BIAŁCZ

(1393 or. Balcze, 1401 Balcz, 1404 Balczwo!, 1409 Byalcze, Byalcz, 1416 Bylcz, Byelcz, Vyalcz! 1435 Byalecz) 8 km na SE od Sierakowa.

1. 1434n. pow. pozn. (PG 1, 10); 1508 n. par. Chrzypsko Wielkie (ASK I 3, 4).

2. 1409 jeziora w B. → p. 3; 1434-35 jez. → Kostrzynek, które należało do Chrzypska, należy do B. → p. 3; 1514 Wojc. Grobski oraz Małg. Białecka ż. Jana Kaczlińskiego dzielą się jeziorami w B.: Grobski otrzymuje jez. wielkie [→ Białcz Wielki] a Małg. Białecka jez. Kostrzynek, jez. małe [→ Białcz Mały] i cz. bagna Okrąglec (Okraglecz); strony zachowują pr. łowienia ryb na oddanych przez siebie jeziorach sieciami małymi zw. zabrodnia, nie mogą natomiast używać tam niewodu ani włoku; przewiduje się budowę grobli k. bagna Okrąglec dla ochrony łąk przed zalaniem (PG 69, 496v); 1543 Małg. Białecka wd. po Janie Kaczlińskim sprzedaje z pr. odkupu za 100 fl. Peregrynowi Kurskiemu 1 ł. opust. zw. Phipowski oraz jez. Kostrzynek w B. (PG 18, 27v).

3. Własn. szlach. 1393 Gertruda z B. dowodzi w sporze z panią Łagiewnicką [z Łagiewnik w par. Chojnica?], że nie wzięła posagu od swych rodziców (WR 1 nr 173); 1401 Hektor (Jaktor) z Wróblewa [i z Ćmachowa] w sporze z bratem Mrokotą z Wróblewa o 1/3 Wróblewa i 1/2 B. (KP nr 641); 1402 Mrokota i Hektor bracia z Wróblewa w sporze ze [swym] bratem [stryjecznym] Sławętą z Kłodziska o 1/3 z 2 części we Wróblewie i o 1/3 z czwartej części B. (KP nr 1050); 1403 Hektor Ćmachowski ma dać [bratu] Mrokocie z Wróblewa [część] B. wartości 2 kop gr i w ciągu 3 lat ma mu spłacić sumę główną oraz czynsz (KP nr 1606); 1404 tenże ma proces z bratem Sławętą [z Kłodziska] i z jego dziedzicami o działy we Wróblewie i B. (KP nr 2075); tenże przegrywa proces z bratem Mrokotą z Wróblewa o cz. w B., która należała do zm. brata Janusza [z Wróblewa] (WR 1 nr 736); 1408-09 tenże zeznaje w sprawie 1/2 jezior w B., że Wincenty Obrzycki [kupując 1/2 B.] nie kupił całych jezior w B. (WR nr 1 665, PZ 3 k. 147, 172; por. WR 1, 736); 1409 sąd przyznaje Sędziwojowi z Wróblewa połowę B., darowaną mu, jak o tym mówi litera resignatoria, przez żonę; Hektor nie ma prawa pozywać go o to do sądu (PZ 3, 111v); 1415-16 Bartosz z B., h. Przosna, jego matka h. Junosza (WR 1 nr 860, 864, 865; MHP nr 131, 133); a. 1418 Przecław [Izbienski z → Izdebna] w B. (KR 5, 28; cytowanego aktu nie udało się odnaleźć); 1422-27 Przybigniew Soczewka [posiadacz części w B.?], sołtys → p. 4; 1432 Przecław z Izdebna i B. w sporze z Sędziwojem z Mylina (PZ 11, 103); Wyszek z Mylina [s. Sędziwoja] ma pr. bliższości do B., poświadczone dokumentem star. gen. wlkp., ale jeżeli nie zapłaci 140 grz. Przecławowi z B. [i Izdebna] i Michałowi, jego bratankowi (filiaster), będzie musiał B. opuścić (PZ 12, 44); 1434 Przecław i Bogusz, dziedzice w B. kupują od Piotra Obrzyckiego za 200 grz. 1/2 B. z jez. Kostrzynek, które należało do Chrzypska (PG 1, 10); ciż w sporze z Dobrogostem1Wg Kozierowskiego Dobrogost miał być bratem Przecława i Bogusza; cytowane źródło tego nie potwierdza (KR 5, 28; KR 10, 13) (PZ 12, 123v); 1435 ciż przedstawiają w sądzie ziemskim dokument star. gen. wlkp. dot. kupna 1/2 B. z jez. → Kostrzynek; nikt nie zgłasza pr. bliższości do tej cz. B. (PZ 13, 68v); Bogusław (Bogusz) z B. z matką Małgorzatą w sporze z Dobroszką Jabłonowską (PZ 13, 70); tenże sprzedaje Przybygniewowi z Jaroszewa 1/4 B., którą kupił od Piotra Obrzyckiego (PG 1, 86); 1459 Jan z B. (KR 5, 28; PZ 16, 264v); 1463 Katarzyna ż. Sędziwoja z Nosalewa zapisuje dominikanom z Wronek czynsz roczny 2 grz. do swej śmierci i 4 grz. po śmierci na 1/2 wsi swej dziedz. B. (PG 6, 107; Now. 2, 763); 1475 Jan Białecki z B.2Zapewne ten sam Jan Białecki występował w 1471 r. w Durmowie (PZ 19, 100v) ręczy za szl. Mik. Białeckiego wójta w Pszczewie w sporze z kupcem Mik. Ranbog z Lipska (PG 58, 16); 1488 Elżbieta wd. po Janie z B. z cc. Małgorzatą, Elżbietą i Burnetą w asystencji Mikołaja z B. stryja i Tomasza ze Śremu [k. Sierakowa] wuja tych córek, sprzedaje za 170 grz. 1/2 B. Jerzemu z Grobi (PG 10, 94v); 1508 Wojciech Grobski zapisuje po 100 grz. posagu i wiana ż. Annie c. zm. Mac. Góreckiego na 1/2 części w Grobi i w B.3W 1569 r. ta cz. Białcza znajdowała się w ręku Chrzypskich (PG 116, 968v), należnych mu z podziału z bratem Marcinem (PG 13, 139v).

