A, 5Ae, 5B; 1445 tenże zapisuje 8 grz. czynszu z Jastrowia od sumy 100 kóp gr (PG 2, 85v); 1445 tenże →wyżej, →niżej: Małgorzata, →niżej: Jan (1429-49), →niżej: Jan (1436-97); 1445 tenże wraz z ss. Janem i Piotrem otrzymuje od Małgorzaty ks. raciborskiej 1/2 S. z dworem i fortalicjum oraz wsie Kępa i Nowa Wieś w pow. pozn.³³Zapiskę tę poprzedza inna, skreślona, dotycząca zapisania przez Małgorzatę Dobrogostowi na tych dobrach 410 grz., które jej ojciec [Wincenty] winien był różnym wierzycielom, a które widocznie spłacił Dobrogost (PG 2, 89v); 1445 tenże wraz ze starszym synem niedz. Janem sprzedają z zastrz. pr. wykupu Janowi Fafce [mieszcz. pozn.] 21 grz. czynszu z S. i Szczuczyn za 250 grz.³⁴Czynsz ten wspominany jest 1448 i 1465 w działach rodziny Fafków, przy czym w 1448 mowa jest o 19 grz., w 1465 o 18 grz., a przy okazji wykupu w 1472 o 21 grz. i sumie głównej 252 grz. (AR nr 384, 1048, 1220, →też nr 1204). Czynsz wykupił Piotr Szamotulski w 1473 (→niżej) (PG 2, 127; ACC 46, 122v-123v); 1445 tenże sprzedaje braciom z Niewiesza [w woj. sier.] wsie Dupiewo, Dupiewiec, Duraczewo i cz. Niepruszewa za 6000 fl.³⁵Transakcję tę na podstawie pr. bliższości zakwestionował w 1446 syn Dobrogosta, Piotr (→niżej). Wskazuje to na stopniowe wycofanie się starzejącego się Dobrogosta z zarządu majątkiem rodzinnym. Od 1446 jego ss. dokonują już samodzielnych transakcji (→niżej) (PG 2, 98v); 1445 tenże odstępuje dziedzicom z Brzozy 1/4 pr. patronatu kościoła w Niepruszewie (AE I 100v); 1446 tenże kupuje sołectwo w Gonięcinie za 300 grz.; to samo sołectwo kupuje jego syn Jan za 200 grz. (PG 2 k. 136, 137); 1446 tenże →niżej: Piotr (pod 1473); 1447 tenże z synem Janem sprzedają z zastrz. pr. odkupu 10 grz. czynszu z Kaźmierza za 120 grz. (ACC 29, 161); 1447 tenże z synem Janem oraz Anną wd. po Wincentym z S. toczą proces z Janem, Piotrem i Wojciechem z Bnina [może o Czempiń, który Jan z Bnina kupił w 1446 od Małgorzaty ks. raciborskiej?, →niżej] (PZ 16, 22v); 1447 tenże z synem Piotrem →Szamotuły, p. 5Aa; [po 1447] temuż tenut. Wielenia król zezwala utrzymywać w tym zamku straż z 4 szlachciców (MS 4 nr 12529); 1449 tenże sprzedaje Jaktorowi Jaroszewskiemu wieś Krzyszkowo za 200 grz. (PG 3, 53v); 1449 tenże zapisuje z zastrz. pr. odkupu mieszcz. pozn. Pawłowi synowi Paczka 32 fl. czynszu z S. za 385 1/2 fl. (PG 3, 54); 1449 tenże →przyp. 42; 1450 tenże kupuje 4 ł. soł. w Łagiewnikach w pow. gnieźn. za 40 grz. (PG 4, 80); 1450 tenże przenosi czynsz od sumy 150 fl. i 50 grz., zapisany na Chlewiskach, na swe dobra w Jastrowiu (CP 14, 617); 1450 tenże →niżej: Jan Starszy (1436-97), →Szamotuły, p. 4A; 1452 tenże wraz z synem Piotrem piszą do wielkiego mistrza krzyż. w sprawie dóbr po Bartoszu Röber bracie ich poddanego Michała [z S.?], które to dobra zajął bp chełm. (Reg. 1/1 nr 11361); 1452 tenże wraz z Janem i Janem ss. swego syna Jana Świdwy toczą proces z Janem, Wojciechem i Piotrem Bnińskimi (PZ 17, 15); 1452 [tegoż ż.] Elżbieta z S. toczy proces z Dobiesławem z Sierakowa (PZ 17, 11); 1452, 1456, 1457, 1458, 1460 tenże →Szamotuły, p. 5B; 1457 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu 4 grz. czynszu z Otorowa i Rudek za 45 grz. (ACC 38, 33); 1465 24 X tenże wspomn. jako zm. ojciec Piotra →niżej.

Córki tegoż Dobrogosta: 1439 Beatrycze ż. Spytka z Melsztyna (DA lib. XI-XII 203-204, →p. 6: Dobrogost); Katarzyna ż. Łukasza z Górki (→wyżej, pod 1438-40 i 1440), matka bpa pozn. Uriela (DA lib. XII 429), wspomn. jeszcze 1456 (PG 5, 4); Anna z S. ż. Rafała z Tarnowa i Jarosławia, zmarła 18 II 1461 i pochowana w Przeworsku (P. Mrozowski, Polskie nagrobki gotyckie, Warszawa 1994, s. 224, il. 105): 1462 Rafał z Jarosławia syn Rafała zatwierdza zapisy testamentowe swej matki Anny dla bożogrobców w Przeworsku uczynione za dusze jej ojca zm. Dobrogosta z S. i jej brata zm. Jana Świdwy (W. Dworzaczek, Leliwici Tarnowscy, Warszawa 1971, s. 237-239, który datuje zawarcie tego małżeństwa na lata 1425-28; Anna ż. Rafała znana od 1432: BulPol. 5 nr 146).

1429-49 Jan Świdwa z S., syn Dobrogosta, ojciec Jana Starszego, Jana Młodszego i być może Wincentego, stren. (PG 1, 68v): [przed 1429] [Jan] Świdwa z S. syn Dobrogosta zawiera umowę z Tomisławem z Miłosławia w sprawie ślubu z jego c. Jadwigą; gdy w umówionym dniu Świdwa z ojcem i krewnymi przybył do jej domu, oświadcza ona ojcu, że zawarła już wcześniej małżeństwo przez wypowiedzenie słów [tzn. bez udziału kapłana] z Dobiesławem ze Szczekocin; rozgniewany Tomisław przymusza ją jednak groźbami i biciem, wbrew jej woli i wbrew zakazowi miejscowego bpa, do ślubu ze Świdwą³⁶Sprawę znamy dzięki suplice Dobiesława ze Szczekocin, który wobec zaistniałej sytuacji prosił pap. o zezwolenie na poślubienie in. kobiety. Podana data odnosi się do supliki, więc cała opisana historia zdarzyć się mogła nieco wcześniej. O sprawie →S. Kuraś, Supliki papieskie jako źródło do historii społecznej Polski średniowiecznej, w: Ojczyzna bliższa i dalsza, Kraków 1993, s. 51-52. Jadwiga była dziedziczką części dóbr miłosławskich (BulPol. 4 nr 2368); 1434-36 tegoż ż. Jadwiga dz. w Miłosławiu³⁷Jadwiga zm. zapewne w 1436, bowiem już w tym roku jej dzieci zaczęły występować jako dziedzice Miłosławia, →niżej, siostra Milaja i Filipa z Miłosławia (PyZ 7 k. 170, 190v, 209, 272, 314); 1435 tegoż ż. Jadwiga sprzedaje swym bratankom Mikołajowi i Filipowi z Miłosławia 1/2 wsi Psary w pow. gnieźn. (PG 1, 68v); 1436-44 tenże stren., ojciec Jana, Jana, Elżbiety i Beaty z Miłosławia →niżej: Jan Starszy; 1441 temuż król Władysław III za wierne służby na Węgrzech zapisuje 300 grz. na cłach w Poznaniu, Kościanie, Kaliszu i Koninie (Wp. 10 nr 1545); 1444 tenże podsędek sand. [tzn. zastępca podsędka?] (AGZ 5 nr 101; UDR 4/1, 196); 1445 tegoż ż. Elżbiecie jego ojciec Dobrogost zapisuje po 200 grz. posagu i wiana na wsiach Cerekwica, Chlewiska, Napachanie i Brzeźno (PG 2, 99); 1445, 1446, 1447 tenże starszy syn Dobrogosta →wyżej; 1446 tenże z bratem Piotrem sprzedają z zastrz. pr. odkupu Przybkowi z Jaroszewa wieś Pietrsko, którą dzierży Sędziwój, za 80 grz. (PG 2, 157); 1446 tenże kupuje części w Galewie i Staniewie w pow. pyzdr.: od Marcina Cieleckiego za 1000 grz. i od Mikołaja z Pleszewa za 300 grz. (PG 2, 139v-140); 1446 tenże →niżej: Piotr (pod 1473); 1447 [tenże?] Świdwa z Turobina (Lubelska księga podkomorska piętnastego wieku, Lublin 1934, s. 20); 1449 tenże z bratem Piotrem dz. w Białej [pow. lubelski] (ZDM nr 827); 1450, 1453 tenże wspomn. jako zm. →niżej: Jan Starszy; 1462 tenże wspomn. jako zm. →wyżej: cc. Dobrogosta; 1466 wd. po tymże Elżbieta, pani wienna w Cerekwicy, Napachaniu i Chlewiskach (PZ 18, 147v); 1474 Elżbieta Świdwina dziedziczka w Cerekwicy (ExpBel. nr 660).

1432-73 Piotr Świdwa z S.³⁸Pisarz sądu grodzkiego kal. w zapisce o zarazie w Kaliszu w 1466/67 nazwał Piotra „rycerzem najwytworniejszym (miles elegantissimus), któremu pod względem wytworności (elegancia) nie ma i nie będzie w Królestwie Polskim równego” (KalG 28, 240v), syn Dobrogosta, ojciec Andrzeja, Anny i Barbary³⁹Nie była dotąd znana ż. Piotra. Jego syn Andrzej (→niżej) jako herb matki przedstawiał Sulimę, a w miejscu herbu babki macierzystej zostawiał puste pole (co wskazuje na jej mieszczańskie pochodzenie). Brzeziński 217-218, przekonująco uzasadnił, że ż. Piotra mogła być c. Jana z Pleszowa (w Małopolsce) h. Sulima i Jadwigi c. Winka mieszcz. gdańskiego. Jan z Pleszowa walczył pod Grunwaldem i Warną, gdzie poległ. Podczas pobytu na Węgrzech poznać musiał Piotra z S. W źródłach małopolskich jako cc. Jana poświadczone są Anna (za Janem Kościuszką z krak. rodziny Salomonów) i Elżbieta (za Andrzejem Łabędziem z Goździkowa star. radomskim 1437-39). W 1467 pap. udzielił zezwolenia na rozgrzeszenie przez jakiegokolwiek kapłana w obliczu śmierci Piotrowi z S. i jego ż. Wiktorii (BulPol. 7 nr 393), ale nie ma absolutnej pewności, czy chodzi tu o naszego Piotra (WSB 727-728; Górczak 397-410; Wp. 5 nr 720, 733, 736; Wp. 10 nr 1651, 1669, 1680; DBL nr 217, 241; CMP nr 132; PmP nr 57; AC 1 nr 383, 620; AC 2 nr 593, 1290, 1352; MS 1 nr 1057; Mp. 4 nr 1445, 1455, 1460, 1464, 1521; Pol. 2 nr 422, 594; Pol. 4 nr 60, 64; CE 1/2 nr 217-218; KPKM nr 53-55, 57, 66, 67, 136, 204, 209, 218, 227; MHP nr 198; Związek Pruski i poddanie się Prus Polsce, Poznań 1949, s. 64; Weise 2 nr 348; Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa, t. 1, nr 159, 167, 168; Codex diplomaticus Universitatis Studii Cracoviensis generalis, t. 2, Kraków 1873, nr 212; AGZ 2 nr 57; AGZ 3 nr 115; AGZ 4 nr 97; AGZ 5 nr 104-106, 109; AGZ 6 nr 36, 48, 108; AGZ 7 nr 64; AGZ 9 nr 65; CE 3 nr 99, 121; Zbiór dokumentów zakonu paulinów w Polsce, t. 2, Warszawa 2004, nr 7, 22, 33; MK 209, 573v; Ołobok 21, 7v; AR nr 914, 960, 985, 1016, 1050, 1071, 1091, 1110, 1121, 1122, 1152, 1185, 1199 1209, 1228, 1233; PZ 17, 250; CP 381 nr 63; Obra 51, 221; APP, Kr. 1, 60v; Hock. 3 nr 406)⁴⁰W. Fałkowski, Elita władzy w Polsce za panowania Kazimierza Jagiellończyka (1447-1492). Studium aspektów politycznych, Warszawa 1992, s. 52, 87, 122, zna 126 wystąpień Piotra w testacjach dokumentów króla Kazimierza Jag. (20 w l. 1447-54, 76 w l. 1454-66, 30 po 1466), kaszt. kal. 1447-50, kaszt. pozn. 1450-73, star. gen. Wlkp.⁴¹Jego itinerarium jako starosty w 1471 podaje A. Gąsiorowski, Urzędnicy zarządu lokalnego w późnośredniowiecznej Wielkopolsce, Poznań 1970, s. 254. Zachowana dość obfita korespondencja Piotra z Brandenburgią z l. 1463, 1466 i 1467 (CDB A XXIV s. 185-187, 192-193; CDB B V 107; CDB C I s. 411, 414, 417, 419, 429; Łopiński 3, 18) daje wyjątkową okazję do obserwacji aktywności starostów Wlkp. na polu polityki zagranicznej 1460-73, dyplomata król. i dowódca w czasie wojny trzynastoletniej (→p. 6), zm. 24-28 IX 1473 (UDR 1/1 s. 111-112, 142, 174; GUrz. 65):

