ŁĄCZYN

(1153 Lantczyno, 1210 Lanczino, 1256 Lantchiono, 1263 Lantczyn, 1271 Landchyn – wszystkie nazwy z kop. z XVII w., 1450 de Langczina – or., 1470–80 Lanczyno, 1529 Lanczin, Laczyn, 1530 Ląncin, 1564 Luczyn) 3 km na SW od Jędrzejowa.

1. 1308 ziemia krak. (Mp. 1,139); 1581 pow. ksiąs. (ŹD s. 87); 1470–80, 1598 par. Jędrzejów (DLb. 2 s. 71; WR k. 224).

2. 1271 Bolesław Wstydl., zezwalając klasztorowi Cyst. w Jędrzejowie założyć we wsi Jędrzejów miasto na pr. niem. średz., bierze pod uwagę, że wieś ta nie jest tak obszerna, by pomieścić miasto, i przyłącza do niego 4 sąsiednie wsie, m.in. L.; por. Jędrzejów m., p. 4a (Pol. 3, 44); 1308 →p. 3; 1331 L. graniczy z m. Jędrzejowem (Mp. 1, 187); 1529 rozgraniczenie dóbr Tęczyńskich Mierzawy i Przyłęku [dziś Przyłęczek] od wsi kl. jędrz. Słaboszowice, Potok [Mały], L., Łysaków i Przyłęk rozpoczyna się od ścian dóbr Klemencice, Słaboszowice, Mierzawa i Piskorzowice. Granice dochodzą do 3 kopców granicznych Mierzawy, Słaboszowie i Klemencic. Dalej kopce sypane są przez las i dąbrowę do drogi z Mierzawy do Słaboszowie, aż do rz. Mierzawy. Granice przechodzą przez tę rzekę, bagno i ziemię, na których nie wolno sypać kopców, lecz gdzie granice zaznaczono palami. Granice dochodzą do roli zw. Kaczmarska, należącej od dawna do Mierzawy, przekraczają bagno, dochodzą do lasu, idą przez las i pole do potoku zw. Potoczka, i znów przez las, w którym czyniono znaki graniczne na drzewach, do bagna zw. Września [dziś wieś i las Września; UN 21 s. 25], przekraczają to bagno, wchodzą znów w las. Dalsze kopce są sypane „ad bufforium alias ad blonya” poniżej sadzawki i grobli w Przyłęku, przez to błonie aż do starego koryta rz. Mierzawy [dziś rz. Mierzawka?], w dół rzeki i jej starym korytem. Po obu brzegach rzeki mieszkańcy ww. wsi mogą łowić ryby. Kopce sypane są po obu brzegach rz. Mierzawy i jej starego koryta aż do ściany wsi Piskorzowice. Tu zamykają się granice między Mierzawą Tęczyńskich a wsiami klaszt. Słaboszowice, Potok, Borów, L., Łysaków i Przyłęk. To co „ab incoptione earundem granicierum” leży po prawej ręce, ma wieczyście należeć do dóbr Tęczyńskich Mierzawy i Przyłęku, a to co po lewej ręce – do kl. Zostają usypane kopce narożne: jeden przy wsi Przyłęk Tęczyńskich i drugi przy wsi Przyłęk klaszt., k. ściany wsi Piskorzowice. Mieszkańcy obu wsi Przyłęk mają pr. wolnego wypasu pomiędzy granicami, tak jednak, by nie wyrządzać szkód na obsianych polach i na łąkach obu wsi. Do dworów we wsiach klaszt. Potok i Przyłęk oraz do dworów Tęczyńskich w Przyłęku i Pokrzywnicy czyli Pokrzywce dziedzice tych wsi w razie potrzeby wzajemnie będą mieć swobodny dostęp poza usypanymi granicami. Tęczyńscy i ich potomni mogą na rz. Mierzawie zakładać sadzawki, także poza wyznaczonymi granicami, czyli w dobrach klaszt. Także dz. Potoku [Wielkiego] i Bartłomiej Borowski z [szlach. cz.] Borowa zobowiązują się przestrzegać wieczyście wyznaczonych granic tam, gdzie przytykają do ich dóbr (Mysz. 36).

