DALESZYN

(1300 kop. XVIII w. Dalesino, 1301 obl. 1538 Daleschino, 1332! Daleoczino!, 1337 kop. 1729 Dalesyno, 1356 Dalyeschyno, 1404 or. Daleszino, 1408 Doleszino) 4,5 km na NW od Gostynia.

1. 1441 n. pow. kośc. (KoścZ 25, 168); 1301 n. par. Gostyń Stary (Wp. 2 nr 843).

2. 1300 Mikołaj, wda kal. jako posiadacz D. z młynem zawiera ugodę z opatem i bened. z Lubinia, którzy posiadają Szczodrochowo z młynem; obie strony zamieniają się gruntami położonymi na brzegu rz. Obry i należącymi do wspomn. wsi i wyrażają zgodę na postawienie (ad constituenda) [dalszych?] 2 młynów na zamienionych między sobą brzegach rzeki1Być może tutaj szukać możemy genezy powstania młyna – Markowo w D (Wp. 2 nr 834); 1301 Mik. Przedpełkowic wda kal. i dz. Gostynia stwierdza, że nadanie dla bened. z Lubinia wsi Gostyń Stary wraz z mł. Skrobacz i istniejącymi już lub w przyszłości zbudowanymi sadzawkami odbywa się bez naruszenia praw i bez sprzeciwu wieśniaków z D. (Wp. 2 nr 841); 1401 Adam Luboński [z Luboni] w imieniu swego brata Mikołaja (discretus Nicolaus = duchowny?) zapowiada przez woźnego sąd. lasy, pastwiska, wszelkie pożytki i drogi w D. (ZSW nr 232); 1408 ludzie z Malewa od dawna poili bydło i łowili ryby w jez. Zdbino, ale gdy Mik. Lubiatowski objął D. i Dusinę, to począł im tego bronić (WR 3 nr 386); 1423 dziedzice D. obecni przy rozgraniczeniu Dusiny i Malewa (Lub. C XVII 17); 1426 wzm. XVIII w. rozgraniczenie D., Dusiny i Malewa, wzmianka o jez. Zdbino (Lub. C 38 k. 139v, 140v); 1441 młyn → Markowo nad rz. Obrą w D. (K 2, 445, cytowanego aktu nie udało się odnaleźć); 1447, 1448 granica dzieląca Szczodrochowo i → Malewo dochodzi do D. (DBL nr 219, 220; Lub. A 40); 1449 wzm. XVIII w. rozgraniczenia wsi Szczodrochowo, Stężyca, Stankowo, Osowo, D. i Malewo, w tym m. in. sprawy rybołóstwa w jez. [Zdbino], użytkowania łąk, utrzymania grobli oraz zalania gruntów (Lub. C 38, 139v-140v); 1464 wzm. XVIII w. granice D. i Osowa (Lub. C 38, 140); 1464 wyrok polubownego sądu gran. w sporze między bened. z Lubinia, posiadaczami wsi Szczodrochowo, Stężyca, Osowo i Stankowo a Mik. Drzeczkowskim z D.: ma być wbity pal w samicy [tzn. w głównym korycie] rz. Obry i mają być usypane kopce od pala do gruszy i dalej wg naciosów uczynionych przez podkomorzego; ustalono prawa obu stron do łowienia ryb w rzece i do koszenia łąk po ustąpieniu wylewów rzeki; wymienia się kopce narożne między Szczodrochowem, Malewem i D. oraz między D. a Stankowem (DBL nr 244, 247, 275); [1489-1494] wyrok polubownego sądu gran.: do wsi Gostyń Stary należącej do bened. z Lubinia przysądza się brzeg strugi leżącej między wspomn. wsiami użytkowany dotychczas przez posiadaczy D., natomiast Mik. Radomicki, albo Daleszyński, dz. D., ma pr. zbudować przy tej strudze 2 groble, jedną przy drodze król. z Gostynia do Krzywinia, a drugą przy kopcu węgielnym D. i Stankowa i zbudować stawy, tak jednak, aby droga król. była dostępna; tenże Mik. Daleszyński ma udostępnić poddanym z Gostynia Starego płone pastwiska leżące między wspomn. wsiami (Lub. C XVIII 2; Lub. C 38 k. 100v, 101v); 1506 reg. z XVII w. droga wielka [z Gostynia do Krzywinia] zw. Bykowska biegnie wzdłuż smugu albo bagna do D. (Lub. C XVII 17); 1509 kop. XVIII w. podział D. między 2 braci Daleszyńskich: Wojciech otrzymuje 1/2 D. z całym dworem, z jeziorem leżącym w gaju dębowym przy gran. z Malewem, z 2 miejscami odpowiednimi do budowy stawów, jednym zw. Jarzysko i drugim położonym powyżej stawu [młyńskiego] Skrobacz, z gajem zw. Brzozowy Gaj przy gran. z Gostyniem Starym aż do naciosów i z in. gajem dębowym, a Jan otrzymuje 1/2 D. ze stawem Skrobacz, z łąką tamże leżącą, z miejscem zw. Nowe Miasto, z miejscem odpowiednim do budowy stawu na strudze płynącej do Gostynia Starego powyżej stawu [młyńskiego] Skrobacz, z Brzozowym Gajem i Dębowym Gajem i in. małym gajem zw. Staszyca (kop. z XVII w.: Stężyca) przy granicy z Dusiną i Pożegowem wzdłuż naciosów dzielących go od części brata [Wojciecha] (Lub. C 38, 100v; Lub. C XVII, 17); 1517 wzm. XVIII w. ugoda między opatem z Lubinia a Daleszyńskim: poddani opata ze Stankowa i Gostynia Starego mają pr. do pastwisk w D., a Daleszyński ma pr. do pastwisk w Stankowie i do wyrębu drzew w niektórych borach w Gostyniu Starym (Lub. C 38, 139v); 1519 wzm. XVIII w. rozgraniczenie D. i Gostynia Starego (Lub. C 38, 140-141); 1522 Mikołaj opat lub. i Wojc. Daleszyński proszą o wpisanie do księgi ziemskiej wyroku gran. z lat [1489-1494] (Lub. C XVIII 2); 1523 wzm. XVIII w. ciż zawierają ugodę w sprawie wyrębu drzew na opał w lesie w Gostyniu Starym przez Wojc. Daleszyńskiego: las ten leży nad strugą2W źródle znajduje się niejasne określenie gurges seu sylva, które zapewne oznacza las, może podmokły, leżący nad strugą płynącą do D. począwszy od kopca narożnego wsi Stankowo, Gostyń Stary i D. i ciągnie się do stawów nal. do D. i do drogi z Krzywinia do Gostynia; Daleszyński i jego spadkobiercy mogą wywozić drzewo tylko własnym wozem i własnymi końmi, a w zamian za to udostępnią poddanym z Gostynia Starego płone (sterilia) pastwiska w D. (Lub. C 27 nr 1; Lub. C 38, 98; reg. Lub. C 38 k. 101, 101v).