1432 tenże śwd. w dok. star. Dobrogosta [swego ojca] (Wp. 9 nr 1281); 1440-43 tenże →p. 6; 1442 tenże asesor w sądzie ziemskim we Lwowie (AGZ 14 nr CLXVIII); 1443 tenże domownik król. (AGZ 5 nr 94); 1444 temuż król Władysław III zapisuje: 1000 i 500 fl. na Kościanie z przyległymi wsiami; 100 fl. (które Piotrowi winien był Żegota Nekanda z Grzegorzewic [w woj. krak.]) oraz 500 fl. za zasługi w wojnie z Turkami na cłach w Poznaniu, Kaliszu, Koninie i Kościanie (Wp. 10 nr 1649, 1660, 1676, 1683); 1444 tenże tenut. Kościana (Wp. 10 nr 1680) [sumy zapisane Piotrowi na Kościanie wykupił przed 1464 Łukasz Górka (AG perg. nr 506; G.Star. 46-47)]; 1445 tenże syn Dobrogosta →wyżej; 1446 temuż sąd przyznaje pr. wykupienia od Jana z Niewiesza za 1895 grz. dóbr Dupiewo, Dupiewiec, Niepruszewo i Duraczewo [które Dobrogost z S. sprzedał w 1445 Niewieskim] (PZ 15, 193); 1446 tenże →wyżej: Jan; 1447 tenże →niżej: Jan Młodszy; 1447 tenże syn Dobrogosta →Szamotuły, p. 5Aa; 1447 tenże kolator kościoła w Turobinie [na Rusi] →Szamotuły, przyp. 10; 1448 temuż król Kazimierz Jag. zapisuje 200 grz. na cłach w Poznaniu, Kaliszu, Kościanie i Koninie⁴²Cło w Kaliszu Piotr wydzierżawiał miejscowemu Żydowi Markowi (do 1462, potem Jakubowi, zapewne zięciowi Marka, oraz jego bratu Danielowi); umowy takie znamy z 1448 (KalG 22, 226v: tu mowa o dochodach nal. do uposażenia urzędu kasztelana kal.), 1449 (KalG 22, 258v: tu Piotr wystąpił wraz z ojcem Dobrogostem, a każdy wydzierżawił swą cz. na rok za 60 grz.; reprezentował ich pisarz Jan), 1461, 1462 (KalG 26 k. 5, 72v: każda dzierżawa za 38 grz. rocznie), 1463 (KalG 26, 149v: za 38 grz. dzierżawi Żyd Jakub z ż. Anną), 1464 (KalG 26, 261: za 80 grz. dzierżawią Żydzi Daniel i Jakub bracia), 1469 (KalG 27, 88v: Daniel i Jakub) i ok. 1470 (KalG 29, 170: Daniel i Jakub), a wzmianki o dzierżawie przez Marka pochodzą też z 1451 i 1455 (KalG 23 k. 14v, 59; KalZ 11, 215v). Dzierżawy były zapewne fragmentem rozliczeń z Żydami: ok. 1470 Daniel i Jakub pokwitowali spłatę przez Piotra 200 fl., które był im winien zm. Dobrogost (KalG 29, 170) (AG perg. nr 451; Rykaczewski 285); 1449 tenże brat Jana →wyżej; 1450 tenże →Szamotuły, p. 4A, →niżej: Jan Starszy; 1450 dom tegoż Piotra w Gnieźnie (PG 2, 202v); 1450 tenże kupuje grunt (area) k. mł. Bogdanka [pod Poznaniem] (PG 2, 204v); 1450-51 tenże kupuje wieś Zalasewo: 1450 od Mikołaja z Przetoczna za 600 grz., 1451 od Anny z Wilfina za 100 grz. (PG 4 k. 9v, 36); 1451 temuż król zezwala na wykup m. Brody oraz wsi Łagiewniki w pow. pozn., na których zapisuje mu 200 grz. (MS 1 nr 141); 1451-70 tenże dz. w Białej w woj. lubelskim (S. Kuraś, Słownik, op. cit., s. 27); 1452 tenże →wyżej: Dobrogost; 1453 tenże pozywa Wojciecha tenut. w Sbadzyn [niezident. na Rusi] i Tuczępach o szkody w tych dobrach; pełnomocnikiem Piotra jest mieszcz. lwowski Mikołaj z Pyzdr⁴³Mikołaj z Pyzdr był pełnomocnikiem Piotra jeszcze w 1455 i 1463 (AGZ 15 nr 3184) i był zapewne tożsamy z występującym w tym samym roku w podobnym charakterze Mik. Breiczuchem (AGZ 15 nr 3205) (AGZ 14 nr 2769-2771, 2787-2788); 1454-61 tenże dowódca w wojnie z Krzyżakami, 1454, 1456, 1458, 1467 tenże poseł król. →p. 6; 1455 temuż król Kazimierz za wydatki poczynione podczas wojny w Prusach zapisuje 200 grz. na cłach w Poznaniu, Kościanie i Kaliszu (AG perg. nr 471; Rykaczewski 285); 1455 tenże; Krzysztof de Sancto Romulo poborca ceł we Lwowie i zarządca żup w Przemyślu zeznaje, że kupił od szl. Barnaby de Nehrono Włocha, kupca z Genui, tkaniny jedwabne i in. za 1100 fl., którą to sumę Barnaba polecił mu dać temuż Piotrowi lub jego słudze (servitor et commissarius) Mikołajowi z Pyzdr; na poczet tej sumy Krzysztof wydzielił 800 beczek (vasa) soli, którą to sól oznaczono pieczęcią Piotra z h. Nałęcz; sól tę Krzysztof ma w kłodach drewna dostarczyć najbliższym spławem do Torunia, sprzedać ją i wypłacić 1100 fl. (AGZ 14 nr 3319); 1456 temuż król zastawia Wierzblany na Rusi za 200 grz., którą to sumę Piotr pożyczył mu na wykup zamków w Prusach (AGZ 5 nr 149); 1456 temuż król sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Jaworów z wsiami Olszanica, Załuże, Jazów i Czołuń [na Rusi] za 1300 grz. i 1650 fl., którą to sumę Piotr wyłożył na zaciąg wojska w Prusach; Piotr otrzymuje te dobra w takich granicach, jak opisuje je dok. zm. króla Władysława III dla Wincentego z S. kaszt. międz.⁴⁴Kościół par. w Jaworowie ufundował w 1454 Wacław ks. raciborski, mąż jedynej c. Wincentego (AGZ 5, 175). W 1471 Piotr Szamotulski prosił pap. o przyłączenie do par. w Jaworowie swoich wsi Szkło, Jazów, Wierblany Stare i Nowe, Załuże, Pogoszyemiecz [niezident.], Rogoźno, Czernilawa i Zabuże (BulPol. 7 nr 941) (AGZ 2 nr 85; AGZ 10 nr 116 – tu podana cena 3000 grz.); 1455 zapis [przez tegoż?] na rzecz wikariuszy kat. pozn. 8 grz. czynszu z dóbr S. od sumy 100 grz. (CP 14, 624; czynsz wykupiony przed 1515: CP 14, 641); 1456 temuż król nadaje pr. do dóbr Tarszcze [dziś Tarce] i Kobylin Stary w pow. kal., których dziedzice nie dopełnili obowiązku udziału w posp. ruszeniu (MS 1 nr 249); 1456 tegoż urzędnik (officialis) Janek asesor w sądzie ziemskim we Lwowie (AGZ 14 s. 480); 1458 tenże tenut. wsi Obroszyn [na Rusi]; wspomn. łany, jakie wymierzył tam kiedyś zm. Wincenty z S. (AGZ 4 nr 93); 1459, 1462 tenże pozwany z sum zapisanych mu na cłach pozn. oraz na Wieleniu i Wronkach (PZ 17 k. 250v, 301); 1460 tenże podczas zjazdu z panami brand. [→p. 6] skarży się na krzywdy wyrządzone jego mieszczanom z S. i Wronek (CDB A XXIV 179; →Szamotuły, p. 3A); 1461 tenże →Szamotuły, p. 5Ac; 1461 temuż kapituła kat. pozn. darowuje 10 grz. (AC 1 nr 547); 1461 tenże Piotr z bratankami Janem Starszym i Janem Młodszym zawiera ugodę z Anną wd. po Wincentym z S., [jej c.] Małgorzatą ks. raciborską i Włodkiem z Danaborza [zięciem księżnej]; Piotr ma uwolnić pojmanych ludzi Włodka, a Włodek wydać sól i konie zabrane ludziom Piotra; Piotr nie ma czynić więcej Annie przykrości (displicencias), ale szanować ją jako stryjenkę; pannie Helenie [c. księżnej] ma zwrócić dom w S.; spór o łąki, stawy i zbudowany przez Piotra młyn [w S.?] zostanie rozstrzygnięty osobno; spory o dobra ziemskie, o zniszczenie domu w Stobnicy, o dokumenty, pieniądze i klejnoty zostają zawieszone; Piotr ma przerwać budowę zamku w dobrach Anny [w S.?] (GG 2 k. 1o-2); 1462 tenże Piotr oraz Jan Starszy i Jan Młodszy z S. winni są Winc. Kobylnickiemu sumy, na których oprawia on żonie po 100 grz. posagu i wiana (PG 6, 147); 1463 wspomn. suma 200 grz., jaką tenże Piotr winien jest Mac. Pawłowickiemu (PG 6, 202v); 1463 wspomn. suma 60 grz., jaką tenże zapłacił Janowi Kosmowskiemu tytułem dóbr po ojcu i matce w Sośnicy Czarnowskiej i Ciosnach w pow. kal. (PG 6, 201); 1463 tenże →niżej: Małgorzata; 1463-64 tenże z synem Andrzejem sprzedają 10 fl. czynszu z Krzyszkowa za 120 fl. (ACC 43, 8v-9; PG 6, 105 – tu jako sprzedający podany sam Andrzej); 1464 tenże skwitowany przez Jakuba i Daniela Żydów z Poznania ze spłaty wszystkich długów zm. ojca Dobrogosta, zm. brata Jana oraz bratanków Jana Starszego i zm. Jana Młodszego (PZ 18, 13); 1464 król Kazimierz zapisuje Łukaszowi Górce na Kościanie 1500 fl., za które wykupił on te dobra od tegoż Piotra; Piotr miał je zapisane [w 1444] przez zm. króla Władysława III (AG perg. nr 506; Rykaczewski 287); 1465 król zaświadcza, że dokonał z tymże Piotrem rozliczenia sum, jakie był mu winien, a których cz. zapisał mu wcześniej na dochodach z poradlnego w Wlkp.; pozostałe 1115 grz. monety obiegowej, 260 grz. i 516 fl. król zapisuje Piotrowi również na tych dochodach (AG perg. nr 501; Rykaczewski 287); 1465 król zezwala abpowi lwowskiemu Grzegorzowi na wykup z rąk tegoż Piotra wsi Obroszyn [na Rusi] za 700 grz. (AGZ 2 nr 102, 104, 105); 1465 tenże Piotr wraz z Janem Świdwą z S. prezentują Jana z Miłosławia na pleb. w →Otorowie; bp instytuuje jednak kandydata prezentowanego przez dziedziców Otorowa (AC 44 k. 71, 81, 84, 85; AE II 121v-122); 1465 24 X tenże toczy proces z Heleną ż. Jana z Ostroroga i Katarzyną ż. Włodka z Danaborza [cc. Małgorzaty ks. raciborskiej]; na sejmie w Piotrkowie ma złożyć przysięgę, że od 50 lat i dokonania działów jego ojciec, zm. Dobrogost i on sam korzystali z lasów nal. do Stobnicy⁴⁵W →Stobnicy widać potem (od 1465) Helenę ż. Jana Ostroroga oraz Katarzynę ż. Włodka z Danaborza, a więc cc. Małgorzaty księżnej raciborskiej i →Brączewa (PZ 18, 90); 1466 tenże Piotr wykupuje od Elżbiety wd. po Mik. Gołogórskim król. wieś Oleńczyce w pow. lwowskim za 100 grz. (AGZ 2 nr 107); 1466 tenże spłaca Florianowi Grąbiewskiemu 50 grz. długu (AR nr 1070); 1466 temuż król zapisuje 100 grz. na Międzyrzeczu, 200 fl. oraz 300 fl. (które to sumy Piotr pożyczył na koszty poselstwa do Rzymu) na Międzyrzeczu i Skwierzynie, a także 200 grz. (którą to sumę Piotrowi winien był Jan Świdwa z S., a król przejął jej spłatę w uznaniu zasług Jana przy zdobyciu Chojnic [1466]) na Międzyrzeczu (AG perg. nr 601, 607, 699, 708; Rykaczewski 287-288; G.Star. 49); 1467 tenże →p. 6; 1468 tegoż prokurator szl. Piotr pozywa Elżbietę Gołogórską, że przy sprzedaży wsi Czarnuszowice nie wydała mu dokumentów król. z zapisem 100 grz. na tej wsi, ona zaś twierdzi, że dała dok. Mik. Breiczuchowi [→przyp. 43], który był wtedy pełnomocnikiem Piotra z S. (AGZ 15 nr 677); 1468 tenże pozwany na zjeździe w Piotrkowie przez [Katarzynę] wd. po Władysławie z Danaborza [była to wnuczka Wincentego z S. po c. Małgorzacie, →niżej: Małgorzata], wspieraną przez wielu panów, którzy byli jej krewnymi, o to, że skazał [1467] Władysława na śmierć z niechęci do niego, a bez wiedzy króla; Piotr przezornie opuszcza zjazd, a po wielu sporach sprawa zostaje załagodzona (DA lib. XII 224-225); 1468, 1470 tenże asesor w sądzie ziemskim we Lwowie (AGZ 15 s. 92-93, 100-101, 449, 453); 1469 tenże →Szamotuły, p. 5Ac; 1469 tenże z S. i Turobina wraz z Janem Świdwą dziedzice w Zwoli, a 1472 w Godziszowie [obie wsie w woj. lubelskim] (S. Kuraś, Słownik, op. cit., s. 77, 289); 1470 tenże pozwany o wdarcie się w dobra Szkło w pow. lwowskim [k. Jaworowa, wieś król.]; pełnomocnik Piotra, szl. Jan Wilczek, odpowiada, że jego pan ma pr. do tych dóbr, bo mu je zastawiono (AGZ 15 nr 3543); [po 1470] tenże kolator kościoła w Bielinach [w woj. sand.] (Joannis Długosz Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, t. 2, Kraków 1864, s. 503); 1471 tenże →Szamotuły, p. 5B; 1471-72 tenże kupuje od Anny wd. po Janie Wedelskim jej oprawę na Tucznie z wsiami Chwarstnica, Marta, Marcinkowice, Stubowo oraz na Frydlandzie z wsiami Henkendorf, Sadowo, Orla, a także Stręczno, Rozwałd, Dykowo i 1/2 wsi Chwiram w pow. wał. za 5200 grz.; Anna kwituje odbiór należności od Andrzeja syna tegoż Piotra (MS 1 nr 899; AR nr 1175); 1472 temuż król zapisuje pewne sumy na poradlnym z Wlkp. (MS 1 nr 924); 1472 tenże nabywa od prep. kolegiaty Ś. Marii Magdaleny w Poznaniu młyn Wysokie Koło za Bramą Wroniecką obok dziedziny tegoż Piotra (Dominikanki P-ń 48; CP 11, 118); 1472 tenże wraz z Janem Świdwą występują jako wujowie Jadwigi ż. Stan. Potulickiego (PG 8, 159v); 1472, 1473 tenże →p. 6; 1473 tenże wykupuje czynsze: od Andrzeja Fafki i jego siostry Agnieszki ciążący na S. czynsz 21 grz. od sumy 252 grz., zapisany przez Dobrogosta z S. i jego starszego syna Jana Świdwę w 1446, a od Jerzego [Strosberga] Majora altarysty i Erazma Strosberga ciążący na Nowej Wsi k. S. czynsz 8 grz. od sumy 144 grz., zapisany przez zm. Wincentego z S. (AR nr 1220, 1221; ACC 53, 132); 1473 tenże wykupuje od Sędziwoja z Soboty kan. pozn. i prep. kolegiaty Ś. Marii Magdaleny w Poznaniu czynsz 5 grz. od sumy 60 grz. zapisany na Szczepankowie i →Szczuczynie przez jego zm. ojca Dobrogosta z S. (ACC 53, 133); 1473 tenże →Szamotuły, p. 5B; 1474 Jerzy Bock mieszcz. pozn. odstępuje miastu Poznaniowi kamienicę w rynku w Poznaniu, którą kupił od tegoż Piotra wraz z pr. do wyszynku w niej wina, miodu i piwa (AR nr 1233); 1475 król Kazimierz Jag. zapisuje Marcinowi z Ponieca 116 fl., jakie jego ojciec Ścibor zapłacił niegdyś za króla temuż Piotrowi (DBL nr 311; MS 1 nr 1329); 1485 wzm., że tenże posiadał w zastawie cz. Gwiazdowa w pow. kal. (PG 10, 33v); [dla tegoż Piotra wykonano 1471 w kl. w Trzemesznie księgę zawierającą kronikę Galla Anonima, kronikę Dzierzwy, Rocznik małopolski i kilka mniejszych utworów historiograficznych; nota własnościowa na k. 1 wypisana złotymi literami (Warszawa, Biblioteka Narodowa nr 8006; W. Drelicharz, Rękopis Piotra z Szamotuł, zwany kodeksem heilsberskim i jego geneza, w: Polska i jej sąsiedzi w późnym średniowieczu, Kraków 2000, s. 255-272; tenże, Annalistyka małopolska XIII-XV wieku, Kraków 2003, s. 90-111; J. Wiesiołowski, Kolekcje historyczne w Polsce średniowiecznej XIV-XV wieku, Wrocław 1967, s. 22-23)].