3. Własn. ryc. i książęca, następnie kl. Cyst. w →Jędrzejowie. 1154 [1153] Jan arcbp gnieźn. eryguje i uposaża częścią swego patrymonium klaszt. Cyst. w Brzeźnicy [tj. w Jędrzejowie], nadając mu m.in. wieś L. [w tej części dok. autentyczny] z dziesięcinami [nadanie dziesięcin w późniejszej, ale jeszcze XII-wiecznej interpolacji] (Mp. 2, 372 – podfałszowana kop.; Repert. 55; DHn. 5–6 s. 12, 53–4); 1256 Bolesław Wstydl. uwalnia wsie kl. jędrz., m.in. L., od stanu (Mp. 1, 43); 1263 tenże poświadcza zamianę dóbr między kl. jędrz. a Sułkiem wwodą krak. Sułek daje klasztorowi całą dziedzinę komorników i koniarzy w L. i Nagłowicach, „terram ąuandam” ciągnącą się na [miarę] 3 pługów, które to dobra otrzymał od księcia za zasługi, a dostaje w zamian od kl. wieś Krzesławice [pow. rad.] (Mp. 1, 63); 1271 →p. 2; 1308 Władysław Łok. nadaje wieczyście klasztorowi jędrz. całą swoją dziedzinę L. z rolami do niej przynależnymi, a położonymi w Łysakowie. L. trzymali ludzie poddani księcia (quam homines nostri obnoxii tenuerunt); 1318 tenże powyższe nadanie potwierdza i odnawia przez opatrzenie nową pieczęcią (Mp. 1, 139, 156); 1331 tenże zwalnia mieszkańców L. należącego do kl. od powinności zw. stan, świadczonej księciu i jego urzędnikom (Mp. 1, 187); 1379 →p. 4; 1395 młyn →Jędrzejów-klasztor p. b.; 1426 Piotr z Pisar pkom. królowej poświadcza, że mieszkańcy L. zadośćuczynili mu za karę „pepli reginalis” [kara zw. też mszycą, płacona na rzecz królowej za zabójstwo kobiety]. Na karę tę zostali skazani zagrodnik i jakiś mieszkaniec (Mp. 4, 1235); 1450 szl. Maciej z Bukowej [niezid.] i szl. Stan. [Niemsta] ze Słaboszowie poręczają za kmieci z L. Leonarda i jego starszego, niepodzielonego z nim syna, że będą utrzymywać pokój ze szl. Pawłem ze Skroniowa (GK 11, s. 83); 1470–80 własn. jw., ł. kmiece, dają jaja, koguty i sery, odrabiają powaby, płacą sep. Karczma, zagrodnicy, folwark, młyn (DLb. 2 s. 71; 3 s. 364); 1529 kl. pobiera z L. 2 grz. 12 gr czynszu (LR s. 250); →p. 2; 1530 pobór z 1 ł. (RP k. 14); 1563 pobór z 3 h, uprzednio ził. (RP k. 125); 1564 L. wieś kl. jędrz. daje do zamku w Żarnowcu jako sep 5 korców żyta i 4 korce owsa oraz płaci za robotę dla zamku 3 fl. 18 gr wraz z wsiami klaszt. Węgleniec i Łysaków (LS s. 19).

4. 1379 opat jędrz. Bertrand powierza Szczepanowi z Deszna i jego ss. Mikołajowi i Przybkowi lokację na pr. średz. wsi L. i sprzedaje im za 60 grz. gr pras. sołectwo. 30 grz. mają wypłacić klasztorowi zaraz, a 30 grz. w ciągu 12 lat, po 2 1/2 grz. rocznie.

W L. jest już 8 ł. osadzonych, ww. sołtysi mogą osadzić 12 ł., z których każdy powinien być szeroki na 12 prętów – każdy pręt ma mierzyć 7 1/2 łokcia takiego, jakim mierzy się sukno na targu w Jędrzejowie – i długi na 42 stajania. To co zostanie w L. po wymierzeniu, kl. rezerwuje dla siebie, a mieszkający (habitantes) na łanach tej rezerwy winni wg zwyczaju płacić klasztorowi 6 sk. z każdego łanu. Po 8 latach wolnizny kmiecie nowoosadzeni mają płacić 1/2 grz. z łanu, jak kmiecie z dawna osadzeni. Będą też obow. własnymi wozami wozić do klasztoru dzies. zbożową z wymłóconej w L. dzies. snop. z własnych zasiewów i dzies. kon. Kl. zatrzymuje dla siebie w L. dwór z 4 ł. i gumno. Mieszkańcy winni obrabiać dla kl. 1 stajanie w jesieni i 1 na wiosnę, dawać z każdego łanu na Wielkanoc 20 jaj, a na Wniebowzięcie NPM [15 VIII] 2 kurczęta. Kmiecie są obow. do 2 obiadów dla kl. rocznie lub do płacenia za każdy obiad 6 sk. i dania 2 ćw. owsa. W razie wyprawy wojennej mają mieszkańcy płacić po 1 sk. Ilekroć król lub jego locumtenens zażąda podarków od kmieci wsi klaszt., ich mieszkańcy winni je dawać. Z dawna osadzeni kmiecie w czasie 8-letniej wolnizny będą płacić czynsz, świadczyć robocizny i dawać 1 obiad rocznie. Sołtysi i ich potomni otrzymują 41. wolne od czynszu, z których będą dawać dzies. snop. dla kl., przywożąc ją do gumna klaszt., są natomiast wolni od przewożenia wymłóconej dzies. do kl. i od oddawania dzies. kon. Dostają też połowę z dawnych łąk we wsi, reszta łąk zostaje w równych częściach podzielona dla mieszkańców. Jeżeli sołtysi z pomocą klasztoru założą karczmę lub młyn, winni z nich oddawać klasztorowi połowę dochodu. Do sołtysów ma należeć trzeci den. z kar i przysiąg i dziesiąty den. z czynszów. Sołtysi są obow. wyprawić dla kl. 1 obiad rocznie, bez możliwości zamiany na 6 sk. i 2 ćw. owsa (Mp. 1, 347).

5. 1154 [1153] →Jędrzejów-klasztor p. b i przyp. 9; 1210 →Jędrzejów-klasztor p. b; 1379 →p. 4; 1470–80 dzies. snop. i kon. należy do ww. kl. (DLb. 3 s. 364); 1529 dzies. snop. wart. 2 1/2 grz. należy do ww. kl. (LR s. 250).

Uw. W SHGK 3 s. 420 znajduje się błędny odsyłacz: Lanche →Łączyn. Niezid. wieś „Lanche” wymieniona jest wśród wsi odziedziczonych przez Jana arcbpa gnieźn. po jego krewnym Śmile s. Bodzęty, nadanych przez tegoż arcbpa klasztorowi jędrz. i położonych – o ile można je było zidentyfikować – w woj. sand. →Mp. 2, 374 tekst 2. W haśle Jędrzejów-klasztor (SHGK 2 s. 317) zasugerowano, ze znakiem zapytania, identyfikację z Łączynem.