3. Własn. szlach. 1300-01 Mikołaj wda kal. posiada D. → p. 2; 1337 (1332 wg SLP) komes Mikołaj dz. Gostynia posiada? D. → p. 4; 1404-05 Mik. Lubiatowski sprzeciwia się wwiązaniu Ticzczenica w D. i w Czachorowo (ZSW nr 775, 920); 1405 kop. 1784 Mik. [Lubiatowski] podstoli pozn. zapisuje wikariuszom kat. pozn. czynsz 3 grz. od sumy 30 grz. na D. i Lubiatowie (CP 14, 608); 1406 tenże w sporze z wdową po Bartoszu [Wezenborgu] wdzie pozn. i jej ss. Bartoszem i Janem o dziedziny Dusina i D. (KP nr 2686); 1421 śwd. Jan Daleski (WR 3 nr 868; KObceRyc. 135, pod r. 1420); 1428 Fema z D. w sporze z Bartoszem [Wezenborgiem] Gostyńskim: Bartosz dowodzi, że Fema nie brała czynszu 11 grz. ze wsi Brzezie (WR 3 nr 1343); Bartosz Gostyński i Mirosław Sułkowski zobowiązują się zastawić Andrzejowi Królikowskiemu [z Królikowa pow. kcyn.] czynsz w wysokości 10 grz od Kmieci z D. oraz takiż czynsz od kmieci z Sutkowa (KoścZ 9 → BK 748 K 86 v).