1436-97 Jan Świdwa Starszy z S., syn Jana, ojciec Wincentego (Górczak 423-430; Volumina constitutionum, t. 1/1, Warszawa 1996, s. 84; PmP nr 76, 77; AGZ 7 nr 100, 101; Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa, t. 1, nr 197, 201-205; Codex diplomaticus Universitatis, t. 3, nr 275; Acta Tomiciana, t. 1, Appendix, s. 24; Obra 51 s. 228, 232, 403; Bledz. D 38; A nr 176)⁴⁶W. Fałkowski, Elita, op. cit., s. 163, 184, zna 28 jego wystąpień w testacjach dokumentów króla Kazimierza Jag. (wyłącznie podczas sejmów), kaszt. gnieźn. 1479-81, wda kal. 1482-94, wda pozn. 1494-97 (UDR 1/1 s. 105, 126, 157): 1436 tenże, [drugi] Jan, Elżbieta i Beata dzieci stren. Jana Świdwy toczą procesy z Katarzyną z Pełczyna [k. Miłosławia], a 1436-37 z Milajem i Filipem z Miłosławia zgodnie z pozwem ich matki (PyZ 7 k. 328, 330v-331v; PyZ 8, 20 – tu Jan Dymitr); 1440 [tenże z rodzeństwem] dzieci Jana Świdwy dziedzice cz. Miłosławia (WR 2 nr 1243); 1440 sąd uznaje, że tenże ma 7 lat (PyZ 8, 138); 1443-44 tenże dz. Miłosławia (PyZ 8, 113v); 1444 tenże z bratem Janem oraz siostrami Elżbietą i Beatą toczą proces z [Przedpełkiem] Mościcem z Koźmina, który ma im dać cz. Galewa i Staniewa [pow. pyzdr.] jako dobra wartości 600 grz., należne im po ich rodz. ciotce Katarzynie, ż. tegoż [Przedpełka] Mościca⁴⁷Pisarz poplątał tu szczegóły pokrewieństw i powinowactw. Ciotką ojca naszych Świdwów była żona nie Przedpełka, lecz jego ojca Mościca (→wyżej: Dobrogost, pod 1405). Przedpełk także miał żonę Katarzynę, ale była to c. Bieniaka z Czeszewa (→Stęszew, przyp. 20). Popełnienie tych pomyłek wskazuje, że również matka Przedpełka musiała nosić imię Katarzyna (PyZ 9, 159v); 1445 tenże z bratem Janem i siostrami Elżbietą i Beatą, dzieci Jana⁴⁸W haśle →Kaźmierz podaliśmy błędnie, że chodzi o dzieci Zofii. Tracą wobec tego znaczenie rozważania zawarte w przyp. 2 do tego hasła syna Dobrogosta z S., otrzymują z zastrz. pr. wykupu od Dobrogosta m. Kaźmierz z przedmieściem Nowa Wieś oraz wsiami Gorszewice, Boguszyce, Komorowo i Sarniewo za 2800 grz., tytułem dóbr po matce w Miłosławiu, które Dobrogost musiał sprzedać (PG 2, 87); 1448-49 [tenże?] Jan Świdwa (Sphidwa, Sphowa!) toczy przed sądem w Haliczu proces ze Strzeczem o rany (AGZ 12 nr 1930, 2213); 1449 tenże z bratem Janem dają Mikołajowi z Komorza wieś Żydowo w pow. gnieźn., którą mają po matce, a otrzymują w zamian Rudę w pow. pyzdr. i 800 grz.; 1450 transakcję tę ponawia ich siostra Beata (PG 3, 46v; PG 4, 92v); 1450 tenże Jan Starszy wraz z Janem Młodszym, Elżbietą i Beatą, dzieci zm. Jana Świdwy, kupują z zastrz. pr. wykupu od Dobrogosta z S. miasto Kaźmierz z wsiami Nowa Wieś, Komorowo (z fortalicjum), Sarniewo, Boguszyce, Tarnowo oraz części w Witkowicach i Pietrsku za 400 grz., którą to sumę Dobrogost wziął przy sprzedaży Galewa i Skałowa (PG 4, 80); 1450 tenże z bratem Janem i siostrą Beatą dają w działach swej siostrze Elżbiecie ż. Mikołaja z Łabiszyna wsie Pełczyn, Chwalibogowo i Pączki w pow. pyzdr., a Elżbieta kwituje braci Jana, Jana i Wincentego⁴⁹Wincenty ten znany jest tylko z tej jednej zapiski, we wszystkich in., licznych zapisach jako dzieci Jana Świdwy występują tylko Jan, Jan, Elżbieta i Beata. Może więc zaszła tu pomyłka pisarza, może jednak istniał trzeci brat imieniem Wincenty, w 1450 jeszcze bardzo młody (więc nieuwzględniany poza tym przy akcjach prawnych) i wcześnie potem zm. Być może Wincenty był synem Jana z drugiej żony (Elżbiety) i tym samym tylko przyrodnim bratem dzieci z Jadwigi Miłosławskiej oraz stryja Piotra z dóbr po ojcu i matce (PG 2, 202; PG 4, 108); 1452 tenże →wyżej: Dobrogost; 1453 tenże syn zm. [Jana] Świdwy wraz ze stryjem Piotrem dziedzice w Białej [pow. lubelski] (Lubelska księga podkomorska piętnastego wieku, Lublin 1934, s. 72, 76); 1457 tenże →p. 6; 1460 tenże z bratem Janem zapisują swej siostrze, zakonnicy (devota) Beacie na swej 1/2 S., Gaju i Jastrowia tytułem dóbr po ojcu i matce dożywotnią pensję 20 grz. czynszu, 3 małdr. żyta, 2 ćw. (mensura) grochu, 1 ćw. prosa, 2 kamieni łoju i 20 wozów drewna opałowego kwartalnie oraz rybaka na stawie w S. (ACC 40, 18); 1461 tenże →wyżej: Piotr; 1462 tenże →niżej: Andrzej; 1462 tenże Jan Starszy brat zm. Jana sprzedaje z zastrz. pr. odkupu duchownemu Janowi z Otorowa 14 grz. czynszu z Komorowa i Gorszewic za 280 fl. (ACC 42, 40); 1462 tenże zapisuje na Szczepankowie w pow. pozn. 8 grz. 16 gr czynszu od sumy 100 grz. (PG 6, 135); 1462, 1464 tenże →wyżej: Piotr; 1462 tenże sprzedaje Łukaszowi Górce wdzie pozn. wsie Sulęcin i Kijowo w pow. pyzdr. za 2000 grz. (PG 6, 212), a w 1464 daje mu je w zamian za 1/10 →Modrakowa i 2000 grz. (PG 7, 194); 1462-64 tenże →Szamotuły, p. 5Ac; 1464 wspomn. sumy, jakie tenże zapłacił Andrzejowi Nienińskiemu z Domasławia w pow. kcyn. (PG 7, 223); 1464 tenże dz. w Kaźmierzu i Komorowie (PZ 18, 46v); 1465, 1466 tenże →wyżej: Piotr; 1469 tenże pozwany z cz. S. i połowy wsi Gałowo, Jastrowie, Brodziszewo i Komorowo przez Winc. Sierakowskiego o 100 grz., które winien był jego ojcu Janowi (PZ 18, 182v); 1469 tenże sprzedaje 8 grz. czynszu ze Szczuczyna od sumy 100 grz. (PG 8, 23-24); 1469, 1472 tenże wraz [ze stryjem] Piotrem dziedzice w Zwoli i Godziszowie →wyżej: Piotr; 1470 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu plebanowi w Kórniku 8 grz. czynszu z Nowej Wsi k. S. i Gaju za 100 grz. (PG 8, 57v); 1473 temuż król Kazimierz Jag. w uznaniu zasług dla państwa zapisuje 300 grz. na cłach w Poznaniu, Kaliszu, Koninie i Kościanie (AG perg. nr 726; Rykaczewski 289); 1473 tenże zapisuje ż. Elżbiecie⁵⁰Syn Jana Świdwy, Wincenty, dokonywał w 1505 działów dóbr z Pątnowskimi (→niżej), którzy byli wnukami Andrzeja z Warzymowa [na Kujawach] po córce. Prawdopodobnie zatem matka Wincentego, a ż. Jana, była również córką Andrzeja (S. Szybkowski, Kujawska szlachta urzędnicza, op. cit., s. 517; W. Brzeziński, Kujawskie koligacje wielkopolskich rodzin możnowładczych w późnym średniowieczu. (Na przykładzie dziedziców Wąsoszy i Szubina oraz Świdwów Szamotulskich), w: Z dziejów pogranicza kujawsko-wielkopolskiego, Strzelno 2007, s. 65-67) po 500 kóp gr posagu i wiana na Kaźmierzu z młynem, Nowej Wsi k. Kaźmierza, Gorszewicach, Pietrsku i lasach w Boguszynie (PG 8, 173v); 1474 temuż król zezwala wykupić wieś Bytów z rąk [jego teścia?] Andrzeja Warzymowskiego (MS 1 nr 1185); 1474 tenże sprzedaje Janowi Zarembie [z Kalinowy] Wojwanowice, 1/2 Łękawy i 1 ł. w Bobinie [w woj. krak.] za 2000 fl. (MS 1 nr 1234); 1475 tenże →niżej: Barbara; 1478 tenże występuje jako wuj ss. Mik. Tomickiego (PG 9, 97v); 1478, 1485 tenże wraz z Andrzejem z S. dzierżawcy ceł w Poznaniu (Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa, t. 1, nr 189, 191); 1479 tenże, pochodzący z rodu baronów, ze względu na chorobę uzyskuje od papieża o dyspensę na jedzenie jaj i nabiału w dni postne (Repertorium Poenitentiariae Germanicum, t. 6, Tübingen 2005, nr 2984); 1480 tenże sprzedaje Jakubowi Buszewskiemu swe części Otorowa i Świączyna za 300 grz. (PG 9, 120v); 1480 wspomn. zm. żona tegoż Anna, c. Mik. Stęszewskiego⁵¹W 1473 jako ż. Jana znamy Elżbietę (→wyżej); uznać ją chyba należy za drugą żonę, a Annę Stęszewską za pierwszą →niżej: Katarzyna; 1481 tenże →Szamotuły, przyp. 12; 1486, 1489, 1494 tenże →Szamotuły, p. 5Aa; 1484 tenże →niżej: Wincenty (pod 1499); 1488 tenże dz. w →Mędzikowie (PG 10, 103); 1493 tenże →niżej: Katarzyna; 1493 tenże kupuje od Andrzeja Pasikonia z Włościejewek wieś Śmiłowo w pow. pozn. za 400 grz. (PG 10, 192v); 1493 tenże dz. cz. →Jastrowia (AC 2 nr 762); 1493 tenże wykupuje czynsze zapisane w 1447 na Kaźmierzu (od sumy 120 grz. czyli 192 fl.), 1468 (od sumy 100 grz.) [na Szczuczynie], 1478 (od sumy 100 grz.) (ACC 70, 62v); 1493 wykup ceł z rąk tegoż i Andrzeja →niżej: Andrzej; 1497 tenże zapisuje wikariuszom kat. pozn. na Kaźmierzu i Gorszewicach czynsz 3 1/2 grz. od sumy 43 1/2 grz. (CP 14 k. 623, 634-635); 1497 tenże otrzymuje od króla Jana Olbrachta pr. do dóbr szeregu osób, które nie dopełniły obowiązku udziału w posp. ruszeniu (MS 2 nr 807; Posp. Rusz. nr 138).

1436-62 Jan (zw. też Janem Dymitrem) Świdwa Młodszy z S., syn Jana, duchowny, potem świecki: 1436-37, 1440, 1444, 1445 tenże Jan Dymitr syn Jana →wyżej; 1447 tenże akolita pap. otrzymuje od papieża prowizję na kanonię krak. nie zważając na zbyt młody wiek, gdyż ma dopiero 18 lat (BulPol. 6 nr 34; Repertorium Germanicum, t. 6, nr 3647); 1447 tenże, Mik. Chebda i Andrzej z Tęczyna, bratankowie Piotra z S., jednego z przybyłych do Rzymu posłów króla pol., posiadają papieskie rezerwacje na kanonie w Krakowie i Poznaniu; pap. orzeka, że pierwszeństwo mają prawa Jana i Andrzeja⁵²Bp krak. Zbigniew Oleśnicki kanonię w Krakowie oddał własnemu bratankowi Andrzejowi. Tłumaczył się z tego w liście do Jana Tęczyńskiego wdy krak.; wspominał tam także o [Janie] Świdwie, pisząc, iż nie chciał naruszać jego praw i zaczynać z nim sporu, „aby jego dziad [Dobrogost] i stryj [Piotr] zobaczyli, że jestem człowiekiem” (CE 1/2 nr 141) (BulPol. 6 nr 121; Theiner 2 nr 82); 1448 tenże kan. krak., przyjęty i zaprzysiężony jako akolita pap. (BulPol. 6 nr 209); 1449, 1450 tenże →wyżej: Jan Starszy; 1452 tenże →wyżej: Dobrogost; 1453 tenże toczy spór o kanonię pozn. po zm. Jakubie z Grądów (BulPol. 6 nr 729); 1453 tenże wprowadzony przez kapitułę pozn. w posiadanie kanonii, rezygnuje z niej (CP 29 k. 151, 153); 1460 tenże Jan dz. w S. i Gałowie [człowiek świecki!] →Szamotuły, p. 5Af; 1460 tenże →wyżej: Jan Starszy; 1461 tenże Jan Młodszy zapisuje czynsz z Brodziszewa (ACC 41, 25; →Ostroróg, p. 5Bb, gdzie błędnie podajemy, że chodzi o Jana Starszego); 1461 tenże śwd. dokumentu star. gen. Wlkp. Piotra z S. (Ląd 21, 20v); 1461, 1462 tenże →wyżej: Piotr; 1462 tenże →niżej: Andrzej; 1462 tenże zapisuje czynsze: na Brodziszewie 4 grz. od sumy 48 grz., a na Jastrowiu 5 grz. od sumy 60 grz. (PG 6 s. 84, 134); 1462 tenże Jan brat Jana Starszego, wspomn. jako zm. →wyżej: Jan Starszy; 1464 tenże wspomn. jako zm. →wyżej: Piotr.

1436-45 Elżbieta i Beata cc. Jana Świdwy, 1450 Elżbieta ż. Mikołaja z Łabiszyna⁵³O małżeństwie tym: W. Brzeziński, Kujawskie koligacje, op. cit., s. 64-65, 1450 Beata panna, 1460 zakonnica →wyżej: Jan Starszy; 1453 Elżbieta ż. Mikołaja z Łabiszyna, jej stryj rodz. Piotr z S. (PyZ 11, 252); ich siostrą [ale na pewno tylko przyrodnią] była też Anna, wydana za Mik. Tomickiego: 1525 wspomn. 300 grz., które zm. Jan Świdwa [Starszy] z S. swemu szwagrowi (gener) Mik. Tomickiemu [zm. 1478] zapisał tytułem posagu swej siostry, ż. Mikołaja (MS 4 nr 4613); synem Anny z S. był Piotr Tomicki (MPHn. 10, 250).

1442-64 Małgorzata c. Wincentego z S. (PSB 19, 342-343; O. Balzer, Genealogia Piastów, wyd. 2, Kraków 2005, s. 873-874; K. Jasiński, Rodowód Piastów mazowieckich, Poznań-Wrocław 1998 [2008], s. 129-130): 1446 [recte: 1442] 26 VI taż [nazwana błędnie Jadwigą] wychodzi za mąż za Kazimierza ks. maz., który umiera w tym samym roku bezpotomnie (DA lib. XII 37); 1445 tejże mąż Wacław ks. raciborski zapisuje 6000 grz. oprawy (CDS 2 s. XXIV-XXVI); 1445 taż c. Wincentego z S. i Anny, ks. raciborska →wyżej: Wincenty; 1445 taż pozwana przez Dziersława z Rozwarowa ze wsi Radzyny, Baworowo, Popówko, Piotrkowo (PZ 15, 75); 1445 taż oddaje mężowi Wacławowi 1/3 wszystkich swych dóbr w Wlkp. (PG 2, 89v-90); 1445 taż otrzymuje od Dobrogosta z S. wieś Stare Miasto [→Szamotuły Stare], którą jej ojciec Wincenty trzymał w działach braterskich (PG 2, 99v); 1446 taż sprzedaje Janowi Bnińskiemu dobra Czempiń za 6000 fl.⁵⁴Już 1448 Bniński zapisywał żonie oprawę na →Czempiniu (PG 3, 9v) (Cieplucha 138); 1446 tejże Jan Cyran ze Szczepowa spłaca 13 1/2 grz., jakie winien był jej ojcu Wincentemu; Małgorzatę reprezentuje zarządca jej dóbr na Rusi, szl. Wojciech niegdyś pisarz ziemski pyzdr. (AGZ 14 nr 1835); 1457 umiera jej drugi mąż Wacław, któremu urodziła syna Janusza oraz cc. Katarzynę, Helenę i Annę, z których Katarzyna wydana potem została za Władysława z Danaborza, a Helena za Jana z Ostroroga⁵⁵W 1465 ks. Janusz, Helena i Katarzyna toczyli proces z ss. Zachariasza Kąsinowskiego (PZ 18, 109v) (DA lib. XII 294); 1461 taż z Anną wd. po Wincentym z S. →wyżej: Piotr; 1463 tejże brat [stryj.] Piotr z S. star. gen. Wlkp. widymuje dok. ks. Wacława z 1445 (CDS 2 s. XXIV-XXVI); 1464 5 XI taż umiera i zostaje pochowana u dominikanów w Raciborzu (DA lib. XII 99-100).

