(1302 or. Belewo, 1356 Byelyewo, 1360 Bielewo, 1371 Belowo, 1375 Belowa, 1391 Belavi, 1398 Belewi, 1398 Beleyewo, 1399 Belawo, 1418 Bielawy, 1424 Bylewo, 1467 Byelawo, Byelawy Maior) 8,5 km na E od Krzywinia.

1. 1467 n. pow. kośc. (PG 6, 241v); 1510 n. par. Lubiń (LBP 107).

2. 1415 Czewlej Bielawski dowodzi za pomocą świadków, że rola, którą przeorał Pietrasz Bielawski oraz dąb, który zrąbał, od 30 lat należały do działu Czewleja [w B.] (WR 3 nr 540); 1473 wzm. XVIII w. gran. B. z wsiami kl. lub.: Lubiń, Bieżyn, Łagowo, Osowo, Stężyca, Szczodrochowo (Lub. C 38, k. 139v, 140v); 1476 wzm. XVIII w. gran. B. z Lubiniem, sypanie kopców (Lub. C 38, 4v); 1476, 1479 droga z B. do młyna Markowo [k. Daleszyna] (KoścZ 16, 145; KoścG 2, 59); 1479 Leonard, Mikołaj i Wojciech ze Strzelec Wielkich, dziedzice B., otrzymują od opata lub. [południowy] brzeg błota od strony wsi Szczodrochowo, Stężyca i Osowo i mają pr. na tym błocie zw. Bielewko zbudować groblę i staw, a w zamian za to odstępują klasztorowi lub. łąki, role i zarośla [nad granicą z wsiami Żelazno i Lubiń] między kopcem narożnym zw. Malewski¹Nazwa ta związana jest zapewne z wsią Malewo k. Gostynia leżącą 5 km na SE od B., jednakże w 1479 narożnik ten dzielił wsie B., Osowo i Żelazno, a wieś Malewo do tego narożnika nie sięgała, a palem narożnym stojącym w błocie między B., Lubiniem i Bieżynem; bór → Bielewko przy narożniku [B., Łagowa i Szczodrochowa] (KoścZ 2, 59); odnowienie i zatwierdzenie granic B. z dobrami kl. Lubiń: począwszy od pala narożnego wbitego w błoto między wsiami B., Lubiń i Bieżyn granica biegnie środkiem tegoż błota do kopca narożnego stojącego na końcu tego błota a dzielącego B., Bieżyn i Łagowo, następnie wzdłuż 35 kopców do kopca narożnego leżącego przy błocie na końcu boru Bielewskiego, dzielącego wsie B., Łagowo i Szczodrochowo; stąd biegnie przez błoto do kopca ściennego leżącego na Radyszynach [łąki 2,5 km na E od B.] i dalej wzdłuż 30 odnowionych kopców na łące wielkiej Bielewskiej (pratum magnum Bilewska) koło wsi Szczodrochowo, Stężyca i Osowo aż do kopca narożnego zw. Malewski, stojącego na końcu tejże łąki i dzielącego wsie B., Osowo i Żelazno, a następnie wzdłuż 38 kopców [na granicy Żelazna i Lubinia] do pala narożnego, leżącego w błocie [od którego rozpoczęto opis granicy] (Lub. C 38, 70v); 1510 jezioro, bór w B. (LBP 107); 1529 bór w B. → p. 3; 1590-91 obl. 1591-92 bracia Adam i Andrzej Bielewscy, ss. zm. Zygmunta, dzielą B.; obiekty fizjograficzne: 1590 błota Żabiniec zalewane przez staw zw. Pod Strugą, jezioro, brodek na strudze, przez który jeżdżą z B. na Radyszyny [łąki], droga z B. do mł. Markowo [k. Daleszyna]; 1591 obiekty wodne: staw wielki [w stronę Osowa], jeziorko, gać przy jeziorze, sadzawki, zdrój, strugi, 2 rowy przeczne, rów na którym jest skrzynia do ryb, dół zw. Karff, błotko; role folw.: Żylicza [w stronę Lubinia], na Sczałbach; opust. role kmiece: Musiełowska, Gałwińska, Rumanowska, Grabiszewska; inne role: zastawa, płosy starościńskie!; inne obiekty: karczmarstwo, Glinianka (dąbrowa lub rola folw.), łąka na Glniącem, plac, gdzie był wiatrak, chrościk albo chrosty dębowe zw. Młynisko, Kusiewiec albo Kuśniewiecz [obiekt nieokreśl.], łąka wielka pod Osowem; drogi: łagowska, młynowa ku wsi Lubiń, bieżyńska; bór (PG 157, 7-8; KoścZ 46, 14-15v).

