(1365 obl. 1580 Budziszewo, 1391 or. Budesszewo, 1399 Budzisszevo, 1400 Budzeszewo, 1408 Budziszewo), obecnie Budziszewko, 7,5 km na SE od Rogoźna.

1. 1482 n. pow. pozn. (PG 9, 165v); 1423?, 1440 par. własna → p. 5; 1510 dek. Oborniki (LBP 80).

2. 1408-09 spór o granice B. i Potrzonowa i o jez. Radusz, → p. 3; 1432 Adam z B. dowodzi, że 2 kmiotowiców [synów kmieci?] poddanych Sędziwoja Mylińskiego złapał nad swym jeziorem [Radusz?], gdy łowili ryby (WR 1 nr 1401); 1510 jezioro [Radusz?], bory i lasy w B.→ p. 3; 1528 podział jez. Radusz, → p. 3; 1532 struga [Mała Wełna] wypływająca z jez. Radusz w kierunku młyna w Owczychgłowach dzieli B. od wsi Grzybowo i Sierniki (K 2, 713; cytowanego aktu nie odnaleziono); 1541 Maciej, Stanisław, Wincenty i Jan Budziszewscy pozwani przez Mac. Zakrzewskiego [z Grzybowa, par. Lechlin, pow. gniezn.], ponieważ zbudowali nową groblę k. jez. Radusz w B. i spowodowali szkody na 100 grz. przez zalanie boru, lasu, łąk, ogrodów i spichrza ze zbiorami [w Grzybowie] (PZ 31, 17v); 1566 B. ma narożnik z wsiami Konotopia i Potrzonowo (PG 112, 173v); 1575 do dóbr B. należy wieś os. Gorzuchowo i wieś opust. Kolędzin [por. p. 3 r. 1365] (PG 21, 607v); 1585 Piotr Budziszewski z B. nabywa grunt w Grzybowie leżący nad brzegiem jez. Radusz, należącego do B., od Andrzeja Zakrzewskiego dz. Grzybowa (PG 22, 590v).

3. Własn. król., od 1365 r. szlach. 1365 Kazimierz W. daje Przecławowi z Margonina, sędz. pozn., wsie król.: B. z Kolędzinem i z jez. → Radusz oraz Slanowicze [= Słonawy k. Obornik?], a w zamian otrzymuje wieś Źrenica k. Środy (BJ 8057 IV k. 61, 62); 1391-1409 Teodoryk (Dzietrzych, Wietrzych) z B. [może identyczny z Teodorykiem z Margonina? pow. kcyn.] (Lek. 1 nr 1162; KP nr 423; WR 1 nr 519; ZSW nr 1312); 1391 tenże przegrywa proces z opatką z Owińsk o 30 grz. (Lek. 1 nr 1148); 1399 tenże przegrywa proces z Natalią z Popowa o 40 grz. wiana na dziedzinie Konary (Lek. 2 nr 1182); 1408-09 tenże w sporze z Wojsławem z Potrzonowa dowodzi, że jez. Radusz jest w posiadaniu jego i jego ojca od 33 lat, a Wojsław używał tego jeziora za ich zgodą (PZ 3, 150; WR 1 nr 788); 1420 Zygmunt z B.¹Zapewne tenże Zygmunt w 1419 r. pisał się z Gorzuchowa (PZ 6, 20v) dowodzi, że po śmierci jego ojca [Teodoryka?] Mik. Żydowski nie upominał się o 100 grz. (WR 1 nr 991); 1421 Andrzej z B. (WR 1 nr 1081); 1423 kop. 1488/92 w B. 27 ł., w tym liczne opust. (vacantes; LBP 34); 1429-63 Adam z B. [zwany też Margońskim? por. WR 1 nr 1334] h. Grzymała (WR 1 nr 1333, 1606 Koz. Nieznane nr 25) pisarz ziemski pozn. 1447-64 (GUrz. A 250; Obra B 3, 253); 1432 tenże posiada B. i Gorzuchowo (PZ 12, 56); 1446? tenże sprzedaje Mikołajowi ze Starężynka łąkę koło Starężyna, Starężynka i Kobyłek [w pow. kcyn.] za 15 grz. (PG 2, 206); 1463 tenże sprzedaje z pr. odkupu Janowi Gorzuchowskiemu 2 ł. soł. w Gorzuchowie za 110 grz. oraz czynsz roczny 8 grz. z Gorzuchowa za 103 grz. (PG 6 k. 107, 108).