1450 Wincenty? z S., syn Jana Świdwy, brat Jana Starszego i Jana Młodszego →wyżej: Jan Starszy i przyp. 49.

1462-1511 Andrzej z S., niekiedy zw. Świdwą, syn Piotra (WSB 726; Górczak 411-423; PmP nr 74; AA 227; AC 1 nr 923; AC 2 nr 1485; AR nr 1204, 1284, 1551, 1553, 1853, 2084; MS 3 nr 332, 1852; MS 4 nr 88, 192, 8748, 9220, 10025; Volumina constitutionum, t. 1/1, Warszawa 1996, s. 195; Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa, t. 1, nr 197, 201-205, 231, 232; Codex diplomaticus Universitatis, t. 3, nr 294, 313; AGZ 2 nr 56; AGZ 7 nr 100, 101; AGZ 9 nr 104, 111, 140, 165, 167; Pol. 1 nr 196; Pol. 2 nr 629; Pol. 3 nr 227; SLP 325; MK 209, 573v; Obra 51 s. 228, 403; Bledz. D 38; A nr 176, 210; ExpBel. nr 360; SBP 333-334; Akta stanów Prus Królewskich, t. 4/1, Toruń 1966, s. 10, 11, 72, 78, 115; t. 5/1, s. 234; t. 5/2, s. 97; PG 58, 16; PZ 20, 127; KoścG 3, 106v; CP 381 nr 82)⁵⁶W. Fałkowski, Elita, op. cit., s. 163, 184, zna 26 jego wystąpień w testacjach dokumentów Kazimierza Jag. (przeważnie podczas sejmów), kaszt. międz. 1472-82, kaszt. gnieźn. 1484-87, kaszt. kal. 1487-1500, wda kal. 1501, wda pozn. 1501-11, zm. 23 V 1511 (UDR 1/1 s. 105, 112, 126-127, 137; UDR 1/2 s. 80, 144):

1462 temuż Grzegorz kan. pozn. z bratem Mac. Stawieńskim ze Skoków zapisują z zastrz. pr. wykupu 100 kóp na Jastrowiu (PG 6, 79v); 1462 tenże kupuje od Jana Świdwy Starszego z S. 1/2 Krzyszkowa, 2 ł. wójtowskie z łąkami pod S. oraz sumy zapisane na wsi [nazwa nie podana]; Jan Młodszy odstępuje mu pr. bliższości do Krzyszkowa (PG 6 s. 60, 160); 1463-64 tenże dz. w Krzyszkowie →wyżej: Piotr; 1466 tenże dz. w Jastrowiu →Szamotuły, p. 5Aa; 1471 tenże →wyżej: Piotr; 1473 tenże kupuje od Mac. Borka z Gostynia kamienicę Borzujewską przy ul. Wodnej w Poznaniu za 200 grz. (PG 7, 209; ACC 53, 142); 1473-74 poddani tegoż z m. Tyśmienica [na Rusi] (AGZ 15 nr 1303, 1316); 1474 temuż król zezwala wykupić wsie Murzynowo i Łagiewniki w pow. pyzdr. z rąk Jerzego Bocka mieszcz. pozn. (MS 1 nr 1204); 1474 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu od Bartłomieja z Iwanowic wsie Brudzewo, Bolemowo i 1/2 wsi Lipie w pow. kal. za 300 grz. (PG 9, 13v); 1474 tenże jako tenut. Międzyrzecza dopuszcza do utraty tego zamku; przekupiwszy jednak złotem 2 doradców król., otrzymuje od króla Kazimierza Jag. ponownie ten zamek, który niegdyś dzierżył [jego ojciec] Piotr z S. (DA lib. XII 344-345); 1474, 1476 temuż król zapisuje 600 fl. na Międzyrzeczu (MS 1 nr 1205, 1228; AG nr 697, 703; Rykaczewski 289; G.Star. 49-50); 1475 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Mikołajowi i Włodkowi z Laskownicy wieś Krzyszkowo za 250 fl. (PG 9, 32); 1475 tenże sprzedaje abpowi lwowskiemu Grzegorzowi odziedziczoną po ojcu wieś Czarnuszowice oraz trzymaną w zastawie król. wieś Oleńczyce, obie w pow. lwowskim, za 300 i 137 grz. (AGZ 2 nr 121-122); 1475 tenże koresponduje z elektorem saskim Ernestem w sprawie rabunków na drogach (CE 3 nr 192. 224); 1475 wspomn. sumy, jakie tenże winien jest Barbarze ż. Andrzeja Sarbskiego (PG 9, 34); 1475-76 tenże patron kaplicy kantorów w S. →Szamotuły, p. 5Ac; 1475 tenże →niżej: Barbara; 1476 temuż król zapisuje na Międzyrzeczu pożyczoną od niego sumę 500 fl. oraz 100 grz. w uznaniu zasług oddanych ostatnio w Malborku (AG perg. nr 703, 697; Rykaczewski 290); 1477 tegoż pełnomocnik Jan Węgrzyn, tegoż kamienica w Poznaniu (AR nr 1282); 1478 tenże dz. w Jaworowie pozwany przez Elżbietę Gołogórską o 180 grz., jakie jego ojciec Piotr miał zapłacić jej ojcu [Piotr kupił od Gołogórskiej Czarnuszowice, →wyżej] (AGZ 15 nr 3965); 1478 tegoż trębacz Rożek; skarb król. wypłaca mu 1 fl. oraz 20 gr (Rachunki królewskie z lat 1471-1472 i 1476-1578, Wrocław 1960, s. 253-254); 1478, 1485 tenże dzierżawca cła w Poznaniu →wyżej: Jan Starszy; 1479 tenże pozwany z Jastrowia, Gałowa, Kępy, Brodziszewa i Szczuczyna (PZ 20, 86); 1480 tenże śwd. dok. sądu ziemskiego we Lwowie (AGZ 6 nr 131, 133); 1481 tenże dz. 1/2 S. oraz 1/2 wsi Gałowo, Kępa, Jastrowie, Nowa Wieś i Krzyszkowo (PZ 20, 121); 1482 tenże zapisuje swej ż. Katarzynie c. zm. Jana z Oleśnicy [w Małopolsce] po 500 grz. posagu i wiana na 1/2 Turobina z przyległymi wsiami (MK 14, 47; reg. MS 1 nr 1584 z błędami); 1482 temuż król Kazimierz Jag. zapisuje dochody z poradlnego z ziem lubelskiej i chełmskiej na poczet 1442 fl. długu, a także 200 kóp gr z poradlnego z Wlkp. (MKOpor s. 95, 133); 1484 tenże zapisuje ż. Katarzynie c. zm. Jana z Oleśnicy 1000 grz. posagu i wiana na m. Turobin z wsiami Tarnawa, Biskupie, Miejska Wola, Turobiniec, Olszanka, Żabno, Czernęcin, Rokitów, Dziatkowa Wola, Pstrągowa Wola w pow. krasnystawskim oraz wsiach Biała, Zwola, Kocudza i Godziszów w pow. lubelskim (MS 4 supl. nr 1093); 1485 tenże →p. 6; 1485 temuż król zapisuje na rok dochody ze stacji z dóbr kl. w Wągrowcu (Liber quitantiarum regis Casimiri ab a. 1481 ad 1488, Teki Pawińskiego, t. 2, Warszawa 1897, s. 30); 1485 temuż Jan z Ćmachowa przekazuje pr. patronatu kościoła w Biezdrowie (AE III 100); 1485 tenże winien jest braciom ze Studzieńca 87 grz. (PZ 21, 15v); 1486, 1487 tenże →Szamotuły, p. 5Aa; 1487 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu od Sędziwoja Będlewskiego wieś Będlewo za 100 fl. (PG 10, 81); 1488 tenże pożycza z pieniędzy nal. do braci Tomickich [których jest opiekunem⁵⁷Andrzej po śmierci Mik. Tomickiego (męża Anny c. Jana Świdwy) opiekował się jego dziećmi. Piotra Tomickiego (przyszłego bpa krak.) wychowywał (jak opowiada żywot bpa) jak własnego syna; dostrzegłszy jego zdolności, posłał go na nauki do Gniezna, a potem, gdy jechał z poselstwem do Niemiec, odwiózł go na studia do Lipska [1493?] (MPHn. 10, 250-251)] mieszczanom pozn.: Mik. Wildzie i Albertowi Heide 2000 fl., Kasprowi Heide 400 fl., Janowi Hermanowi 400 fl. i Janowi Goczałkowi 400 fl. (AR nr 1487-1490); 1488 tenże dz. w →Mędzikowie (PG 10, 103);

1491 tenże Andrzej kupuje z zastrz. pr. wykupu Bzowo za 100 fl. i pr. do Nietąszkowa za 100 fl. (PG 10 k. 136v, 148); 1491 tenże wykonawcą testamentu Jana Piecza pleb. w Przyprostyni, określany przez niego jako „pan i wychowawca” (dominus et preceptor; AC 2 nr 1469);1492 tenże →p. 6; 1493 tenże zapisuje swej ż. Katarzynie c. Jana z Oleśnicy 1000 grz. na Turobinie z wsiami Tarnawa, Biskupie, Miejska Wola, Turobiniec, Olszanka, Żabno, Czernęcin, Rokitów, Dziatkowa Wola, Pstrągowa Wola (MS 2 nr 123); 1493 tenże dz. cz. →Jastrowia (AC 2 nr 762); 1493 w sporach tegoż z Anną i Elżbietą z Biezdrowa król ustanawia zakład 1000 grz. (MS 2 nr 122); 1493 tenże zwraca królowi Międzyrzecz i Skwierzynę w związku ze spłatą wszystkich zapisanych na tych dobrach sum; dok. opatrzony własnoręcznym podpisem Andrzeja i jego pieczęcią z h. Nałęcz (AG perg. nr 948; MS 2 nr 289; Rykaczewski 291); 1493 król Jan Olbracht zezwala swemu bratu Zygmuntowi wykupić z rąk tegoż Andrzeja i jego brata [stryj.] Jana cła w Poznaniu, Kościanie, Kaliszu i Koninie oraz ponownie zapisuje temuż Andrzejowi dochody z ceł w Kaliszu, Koninie i Kleczewie, a 1495 zapisuje Zygmuntowi 4300 fl. na wspomn. cłach (MS 2 nr 209, 496; AG perg. nr 938); 1493 tenże Andrzej kupuje z zastrz. pr. wykupu od Żydów z Brześcia Litewskiego przysądzone im pr. do dóbr bpa lubuskiego w m. Kazimierzu i przyległych wsiach w pow. kon. za 1600 fl., po czym sprzedaje te pr. 1494 Hektorowi Orchowskiemu, a 1496 i 1500 Ulrykowi Heltowi mieszcz. pozn. (PG 7 k. 5, 48v, 102, 111; PG 12, 133); 1494 tenże bierze w zastaw zamki Krosno i Sulechów [na Śląsku, wówczas w posiadaniu Brandenburgii] z przyległymi wsiami (CDB B V 499-500; CDB B VI 127-129); 1496 tenże daje swej córce, pannie Katarzynie, 1/2 m. S. oraz wsi Jastrowie, Brodziszewo, Szczepankowo, Gaj, Szczuczyn, Gałowo, Kępa, Nowa Wieś, Cerekwica, Napachanie, Starzyny, Brzeźno, a także całe wsie Stare Miasto [Szamotuły Stare], Krzyszkowo, Pęckowo, Żydowo, Przecławie, Orle, Głuchowo, Gonięcino, Sołacz i młyn Grabowiec jako zabezpieczenie 2000 grz. jej posagu; kiedy suma ta zostanie wypłacona jej przyszłemu mężowi, dobra wrócić mają do Andrzeja; tenże daje jej także na 3 lata dochody z ceł w Kaliszu, Koninie i Kleczewie (PG 7, 102v-103; PG 11, 131v); 1496 tenże udając się do króla Jana Olbrachta do Piotrkowa uzyskuje od niego list żelazny na przejazd z 30 ludźmi i końmi (MS 2 nr 569, 626); 1496 tenże kolator kościoła w Biezdrowie; tamtejszy pleb. zeznaje, że Andrzej zmusił go do rezygnacji groźbami (AC 2 nr 709); 1497 tenże otrzymuje od króla pr. do wsi Orchowo i Sobiejuchy w pow. gnieźn., których dziedzice nie dopełnili obowiązku udziału w posp. ruszeniu (MS 2 nr 907; Posp. Rusz. nr 230); 1497 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu od Piotra Otorowskiego cz. Otorowa i Bielewa za 70 fl. (PG 7, 152); 1497-98 tegoż dom [domy?] na przedm. Lwowa (AGZ 15 nr 2557, 2653, 2676, 2879); 1498 tenże toczy proces z Janem synem Jana Nosa Kryczkowskiego o dobra Dmitrowice i Winniczki [na Rusi], które ojciec Andrzeja, zm. Piotr, zastawił kiedyś ojcu Jana, a Jan nie chce teraz dopuścić do wykupu zastawu (AGZ 15 nr 4462); 1498 tegoż rządca w Jaworowie szl. Jan Uniński (AGZ 15 nr 2715); 1499 tegoż dwór na ul. Rybaki pod Poznaniem (AR nr 1723); 1499 tenże dz. w Tuczępach [na Rusi] (AGZ 15 nr 2934); 1499 tenże →p. 6; 1499-1500 w procesie o pr. patronatu kościoła w →Otorowie oficjał orzeka, że temuż Andrzejowi pr. to nie przysługuje; Andrzeja reprezentuje Mikołaj z S. pleb. w Żydowie (AC 2 nr 1548; ACC 76, 150; ACC 78 k. 16, 74); 1500 Chlewiska i Napachanie wsie panów z S. [Andrzeja i Wincentego] (CP 111, 18); 1500 tenże kolator altarii we Wronkach (ACC 79, 51); 1501 tenże kupuje od Jana Walkiera mieszcz. pozn. sumę 800 fl. zapisaną na młynie końskim w Pyzdrach (PG 12, 169v);

1501 tenże Andrzej wraz z Winc. Świdwą dziedzice w Godziszowie [w woj. lubelskim] (S. Kuraś, Słownik, op. cit., s. 77); 1501, 1502 tenże Andrzej →p. 6; 1502 temuż brat Materny [straconego z rozkazu Andrzeja] zajmuje pieniądze w Krośnie i Sulechowie (AA 207); 1502 tenże daje królewiczowi Zygmuntowi sumy zapisane na cłach w Kaliszu i Koninie, a w zamian otrzymuje sumy zapisane na Gnieźnie i na 1/2 cła w Kościanie (Pol. 4 nr 110; MS 3 nr 166, 293; AG perg. nr 968; G.Star. 40); 1503 na tegoż skarży się szlachta wlkp., że nie dopuszcza do egzekucji wyroków starosty w swym sporze z wd. Czarnkowską o jej oprawę; dla egzekucji nie można nawet bez udziału wdy zwołać posp. rusznie, więc szlachta prosi króla o specjalny list z nakazem, by iść na posp. ruszenie zwołane przez samego star. (AA 300); 1503 król Aleksander pożycza od tegoż i jego zięcia Łukasza Górki srebro dla zapewnienia pracy mennicy (AA 330); 1503 temuż król zapisuje na dochodach z poradlnego w woj. pozn. pożyczoną od niego sumę 2000 fl. (MS 3 nr 1032); 1503 tenże winien jest 50 grz. Barbarze Sędzińskiej (PG 64, 49); 1504 oskarżony o fałszerstwo Żyd Jakub zeznaje, że Żyd Marcin z S., sługa tegoż Andrzeja, za jego wiedzą produkuje fałszywe guldeny (W. Maisel, Poznańskie prawo karne do końca XVI wieku, Poznań 1963, s. 286); 1504 tenże wraz z Łukaszem Górką pożyczają królowi po 600 fl. (Liber quitantiarum Alexandri regis ab a. 1502 ad 1506, Teki Pawińskiego, t. 1, Warszawa 1897, s. 118); 1504 temuż król darowuje wszystkie kary, pod jakie popadł w procesie o Czarnków z Katarzyną wd. po Sędziwoju Czarnkowskim (MS 3 nr 1484); 1504 tenże tenut. Gniezna (TD); 1504 temuż Katarzyna ż. Jana Knora z Poznania winna jest 400 fl., a 1505 – 300 fl. (AR nr 2089, 2095, 2097, 2168);

1505 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu Czeszewo w pow. kcyn. za 800 grz. i sprzedaje je 1507 Wojc. Wojnowskiemu (PG 13, 64v; MS 4 nr 21); 1506 temuż król Aleksander zapisuje na 3 lata dochody ze stacji z m. Pyzdry oraz (w uznaniu zasług oddanych w lesie Midlniciszcza [na Litwie]) dochody ze stacji z m. Wągrowiec (Liber quitantiarum, s. 203, 218); 1506 tenże prezentuje kandydata na plebana w →Otorowie (ACC 83, 65); 1506 tenże →p. 6, →Szamotuły, p. 5B; 1506 tenże dz. Jeżowa i Załuża [na Rusi] (AGZ 10 nr 206); 1506 tenże →niżej: Katarzyna, →p. 6; 1507 na prośbę tegoż król Zygmunt obniża Żydom pozn. podatki (MS 4 nr 15); 1507 wspomn. długi tegoż u ks. żagańskiego, spłacone z dochodów król. od Żydów pozn. (MS 4 nr 178); 1508 tenże →p. 6; 1508 tenże daje braciom z Paniewa Tyśmienicę z wsiami w pow. halickim, a w zamian otrzymuje Bielikowice w pow. żydaczowskim [na Rusi] i 3000 fl. (PG 66, 128v); 1509 tenże kupuje z zastrz. pr. wykupu połowy wsi Naramowice, Lubicz, Morawsko i Jezierzyce za 400 grz. (PG 14, 87); 1509 tenże kupuje Nowy Dwór w pow. pozn. za 300 fl. (PG 14, 140); 1509 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu 1/2 Topoli w pow. nak. za 200 grz. (PG 14, 141); 1509 tenże kupuje od Małgorzaty c. Tomasza Bogdanki młynarza z Poznania sumę 500 grz. zapisaną jej ojcu na dochodach m. Poznania (PG 14, 164; PG 66, 250); 1509 tenże daje [swemu wnukowi] Andrzejowi synowi Łukasza Górki wieś Wrzeszczyna (PG 14, 164); 1509 tenże kolator altarii we Wronkach (ACC 86, 139); 1509 w sporze tegoż z Andrzejem Fredrą król Zygmunt St. ustanawia wadium 1000 grz. (AGZ 10 nr 224); 1510 tenże →p. 6; 1510 tenże dz. w Żydowie, Przecławiu, Słopanowie, Krzyszkowie, Wronkach, a wraz z Winc. Świdwą z S. w Cerekwicy, Chlewiskach oraz Brzeźnie; tenże współkolator kościoła w Biezdrowie oraz (wraz z Winc. Świdwą [z S.]) kolegium manjonarzy w S. (LBP s. 86, 89, 91, 92, 93, 171, 173, 221-222, →Szamotuły, p. 5Aa); 1510 tenże zapisuje dominikanom w Poznaniu 20 fl. czynszu z dochodów m. Poznania od sumy 500 fl., który to czynsz kupił od Małgorzaty c. Tomasza Bogdanki (Dominikanie P-ń 145 i 149, dawna sygn. Diss. II nr 3 i 4); 1511 tenże [jako kolator?] wyraża zgodę na przyłączenie kościoła w Tłokini do kościoła par. w Pyzdrach (MS 4 nr 9894); 1511 tenże skwitowany z zapłaty sum zasądzonych w sądzie w Krasnystawie za zbiegłych kmieci (MS 4 nr 9912); 1511 tenże pochowany w kościele w S.; na płycie nagrobnej napis sławiący zm.⁵⁸Wierszowane epitafium Andrzejowi poświęcił też Andrzej Krzycki (Andreae Cricii Carmina, wyd. K. Morawski, Kraków 1888, s. 173-174). Być może uszczypliwy wierszyk o Andrzeju ułożył również Marcin Ściborzyc z Ponieca, a reminiscencją tej fraszki jest wzmianka w poemacie „Sbigneis” Mik. Kotwicza, gdzie mowa, że Andrzejowi nazwisko dała „sola faretra”, czyli „sam tuł” (pusty kołczan) – w słowach tych kryje się chyba złośliwa aluzja do braku zasług wojennych Andrzeja (J. Wiesiołowski, Marcin Poniecki – awanturnik i poeta późnośredniowieczny, „Rocznik Leszczyński” 6, 1982, s. 84-85), jego data śmierci (23 V 1511) i informacja, że zm. w wieku 59 lat [a więc ur. 1452]; w narożnikach tarcze z h. Nałęcz [po ojcu], Sulima [po matce], Korczak [po babce ojczystej], czwarta tarcza [h. babki macierzystej] pusta (P. Mrozowski, Polskie nagrobki gotyckie, Warszawa 1994, s. 229-230, il. 115; J. Jarzewicz, A. Karłowska-Kamzowa, B. Trelińska, Gotyckie spiżowe płyty nagrobne w Polsce, Poznań 1997, s. 116-118); 1511 król daje Janowi z Tarnowa m. Turobin, należące dotąd do tegoż Andrzeja (MS 4 nr 9859).