3. Własn. szlach. 1302 śwd. komes Leonard z B. (Wp. 2 nr 847); 1356-60 śwd. Czewlej, dz. B. (Wp. 3 nr 1381, wydawca niesłusznie poprawił datę dok. na r. 1368; Wp. 4 s. 333; DBL nr 75, 78, 79, 82); 1357-77 śwd. Nadmir (Nadimir) dz. B. (DBL nr 78, 82, 85, 86, 89, 90, 96, 103; Wp. 3 nr 1649), zmarł w 1377 (MPH 5, 651; por. MPH n. 9/2, s. 53, 75); 1375 śwd. Lenart (Leonard, Lenhard, Langhardus!) z B. (DBL nr 109; Wp. 3 nr 1720 tekst oparty na kopii z błędami); 1377 zm. Zmysław²W nekrologu lub. wymieniono a. 1439 Zdzisława (Sdeslaus) s. Nadmira (MPHn. 9/2, 75), zapewne też z B dz. B. (MPH 5, 615; MPHn. 9/2, 41); 1378 zm. Andrzej komes z B., który dał konia klasztorowi w Lubiniu (MPH 5 s. 610, 623; MPHn. 9/2, 63).

1391-1400 Katarzyna Lenartowa, wd. po Leonardzie z B. (Lek. 2 nr 1552, 1928, 2037, 2168, 2372; WR 3 nr 134); 1391 taż oddala pretensje Budziwoja [z B.] i z Jelenczewa o 20 grz. (Lek. 2 nr 1457); 1391-98 taż w sporach o długi swego męża z Aronem, Żydem z Poznania, stwierdza, że ma oprawę 80 grz. w B., a za długi męża odpowiadać ma poręczyciel Maciej z Drzeczkowa; taż przyznaje Aronowi 19 grz. (Lek. 1 nr 911, 936, 2768, 2770, 3029): 1395 taż pozwana przez Jana z B. z powodu napadu zorganizowanego przez jej syna [Czewleja?] i zabrania Janowi zajętego przez niego zboża (Lek. 2 nr 1774); 1397 taż z s. Czewlejem pozwana przez Piotra Raszycę [z Roszkowa, par. Modrze?] (Lek. 2 nr 2002); 1398 tejże przysługuje wyłączne pr. do [cz.?] B. oraz do wsi Wierzbięcice [niezident. osada koło B.] (Lek. 2 nr 2162); 1398 taż wygrywa proces z Budziwojem [z B. i z Jelenczewa] o 50 grz. zakładu (Lek. 2 nr 2056); taż otrzymała 22 szt. bydła od Budziwoja [z B.] jako poręczenie i może je trzymać tak długo, dopóki nie nastąpi rozgraniczenie B., stanowiącego jej oprawę, z dobrami klaszt. w Lubiniu (Lek. 2 nr 2167); 1400 taż z s. Czewlejem na mocy dokumentów król. wygrywają proces z Jaśkiem zw. Pieprz (Peprs) o Roszkowo [par. Modrze, pow. kośc.] (Lek. 2 nr 2565).

1393-1432 Czewlej s. [Lenarta] i Katarzyny (Wp. 5 nr 185, 287, 390; DBL nr 138, 141, 144; WR 2 nr 185; WR 3 nr 94, 107, 116, 122, 156, 378, 631, 947; KBR nr 112); zmarł w 1432 r. (MPHn. 9/2, 35); 1393, 1400 tenże w sporze z Raszyczyną [ż. Piotra Raszycy? por. Lek. 2 nr 2002] i jej dziećmi o dziedz. Roszkowo (Lek. 1 nr 1578; Lek. 2 nr 2485); 1395 tenże przegrywa proces z Anną wd. po Macieju, panią wienną z Sulewa [par. Brodnica]; o długi Macieja Czewlej może skarżyć jego dzieci (Lek. 2 nr 1734); 1398 tenże w sporze z Aronem, Żydem z Poznania, o 19 grz. (Lek. 1 nr 2803; 2804; por. proces Katarzyny matki Czewleja z tymże Aronem); 1415 tenże posiada swój dział w B. od 30 lat → p. 2.