1467-82 Małgorzata, wd. po Adamie Budziszewskim, siostra Andrzeja Górskiego [z Góry k. Bnina] kupuje: 1467 od tegoż brata Andrzeja 1/2 Tulec i 1/2 Łagiewnik za 500 grz., 1472 od Jana Rogalińskiego z zastrz. odkupu 2 ł. soł., 1 ł. opust. zw. Włodarski, 1/2 jeziora koło wsi B. i całe jez. Skrzynka w Gaci za 36 grz., 1473 od wspomn. brata Andrzeja z zastrz. odkupu daninę zw. sep z klasztoru w Wągrowcu dla starostw w Wałczu i Drahimiu, 1474 od Pawła Budziszewskiego [syna] Gorzuchowo za 100 grz. (PG 6, 239; PG 8 k. 153, 167; PG 9, 4v); 1482 taż zapisuje szpitalowi Ś. Barbary w Chwaliszewie k. Poznania 6 grz. czynszu rocznego za 70 grz. na Łopuchowie (PG 9, 154v).

1466 Andrzej z B., s. Adama [w 1482 r. zw. Chawłodskim z Chawłodna, pow. kcyn.] odstępuje swe części po ojcu i matce w dobrach → Margonin w pow. kcyn. oraz wieś Gorzuchowo w pow. pozn. bratu Pawłowi, a Paweł swoje części dóbr → Margonin daje Domaratowi z Margonina w zamian za 1/6 wsi Garbowo w pow. kcyn. i 1000 fl. węg. (PG 7 k. 237a, 245av).

1467 Stanisław, s. Adama z B., swoje części dóbr → Margonin sprzedaje Domaratowi z Margonina za 1000 fl. węg. (PG 6, 237v); tenże swoją 1/2 Chawłodna w pow. kcyn. daje braciom Pawłowi i Andrzejowi (PG 6, 239); 1470, 1478 wieś B. zalega z podatkiem wiard. król. (PG 57, 91 v; PG 58, 72v).

1468 Paweł z Budziszewa [w 1482 r. zw. Głębockim] nabywa za 150 zł węg. 1/2 Drzewianowa [pow. nak.] (NG 2, 43); 1473 tenże kupuje m. Głęboczek, wieś Głęboczek i Wiesiołowo od Mik. Konińskiego z Głęboczka za 100 grz. (PG 7, 211); 1475 tenże sprzedaje za 150 grz. Mac. Grudzińskiemu 1/6 Rybowa w pow. kcyn. (PG 9, 22).

1477 Piotr Budziszewski [s. Adama] sprzedaje Mik. Margońskiemu swoje części dziedz. w dobrach → Margonin w pow. kcyn. za 400 grz. (PG 9, 81v).