1470-99 Anna c. Piotra z S.: 1470 [taż?] Anna [c.?] Piotra z S. [zapiska uszkodzona] (AGZ 15 nr 3503); 1488, 1499 Otto z Pilicy i Łańcuta zeznaje, że swej ż. Annie c. Piotra z S. oprawił [kiedy?] na dobrach łańcuckich po 1000 grz. posagu i wiana (AGZ 19 nr 355, 638).

1475-80 Barbara c. Piotra z S.: 1475 taż c. Piotra, wd. po Mik. Bnińskim [zm. 1473]; wspomn., że Piotr dał jej 1000 grz. posagu (PyG 4 k. 13, 16); 1475 taż ż. Mikołaja z Kościelca (w towarzystwie brata rodz. Andrzeja i brata stryj. Jana Świdwy) kwituje bpa pozn. Andrzeja [z Bnina], który wykupił jej oprawę, zapisaną przez poprzedniego męża Mikołaja z Bnina (PG 58, 21); 1480 taż ż. Mik. Kościeleckiego star. inowrocł. (PG 9, 119v).

1480-1506 Katarzyna c. Jana Świdwy Starszego z S.: 1480 taż sprzedaje dobra nal. jej po dziadzie Mik. Stęszewskim, ojcu jej zm. matki Anny (PG 9, 192); 1481 taż Świdwianka z Łagiewnik (KoścZ 16, 291v); 1482 taż kwituje Macieja z Bnina z zapłaty 1500 fl. za Stęszew (PZ 20, 163v); 1493 taż ż. Mikołaja z Kościelca kaszt. kruszwickiego [różny od męża Barbary Szamotulskiej] wraz z ojcem Janem skwitowani z wypełnienia ugody ze zm. Maciejem z Bnina wdą pozn. w sprawie sumy 2500 grz. (MS 2 nr 220, 221); 1496 tejże mąż Mikołaj z Kościelca kaszt. kruszwicki zapisuje po 800 grz. posagu i wiana (MS 2 nr 622); 1504 29 VII taż niegdyś ż. Mik. Kościeleckiego⁵⁹Mik. Kościelecki złożył w III-IV 1505 urząd kaszt. kruszwickiego, po czym przyjął święcenia akolity 22 IV 1505, diakona 1506 i kapłana 1507, zostając później prep. chełmskim i dziekanem włocł. Z małżeństwa z Kat. Szamotulską miał tylko c. Katarzynę, wydaną za Stan. Tarnowskiego (S. Szybkowski, Kujawska szlachta urzędnicza, op. cit., s. 630). Karierę kościelną Mikołaja wspierał na pewno jego stryj Mik. Kościelecki, prep. włocł. i bp chełmski (MS 3 nr 1570); 1506 taż ogłasza testament w S. w komnacie domu Winc. Świdwy pod S.; pragnie być pochowana w kościele Ś. Stanisława w S.; z oprawionych jej na cle w Nieszawie 4000 fl. zapisuje, na wypadek bezpotomnej śmierci swej c. Katarzyny, po 1000 fl. temuż kościołowi i szpitalowi Ś. Ducha w S.; wykonawcami testamentu ustanawia Andrzeja i Wincentego z S.; 1510 taż wspomn. jako zm., proces o realizację jej testamentu (AC 2 nr 1642).

1496-1523 Katarzyna z S. c. Andrzeja: 1496 taż panna →wyżej: Andrzej; 1501 taż ż. Łukasza Górki, który zapisuje jej po 2000 fl. posagu i wiana (PG 12, 141v-142); 1511 król Zygmunt zezwala Łukaszowi, by zapisał tejże [sumy posiadane na dobrach król.] Międzyrzecz i Pobiedziska, jej zaś zezwala, by przekazała mężowi [sumy posiadane na dobrach król.] Gniezno, 1/2 cła w Kościanie, Jaworów, Piotrków, Tuszyn i dochody z poradlnego w woj. pozn. (MS 4 nr 10143-44); 1511 taż (w towarzystwie brata stryj. Wincentego, stryja Mac. Czarnkowskiego, braci ciotecznych Jana i Stan. Tomickich oraz „brata w linii matki” Jana z Opalenicy) przekazuje mężowi Łukaszowi Górce 1/2 m. S., cz. młynów końskiego i wodnego pod S., połowy wsi Gałowo, Jastrowie, Brodziszewo, Szczepankowo, Gaj, Pęckowo, Szczuczyn, Mędzikowo, Nowa Wieś, Kępa, Napachanie, Brzeźno, Chlewiska, połowy młynów Grabowiec i Stolec, całe wsie Żydowo, Krzyszkowo, Przecławie, Orle, Głuchowo, Sołacz, Gonięcino, a także kamienice w Poznaniu przy ul. Wodnej i Kościelnej [dziś Świętosławska]⁶⁰W oparciu o te kamienice syn Łukasza i Katarzyny, Andrzej Górka, zbudował po 1535 tzw. Pałac Górków, czyli dzisiejszy gmach Muzeum Archeologicznego (T. Jakimowicz, Pałac Górków w Poznaniu, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 10, 1965, z. 2, s. 99-123); osobnymi aktami odstępuje mężowi 1/2 Turobina z wsiami Biskupie, Turobiniec, Miejska Wola, Olszanka, Żabno, Rokitów, Dziatkowa Wola, Czernęcin w pow. chełmskim oraz Biała, Zwola, Kocudza, Godziszów, Gęsia Wola w pow. lubelskim, a także zapisy na dobrach król.: Gnieźnie, Jaworowie, Tuszynie, 1/2 Piotrkowa, 1/2 cła w Kościanie i na poradlnym w woj. pozn. (MS 4 nr 10171-73); 1512 król Zygmunt zezwala Łukaszowi zapisać te dobra Katarzynie w dożywocie (MS 4 nr 10209); 1512 taż daje Winc. Świdwie z S. 1/2 Cerekwicy w pow. pozn. (PG 14, 356); 1523 tejże mąż Łukasz zapisuje w dożywocie swe dobra Kórnik, Górka i Czempiń z wsiami (MS 4 nr 4138).

1499-1528 Winc. Świdwa z S., syn Jana Świdwy, ojciec Dobrogosta i Jana (Górczak 430-435; AA 480; AC 1 nr 1110; Akta stanów Prus Królewskich, t. 4/1, s. 7; t. 5/3, s. 237; Acta Tomiciana, t. 5, s. 77-78; Volumina constitutionum, t. 1/1, s. 295; AGZ 2 s. 100; Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa, t. 1, nr 227; Zbiór dokumentów i listów miasta Płocka, t. 2, Warszawa 1987, nr 281, 363), kaszt. gnieźn. 1518-28, zm. 21 IV 1528 (UDR 1/2, 37): 1499 tenże pozwany o niepłacenie czynszów dla kolegiaty w Kórniku [zapisanych w 1470]; pełnomocnik Wincentego, Jakub z S. [→Szamotuły, p. 6Bb] oświadcza, że w 1484 zm. Jan Świdwa, ojciec Wincentego, pomógł wielce bpowi Urielowi [Górce, swemu bratu ciotecznemu] w zatargach z Wawrz. Kośmidrem na sejmie w Lublinie i osobiście na własny koszt eskortował wtedy bpa z Lublina do domu, za co wdzięczny Uriel podarował mu 100 grz., od której to sumy Jan zapisał wcześniej z zastrz. pr. wykupu kolegiacie w Kórniku czynsz 8 grz. z Nowej Wsi i Gaju (AC 2 nr 1545); 1500 tenże oddaje Stefanowi Zaleskiemu w roczną dzierżawę wszystkie swe dobra w pow. pozn., tzn. 1/2 S. i cały Kaźmierz z przyległymi wsiami, za 280 grz. (PG 12, 123v); 1500, 1501 tenże →wyżej: Andrzej; 1502 król Aleksander poleca, by temuż wypłacono 100 grz. z dochodów z poboru w Wlkp. (Liber quitantiarum Alexandri regis ab a. 1502 ad 1506, Teki Pawińskiego, t. 1, Warszawa 1897, s. 20); 1502 tenże sprzedaje `z zastrz. pr. wykupu wikariuszom kat. pozn. 12 grz. 3 wiard. czynszu na 1/2 S., 1/2 młyna końskiego tamże, na całym Kaźmierzu, 1/2 Brodziszewa i na całych wsiach Pietrsko, Komorowo i Gorszewice za 161 grz. (PG 12, 188); 1504 król Aleksander trzykrotnie poleca, by temuż wypłacono po 100 grz. (Liber quitantiarum, s. 87, 91-92, 96); 1504 tenże sprzedaje Stefanowi z Zalesia na Mazowszu, w uznaniu jego wiernych służb, części Witkowic i Roszczkach za 150 grz. (PG 103, 685v, obl. z 1559); 1505 tenże w działach dóbr po ojcu z Janem, Andrzejem i Grzynką braćmi z Pątnowa [→przyp. 50] otrzymuje Warzymowo z wsiami Przewóz, Broniszewo, Rakowo i 1/2 m. Noć, im zaś daje wsie Zagórzyce, Biskupice i Kaspral [wszystkie miejscowości na Kujawach] (MS 3 nr 2256); 1506 temuż król Aleksander zapisuje na 3 lata dochody ze stacji z m. Śrem i Wągrowiec (Liber quitantiarum, s. 203-204, 211-212); 1506 tenże →wyżej: Katarzyna c. Jana; 1507 tegoż ze względu na odbywane pielgrzymki (peregrinationes) król Zygmunt [St.] zwalnia od obowiązku udziału w posp. ruszeniu (MS 4 nr 125); 1507 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Wojc. Słupskiemu 1/2 miasta Noć za 300 grz. (PG 65, 220v), a 1508-10 zostaje skwitowany ze spłaty tej sumy w ratach (PG 66 k., 149, 257); 1510 tenże sprzedaje Jarosławowi Sokołowskiemu z Wrzącej wieś Raków w pow. gnieźn. za 500 fl. (PG 14, 224); 1510 tenże dz. w Kaźmierzu, Gorszewicach, Komorowie, Pietrsku, Turowie, a wraz z Andrzejem z S. w Cerekwicy, Chlewiskach i Brzeźnie; tenże (wraz z Andrzejem z S.) współkolator kolegium mansjonarzy w S. (LBP s. 86, 92, 168, 169, 221-222, →Szamotuły, p. 5Aa); 1510 Piotr Tomicki [brat cioteczny Wincentego] do nieznanego adresata o planach ożenienia tegoż Wincentego⁶¹Żoną Wincentego została Dorota z Lubrańca (→niżej: Dobrogost, pod 1533), ale nie ma pewności, czy chodzi tu o ślub z tą właśnie kobietą; zgodził się on w końcu pojąć pannę wskazaną przez adresata, ale negocjacje z Mik. Szydłowieckim są trudne; mówi się, że panna ma zbyt mały posag (Acta Tomiciana, t. 1, s. 101); 1511, 1512 tenże brat stryj. Katarzyny c. Andrzeja →wyżej; 1512 tenże →p. 6; 1512 temuż król Zygmunt, w uznaniu zasług w służbie królowi Aleksandrowi, zapisuje na 3 lata dochody ze stacji z dóbr kl. w Wągrowcu (MS 4 nr 1408, 2035); 1512 tenże sprzedaje Jarosławowi z Wrzący wsie Warzymowo, Przewóz, Pogórki, Broniszewo, 1/2 m. Noć, młyn Kosowo na Kujawach oraz wieś Raków w pow. gnieźn. za 3000 fl. (MS 4 nr 1415); 1515 tenże i Łukasz Górka dziedzice Napachania (PZ 28, 177); 1515 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Mik. Gardzinie z Lubrańca [swemu szwagrowi] wieś Śmiłowo za 600 fl. (PG 15, 287); 1518 tenże zawiera ugodę z Wiktorynem Sienieńskim przy udziale arbitrów, którymi ze strony Wincentego są Piotr [Tomicki] bp przemyski, Mikołaj z Lubrańca wda pozn. [jego szwagier], Jan Jarand z Brudzewa wda łęcz. i Jan Spławski sędzia pozn. (MS 4 nr 11479); 1518 tenże star. krasnostawski kupuje wieś Dąbrowa w pow. gnieźn. za 400 grz. (MS 4 nr 11487); 1518 tenże wykupuje Śmiłowo od Mik. Gardziny za 500 grz. (MS 4 nr 11488); 1520 tenże wymieniony wśród roszczących sobie pr. do dochodów z cła wiślanego [we Włocławku?] (MS 4 nr 3323); 1521 tenże śwd. ugody Piotra [Tomickiego] bpa pozn. ze spadkobiercami zm. bpa Jana Lubrańskiego (AC 1 nr 1110); 1521 tenże →Szamotuły, p. 5Aa; 1521 tenże jednym z szafarzy (depositarius) woj. pozn. (MS 4 nr 12821); 1525 tenże i Łukasz Górka rezygnują sobie wzajemnie połowy dóbr S. i zatwierdzają zawartą w 1524 ugodę w sprawie młynów i słodowni w S. (MS 4 nr 14025, 14145, 14146); 1525 tenże z Łukaszem Górką dokonują działów lasów Jastrowie i Malinowiec oraz łąk przylegających do Rudek i Lipnicy (PP 10 k. 352, 396); 1527 tenże wraz z Łukaszem Górką anulują punkt umowy podziałowej dotyczący domów rybaków w S., a Łukasz daruje mu zasądzone od niego sumy (MS 4 nr 15506-15507); 1527 20 II tenże bierze w zastaw od Andrzeja z Tęczyna wdy sand. zamek Tęczyn, m. Nowa Góra i wsie Czermna, Mękinia, Ostrzeżnica, Filipowice, Krzeszowice, Wola, Nowojowa Góra, Nielepice, Buda, Tęczyn, Zalas, Frywałd, Luszowice i Mieliszowice w ziemi krak. za 3000 fl., a następnie podzastawia te dobra Andrzejowi za 100 grz. (MS 4 nr 15000, 15005); 1527 1 IV tenże dz. w Turobinie upoważnia Piotra [Tomickiego] bpa krak. i Krzysztofa Szydłowieckiego do odbioru sumy 3000 fl. od Andrzeja z Tęczyna, a 1528 8 I kwituje Andrzeja z zapłaty (MS 4 nr 15128, 15401); 1527 tenże daje swej słudze uczc. Katarzynie z Rudek kosztowności i szaty za wierną służbę (PG 16, 179), a 1528 owa Kat. Rudzka z S. otrzymuje od króla list żelazny na 20 lat (MS 4 nr 5339); 1528 tenże ustanawia swego brata ciotecznego Piotra Tomickiego bpa krak. i podkanclerzego oraz Andrzeja z Tęczyna opiekunami swych ss. Dobrogosta i Jana oraz małol. c. [Anny] (MS 4 nr 5337); 1528 21 IV tenże wspomn. jako zm. →niżej: opieka Tomickiego.

1508-26 wzmianki o wykupionych czynszach na rzecz wikariuszy kat. pozn.: 1508 o czynszu 16 grz. z dóbr S. od sumy 200 grz., 1511 o czynszu 7 grz. z S., Kaźmierza i Pomorzanowic od sumy 84 grz., 1512 o czynszu z S., Kaźmierza, Brodziszewa, Komorowa i Gorszewic od sumy 200 grz., 1515 o czynszu 100 grz. z 1/2 S. [zapisanym w 1455 zapewne przez Piotra, →wyżej], 1526 o czynszu 20 grz. z S., Kaźmierza, Brodziszewa, Psarskich, Komorowa i Gorszewic (CP 14 s. 639-641, 643; CP 24, 28).