1441 Bartosz Wezenborg z Gostynia kaszt. nak. sprzedaje z pr. odkupu za 200 grz. Jerzemu Chojeńskiemu 15 1/2 ł., karczmy i zagrodników w D., które niegdyś trzymał Jan Chojnicki [z Chojnicy k. Poznania?] wraz z rybakiem, który łowi w stawie k. młyna zw. Markówmłyn [→ Markowo] (KoścZ 25, 168); 1444 Janusz [Wezenborg, brat zm. Bartosza kaszt. nak.] sprzedaje Janowi z Czyrmina [pow. kal.] cz. [zapewne 1/3 ze swej połowy] dóbr → Gostyń, w tym m. in. cz. D.; poprzednio na tychże dobrach zapisał po 1000 grz. posagu i wiana ż. Małgorzacie, c. tegoż Jana Suchorzewskiego (PG 2, 54).

1444-48 Mac. Borek Osiecki z Osiecznej z ż. Małgorzatą, dziedziczką dóbr Nowe Miasto [n. Wartą pow. pyzdr.] nabywa dobra → Gostyń, w tym m. in. D. od Wezenborgów: Janusza Gostyńskiego, jego ż. Małgorzaty z domu Suchorzewskiej oraz jego bratanic Magdaleny, ż. Marcina Janiszewskiego i Marty ż. Jana Brudzewskiego, cc. zm. Bartosza Gostyńskiego w zamian za dobra Nowe Miasto i [2 razy po] 5000 grz. (PG 2 k. 10, 47v, 145, 151v; PG 3 k. 32-33v; BJ 8057 IV 259).

1445 Jerzy (Jurga) z Chojna daje Wincentemu z Błożejewa [obecnie Błożejewo k. Dolska] 1/2 D., którą otrzymał z zastrz. wykupu za 200 grz. oraz 3 ł. os. w Ostrobodkach [obecnie Ostrobudki], a w zamian otrzymuje od niego całe Błożejewo (PG 2 k. 110, 110v);

1462-64 Mik. Drzeczkowski z Drzeczkowa, D., Piotrowic [wieś nie istniejąca par. Goniembice k. Osiecznej] Piegzina i Wolikowa [obecnie Wolkowo k. Osiecznej] (KoścZ 14, 309v; DBL nr 244).

1470 bracia Mikołaj, Nanker i Bernard dziedzice w Radomicku i w D. w sporze z benedyktynami z Lubinia (KoścG 3, 51v); 1478 Jan Radomicki z D. → p. 5. 1483 [Mikołaj?] Radomicki za zezwoleniem brata Jana zapisuje ż. Annie Drzeczkowskiej po 500 zł węg. posagu i wiana na wsi D. (PG 9, 172); 1484 Wojc. Górski z Jarocina kaszt. lądzki i star. wsch. spłacając sumę, którą był winien zm. Janowi Radomickiemu z D. przejmuje z D. na swoje dobra Jarocin czynsz 4 fl. węg. od sumy 48 fl. węg. dla kościoła Ś. Barbary w Chwaliszewie k. Poznania (CP 440, 6v); 1487 Mikołaj, Nanker i Bernard Radomiccy z D. (KObceRyc. 55); 1489 w działach braci Radomickich Mikołaj Radomicki otrzymuje od Jana Nankera i Bernarda wieś D. i 260 grz. (PG 10, 115v); 1494 Mik. Radomicki [zw. też Daleszyńskim] zapisuje ż. Annie, c. Tomasza Bieczyńskiego po 200 zł węg. posagu i wiana na 1/2 Srocka Wielkiego oraz na dworze w D. (PG 7, 37); 1497 tenże sprzedaje z pr. odkupu Mik. Szołdrskiemu 4 ł. os. w Srocku Wielkim (PG 7, 37); 1508 wzm. 1516 na wsi D. Łukasza Daleszyńskiego zapisano czynsz 1 grz. dla altarii ŚŚ. Wojciecha i Doroty w kościele par. w Śremie (w 1516 r. altarię przeniesiono do kat. pozn.; AE 5, 158v-160v); 1509 bracia Jan i Wojciech Daleszyńscy dzielą na połowę D. (Lub. C 38, 100v); 1514 Wojc. Daleszyński, brat stryjeczny Piotra Radomickiego (PG 15, 9v; KObceRyc. 55); 1517-23 Wojc. Daleszyński → p. 2; 1539 Wojc. Daleszyński (Dominikanie P-ń Diss. VI a nr 1).