1462 Jakub i Maciej, bracia z Popowa [par. Biezdrowo] sprzedają [z zastrz. pr. odkupu] część B. (3 1/2 ł. roli i 4 zagr.), którą dziedziczyli po zm. stryju Dziersławie z B., Janowi niegdyś Chojnickiemu [s. Jana i Małgorzaty z Chojnicy], a tenże Jan odstępuje tę cz. B. matce swej Małgorzacie na tych samych warunkach za 3 grz. (PG 6, k. 120v, 150); 1464 Jakub z Popowa zapisuje ż. Katarzynie po 100 zł węg. posagu i wiana na 1/4 Popowa i 1/4 B. (PG 7, 193v); 1476 tenże zapisuje po 100 zł węg. posagu i wiana ż. Katarzynie na 1/2 dóbr dziedz. w B. i na 1/2 sum zapisanych na wsi Łężce (PG 9, 50v); 1481 tenże nabywa z zastrz. pr. odkupu za 112 zł. węg. od Michała Bielejewskiego 2 ł. os. w Bielejewie (PG 9, 137v); 1483 tenże nabywa z zastrz. pr. odkupu za 20 zł węg. od Piotra Mościejewskiego mł. zw. Nadolny [Młyn] w Mościejewie (PG 9, 176); 1498 Małgorzata c. zm. Jakuba z B. w sporach z Janem Watą Gościejowskim [skąd?] i Janem Watą z Gorzycy (PG 62, 5); 1510 Małg. Białecka c. Jakuba, ż. Jana Kaczlińskiego4Kozierowski niesłusznie uważał ją za żonę Jana Wata Gorzyckiego (r. 1500; KR 8, 10; PG 62, 75), kwituje odbiór 20 zł węg. od Jerzego, Stanisława, Mikołaja i Marcina braci niedz. z Lwówka, zapisanych jej ojcu na mł. zw. Nadolny [Młyn] w Mościejewie z zastrz. pr. odkupu (PG 66, 275v); 1514 taż Małgorzata zawiera ugodę z Wojc. Grobskim w sprawie podziału jezior w B. → p. 2.

1499 wieś B. nie zapłaciła podatku (PG 62, 11v); 1508 pobór z 6 ł.; 1510 pobór z 5 ł. (ASK I 3, 248); 1580 Wojc. Karczewski płaci pobór od 2 półł. i 4 zagr. (ŹD 8).

4. 1422-27 Przybigniew Soczewka [poprzednio z Biezdrowa] z B. (WR 1 nr 1177): 1422 tenże w sporze z Wincentym z Wróblewa (PZ 7, 17); 1424 tenże w sporze z Boguszem z Koszut (PZ 7, 133v); 1425 tenże przegrywa proces z Boguszem z Koszut o 12 grz. (PZ 8, 40); 1426 tenże, sołtys w B., jeżeli nie zwolni Grzegorza z Gołcza i Czerny z Bielejewa od poręki złożonej Mroczkowi z Kaczlina, będzie musiał odstąpić im swoje sołectwo wraz z przywilejem sołeckim (PZ 9, 2v); 1427 tenże w sporze z [bratem?, synem?] Mikołajem [→ Biezdrowo, przyp. 3], przebywającym w Górce, o 40 grz. macierzyzny na sołectwie w B. oraz na czynszu zapisanym Przybigniewowi przez Zachariasza Ćmachowskiego (PZ 9, 74).

6. 1436 Mikołaj z B. duchowny, dzierżawca kościoła (i jego uposażenia) w Biezdrowie (ACC 20, 204; AC 2 nr 1106); 1475 Mik. niegdyś Białecki wójt w Pszczewie (PG 58, 16).

7. 1498 (AC 2 nr 1538).

1 Wg Kozierowskiego Dobrogost miał być bratem Przecława i Bogusza; cytowane źródło tego nie potwierdza (KR 5, 28; KR 10, 13).

2 Zapewne ten sam Jan Białecki występował w 1471 r. w Durmowie (PZ 19, 100v).

3 W 1569 r. ta cz. Białcza znajdowała się w ręku Chrzypskich (PG 116, 968v).

4 Kozierowski niesłusznie uważał ją za żonę Jana Wata Gorzyckiego (r. 1500; KR 8, 10; PG 62, 75).