1394-99 [a. 1400?] Budziwoj [z Jelenczewa] i B. (WR 3 nr 43), zabity a. 1400 (Lek. 2 nr 2687); 1394-99 tenże w sporach z [bratem?] Janem Wyszakowicem z B.: 1394 o fantowanie parobków Budziwoja w cz. B. nal. do Jana, 1394 przegrywa proces o 2 domki zw. „cuczki” przed dworem w B., 1395 przegrywa 3 sprawy: 1) o 4 konie i pień drzewa [rzekomo] zabrane przez Jana z jego działu [w B.], 2) o 4 woły wartości 5 grz., które Jan może wziąć z działu Budziwoja 3) o 5 grz. szkody, 1398 wygrywa proces o 1/7 z 2 ł. w B. (Lek. 1 nr 2743; Lek. 2 nr 1672a, 1713, 1770, 2225, 2261; WR 3 nr 16, 24); 1398 tenże przedstawia Jana z Otusza, Dziersława z Jelenczewa i Szyrę z Chwalęcina, którzy mają ręczyć za niego żonie Budziwoja i jej braciom za 60 grz. posagu; sąd postanawia, aby Budziwoj wszelkie swe dziedziny zastawił wspomn. poręczycielom za 60 grz. (Lek. 2 nr 2170); 1400 Szymon z Grunowa i Wojciech z Radwankowa w imieniu swej siostry [żony Budziwoja] pozywają Jana z bratem i matką [skąd?] z powodu zabicia Budziwoja; Wojciech z Radwankowa wycofuje się ze sporu i ewent. zyski w B. ceduje Szymonowi z Grunowa (Lek. 2 nr 2687; por. 2684).

1394-98 Jan Wyszakowicz z B. [brat Budziwoja? por. Lek. 2 nr 1770]; 1395 Mikołaj z Bielewa w sporze z Bartłomiejem z Bielewa o 1/7 ł. w B. (Lek. 2 nr 1768, 1769); tenże wygrywa proces z ciotką swą (metertera) Budką o 1/7 ł. w B. i tęże część 1/7 ł. odstępuje wujowi Budziwojowi [z B.] (Lek. 2 nr 1771, 1772); 1415 Pietrasz Bielawski → p. 2; 1433 do uposażenia altarii NMP, Ś. Mikołaja i Ś. Katarzyny w kościele par. w Krzywiniu należy m.in. czynsz 1 grz. 16 sk. z B. (Zbiór akt kl. I 10).

