DRZONEK

(1279 obl. 1546 Drzonec, 1292 obl. 1563, 1402 or. Drzonek) 7 km na SE od Śremu, nad Jez. Grzymisławskim.

1. 1279 opole → Drzonek, opole; 1524 n. pow. kośc. (MS 4/2 nr 13 912); a. 1405 par. własna; 1405 n. par. Śrem (Now. 2, 410 przyp. 9).

2. 1292 D. w jednym ujeździe gran. z wsiami → Zarmino [niezident.] i Nochowo, staw, bagna i wzgórza → p. 4; 1394-1589 Jez. → Drzonkowskie; 1403 między D. a Dolskiem bagno → Prusy; 1406 droga z D. do Dolska (CP 2, 43v-44; Wp. 5 nr 101 reg.); 1531 granice D. z Bienkowem dobrze oznaczone (CP 111, 130).

3. Własn. monarsza, w dobrach → Śremstwo. 1292 → p.4;

1402 Wolframa [Bodeckiego z Bucza] z D.1Prawdop. był on urzędnikiem tenutariusza lub jego poddzierżawcą w D pozywa Mac. Słodki (Slotki) mieszcz. pozn. o 9 grz. i 7 sk. za sukno i robotę (KP nr 850); 1405 tegoż Wolframa z D. skarży Wyszota z Kórnika [pow. pyzdr.] o zrabowanie płotu i „vurgultum” [recte virgultum] przy pomocy 20 chłopów i 2 paniczów (ZSW nr 956).

1467 na dobrach D. zapisany dla wikariuszy kat. pozn. czynsz roczny 2 grz. od kwoty głównej 32 dukatów węg., 2 kop i 8 gr (CP 14, 617); 1509 kmiecie z Bienkowa zmuszani są przez [Stan.] Lasockiego [tenut. śrem.] do żęcia zbóż w D., czego nigdy dotąd nie czynili (CP 111, 29); 1510 w D. wsi tenut. śrem. 6 1/2 ł. os. i 6 1/2 ł. opust., z których 4 ł. uprawiane są w miejscach żyźniejszych dla tenutariusza, 3 ł. soł. opust. i 2 ł. plebana śrem. (LBP 105); 1521 król Zygmunt St. zezwala Piotrowi Opalińskiemu poborcy ceł pozn. na dożywotni wykup od Stan. Lasockiego podkom. pozn. i star. rawskiego m. Śremu z wsiami Pysząca, D., Nochowo i Grzymisław2Konsens nie zrealizowany (MS 4/1 nr 4026).

Pobór w D.: 1530 z 2 ł. i karczmy (ASK I 3, 132v): 1563 z 10 ł. i karczmy (ASK I 4, 193v); 1580 z 10 ł., 1/2 karczmy i 4 zagr. (ŹD 84; ASK I 6, 293).

4. 1292 ks. Przemysł II oddaje sołtysowi Zachariaszowi i jego bratu Wilhelmowi wsie Zarmino [niezident.] i Nochowo w celu lokowania ich na pr. średz. i dołącza do nich trzecią wieś D. w tym samym celu, tak aby były w jednym ujeździe gran. (limitacio quod Polonice obiazd nuncupatur)3Pominąwszy nie znaną dziś wieś Zarmino, Nochowo stanowiło później wieś odrębną, graniczącą z D; sołtysi otrzymują wolną karczmę, wolne jatki piekarskie, rzeźnickie, szewskie i kowalskie, pr. rybołówstwa w stawie książęcym małą siecią zw. przywłoka [niewód letni] oraz wędą, pr. użytkowania gruntów na bagnach i na wzgórzach nie nadających się do uprawy roli, co szósty [wolny] łan, 1/2 opłat sądowych; wsie otrzymują 4 l. wolnizny z ról uprawianych i 6 l. z dotąd nie uprawianych, a po jej upływie kmiecie mają płacić z każdego małego łanu po 4 ćw. pszenicy, żyta i owsa oraz 1 wiard. srebra z tytułu czynszu i dzies. (Wp. 2 nr 682); 1510 łany soł. → p. 3; 1524 Feliks Reszkowski otrzymuje w miejsce utraconego nowy przyw. na sołectwo we wsi D. (MS IV/2 nr 13 912).

5. a. 1405 do kościoła par. w D. pod wezwaniem Ś. Katarzyny4Wezwanie podane w wizytacjach kościelnych z l. 1667 i 1777 (ŁOp. 2, 5; SzPozn. 89-90; Now. 2, 410 przyp. 9); Kozierowski przypuszczał, a Nowacki twierdził, że kościół ten powstał najpóźniej w czasie lokacji D. w 1292 r. (obaj ci autorzy podali błędną datę tej lokacji – 1291) należały wsie: D., Bargowo [obecnie Borgowo] i Ostrowo; 1405 kościół w D. przyłączono jako filialny5Najprawdopodobniej duchownym z tegoż kościoła filialnego był ksiądz (discretus dominus) Marcin z D., który w 1449 nabył z zastrz. pr. odkupu od kmieci, braci Piotra i Szymona Nespów oraz ich matki Hanki z Pyszącej czynsz roczny 1/2 grz. od kwoty głównej 6 grz. zapisany na 2 ł. roli tamże k. roli zw. Tamlyn i graniczącej z Borgowem (ACC 97 k. 3v-4; BJ 8057 IV, 267) do par. Śrem. (Now. 2, 410 przyp. 9); 1423 (kop. 1488/92) dzies. wiard. z D. należy do archid. śrem. (LBP 31); 1510 w D. do pleb. śrem. należą 2 ł. roli oraz meszne; do archid. śrem. należy dzies. wiard. (LBP 31,105).

7. SzPozn. 89-90.

8. Ułamki ceramiki (ślady osady?) z X-XIII w. (Hensel 1, 194).

1 Prawdop. był on urzędnikiem tenutariusza lub jego poddzierżawcą w D.

2 Konsens nie zrealizowany.

3 Pominąwszy nie znaną dziś wieś Zarmino, Nochowo stanowiło później wieś odrębną, graniczącą z D.

4 Wezwanie podane w wizytacjach kościelnych z l. 1667 i 1777 (ŁOp. 2, 5; SzPozn. 89-90; Now. 2, 410 przyp. 9); Kozierowski przypuszczał, a Nowacki twierdził, że kościół ten powstał najpóźniej w czasie lokacji D. w 1292 r. (obaj ci autorzy podali błędną datę tej lokacji – 1291).

5 Najprawdopodobniej duchownym z tegoż kościoła filialnego był ksiądz (discretus dominus) Marcin z D., który w 1449 nabył z zastrz. pr. odkupu od kmieci, braci Piotra i Szymona Nespów oraz ich matki Hanki z Pyszącej czynsz roczny 1/2 grz. od kwoty głównej 6 grz. zapisany na 2 ł. roli tamże k. roli zw. Tamlyn i graniczącej z Borgowem (ACC 97 k. 3v-4; BJ 8057 IV, 267).