1511-41 Łukasz Górka, mąż Kat. Szamotulskiej, star. gen. Wlkp. 1508-35, kaszt. pozn. 1511-35, wda pozn. 1535-37 (UDR 1/2 s. 117, 164), potem (od 1538) bp włocł., zm. 1542 (PSB 8, 409-412): 1511, 1512 tenże otrzymuje od żony Katarzyny c. Andrzeja z S. jej dobra po ojcu →wyżej: Katarzyna; 1515 tenże →wyżej: Wincenty; 1516 tenże →Szamotuły, p. 6A; 1520 tenże kupuje od króla czopowe z S. i in. swoich miast za 220 grz. (MS 4 nr 12495); 1521 tenże →Szamotuły, p. 5Aa; 1521 na prośbę tegoż król Zygmunt St. odnawia przyw. ks. Przemysła II w sprawie zwolnień i pr. niem. dla S. (MS 4 nr 13070); 1523 tenże →wyżej: Katarzyna; 1524-25, 1527 tenże →wyżej: Wincenty; 1529 tenże →niżej; 1531 tenże →Szamotuły, p. 5Aa; 1540 tenże →niżej: Dobrogost; 1541 tenże dz. w S. (PG 17, 473).

1528-35 opiekę nad Dobrogostem i Janem ss. Winc. Świdwy sprawuje Piotr Tomicki (brat cioteczny Wincentego, bp krak. i podkanclerzy kor.): 1528 21 IV Piotr Tomicki składa temuż Dobrogostowi kondolencje z powodu śmierci ojca i posyła mu swych ludzi, Jana Zbąskiego kan. pozn. i Andrzeja Nieszkowskiego, którzy zadbają o pogrzeb i roztoczą opiekę nad majątkiem (Acta Tomiciana, t. 10, s. 202-203); 1529 Tomicki jako opiekun dzieci zm. Winc. Świdwy poleca spłacić z dochodów z S. jego długi wobec poddanych Łukasza Górki kaszt. pozn. i mieszczan z S. (Acta Tomiciana, t. 11, s. 124, 130, 173, 287); 1530 król zakazuje pozywania do sądów małol. Dobrogosta i Jana ss. Winc. Świdwy, z których pierwszy ma 11, a drugi 8 lat (MS 4 nr 5655, 15748); 1530 Kaźmierz miasto dzieci Winc. Świdwy (MS 4 nr 15779); 1530 ciż Dobrogost i Jan kupują od Hieronima Łaskiego wsie Łubnice, Orlec Wielki, Orlec Mały, Czarzyzna, Otaląż, Otaląska Wola, Góra, Wolica, Przeczów, Stara Wieś, Łyczba, Grabowa, Zrębin, Szczeka, Ruda, Rudniki, Okrągła, Zawada i Dziewiątle w pow. wiślickim za 5000 fl. (MS 4 nr 15840); 1533 Tomicki jako opiekun dóbr S. prosi Benedykta Izdbieńskiego [kan. pozn., zaufany Tomickiego, a zarazem sekretarz Górki, potem bp pozn.], by zadbał o nie, wpływają bowiem tylko czynsze, nic zaś z folwarków; w sprawie jeziora w Cerekwicy trzeba poprosić Łukasza Górkę, żeby nie czynił krzywdy sierotom [małol. Świdwom]; prosi też Benedykta, by składał mu odrębnie dochody z Tomic, Lisowa i S., gdyż osobno zbiera pieniądze siostrzeńców (Acta Tomiciana, t. 15, s. 377, 381); 1534 Tomicki skarży się, że Stan. Odrowąż ze Sprowy nie zwrócił 5000 zł, jakie pożyczył od jego siostrzeńców Świdwów z S. pod zastaw Jarosławia [na Rusi] (Acta Tomiciana, t. 16/1, s. 216-218, 324-325, 422-423, 460-462, t. 16/2, s. 456-457); 1535 Tomicki w swym testamencie wspomina sumy nal. do jego siostrzeńców z S. (Acta Tomiciana, t. 17, s. 567).

1528-60 Dobrogost (Bonawentura) Świdwa z S., syn Wincentego: 1528 tenże małol. →wyżej: Wincenty; 1528-37 tenże →wyżej; 1533 tenże starszy siostrzeniec (nepos) bpa Piotra Tomickiego pozostaje na dworze pod jego opieką (Acta Tomiciana, t. 15, s. 231); 1533 tenże Dobrogost, Jan i Anna dzieci Winc. Świdwy i Doroty siostry Grzegorza z Lubrańca (KG 6, 275, dawniej k. 300); 1535 tenże zaniedbuje studia w Padwie (gdzie przed 2 laty wysłał go Piotr Tomicki), oddaje się płochym zajęciom i czyni długi, więc Tomicki postanawia sprowadzić go do kraju; w kwietniu do Tomickiego dociera informacja o ciężkiej chorobie tegoż (Acta Tomiciana, t. 17, s. 64-65, 81, 108, 308, 310, 387, 626); 1537 tenże Dobrogost, Jan i Anna wymienieni wśród wnuków Mik. Lubrańskiego (KG 7, 12v-13); 1540 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Łukaszowi Górce 75 zł czynszu z Turobina za 1500 zł; Łukasz może ten czynsz przeznaczyć dla mansjonarzy w S. lub na in. potrzeby (PG 17, 454v); 1542 tenże z bratem Janem dziedzice cz. Kazimierza (KG 7, 322v); 1544 tenże sprzedaje 1/2 młynów w dobrach Turobin (PG 18, 95); 1548 tenże w działach z bratem Janem [→niżej] dostaje 1/2 Turobina i przyległych wsi Żabno, Czernieczyn, Tarnowa, Biskupie, Olszanka, Gąsia Wola, Gurowa Wola, Biała, Godziszów, Zwola i Kocudza (PG 18, 401-411); 1550 tenże →niżej: Jan; 1553 Zofia i Jadwiga cc. tegoż Dobrogosta i zm. Anny Stadnickiej (PG 97, 1060); 1560 tenże daje Stan. Górce swą 1/2 Turobina z przyległymi wsiami, a otrzymuje w zamian dobra Dłotlice, Dys, Kassythow [Krasinin?], Stoczek, Rudka, Dąbrówka, Chodorowa Wola, Siedliska, Ciemna, Koziełkowa Wola, m. Kamionka, Snyczyna Wola i Nowy Dwór [w woj. lubelskim]⁶²Dobrogost nie żył już w 1577. Została po nim wd. Zofia z Dąbrowicy (występująca 1577-1601) oraz syn Jan poświadczony w l. 1598-1604 jako „pan i dziedzic majętności kamieńskiej, dłotlickiej, kozłowskiej etc.” (Lublin, Archiwum Państwowe, Akta miasta Kamionka 3, s. 17, 26-27, 214, 314, 327-328, 335); w 1622 dziedziczką Kamionki była Beata z S. Wilczyńska, najpewniej c. Jana (informacja prof. J. Łosowskiego z Lublina). Jezuita Kasper Cichocki w swych Alloquia Osiecensia (1615) pisał, że ostatni z Szamotulskich był katolikiem i zwrócił katolikom kościół w Kamionce, który przez 40 lat zajmowany był przez innowierców (cyt. za J. Łukaszewicz, Dzieje kościołów wyznania helweckiego w dawnej Małej Polsce, Poznań 1853, s. 344). Chodziło tu chyba o Jana. Na Litwie znana była potem rodzina Świdów h. Grabie, pisząca się też w końcu XVIII w. „ze Świdwów” i używająca w klejnocie Nałęcza (S. Konarski, Szlachta kalwińska w Polsce, Warszawa 1936, s. 294-298). Wątpliwe jednak wydaje się, by byli to potomkowie Świdwów Szamotulskich (PG 104, 636).

1528-65 Jan Świdwa z S., syn Wincentego, kaszt. biech. 1549-65 (UDR 1/2, 33): 1528-37 tenże →wyżej; 1539 tenże sprzedaje 3 ł. w Gaju (PG 17, 282); 1539 tenże arbiter w sporze pleb. z Otorowa z dz. z Buszewa (Dominikanie P-ń Diss. VIa nr1); 1542 tenże →wyżej: Dobrogost; 1542 tenże dz. części Roszczek (PG 84, 68-69); 1545 tenże zapisuje swej ż. Elżbiecie c. Janusza Latalskiego z Łabiszyna wdy pozn. po 6000 zł posagu i wiana na 1/2 S., całym Śmiłowie i 1/4 Kępy, Nowej Wsi, Szczuczyna, Gaju, Szczepankowa, Jastrowia, Brodziszewa, Gałowa, Napachania, Chlewisk, Brzeźna, sobie zachowując Kazimierz w pow. kon. i Zagórzyno w pow. kal. (PG 18, 220); 1546 tenże dz. cz. Kazimierza (KG 6, 286v); 1548 tenże w działach z bratem Dobrogostem [→wyżej] dostaje 1/2 S., całe Śmiłowo, 1/4 Szczuczyna, Nowej Wsi, Kępy, Gaju, Szczepankowa, Jastrowia, Brodziszewa, Gałowa, Chlewisk, Brzeźna, Napachania, cały Kaźmierz z wsiami Cerekwica, Gorszewice, Komorowo, Pietrsko i Turowo, 1/2 kamienicy na ul. Żydowskiej w Poznaniu oraz dobra po zm. Grzegorzu Lubrańskim w Lubrańcu i Kazimierzu, a także cz. Zagórzyna (PG 18, 410-411); 1550 tenże z bratem Dobrogostem i siostrą Anną procesują się o dobra Lubraniec (KG 9, 212-213); 1554 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Turowo (PG 19, 175; PG 98, 205v), a 1555 Gorszewice (PG 19, 287; PG 99, 505); 1556 tegoż ż. „pani Świdwina” →Szamotuły, przyp. 15; 1556 tenże otrzymuje od Wojc. Sadowskiego wieś Wielkie (PG 19, 359); 1557 tenże sprzedaje 1/5 Zagórzyna, Żegocina, Pamięcina, Pruszkowa, Godowa, Dojutrowa i Zagórzynka w pow. kal. (PG 19, 416; PG 101, 71v); 1558 tenże winien Przyjemskim 1000 zł (PyG 17, 334v); 1559 tenże otrzymuje od Wawrz. Lubrańskiego 400 zł na poczet sumy 15000 zł, jaką zapisał mu zm. Mik. Gardzina Lubrański (PG 103, 449); 1560 tenże sprzedaje Turowo oraz cz. dóbr Kazimierz (PG 19 k. 795v, 824v); 1561 tenże kupuje Wymykowo k. Poznania (PG 20, 76v); 1563 tenże ma wykupić Gorszewice sprzedane z zastrz. pr. odkupu (PG 107, 129); 1563 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Komorowo i cz. Pietrska (PG 20, 225v); 1566 1 VII tenże wspomn. jako zm., 1569-70 wd. po tymże Elżbieta Latalska →niżej: Jan.

1528-50 Anna c. Winc. Świdwy: 1528 taż małol. →wyżej: Wincenty, 1537 taż →wyżej: Dobrogost, 1550 taż →wyżej: Jan; [wg Dworzaczka, tabl. 104, była żoną Mik. Cykowskiego stolnika krak.].

1557-73 Łukasz Górka⁶³Żoną Łukasza była Elżbieta (Halszka) z Ostroga. Po ojcu, kniaziu Ilii Ostrogskim, dziedziczyła wielkie dobra na Wołyniu i stała się przedmiotem rozgrywki między konkurentami. W 1553 została porwana przez stryja Konstantego Wasyla Ostrogskiego i zmuszona do ślubu z Dymitrem Sanguszką. Sąd król. skazał za to Dymitra na utratę praw. Dymitr uciekł z Halszką do Czech, ale został tam doścignięty i zabity (1554) przez Zborowskich. Ci ostatni liczyli, że Halszka zostanie teraz ż. młodego Marcina Zborowskiego, na co nie zgodził się król Zygmunt August, który postanowił oddać jej rękę Łukaszowi Górce. Małżeństwo Łukasza z Halszką (1555) nie zostało jednak skonsumowane, a ślub odbył się bez zgody jej matki Beaty, która nie oddała córki i ukryła się z nią u dominikanów we Lwowie. W oblężonym przez siły król. klasztorze Halszka zawarła nowy ślub z kniaziem Siemionem Słuckim. Po zdobyciu klasztoru (1559) król nie uznał jednak tego małżeństwa i oddał Halszkę Łukaszowi. Sprawę miał ostatecznie rozstrzygnąć sąd, ale Siemion szybko zm. (1560). Halszka nie akceptowała związku z Górką, który trzymał ją podobno w areszcie domowym na zamku w S. (co wymaga zresztą wnikliwego zbadania). Postać jej stała się tematem licznych miejscowych podań („wieża czarnej księżniczki”). Po śmierci Górki (1573) Halszka opuściła S., ale, uznana za chorą umysłowo, nie wyszła już ponownie za mąż i osiadła w dobrach Ostrogskich w Dubnie na Wołyniu i tam zm. 1582 (PSB 8, 424-426; S. Zagórska, Halszka z Ostroga między faktami a mitami, Warszawa 2006) syn Andrzeja (zm. 1551), a wnuk Łukasza, wda pozn., zm. 1573 i pochowany w S., po czym przeniesiony do Kórnika (PSB 8, 412-414): 1557 tenże w działach z braćmi Andrzejem i Stanisławem otrzymuje [1/2] S. z wsiami, Wronki, dwór w Poznaniu i in. dobra (PG 101, 860); 1567 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu Wojc. Czarnkowskiemu kaszt. śrem. folwark Gąsawy, wsie Szamotuły Stare, Sycyn, Gaj, 1/2 Nowej Wsi oraz 1/4 Kępy i Szczuczyna (PG 20, 619); 1568 tenże sprzedaje z zastrz. pr. wykupu Mik. Borkowi Gostyńskiemu 1/2 m. S. z całym folwarkiem, młynem słodowym i połowami wsi Szczuczyno, Gaj, Stare Miasto [→Szamotuły Stare], Brodziszewo, Grabowiec, Pęckowo oraz całą wsią Miedzikowo (PG 20, 671v-672); 1569 tenże →Szamotuły, p. 4B, 5Aa, przyp. 15; 1570 tenże →Szamotuły, p. 3A; 1571 tenże →niżej: Jan; [po bezpotomnej śmierci Łukasza połowa S. przypadła jego braciom Andrzejowi (zm. 1583, PSB 8, 405-407) i Stanisławowi (zm. 1592, PSB 8, 416-421); w ramach nieznanego nam podziału między nimi otrzymał ją Stanisław, który sprzedał te dobra w 1579 Jakubowi Rokossowskiemu, →niżej]⁶⁴Nie znamy dokładnie okoliczności, w jakich Górkowie pozbyli się S. Choć Łukasz już w 1568 sprzedał te dobra z zastrz. pr. odkupu Mik. Gostyńskiemu, to faktycznie władał na pewno S. aż do swej śmierci (23 I 1573), jak pokazują liczne zapisy w KsŁawn. Jeszcze 15 IV 1573 wybraną ławę zatwierdził burgrabia jego braci Andrzeja i Stan. Górków (KsŁawn. nr 487), a więc Górkowie posiadali wciąż S. Jednak już na przełomie 1573 i 1574 ich częścią władał Mik. Gostyński (→Szamotuły, p. 5Aa oraz przyp. 17) i widać go aż do 31 I 1578 (KsŁawn. nr 749). Nie znamy aktu nabycia S. przez Gostyńskiego od Górków. Zapewne znów była to transakcja z zastrz. pr. odkupu (a więc posiadanie Gostyńskiego miało charakter czasowy). W 1579 bowiem to Stan. Górka sprzedawał 1/2 S. Rokossowskiemu.