1482 Andrzej Chawłodzki i Paweł Głębocki [ss. Adama z B.] sprzedają swym braciom Stanisławowi i Piotrowi z B. swoje części w B. za 1300 grz.; Stanisław i Piotr z B. sprzedają z pr. odkupu Janowi Rusieckiemu Łopuchowo za 200 grz. (PG 9, 165v); 1485 Stan. Budziszewski zapisuje Janowi Kulce bakałarzowi z Obornik czynsz 12 fl. węg. na wsi Gorzuchowo (PG 10, 33); 1487 Piotr Budziszewski zapisuje swej siostrze Barbarze, ż. Michała Powidzkiego, 16 grz. czynszu rocznego posagu ze swej części B. i Gorzuchowa z pr. wykupu za 160 grz. (PG 10, 66v); 1489 tenże zapisuje wikariuszom kat. pozn. czynsz roczny 4 grz. 8 gr z 1/2 B. i 1/2 Gorzuchowa z pr. wykupu za 50 grz. wykupiony z dóbr Rybno [pow. gniezn.] (PG 10, 118; CP 14, 635); 1493 tenże sprzedaje z pr. odkupu Mac. Studzieńskiemu 1/2 Gorzuchowa za 162 fl. węg. (PG 10, 193v); 1493 tenże zapisuje siostrze Elżbiecie²W 1499 r. egzekutor testamentu Andrzeja Górskiego star. człuchowskiego upominał się u jego synów i spadkobierców o sumę 200 fl. zapisanych jego siostrzenicy tejże Elżbiecie Budziszewskiej jako posag (AC 2 nr 1543) 4 grz. czynszu rocznego z 1/2 B. i 1/2 Gorzuchowa (PG 11, 13); 1494 Stan. Budziszewski zapisuje ż. Marcie z Dąbrowy 1000 fl. węg. oprawy na swej 1/2 B. przypadłej mu w działach z bratem Piotrem (PG 7, 43v); 1497 Piotr Budziszewski sprzedaje z pr. odkupu Wojc. Potulickiemu 4 ł. os. w B. za 52 fl. węg. (PG 7, 141); 1496 tenże sprzedał z pr. odkupu Wojc. Potulickiemu za 52 fl. węg. mł. wodny w Wiesiołowie i 2 ł. w Gorzuchowie; ręczył za niego [jego brat] Paweł Głębocki (PG 59, 269); 1498 tenże z braćmi Andrzejem i Pawłem mają otrzymać 100 grz. od Mikołaja kaszt. kruszw. i Wincentego, braci z Kościelca, dziedziców Wysokiej w pow. nak. (NG 4, 207); 1500 ciż upominają się u wspomn. Mikołaja i Wincentego o należne 50 grz. (NG 4, 245); 1505 tenże Piotr zapisuje ż. Barbarze c. [zm. Jakuba] i Małgorzaty Prusieckich [ze wsi Pruśce k. Rogoźna] posag 600 fl. węg. na 1/2 dóbr swych w B., Gorzuchowie, Łopuchowie, Głęboczku (PG 13, 44); tenże od Jana i Jakuba, ss. zm. Jakuba i Małgorzaty wd., ze wsi Pruśce, nabywa z zastrz. odkupu Marlewo w pow. gniezn. za 300 fl. węg. (PG 13, 44); 1507 tenże w Gorzuchowie (PG 13, 102v); 1509 Błażej karczmarz z B. podejrzany niesłusznie o kradzież dzies. snop. z Potrzonowa należnej pleb. w Skokach (ACC 86, 110v); 1510 altarzysta w Obornikach otrzymuje z 1/2 B. Piotra Budziszewskiego czynsz 2 kopy gr (LBP 212); 1513-14 Jan Goliński z Goliny [w pow. kon.], Andrzej Prądzyński z Nagradowic i Jan Chojeński z Chojna [w pow. kośc.] wykupują za 50 grz. czynsz dla wikariuszy kat. pozn. z B. i Gorzuchowa (CP 14, 640).