1530 pobór z D. od 6 ł. i 1 koła [młyńskiego młyna → Markowo?] i karczmy (ASK I 3, 124v); 1563 pobór od 7 1/4 ł., 2 karczem, 1 mł. wodnego dziedz. o 2 kołach (ASK I 4, 162); 1570 Jan Daleszyński, żonaty z Zofią c. Piotra Pogorzelskiego zw. Pasikoń, posiada D., mł. Markowo, Bojanice i Malewo (PG 21, 77); 1576 tenże dzieli się dobrami z bratem Andrzejem (Lub. C XVII 17); 1581 Stan. Radzewski płaci pobór od 2 1/2 ł., 2 zagr., 1 komornicy, owczarza, który ma 22 owce, 1/4 ł. roli karczmarskiej i mł. Markowo o 1 k., a Jan Daleszyński płaci od 2 1/2 ł., 2 zagr., 1 komornika i 1/4 ł. roli karczmarskiej (ŹD 66; ASK I 6, 488).

1463 śwd. prac. Jan Zadarek z D. (KsLub. nr 4459).

4. 1337 (1332 wg SLP) komes Mikołaj dz. m. → Gostyń uzupełniając przywilej lokacyjny miasta, poddaje wsie lokowane na pr. niem. położone w dystrykcie gostyńskim m. in. D. sądom generalnym odbywanym [w Gostyniu] 3 razy [w roku] (Wp. 2 nr 1169; SLP nr 20); 1353, 1356 śwd. Michał sołtys z D. (DBL nr 72, 75).

5. 1301 Andrzej bp pozn. przyłączając par. Gostyń Stary do szpitala ufundowanego pod m. Gostyń przez Mikołaja z Gostynia, wdę kal., stwierdza, że do tej par. należą m. in. dzies. z D. (Wp. 2 nr 843); 1443 Andrzej [Bniński] bp pozn. potwierdza wspomn. przywilej (DBL nr 191; Wp. 5 nr 706); 1478 tenże poleca Janowi Radomickiemu, aby płacił Maciejowi prepozytowi w Gostyniu Starym dzies. snop. z łanów opust. w D., które uprawia; gdy osadzi na tych łanach kmieci, wtedy oni będą płacić wiardunki dzies. i meszne (AE 2, 513).

6. 1405 Bawor [z Krzemieniewa] w sporze z Janem, kmieciem z D., który otrzymał zezwolenie na sprzedaż sołectwa [gdzie? w Krzemieniewie?] za 4 mies., a uciekł bez jego zgody, wcześniej nie dopełniwszy swych obowiązków (nie nepostopil yemu vprawisni; WR 3 nr 285).

7. 1420? (MPH 5, 622).

8. ok. V/VIII w. – XIII w. osada, ok. VII w. – XIII w. grodzisko wklęsłe położone na lewym brzegu Kanału Obrzańskiego na NE od wsi D.; ok. X – XIII w. grodzisko stożkowate na prawym brzegu Kanału Obrzańskiego na N od Malewa (Hensel 1, 150-153, Z. Hilczerówna, Dorzecze górnej i środkowej Obry od VI do początków XI w., Wrocław 1967, s. 298 i dalsza literatura s. 321).

1 Być może tutaj szukać możemy genezy powstania młyna – Markowo w D.

2 W źródle znajduje się niejasne określenie gurges seu sylva, które zapewne oznacza las, może podmokły, leżący nad strugą.