1566-80 Jan Świdwa z S., syn Jana, ojciec Zofii i Urszuli: 1566 tenże w uznaniu wiernych służb dla ojca, zm. Jana Świdwy kaszt. biech., daje: szl. Wojc. Bielickiemu tzw. „pański dom” w Wymykowie pod Poznaniem, a Walentemu Redkowskiemu⁶⁵Redkowski był w 1569 burgr. Jana w S. (→p. 2), a występuje też (obok Jakuba Kuli Kąsinowskiego z synem, Tymoteusza Lipczyńskiego i Jerzego Przecławskiego) w gronie towarzyszy Jana Świdwy, którzy w 1574 uczestniczyli w najściu na kościół w S. →Szamotuły, p. 5Aa, Wojc. Konopińskiemu i Janowi Dąbrowskiemu po 2 ł. w Kępie w pow. pozn. (PG 20 k. 506v, 525); 1566 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu: Nową Wieś i 1/2 Chlewisk za 2550 zł oraz Napachanie i cz. Chlewisk za 4200 zł (PG 20 k. 507, 530v); 1566 tenże daje Marcinowi Pietrskiemu cz. Brzeźna i Chlewisk oraz 800 zł, a otrzymuje w zamian cz. Pietrska (PG 20, 531v); 1567 tenże dz. cz. Napachania (PZ 35, 230); 1567 tenże student w Heidelbergu (Matrikel der Universität Heidelberg, t. 2, Heidelberg 1886, s. 43); 1569 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu swej matce Elżbiecie Latalskiej m. Kaźmierz, Nową Wieś, Śmiłowo i Cerekwicę oraz 1/4 Jastrowia i Chlewisk za 6000 zł (PG 21, 29); 1569 1 VII tenże daje młodzieńcowi Danielowi Prinzowi Ślązakowi kamienicę w S. za wierne służby⁶⁶Daniel Prinz był wraz ze Świdwą na studiach w Heidelbergu (wpisani są razem w tamtejszej metryce). Potem został dyplomatą na służbie Habsburgów, odbywał z ramienia cesarza poselstwa do Polski (w czasie elekcji) i głośną misję do Moskwy (zostawił z niej ważny opis Rosji). Otrzymaną od Świdwy kamienicę w S. bardzo szybko (28 IX 1569) sprzedał Michałowi Jaryszewskiemu mieszcz. w S. (KsŁawn. nr 225); dla odbioru rat ustanowił 13 I 1570 pełnomocnika Melchiora Jaskóleckiego (nr 249), ale jeszcze 23 VI 1572 osobiście odłożył spłatę jednej z rat (nr 426), a 25 XI 1573 skwitował Jaryszewskiego z zapłaty (nr 540) (KsŁawn. nr 204, 224); 1569 tenże →Szamotuły, p. 4B, 5Aa, 1570 tenże →Szamotuły, p. 3A; 1570 tenże wraz z matką Elżbietą sprzedają Napachanie i Gorszewice (PG 21 k. 48, 71); 1570 tenże daje swemu słudze Walentemu Redkowskiemu 4 ł. w Kępie, a Janowi Pietrskiemu rolę w Chlewiskach (PG 21, 71v); 1570 tenże zapisuje ż. Katarzynie c. Jakuba z Ostroroga po 6000 zł posagu i wiana na 1/2 S., całym zamku w S., 1/2 Kaźmierza oraz połowach połówek Nowej Wsi, Cerekwicy, Śmiłowa, Pietrska, Komorowa, Gorszewic, Gałowa, Szczuczyna, Nowej Wsi, Brodziszewa i Gaju (PG 21, 140); 1571 tenże dokonuje z Łukaszem Górką działów łąk i lasów pod S. →Szamotuły, p. 2; 1571 tenże sprzedaje 1/2 Szczepankowa (PG 21, 201); 1574, 1575 tenże →Szamotuły, p. 5Aa oraz przyp. 17; 1575 i 1576 tenże z ż. Katarzyną z Ostroroga sprzedają z zastrz. pr. odkupu Pietrsko i Komorowo (PG 21 k. 567, 654v; wykup 1580: PG 137, 51); 1576 tenże sprzedaje swą cz. mł. Grabowiec w Szczuczynie (PG 21, 625v); 1577 tenże z ż. Katarzyną sprzedają Kaźmierz, Nową Wieś, Śmiłowo i cz. Chlewisk (PG 21, 722; wykup w 1579: PG 134, 753); 1577 tenże sprzedaje z zastrz. pr. odkupu 1/4 Szczuczyna i Gaju z łąką Pęckowo (PG 21, 761v); 1579-80 tenże, głównie zapisy długów (TD); 1581 12 I tenże wspomn. jako zm. ojciec Zofii i Urszuli →Szamotuły, p. 5Aa; 1581-91 Kat. Ostrorożanka wd. po tymże Janie (1595 wspomn. jako zm.), tegoż cc.: Zofia 1581-89 panna, 1589-91 ż. Jana Rokossowskiego, 1598-1603 wd. po nim, 1608 ż. Jana Kucharskiego, 1609 wspomn. jako zm.; Urszula 1581-95 panna, 1595-1600 ż. Jana Broniewskiego, 1602-03 wd. po nim, 1604-17 ż. Stan. Strykowskiego (TD).

1568-78 Mik. Borek Gostyński kaszt. sant. (UDR 1/2, 157-158): 1568 tenże kupuje z zastrz. pr. odkupu 1/2 S. →wyżej: Łukasz Górka; 1574 tenże „pan połowy S.” (KsŁawn. nr 612); 1574, 1575 tenże →Szamotuły, p. 5Aa oraz przyp. 17; 1575 tenże kolator kościoła w →Szamotułach Starych; 1578 tenże daje rolę pod S. Błażejowi Adamitiusowi [ministrowi braci czeskich] (KsŁawn. nr 746); [o charakterze władzy Mik. Gostyńskiego →przyp. 64].

1579-80 Jakub Rokossowski, podskarbi kor. 157880, zm. 1580 (PSB 31, 534-538), pochowany w S. (Kohte 3, 56; KZSz. V z. 3, s. 28, il. 122): 1579 tenże wprowadzony w posiadanie nabytych od Stan. Górki m. i zamku S., przedmieścia Stare Miasto [→Szamotuły Stare], oraz wsi Brodziszewo, Szczuczyn, Gałowo, Jastrowie, Szczepankowo, Gaj, Kępa, opust. Pęckowo, a także Gąsawy, Popowo, Popówko, Sycyn, Brzęczewo, Podlesie, Piotrkowo, Nowa Wieś (PG 135, 410); 1579 tenże →Szamotuły, p. 5Aa; 1580 tenże płaci pobór (ŹD 31).

1589-91 Jan Rokossowski syn Jakuba, mąż Zofii c. Jana Świdwy z S. (PG 154, 90) →wyżej; 1614 Stan. i Andrzej Rokossowscy ss. zm. Jana dzielą S. (Łopiński 3, 20-22).

6. 1296 – 1313/14 Mikołaj z S. syn Tomisława: 1296 [tenże?] kan. pozn. i kanclerz bpa pozn. (Wp. 2 nr 754); 1301 – 1313/14 tenże archid. pozn. (Wp. 2 nr 843, 855, 896; DA lib. IX 64); 1304 tenże kan. pozn. (Wp. 2 nr 883).

1310? (1312?) Dobrogost Mały z S. z rodu Nałęczów, syn wdy Tomisława pokonuje pod Kłeckiem wojska przysłane przez ks. głog. Henryka⁶⁷Bitwa pod Kłeckiem była epizodem walk przeciwko rządom głog. w Wlkp. Tradycyjnie datuje się ją w literaturze na l. 1312-13. JurDz 124-125, wskazuje jednak na możliwość jej datowania, zgodnie z przekazem Długosza, na 1310. Długosz podaje też, że podczas zdobywania Poznania przez rycerstwo zginął archid. pozn. Mikołaj z S. (DA lib. IX 64). Są to informacje dopisane do gotowego tekstu, a więc zostały zaczerpnięte z jakiegoś później znalezionego źródła. Ze względu na zainteresowanie Szamotulskimi i dokładność danych o nich można przypuszczać, że chodziło o jakieś zaginione zapiski o Nałęczach z S., powstałe w XIV w. zapewne w ich kręgu (T. Jurek, Notes on the Nałęcz Family of Szamotuły. A Contribution to the Lords’ Historiography in Mediaeval Poland, „Quaestiones Medii Aevi Novae” 12, 2007, s. 155-165) (DA lib. IX 62).

1329-32 Wincenty [z S.]: 1329 król Władysław Łok. zatwierdza rozejm, jaki tenże wda pozn. Wincenty zawarł z margrabią brand. Ludwikiem (Wp. 2 nr 1103); 1331 Wincenty rycerz, wda pozn. i jego bracia Dobrogost rycerz i Tomisław giermek zawierają układ pokojowy z margrabią brand. Ludwikiem; jeśli król pol. chciałby najechać Marchię, wówczas Wincenty, Dobrogost i Tomisław nie udostępnią mu zamków Wieleń i Czarnków; gdyby zaś król zaatakował inną drogą, wówczas będą służyć margrabiemu swymi zamkami z tej strony Noteci⁶⁸Układ zawierano w Landsbergu (dziś Gorzów Wlkp.), więc być może chodziło o obszar na N od Noteci (Nową Marchię). Świadczyłoby to o posiadaniu już wówczas przez Nałęczów dóbr zanoteckich (→przyp. 23). Kontekst wskazuje jednak raczej na majątki Nałęczów na S od Noteci, w Polsce (bo ich udostępnienie margrabiemu traktowane jest jako warunek umowy) [tzn. na S od Noteci?]; gdyby popadli w konflikt z królem, przystaną wraz ze swymi zamkami do margrabiego i nie zawrą bez jego woli ugody z królem⁶⁹Układ ten służył długo jako dowód „zdrady Wincentego z S.”. W świetle ustaleń nowszej literatury interpretuje się go jako umowę między rycerstwem z obu stron granicy, mającą na celu pacyfikację stosunków, co odpowiadało na pewno ówczesnej polityce pol. (A. Czacharowski, Społeczne i polityczne siły w walce o Nową Marchię w latach 1319-1373 ze szczególnym uwzględnieniem roli możnowładztwa nowomarchijskiego, Toruń 1968, s. 109; E. Rymar, Przynależność, op. cit., s. 60-65, a także prace cytowane w przyp. następnym). Niewykluczone zresztą, że (jak sugerował już dawno A. Kłodziński, Rokowania polsko-brandenburskie w r. 1329, „Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział Historyczno-Filozoficzny” 47, 1905, s. 57 n.) układ ten (którego tekst zachowany jest tylko w późnej kop.) pochodzi w istocie z 1329 i jest po prostu aktem rozejmu, który ratyfikował potem król Władysław Łok. (→wyżej) (Wp. 2 nr 1117); 1331 tenże Wincenty wda pozn. oraz star. Wlkp. i Kujaw, gdy król Władysław powierza zarząd tych ziem swemu synowi Kazimierzowi, pragnie oderwać te ziemie i jako „najgorszy zdrajca królestwa i narodu” sprowadza potajemnie najazdy Krzyżaków na Kujawy oraz na Wlkp.; godzi się jednak z królem i chcąc zatrzeć imię zdrajcy, gorliwie ściga najeźdźców; to on zaczyna bitwę pod Płowcami [27 IX 1331] i mężnie w niej walczy⁷⁰W świetle tej niemal współczesnej relacji rocznikarskiej wina Wincentego polegać miała na potajemnych konszachtach z wrogiem, co wskazuje, iż nie było na to ewidentnych dowodów. Inaczej rzecz przedstawił potem Długosz (DA lib. IX 157-168), u którego Wincenty urażony za pozbawienie urzędu star. uciekł do Krzyżaków i uczestniczył osobiście w ich najeździe, potem jednak, dręczony wyrzutami sumienia, pogodził się z królem pod Koninem i w bitwie pod Płowcami uderzył znienacka od tyłu na wroga (czyli wciąż znajdował się w obozie krzyż.). Długosz podał też interesujący i wiarogodny szczegół, że Wincenty pisał się z S. i Pomorzan. Sprawa „zdrady” Wincentego była długo dyskutowana w literaturze, przy czym od dawna dążono do jego rehabilitacji (K. Potkański, Zdrada Wincentego z Szamotuł [1899], przedruk w: tegoż, Lechici, Polanie, Polska. Wybór pism, Warszawa 1965, s. 529-562, 564-565; G. Labuda, Studia nad XIV wiekiem, 2. Zdrada Wincentego z Szamotuł, „Sprawozdania PTPN” 1964, s. 68-69; J. Pakulski, Stosunek wojewody poznańskiego Wincentego z Szamotuł do zakonu krzyżackiego i Marchii Brandenburskiej, „Zapiski Historyczne” 37, 1972, z. 3, s. 29-44; Z. Wielgosz, An regni pessimus defraudator et gentis? Jeszcze o Wincentym z Szamotuł, w: Ars historica, Poznań 1976, s. 467-473). Istnieją bowiem wyraźne dowody, iż Wincenty walczył z obydwoma najazdami krzyż. w VII i IX 1331. Jeden ze świadków wydarzeń zeznał w późniejszym procesie pol.-krzyż., że bił się pod Pyzdrami [VII 1331] razem z wdą i star. Wincentym (Lites wyd. II t. 1 s. 316). Także źródła krzyż. potwierdzają, że właśnie oddział „starosty” (czyli Wincentego) szedł we IX 1331 w pol. straży przedniej i to on rozpoczął bitwę pod Płowcami (T. Jurek, Radziejowskie Pole (27 IX 1331 roku), w: Radziejów poprzez stulecia, Włocławek-Radziejów 2002, s. 111, 118). Wydaje się, że tłem dla pojawienia się zarzutu zdrady mogły być jakieś niesnaski lub tarcia kompetencyjne między star. Wincentym a królewiczem Kazimierzem, powołanym wtedy na namiestnika król. w Wlkp. Nominacja ta wprowadzała zamęt w organizację zarządu terytorialnego. Kiedy w VII i IX 1331 spadły najazdy krzyż., wyrządzające ogromne szkody, opinia szukała zapewne winnych zaniedbań w przygotowaniach obronnych. Dworska propaganda, by bronić dobrego imienia króla i królewicza, wskazała zatem kozła ofiarnego w osobie Wincentego (który jako star. odpowiedzialny był za obronę ziemi), sugerując jego zdradzieckie kontakty z wrogiem (MPH 2, 855-857; MPH 3, 192-195); 1332 tenże Wincenty na wieść o najeździe krzyż. na Kujawy zwołuje posp. ruszenie do Gniezna, ale nie udaje się przebić do oblężonego Brześcia (Lites wyd. II t. 1 s. 327, 340).

1339 Dobrogost [z S.] cześnik kal. składa zeznania w procesie pol.-krzyż.; widział spalone przez Krzyżaków [w VII 1331] miasta Środa, Kłecko, Pobiedziska i Kostrzyn (Lites wyd. II t. 1 s. 111, 337).

1343 Tomisław [z S.] kaszt. gnieźn. jeden z gwarantów pokoju z Krzyżakami, przywiesza do dok. pieczęć z h. Nałęcz (Wp. 2 nr 1221; reprodukcja pieczęci: M. Gumowski, Handbuch der polnischen Siegelkunde, Graz 1966, nr 507).

1382-84 Sędziwój Świdwa: 1382 tenże z Gałowa kaszt. nak. przywiesza swą pieczęć z h. Nałęcz do dok., którym panowie pol. przyrzekają wierność tej córce króla Ludwika, którą wyznaczy on na władczynię Polski (Wp. 3 nr 1804); 1383 tenże z Żydowa⁷¹Wg wydawcy Wp. pieczęć przy dok. nr 1804 ma napis: „de Gylewo”, a przy dok. nr 1807: „de Szidowo”. Wobec bliskości czasowej obu dokumentów budzi się podejrzenie, że chodzi o błędne odczyty z odcisków jednego tłoka. Autopsja or. dokumentów (Kraków, Biblioteka Czartoryskich, perg. nr 184, 187) potwierdza jednak, że przy każdym wisi odcisk innego tłoka, odpowiednio z napisami: „... de Galowo” oraz: „... de Szidowo” przywiesza swą pieczęć do dok., którym panowie wlkp. przyrzekają wierność Marii c. króla Ludwika (Wp. 3 nr 1807); 1383-84 tenże Sędziwój Świdwa kaszt. nak. jednym z przywódców stronnictwa „ziemian” w wojnie domowej przeciwko star. Domaratowi [z Iwna i Pierzchna] z rodu Grzymałów [niżej podajemy tylko wybrane epizody tej wojny, wiążące się z S.:] 1383 stronnicy Domarata pustoszą ziemie wokół Wronek, S., Buku i Grodziska; star. Domarat atakuje i pustoszy Wronki, po czym przybywa do folw. tegoż Sędziwoja w Piotrkowie k. S. i stamtąd łupi miasto S.; Sędziwój przybywa z odsieczą i 15 II w bitwie gromi Domarata, ścigając jego wojska aż 2 mile za Wronki; na pole bitwy przybywa jednak Wierzbięta ze Smogulca i zwycięża pozostających tam jeszcze „ziemian”, a Sędziwój ucieka do Ostroroga; Domarat wycofuje się do Obornik i stamtąd pustoszy cały obszar między Poznaniem, Bukiem i Wronkami; 26 IV 1384 Sędziwój czyni ze swego fortalicjum w Gałowie wypad na Przecław; [wiosną?] 1384 „ziemianie” zawierają rozejm z Domaratem, ale Sędziwój nie chce go przestrzegać; Domarat napada na miasta Kaźmierz i S. oraz okoliczne wsie; Sędziwój gości w tym czasie w swym fortalicjum w Gałowie na śniadaniu nowego star. Peregryna [z Węgleszyna], ale nie odważają się stawić oporu (MPH 2 s. 729-732, 754-756 – Kronika Janka z Czarnkowa; DA lib. X s. 112-114, 138-140).