Dział Strzeleckich: 1467 Uniesław niegdyś Kokorzyński sprzedaje Franciszkowi Kąkolewskiemu [→ Kąkolewo k. Osiecznej] 1/3 swej połowy dóbr B. i Bielewka za 250 grz. (PG 6, 241 v); Franciszek Kąkolewski sprzedaje za 100 grz. Januszowi Strzeleckiemu [→ Strzelce Wielkie k. Gostynia] 1/2! B. i 1/2! Bielewka, nabyte od Uniesława Kokorzyńskiego (PG 6, 243); Szczepan, s. Franciszka z Kąkolewa sprzedaje Januszowi Strzeleckiemu swoje części macierzyste w B. i w Bielewku za 320 grz. (PG 6, 242v); 1469-71 Mikołaj, dz. B. (DBL nr 279, 286, 287, 289; Ks. Lub. nr 4471); 1471 Wojciech Strzelecki, s. Janusza, zapisuje ż. Annie po 200 grz. posagu i wiana na 1/2 B. i na folw. Wierzbięcice (PG 8, 105); Janusz Strzelecki z s. Leonardem, plebanem w Strzelcach Wielkich, sprzedają z pr. odkupu Mikołajowi i Szymonowi dziedzicom w Bogusławkach folw. Gaj [k. Dolska?] oraz 3,5 ł. os. w B. za 190 grz. (PG 8, 96v); 1476-79 Mikołaj i Wojciech [Strzeleccy], bracia niedz., dziedzice [cz.] B. (→ p. 2); 1480-83 Mik. Strzelecki, dz. B. (DBL nr 324; AC 2 nr 1437); 1481 tenże zapisuje ż. Helenie po 200 grz. posagu i wiana na swej cz. B. i na 4 ł. os. w Strzelcach Małych [k. Gostynia] (PG 9, 131v); 1483 Helena, ż. Mik. Strzeleckiego, ze stryjem Mik. Prusimskim odstępuje Mikołajowi, Janowi i Wojciechowi oraz ich 3 siostrom, dzieciom Wojciecha ze Strzelec Wielkich 1/3 swej wspomn. wyżej oprawy na B. i na Strzelcach Małych oraz swą wyprawę (PG 9, 181v); 1493 działy Strzeleckich [ss. Wojciecha, → Strzelce Wielkie]; Jan Strzelecki otrzymuje od braci Mikołaja i Wojciecha B. (PG 10, 187v); 1497 Jan Strzelecki z B. zapisuje ż. Małgorzacie, c. Piotra Bielewskiego, po 100 grz. posagu i wiana na 1/2 swej cz. B. (PG 7, 157); 1529 Stan. Krajewski [z Krajewic i Bodzewa, z rodziny pochodzącej ze Strzelec Wielkich] sprzedaje Andrzejowi Pogorzelskiemu części wsi B. oraz cz. wsi Zgaliny za 300 grz., zastrzega sobie jednak pr. do wyrębu drzewa w lesie dziedziny B. na potrzeby dworów i poddanych w Krajewicach i Bodzewie (BR 176, 98).

Dział Piotra niegdyś z Białego Jeziora, Bielewskiego³Był to zapewne s. Katarzyny [Bolcówny?, Cieplucha 117], wd. po Mikołaju Skoraczewskim, który wraz z matką i braćmi sprzedał w 1469 folw. w Białym Jeziorze Jakubowi Gorzyckiemu (PG 8, 44v). Tenże w 1479 występuje jako świadek w dok. opata lub. (DBL 323); zapewne już wtedy posiadał B : 1481-97 Piotr niegdyś z Białego Jeziora, dz. B. (DBL nr 327, 338; Ks. Lub. nr 4477); 1491 tenże nabywa z zastrz. odkupu od Wawrzyńca Przybińskiego cz. Białego Jeziora za 12 grz. (PG 10, 144v); 1497 tenże wykupił od Jana Bogusławskiego cz. B. [por. działy Strzeleckich r. 1471] i tęże część sprzedaje z pr. wykupu Janowi Strzeleckiemu w B. za 100 grz. (PG 7, 157).

1399-1460 mieszkańcy B.: 1399 Pielgrzym zw. Sędzią (Iudex) karczmarz, 1439 śwd. Marcin Vsowsky kmieć, 1460 śwd. Leonard i Golik, kmiecie (Wp. 3 nr 2019; DBL nr 179, 229; Ks. Lub. 4455).

1510 w B. dziedzic [l. pojed.!], 7 1/2 ł. os., 2 folwarki (allodia), 4 zagr., karczma opust., bór i jezioro; na B. ciąży 1/2 grz. czynszu dla altarii w Krzywiniu [por. r. 1433] (LBP s. 107, 205); 1527 Bartłomiej Lipowski, dzierżawca B. ma płacić czynsz za r. 1526 i 1527 dla altarii bractwa ubogich w Strzelcach Wielkich (ACC 102, 6); 1563 pobór z 8 ł., wiatraka i opust. karczmy (ASK I 4, 173); 1566 pobór od 8 ł., 5 zagr., 1 karczmy i 1 wiatraka (ASK I 4, 263v); 1580 pobór od 5 1/2 ł., 3 zagr., 1 komornika biedaka i od 37 owiec (ŹD 76).

5. 1510 wiard. dzies. z 7 1/2 ł. os. dla opata w Lubiniu, a dzies. z 2 folw. dla plebana w Lubiniu (LBP 107).

6. 1433 Andrzej s. Stanisława z B. altarysta w Krzywiniu (Zbiór akt kl. I 10).

Uwaga: Niektóre przekazy bez wątpienia odnoszące się do B. (r. 1398 i 1471) Kozierowski błędnie odniósł do rzekomego Bielewa k. Leszna (K 8, 5).