1508 pobór z 23 ł.; 1509 pobór z 18 ł. (ASK I 3 k. 1, 35v); 1510 wieś B. Piotra Budziszewskiego: 27 ł. os. i 2 ł. opust. nieuprawne, 1 ł. pleb., folwark, duże jezioro, bory i lasy dostateczne (LBP 80); 1521 28 ł., wydaje się, że nie ma w tym łanów opust., jak o tym mówił stary inwentarz [kapituły, por. r. 1423] (CP 111, 45); 1526 27 ł.; [wizytator wymienia obok wsie Bądlino i Słanowo i dodaje ogólną uwagę:] w tym liczne łany nieuprawne (CP 111, 65v); 1528 Barbara wd. po Piotrze Budziszewskim, ż. Jana Obodzeńskiego, z ss. Wincentym, Maciejem, Stanisławem i Janem dzielą B. i Gorzuchowo: Barbara miała dotąd oprawę na cz. B. (7 ł. os., 4 ogrody os., 2 ogrody opust., 1/2 karczmy i 1/4 folw.) oraz na cz. Gorzuchowa (2 ł. os., 1 ł. folw., 1 ogród i 1/4 jez. Radusz z 3 1/2 toniami), a obecnie otrzymuje ponadto 1/2 pozostałych części B. (8 ł. os., 5 półł. os., 3 karczmy, 2 ogrody os., 1 ogród opust., 1 rybak) i Gorzuchowa (3 1/2 ł. os., 1 ł. opust., 1 ogród os., 1 ogród opust. i 1/2 z pozostałych 3/4 jez. Radusz); synowie otrzymują drugą połowę pozostałych po odjęciu oprawy części B. (9 ł. os., 1 ł. opust., 4 półł. os. 4 ogrody os., 3 karczmy) i Gorzuchowa (2 ł. os., 1 półł. os., 1 ł. folw. opust., 1 ogród os., 1 ogród opust. [i pozostałą część jez. Radusz?]); akt podziału wymienia imiennie wszystkich poddanych (PG 74, 10-11v); 1535 zaległy pobór z B.: od 1 ł. opust. i karczmy opust. (ASK I 5, 141); 1563 pobór z 8 1/2 ł. i 3 karczem (ASK I 5, 213v); 1577 pobór płacą ze swych części Winc. i Stan. Budziszewscy (ASK I 5, 660); 1580 Winc. Budziszewski płaci pobór od 4 ½ ł., 4 zagr., a Stan. Budziszewski płaci od 2 1/2 ł. os., 3 zagr. i warzenia gorzałki (ŹD 4; ASK I 6, 77).

5. 1423 kop. 1488/92 wiard. [dzies.] z B. należą do prebendy kan. „Tarnowo” [obecnie Tarnowo Podgórne] w kat. pozn. (LBP 34); 1423 Paweł kleryk z B. [Nowacki uważa tę wzmiankę za świadectwo istnienia kościoła par. w B.!]; a. 1440 Hanko pleban w B., 1440-41 Piotr pleban w B. (Now. 2, 380); 1476 kościół par. Ś. Jakuba (Now. 2, 380); 1510 kośc. Ś. Jakuba, patronatu Piotra Budziszewskiego z B. posiada uposażenie: 1 ł. pleb. w B.³W XX w. pole i łąka w B. nosiły nazwę Plebanka (SzPozn. 39), meszne od kmieci i dzies. folw. z B., dzies. snop. z 2 ł. soł. w Gorzuchowie; wiard. dzies. od kmieci z B. i z Gorzuchowa należą do uposażenia dziekana kat. pozn. (LBP 34, 80); 1515 szkoła w par. B.; 1523 nauczyciel w B. (Now. 2, 667); 1521, 1526 dzies. z B. należą do prebendy kan. w kat. pozn. (CP 111, 45).

6. 1455 Stanisław z Budziszewa, kościelny (minister ecclesie) w Skokach podejrzany o kontakty z Czechami [heretykami] (AC 2 nr 521).

7. SzPozn. 38-39.

8. Ok. XII – połowa XIII w. osada?; grodzisko wklęsłe nie datowane (Hensel 1, 95-96).

Uwaga: Por. → Błożejewo, przekazy o nieokreślonej lokalizacji. Przekaz z 1448 r. dotyczy być może B.