1399-1444 Dobrogost z S.: 1399 tenże bierze udział w wyprawie Witolda na Tatarów, zakończonej klęską nad Worsklą, z której uchodzi z życiem (DA lib. X 226-228); 1404 tenże uczestniczy w rozmowach star. gen. Wlkp. Tomka [z Węgleszyna] i in. panów wlkp. z Krzyżakami w sprawie Drezdenka (Weise 1 nr 40; CDB A XVIII 316; Reg. 1/1 nr 764, 780; Reg. 2 nr 1526); 1406 tenże jednym z panów pol., przyjmujących w imieniu króla Wałcz (Wp. 5 nr 93); 1410 tegoż chorągiew (nr 41) z h. Nałęcz uczestniczy w bitwie pod Grunwaldem⁷²W 1418 Mik. Będlewski oskarżony o to, że nie wziął udziału w „wielkiej wojnie” (tzn. wyprawie 1410), tłumaczył się, że był wtedy ciężko chory, ale posłał posłańców z usprawiedliwieniem do Dobrogosta Szamotulskiego i Mik. Czarnkowskiego, którzy byli dowódcami (seniores capitanei) we właściwej dla niego chorągwi; Dobrogost potwierdził to zeznanie (MHP nr 144). Wynika stąd, że Dobrogost osobiście wraz z jednym ze współrodowców dowodził wystawioną przez siebie chorągwią, która nie składała się jednak z samych Nałęczów (Mik. Będlewski był h. Łodzia); →K. Mosingiewicz, Chorągwie rodowe i ich dowódcy w bitwie pod Grunwaldem, w: Prace z dziejów państwa i zakonu krzyżackiego, Toruń 1984, s. 111-113; jesienią tr. tenże wraz z Sędziwojem z Ostroroga wspiera wojska król. walczące z Krzyżakami pod Tucholą (DA lib. X-XI s. 91, 151); 1420 tenże z rozkazu króla posłany do krzyż. wójta Nowej Marchii (CDB A 18 s. 173); 1421 tenże przebywa w Prusach [jako poseł?] (Wp. 8 nr 921); 1423 tenże jednym z posłów króla Władysława Jag. na spotkanie z Witoldem w Wielonie; tenże uczestniczy w zjeździe w Warcie, gdzie król wydaje przywileje (DA lib. XI s. 190, 192); 1424 tenże członkiem komisji na rozmowy z Krzyżakami w sprawie granicy Polski z Nową Marchią (CEV nr 1165); 1425 tenże jednym z posłów króla Władysława Jag. do Danii (Reg. 1/1 nr 4449; CE 1/1 nr 62); 1427 tenże członek komisji do negocjacji gran. z Węgrami (CE 2 nr 157); 1430 tenże jednym z panów pol. zobowiązujących się, że po śmierci Władysława Jag. wybiorą królem jednego z jego synów; przywiesza do dok. pieczęć z h. Nałęcz (CE 2 nr 178, pieczęć 33); 1430 tenże jednym z posłów pol. do Witolda (CEV nr 1402); 1430 tenże jednym z panów wlkp. strzegących z polecenia król. dróg, którymi mogliby jechać posłowie króla węg. i niem. Zygmunta z koroną dla Witolda (DA lib. XI 288; KoścZ 9, 284v; K. Górska-Gołaska, Zasadzka rycerstwa wielkopolskiego na Drodze Margrabskiej pod Turzą Górą w 1430 r., „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 12, 1976, z. 1 (23), s. 53-62); 1434 tenże przywiesza pieczęć z h. Nałęcz do dok. układu króla Władysława Jag. z ks. litewskim Zygmuntem (Akta unii Polski z Litwą, Kraków 1932, nr 60, pieczęć 20); 1434 tenże wymieniony wśród panów pol., ręczących za króla Władysława III, że po dojściu do lat sprawnych potwierdzi przywileje Królestwa (CE 2 nr 222); 1435 tenże jednym z negocjatorów pokoju brzeskiego z Krzyżakami (DA lib. XI-XII 163-164; CE 2 nr 237 [tu pieczęć z h. Nałęcz], 238) i jednym z jego gwarantów (A. Szweda, Wielkopolscy gwaranci pokoju brzeskiego 1435 roku, RH 67, 2001, s. 201); 1439 tenże jednym z uczestników sądu skazującego na śmierć jako wroga ojczyzny umierającego Spytka z Melsztyna, który jest mężem c. Dobrogosta, Beatryczy (DA lib. XI-XII 203-204); 1444 11 VI Jan Wedel donosi wlk. mistrzowi o swych rozmowach z najważniejszymi panami pol., m. in. z tymże Dobrogostem i Wincentym z S. (CDB A XVIII 191; M. Biskup, Zjednoczenie Pomorza Wschodniego z Polską w połowie XV wieku, Warszawa 1959, s. 143).

1417-44 Wincenty z S. (→też przyp. 26): 1417 tenże uczestniczy w soborze w Konstancji; król rzymski i węg. Zygmunt listem pisanym z Konstancji do nie nazwanego władcy poleca go jako człowieka pragnącego poznawać sztukę wojenną (Index actorum saeculi XV, Kraków 1888, nr 941; H. Polaczkówna, Księga bracka Św. Krzysztofa na Arlbergu w Tyrolu, MH 10, 1931, s. 167); 1423 tenże jednym z rycerzy wlkp. wyznaczonych przez króla Władysława Jag. do towarzyszenia królowi duńskiemu Erykowi w podróży przez Polskę (CE 1 nr 62); 1424 tenże wyznaczony przez króla członkiem komisji na rozmowy z Krzyżakami w sprawie granicy Polski z Nową Marchią, nie jest wymieniony w protokole z obrad komisji (CEV nr 1165); 1428 tenże uczestniczy w wyprawie Witolda przeciwko Nowogrodowi Wielkiemu (DA lib. XI 246; A. Prochaska, Dzieje Witolda wielkiego księcia Litwy, wyd. 2, Kraków 2008, s. 229-230); 1432 tenże opatruje swą pieczęcią z h. Nałęcz akt, którym szlachta i miasta wlkp. zobowiązują się po śmierci króla Władysława Jag. wybrać następcą jednego z jego synów (Wp. 9 nr 1289, pieczęć 4); 1432 tenże wraz z Janem Mężykiem dowódcami wyprawy na Podole przeciwko kniaziowi Fedkowi z Ostroga (DA lib. XI-XII 73); 1437 temuż i Janowi z Sienna ks. Świdrygiełło powierza zamek w Łucku, oni zaś 1438 za zgodą panów pol. wydają go ks. Zygmuntowi Kiejstutowiczowi (DA lib. XI-XII s. 175, 197-198); 1439 tenże z in. panami wlkp. prosi bpa pozn., by pozwolił Abrahamowi ze Zbąszynia i Abrahamowi z Kiebłowa oczyścić się z zarzutu herezji (AC 2 nr 1079); 1440 tenże jednym z panów pol. towarzyszących królowi Władysławowi III na Węgry; tenże wraz z in. rycerzami z polecenia króla Władysława zajmuje Budę (DA lib. XI-XII s. 224, 228; MPH 6 s. 38, 41; J. Dąbrowski, Władysław Jagiellończyk na Węgrzech, Warszawa 1922, s. 30-31); 1440 tenże wyznaczony jednym z posłów na rokowania z królową węg. Elżbietą wd. po Albrechcie Habsburgu (J. Dąbrowski, Władysław, op. cit., s. 65); 1442 tenże obecny na wyprawie wojennej pod Gorzowem [Górnośląskim] (APP, Kr. 1, 26); 1444 tenże →wyżej.

1440-73 Piotr z S.: 1440 [tenże?] Świdwa z S. jednym z panów pol. towarzyszących królowi Władysławowi III na Węgry (DA lib. XI-XII 224; MPH 6, 38); 1443 tegoż h. Nałęcz wśród wymalowanych z polecenia króla Władysława III w kościele par. NMP w Budzie herbów panów pol. zasłużonych w walkach z Turkami (DA lib. XI-XII 287-288; J. Dąbrowski, Władysław, op. cit., s. 119); 1445 tenże jednym z panów pol. posłanych przez zjazd w Piotrkowie na Litwę do Kazimierza Jag. z zaproszeniem na tron pol. (DA lib. XII 15); 1447-48 tenże wraz z Wyszotą z Górki posłami króla Kazimierza do papieża Mikołaja V (DA lib. XII s. 48, 64; →p. 3: Jan Młodszy); 1451 tenże jednym z 12 panów pol. uczestniczących w zjeździe w Parczewie, wysłany w poselstwie na Wołoszczyznę (DA lib. XII 114); 1454 tenże jednym z panów pol. (wymieniony bez żony) wysłanych przez króla Kazimierza do Cieszyna na spotkanie przybywającej królowej Elżbiety Rakuszanki (DA lib. XII 176-177); 1454 tenże uczestniczy w Toruniu w hołdzie stanów pruskich królowi Kazimierzowi (DA lib. XII 201-202); 1454 tenże wraz z Janem Tęczyńskim posłowie króla Kazimierza do Czech (DA lib. XII s. 204, 220; M. Biskup, Trzynastoletnia wojna z Zakonem Krzyżackim 1454-1466, Warszawa 1967, s. 230; R. Urbánek, České dějiny, t. 3/2, Praha 1918, s. 899); 1455 tenże star. gen. Gdańska i Pomorza [tzn. dowódca wojsk pol. na Pomorzu] (DA lib. XII 225; CE 3 nr 59; Reg. 1/2 nr 13592; M. Biskup, op. cit., s. 320-322, 333, 343-344, 358, 363, 379, 395); 1455 tenże jednym z panów wlkp. ręczących za króla Kazimierza Jag., że w ciągu 4 lat zwróci zajęte na potrzeby państwa skarby kościelne (CE 3 nr 69); 1456 tenże jednym z posłów król. do ks. Bolesława opolskiego (DA lib. XII 252); 1456 tenże jednym z przedstawicieli króla w negocjacjach z zaciężnymi krzyż. (DA lib. XII 259; Weise 2 nr 343; Reg. 1/2 nr 14149; M. Biskup, op. cit., s. 432-433); 1456 tenże towarzyszy poselstwu stanów pruskich do króla Kazimierza (M. Biskup, op. cit., s. 439); 1458 tenże naczelny hetman wojsk pol. w Prusach (DA lib. XII 305; M. Biskup, op. cit., s. 523, 526-527, 531); 1458 tenże jednym z posłów króla pol. do Albrechta ks. austriackiego (M. Biskup, op. cit., s. 539); 1460 tenże uczestniczy w spotkaniu z posłami brand. w Międzyrzeczu (CDB A XXIV s. 177, 179); 1461 tenże i Jan Zaremba z Kalinowy dowódcy wojsk pol. na Pomorzu; posp. ruszenie wlkp. buntuje się przeciwko Piotrowi, oskarżając go o bezprawne łączenie starostwa gen. Wlkp. z urzdem kaszt. pozn. oraz surowość i chciwość w rządach; Piotr z licznymi krewnymi i zwolennikami (fratres et necessarii) uchodzi z obozu, a król wycofuje wojsko (DA lib. XII s. 360, 367; M. Biskup, op. cit., s. 592-593); 1466 tenże jednym z panów pol., którzy przywiesili swe pieczęcie do dokumentów pokoju toruńskiego z Krzyżakami; przy dok. wstępnym zachowana pieczęć Piotra z h. Nałęcz, przy dok. głównym pieczęć oderwana (P. Nowak, Pieczęcie przy polskim dokumencie wstępnym pokoju toruńskiego z 1466 roku, RH 67, 2001, s. 225; M. Grzegorz, Analiza dyplomatyczno-sfragistyczna dokumentów traktatu toruńskiego z 1466 r., Toruń 1970, s. 116; Weise 2, 287); 1467 tenże prowadzi w S. rozmowy z posłem brand.; w czasie rozmów Piotr proponuje spotkanie z elektorem w S. lub w swoim miasteczku Wronki, skarży się, że Niklowi Gelingowi burmistrzowi z S. zabrano w Nowej Marchii 22 beczki śledzi; ocenia też wojnę pruską jako tak kosztowną, że całe Prusy nie były jej warte (CDB C I s. 414-428, na s. 420-428 dokładny raport z rozmów); 1469, 1470 tenże obecny w Piotrkowie przy hołdach kolejnych wielkich mistrzów krzyż. (B. Wyrozumska, Hołdy wielkich mistrzów krzyżackich, w: Historia vero testis temporum, Kraków 2008, s. 265, 270); 1471 tenże obecny w Krakowie podczas spotkania z posłami czeskimi, którzy powołali Władysława Jag. na tron czeski (J. Tęgowski, Lepsza wersja dokumentu Władysława Jagiellończyka potwierdzającego warunki elekcji kutnohorskiej z 1471 roku, w: Historia vero testis temporum, Kraków 2008, s. 62; Rachunki królewskie z lat 1471-1472 i 1476-1578, Wrocław 1960, s. 4); 1472 tenże jednym z posłów król. na zjazd stanów pruskich (Acten der Ständetage Preussens, königlichen Anteils (Westpreussen), t. 1, Danzig 1896, s. 264); 1473 tenże jednym z posłów pol. na zjazd z Konradem Białym ks. oleśnickim w Koźminie (Pol. 4 nr 87).

1447-53 Jan Świdwa Młodszy z S. duchowny →p. 3.

1457 Jan Świdwa z S. towarzyszy królowi Kazimierzowi w Gdańsku w spotkaniu z królem szwedzkim Karolem (DA lib. XII 276-278); 1466 tenże zasłużony przy zdobywaniu Chojnic →p. 3: Piotr.

1485-1506 Andrzej z S.: 1485 tenże poseł do wlk. mistrza krzyż., członek komisji wybranej przez króla do zbadania sytuacji na Mierzei Wiślanej (Akta stanów Prus Królewskich, t. 1, Toruń 1955, s. 325, 354); 1492 tenże uczestnik elekcji króla Jana Olbrachta w Piotrkowie (CE 3 nr 387; Akta stanów, t. 3/1, s. 27; Volumina constitutionum, t. 1/2, Warszawa 2000, s. 317); 1499 tenże poseł do króla niem. Maksymiliana (Akta stanów, t. 3/2, s. 135; M. Biskup, Polska a Zakon Krzyżacki w Prusach w początkach XVI wieku, Olsztyn 1983, s. 87); 1501 tenże prowadzi w Międzyrzeczu rozmowy z posłem krzyż., po czym uczestniczy w rokowaniach z Krzyżakami w maju w Toruniu, a w czerwcu-lipcu w Malborku (M. Biskup, Polska a Zakon, op. cit., s. 109, 120, 126-128); 1501 tenże zapowiada poparcie królewicza Aleksandra w zbliżającej się elekcji; po elekcji wybrany jednym z posłów jadących do Aleksandra na Litwę z zawiadomieniem o wyborze, wygłasza przed nim w Mielniku uroczystą mowę (Materiały do dziejów dyplomacji polskiej z lat 1486-1516 (kodeks zagrzebski), Wrocław 1966, s. 104, 110-114; Akta stanów Prus Królewskich, t. 4/1, s. 17-18); 1501 tenże przywiesza swą pieczęć z h. Nałęcz do dok. unii z Litwą (Akta unii Polski z Litwą, Kraków 1932, nr 79; Volumina constitutionum, t. 1/1, s. 102); 1502 tenże jednym z posłów król. na zjazd stanów pruskich (Akta stanów Prus Królewskich, t. 4/1, s. 36, 41); 1502 temuż wraz z Piotrem Kmitą sejm zleca czuwanie nad mennicą (AA 54; Volumina constitutionum, t. 1/1, s. 116); 1506 tenże uczestnik elekcji króla Zygmunta St., posłany do niego z wieścią o wyborze (Volumina constitutionum, t. 1/1, s. 183-184; L. Finkel, Elekcja Zygmunta I, Kraków 1910, s. 202, 211, 215-216, 218, 264, 271, 277); 1506 tenże uczestnik koronacji króla Zygmunta (Acta Tomiciana, t. 1, s. 14); 1506 tegoż proponuje rada m. Gdańska do składu poselstwa pol. na rozmowy z ks. słupskim Bogusławem (Akta stanów Prus Królewskich, t. 4/2, s. 205-206); 1508 tenże jednym z komisarzy król. do rozmów z Asmem Schonembeckiem (MS 4 nr 240); 1510 tenże jednym z posłów pol. na rozmowy w Poznaniu w sprawie krzyżackiej (Acta Tomiciana, t. 1, s. 54; Akta stanów Prus Królewskich, t. 5/2, s. 291; M. Biskup, Polska a Zakon, op. cit., s. 263, 275).

1512 Winc. Świdwa z S. jednym z posłów, którzy sprowadzić mają [z Węgier Barbarę Zapolya] narzeczoną króla Zygmunta St. (Acta Tomiciana, t. 2, s. 9-10).

7. Górczak 357-436, gdzie zestawione dokładnie transakcje majątkowe potomków Sędziwoja Świdwy.

Dodatkowe skróty →Szamotuły, p. 7.

8. Domy Szamotulskich w Poznaniu: 1430 kamienica panów z S. przy ul. Sukienniczej [Żydowskiej] w Poznaniu⁷³Późniejsza tradycja z kamienicą tą, pozostającą w ręku Świdwów jeszcze w XVI w., łączyła rzekomą profanację hostii przez Żydów w 1399. Kamienicę wykupili więc 1659-61 karmelici i na pocz. XVIII w. zamienili ją na istniejący do dziś kościółek Pana Jezusa (ŁOp. 1, 123-124) (SBP s. 235 nr 69, s. 247 nr 160); 1474 kamienica Piotra z S., 1473, 1477 kamienica Andrzeja z S., 1499 dwór Andrzeja na Rybakach, 1548 kamienica Jana Świdwy przy ul. Żydowskiej →p. 3 i przyp. 60.